|
[[Εικόνα:rizospastis-1945-05-30.png|right|300px|thumb|O ''[[Ριζοσπάστης]]'' αναγγέλει σε έκτακτη έκδοση την επιστροφή του Νίκου Ζαχαριάδη από την αιχμαλωσία (30 Μαΐου 1945).]]
Ο '''Νίκος Ζαχαριάδης''' ([[Αδριανούπολη]], [[Τουρκία]], [[27 Απριλίου]] [[1903]] –- [[Σουργκούτ]], [[Σοβιετική Ένωση]], [[11973), Αυγούστου|1ηυπήρξε Αυγούστου]]ιστορικός [[1973]])ηγέτης διετέλεσετου ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος, [[γενικός γραμματέας]] του [[ΚΚΕ]] απόκαι τομέλος [[1931]]της έωςΕκτελεστικής τοΓραμματείας της [[1956Κομμουνιστικής Διεθνούς]]. καιΚαθώς μέλοςκαθοδήγησε τηςτο ΕκτελεστικήςΚΚΕ Γραμματείαςκατά την περίοδο της Γ΄κυριαρχίας Κομμουνιστικήςτου Διεθνούς[[Ιωσήφ Β. ΛόγωΣτάλιν]] τηςστο στρατηγικήςδιεθνές πουκομμουνιστικό ακολούθησεκίνημα, κατάαλλά τονκαι [[Ελληνικόςλόγω Εμφύλιοςπολιτικών 1946χειρισμών -που 1949|Εμφύλιο]]ακολούθησε, ήταναποτελεί μια από τις πιο αμφιλεγόμενες μορφές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.
Γεννήθηκε στις [[27 Απριλίου]] του [[1903]] στην [[Αδριανούπολη]] (Τουρκία)της Ανατολικής Θράκης. Ο πατέρας του ήταν εργαζόμενοςεργαζόταν στο Γαλλικό Μονοπώλιο Καπνού κι έτσι αναγκαζόταν να μετακομίζει σε πολλές διαφορετικές πόλεις με την οικογενειά του. Πήγε δημοτικόΔημοτικό στα [[Σκόπια]] και το τέλειωσε στη [[Νικομήδεια]], ενώ αποφοίτησε από το Γυμνάσιο της [[Αδριανούπολης]]. Από τα 15 του χρόνια αναγκάστηκε να δουλέψει στο λιμάνι της [[Κωνσταντινούπολης]], όπου έγινεεντάχθηκε μέροςστη τουσοσιαλιστική εργατικούΔιεθνή Πανεργατική Ένωση, που αποτελούνταν κυρίως από κινήματοςΈλληνες, αν και η πρώτη επαφή του με τη σοσιαλιστική ιδεολογία έγινε στη [[Νικομήδεια]].
ΤοΕπηρεασμένος απ' την [[1921Οκτωβριανή Επανάσταση]], σεταξίδεψε ηλικίαστη 18Σοβιετική χρονών, γίνεται Γραμματέας του Κομμουνιστικού Πυρήνα στην ΚωνσταντινούποληΡωσία και καθοδηγείτο τους1921 νέους εργάτες και υπαλλήλους. Τον ίδιο χρόνο ταξιδεύει στη Σοβιετική Ένωση και γίνεταιέγινε μέλος της Κομμουνιστικής Νεολαίας, ενώ ένα χρόνο μετά, το 1922, γίνεται μέλος και του Κόμματος των [[Μπολσεβίκων]]. Το [[1923]]-24 πήγε στη Σοβιετική Ένωση, όπου άρχισε σπουδέςσπούδασε στο νεοϊδρυμένο τότε «ΚΟΥΤΒ», το (Κομμουνιστικό Πανεπιστήμιο των Εργαζομένων της Ανατολής· στα [[ρωσική γλώσσα|ρωσικά]] Коммунистический университет трудящихся Востока ή КУТВ).
Το [[1924]] η οικογένεια του Ζαχαριάδη εγκαθίσταται στην Ελλάδα. Εκείνος, επικεφαλής των Ελλήνων που σπούδασαν στο «ΚΟΥΤΒ»,και αναλαμβάνει καθοδηγητική δουλειά στην ΟΚΝΕ[[Ομοσπονδία (ΟργάνωσηΚομμουνιστικών Κομμουνιστών ΝέωνΝεολαιών Ελλάδας)]], την ΟΚΝΕ. Δουλεύει σε συνθήκες παρανομίας και διώξεων στο [[Βόλο]], την [[Αθήνα]], τον [[Πειραιά]] και άλλεςτη πόλεις[[Θεσσαλονίκη]]. Συλλαμβάνεται και καταφέρνει να αποδράσει συνολικά 6έξι φορές.
Το 1926 εντάσσεται στον καθοδηγητικό μηχανισμό του [[ΚΚΕ]] και καταδιωκόμενος και πάλι, φεύγει το 1929 στη [[Σοβιετική Ένωση]], όπου
σπουδάζει στην Ανώτατη Κομματική Σχολή της [[Μόσχας]].
Από τη [[Μόσχα]] επιστρέφει το 1931, όταν με απόφαση της [[Κομμουνιστικής Διεθνούς]], αναλαμβάνει την καθοδήγηση του [[ΚΚΕ]]. Το 1934 εκλέγεται γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του [[ΚΚΕ]]. Συνέβαλε στην αναδιοργάνωση του κόμματος και τη μαζικοποίησή του, σε μια περίοδο ανάπτυξης εργατικών και άλλων κοινωνικών αγώνων και κρίσης του καθεστώτος. Παράλληλα, το [[ΚΚΕ]] συγκροτείται ως ένα τυπικό κόμμα της [[Κομμουνιστικής Διεθνούς]], της σταλινικής περιόδου.
