Δεϋδροεπιανδροστερόνη
Η δεϋδροεπιανδροστερόνη (ή DHEA) είναι ασθενές ανδρογόνο που παράγεται κυρίως στο φλοιό των επινεφριδίων και συγκαταλέγεται στις φυσικά παραγόμενες στεροειδείς ορμόνες. Είναι από τα σπουδαιότερα στεροειδή που κυκλοφορούν στον ανθρώπινο οργανισμό καθώς έχει τη μεγαλύτερη συγκέντρωση από τα υπόλοιπα, και έτσι έχει μεγάλη βιολογική σημασία, παρόλη την ασθενή δραστικότητά της. Η ανδρογονική ισχύς της είναι τουλάχιστο 20 φορές πιο ασθενής από αυτήν της τεστοστερόνης. [1] Έχουν προκληθεί διαμάχες μεταξύ ειδικών καθώς η δράση της δεν έχει εξερευνηθεί επαρκώς και ενώ πολλοί υποστηρίζουν πως είναι μέρος ενός πιθανού ελιξήριου της ζωής [2], πολλοί επιστήμονες απαντούν με σκεπτικισμό πως πρέπει να συνεχιστούν οι έρευνες, καθώς, ενώ η ορμόνη είναι γνωστή από τη δεκαετία του 1950, μόλις από το 1990 και έπειτα υπάρχουν κλινικές μελέτες σε επαρκή αριθμό. [2]
Παραγωγή Επεξεργασία
Η παραγωγή της DHEA στα επινεφρίδια γίνεται και ως ελεύθερη ορμόνη αλλά και ως ένωση με μια θειική ρίζα, οπότε και αναφέρεται ως DHEA-S. Η τελευταία μορφή της, με τη θειική ρίζα, έχει βραδύτερο μεταβολισμό από την ελεύθερη ορμόνη, περίπου 100 φορές, με αποτέλεσμα στο αίμα να εμφανίζεται σε τεράστια πυκνότητα σε σχέση με την ελεύθερη μορφή της (περίπου 220 προς 1) ή και σε σχέση με τα υπόλοιπα ανδρογόνα. Η παραγωγή της DHEA-S στο μέσο άνθρωπο είναι περίπου 10-20 mg ανά ημέρα, ενώ της ελεύθερης DHEA είναι 6-12 mg [1] και συμβαίνει τις πρώτες πρωινές ώρες. Η DHEA είναι από τις ελάχιστες ορμόνες που η παραγωγή της δε ρυθμίζεται από ομοιοστατικούς μηχανισμούς ανατροφοδότησης[εκκρεμεί παραπομπή], δηλαδή δεν υπάρχουν υποδοχείς που ανιχνεύουν και ρυθμίζουν τα επίπεδά της στο αίμα και η ημερήσια παραγωγή της είναι συνάρτηση της ηλικίας στον άνθρωπο: τις πρώτες μέρες της ζωής του έξω από το σώμα της μητέρας οι συγκεντρώσεις της δεσμευμένης μορφής της είναι πολύ υψηλές, κατόπιν αμέσως σχεδόν μηδενίζονται, σιγά σιγά στην εφηβική ηλικία επανακάμπτουν και κορυφώνουν στα 25 περίπου έτη, από όπου και η πορεία της φθίνει δραματικά και φτάνει σε μηδενικά σχεδόν επίπεδα κοντά στο τέλος της ζωής του ανθρώπου. [3] Η παραγωγή της DHEA ξεκινά με βάση τη χοληστερόλη που μεταβολίζεται, με τη βοήθεια ειδικών ενζύμων, σταδιακά σε πρεγνονολόνη, έπειτα σε 17α-Υδροξυπρεγνονολόνη και τελικά σε DHEA. [4]
Μεταβολισμός Επεξεργασία
Η DHEA-S καταβολίζεται στο ήπαρ σε DHEA και η τελευταία μπορεί να μετατραπεί σε ποσοστό 5-7% σε Δ4-Ανδροστενδιόνη που με τη σειρά της μπορεί να μετατραπεί σε τεστοστερόνη. Η παραγωγή της τεστοστερόνης στο ήπαρ από τα επινεφριδικά ανδρογόνα έχει μεγάλη βιολογική αξία, καθώς είναι πολύ δραστικό ανδρογόνο, και το ποσοστό της που παράγεται εξαρτάται από την ποσότητα των διαθέσιμων αντιδραστηρίων, των επινεφριδικών