Δεκάστιχο
Δεκάστιχο λέγεται το λυρικό ποίημα που αποτελείται από δέκα στίχους.
Μορφή Επεξεργασία
Το δεκάστιχο αποτελείται από μία δεκάστιχη στροφή[Σημ 1], έχει ποικιλία ως προς το μέτρο, την ομοιοκαταληξία και τον αριθμό των συλλαβών στο στίχο[1].
Υπάρχουν τρεις μορφές[Σημ 2][2] του δεκάστιχου, οι οποίες είναι:
- Στην πρώτη μορφή, ο πρώτος στίχος ομοιοκαταληκτεί με τον τρίτο, ο δεύτερος με τον τέταρτο και τον πέμπτο, ο έκτος με τον προτελευταίο και τον τελευταίο, ενώ ο έβδομος με τον όγδοο ως εξής: α β α β β γ δ δ γ γ.
- Στη δεύτερη μορφή, ο πρώτος στίχος ομοιοκαταληκτεί με τον τρίτο, ο δεύτερος με τον τέταρτο και τον πέμπτο, ο έκτος με τον έβδομο και τον προτελευταίο, ενώ ο όγδοος με τον τελευταίο ως εξής: α β α β β γ γ δ γ δ.
- Στην τρίτη μορφή, ο πρώτος στίχος ομοιοκαταληκτεί με τον τρίτο και τον τέταρτο, ο δεύτερος με τον πέμπτο, ο έκτος με τον έβδομο και τον προτελευταίο, ενώ ο όγδοος με τον τελευταίο ως εξής: α β α α β γ γ δ γ δ.
Νεοελληνική Λογοτεχνία Επεξεργασία
Το δεκάστιχο εισήχθη στη νεοελληνική λογοτεχνία από ξένα πρότυπα και κυρίως από την αντίστοιχη της γαλλικής. Νεοέλληνες ποιητές που ασχολήθηκαν[3] με το δεκάστιχο είναι ο Μάρκος Τσιριμώκος και ο Γιάννης Σαραλής, ενώ δεκάστιχες στροφές έχουν παρεμβάλει σε ποιήματα τους ο Κωστής Παλαμάς, ο Τάκης Παπατσώνης κα.
Ακολουθεί δεκάστιχο του Μάρκου Τσιριμώκου, το οποίο ανήκει στην πρώτη μορφή.
Έτσι σαν ήχοι,
μα μυρουδιά,
πετούν οι στίχοι,
απ' την καρδιά.
Σαν τα παιδιά,
σε μια στιγμή,
κλαιν και γελάνε.
Θαρρείς πως θάναι,
χαράς ρυθμοί,
κ' είναι λυγμοί.
Ακολουθεί δεκάστιχο του Μάρκου Τσιριμώκου, το οποίο ανήκει στη δεύτερη μορφή.
Ένας νιος μια λυκαυγή
μιαν αυγή τριανταφυλλιά,
είχε βγει, μονάχος βγει,
στο κυνήγι για πουλιά.
Άξαφνα στη σιγαλιά,
προς το φως, του ηλιού το φως,
πόθος φτέρωσε κρυφός,
το κελάδημ' αηδονιού.
Κι αντιλάλησε αδερφός,
πόνος στην καρδιά του νιου.
Ακολουθεί δεκάστιχο του Μάρκου Τσιριμώκου, το οποίο ανήκει στην τρίτη μορφή.
Τινάζομαι απ' του πόνου το βυθό,
που μια στιγμή χαρά μ' έχει βυθίσει,
και στης καρδιάς σου πάλι τον ανθό,
κορφολογώ, κ' εκστατικός ποθώ,
το παραδείσιο της ψυχής μεθήσι.
Και τα τραγούδια που δεν έχω πει,
κ' οι πιο γλυκοί χαρούμενοι σκοποί,
στων ματιών τη λαχτάρα κελαϊδούνε,
φτερούγιασμα, που αχεί μες στη σιωπή,
των πόθων που πετούν όταν σε ιδούνε.
Σημειώσεις Επεξεργασία
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ Γιάννης Α. Σάραλης (Μάρτιος 1991). «ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ- ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ - ΣΤΙΧΟΥΡΓΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ». Νεοελληνική Μετρική. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της «Εστίας» Ι.Δ. Κολλάρου & Σίας Α.Ε. σελίδες 176–177. ISBN 960-05-0283-8.
- ↑ Γεράσιμος Αν. Μαρκαντωνάτος (2013). «Δεκάστιχο». ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΙ ΟΡΟΙ. Αθήνα: Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη Α.Ε. σελ. 106. ISBN 978-960-503-298-2.
- ↑ ΣΟΦΟΚΛΗ Γ. ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ (1978). «ΜΕΡΟΣ Β΄ - ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε΄ - 2. Ποιήματα με σταθερή μορφή». ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ. Αθήνα: Ιδιωτική. σελ. 79.