ανδρογόνων δηλαδή και των κατάλληλων ενζύμων για τη μετατροπή. Η παραγωγή αυτή της τεστοστερόνης, που λαμβάνει χώρα εκτός των γονάδων, είναι σημαντική στις γυναίκες και πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν, ενώ στους άνδρες είναι σχεδόν ασήμαντη η διαφορά καθώς η παραγωγή της από τους όρχεις είναι κατά μια τάξη μεγέθους μεγαλύτερη. Η τεστοστερόνη τέλος μετατρέπεται με τη σειρά της μέσω του αρωματισμού στα οιστρογόνα οιστριόλη και οιστραδιόλη. [5]
Δράση Επεξεργασία
Πέραν της σημαντικής της ιδιότητας να μετατρέπεται τελικά σε τεστοστερόνη και οιστρογόνα από τη μη δραστική μορφή της που βρίσκεται αποθηκευμένη στον ανθρώπινο οργανισμό σε σημαντικές ποσότητες, η DHEA είναι ανταγωνιστής της κορτιζόλης, της ορμόνης του στρες. Επιστημονικές έρευνες δείχνουν ότι η DHEA έχει αντικαταθλιπτική δράση και προστατεύει από τα υψηλά επίπεδα κορτιζόλης που συσσωρεύονται στον οργανισμό. Σε μακρές περιόδους έντονου στρες η συγκέντρωση της DHEA-S μπορεί να φτάνει σε οριακά χαμηλά επίπεδα για την υγεία του οργανισμού, καθώς καταναλώνεται από την κορτιζόλη. [6] [7] [8]
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ 1,0 1,1 Μ.Λ.Μπατρίνος (1991). «Φλοιός των επινεφριδίων». Σύγχρονη Ενδοκρινολογία. Π.Χ.Πασχαλίδης. σελίδες 220–221.
- ↑ 2,0 2,1 C. Norman Shealy (1999). DHEA The Youth and Health Hormone
. Keats - NTC Contemporary Publishing Group. ISBN 0879836954.
- ↑ «ΘΕΙΪΚΗ ΔΕΫΔΡΟΕΠΙΑΝΔΡΟΣΤΕΡΟΝΗ (DHEA-S)» (PDF). Βιοϊατρική. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 14 Δεκεμβρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 20 Ιαν. 2011.
- ↑ Harper's illustrated Biochemistry, 27th edition, Ch.41 "The Diversity of the Endocrine system"
- ↑ Mo Q, Lu SF, Simon NG (April 2006). «Dehydroepiandrosterone and its metabolites: differential effects on androgen receptor trafficking and transcriptional activity». J. Steroid Biochem. Mol. Biol. 99 (1): 50–8. doi:. PMID 16524719. http://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0960-0760(06)00039-2.
- ↑ O. Hechter, A. Grossman and R.T. Chatterton Jr (1887). «Relationship of dehydroepiandrosterone and cortisol in disease». Medical Hypotheses 49: 85-91.
- ↑ Oberbeck R, Benschop RJ, Jacobs R, Hosch W, Jetschmann JU, Schürmeyer TH, Schmidt RE and Schedlowski M. (1998). «Endocrine mechanisms of stress-induced DHEA-secretion». PubMed.gov 21: 148-53.
- ↑ Peter Gallagher BSc(Hons) and Allan Young MB, ChB, MPhil, Ph.D, MRCPsych (2002). «Cortisol/DHEA Ratios in Depression». Neuropsychopharmacology 26.
Βιβλιογραφική σύνοψη εργασιών για πιθανές δράσεις της DHEA Επεξεργασία
- Mohammed Kalimi· William Regelson (1999). Dehydroepiandrosterone (DHEA) Biochemical, Physiological and Clinical Aspects. de Gruyter. σελ. 433. ISBN 3110161117.