Το 1936, ένα μήνα μετά την εγκαθίδρυση της δικτατορίας του [[Μεταξά]] φυλακίστηκε και έμεινε στην απομόνωση μέχρι το 1941. Με την εισβολή των Ιταλών, το 1940, δημοσιεύεται Γράμμα του προς τους Έλληνες κομμουνιστές, με το οποίο καλούνται να αντισταθούν, υπερασπιζόμενοι την εθνική ανεξαρτησία. Ακολούθησαν δυο ακόμη γράμματα, τους επόμενους μήνες, στα οποία εκφράζει την αντίθεσή του στη συνέχιση του πολέμου, μετά την εκδίωξη των εισβολέων. Η δικτατορία απέφυγε τη δημοσίευσή τους.
Με την εισβολή των χιτλερικών στρατευμάτων , ο Ζαχαριάδης , όπως και άλλοι έλληνες κομμουνιστές μεταφέρονται από τη [[Γκεστάπο]] στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του [[Νταχάου]] , όπου έμεινε κρατούμενος ως το 1945. ▼
Επιστρέφοντας στην [[Ελλάδα]], ανέλαβε και πάλι την ηγεσία του [[ΚΚΕ]], σε μια δύσκολη περίοδο. Το κόμμα ήταν μια μεγάλη πολιτική δύναμη, ως αποτέλεσμα του ρόλου του στην [[Εθνική Αντίσταση]], αλλά είχε προχωρήσει ήδη στην υπογραφή της [[Συμφωνίας της Βάρκιζας]], που εκτός από τη διάλυση του [[ΕΛΑΣ]], έδινε τη δυνατότητα διώξεων σε βάρος του κόσμου της [[Αριστεράς]].
Το [[1929]], καταδικάζεται για ακόμα μια φορά, όμως καταφέρνει ξανά να ξεφύγει και φεύγει για τη Σοβιετική Ένωση, όπου σπουδάζει στην Ανώτατη Κομματική Σχολή της Μόσχας. Από τη Μόσχα επιστρέφει το [[1931]], όταν με απόφαση της [[Κομμουνιστικής Διεθνούς]], γυρνάει στην Ελλάδα και αναλαμβάνει καθήκοντα Γενικού Γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής του [[ΚΚΕ]]. Θέση την οποία θα υπηρετήσει για 25 ολόκληρα χρόνια.
Αποτέλεσμα της έντασης των διώξεων ήταν η έναρξη του εμφυλίου πολέμου, το 1946. Μετά την ήττα του [[Δημοκρατικού Στρατού της Ελλάδας]], το 1949, ο Ζαχαριάδης εγκαθίσταται ως πολιτικός πρόσφυγας στο [[Βουκουρέστι]], όπου μεταφέρθηκε η έδρα του παράνομου [[ΚΚΕ]].
Το 1956, μετά από παρέμβαση του Σοβιετικού και άλλων ΚΚ της Ανατολικής Ευρώπης, καθαιρείται από την ηγεσία του [[ΚΚΕ]] και τον επόμενο χρόνο διαγράφεται από το κόμμα.
Μέχρι το 1962 εργάστηκε σε δασική επιχείρηση στο [[Μποροβίτσι]], της [[ΕΣΣΔ]], κοντά στο [[Νόβγκοροντ]]. Τότε ζητάει να γυρίσει στην [[Ελλάδα] για να αναλάβει την ευθύνη της πολιτικής του [[ΚΚΕ]] κατά τον [[εμφύλιο πόλεμο]], αλλά εκτοπίζεται στο [[Σουργκούτ]] όπου και αυτοκτονεί την 1η Αυγούστου του 1973. Τα οστά του Νίκου Ζαχαριάδη μεταφέρθηκαν στην [[Ελλάδα]] το 1991, με πρωτοβουλία του [[ΚΚΕ]].
Ο Ζαχαριάδης επικρίθηκε ως χαρακτηριστική περίπτωση σταλινικού ηγέτη. Κατηγορήθηκε ιδιαίτερα για τον περιορισμό της εσωκομματικής δημοκρατίας, για την αποκήρυξη και τις διαγραφές στελεχών του [[ΚΚΕ]] με βαριές κατηγορίες, καθώς και για τυχοδιωκτική πολιτική. Οι υποστηρικτές του, αλλά και πολλοί άλλοι, ακόμα και πολιτικοί αντίπαλοι μέσα και έξω από το ΚΚΕ, τον θεωρούν κορυφαία προσωπικότητα της ελληνικής [[Αριστεράς]].
Πρώτο καθήκον του Ζαχαριάδη ως Γενικού Γραμματέα ήταν η αναδιοργάνωση του ΚΚΕ, η μαζικοποίησή του, η ανάπτυξή του ως μαρξιστικού-λενινιστικού. Δουλειά που δε γινόταν και στις πιο εύκολες συνθήκες. Η δικτατορία του μεταξά, καθώς και ο εσωτερικός εχθρός (τροτσκισμός) είχαν διαβρώσει το Κόμμα ενώ με τους αλλεπάλληλους διωγμούς είχαν καταφέρει να το γονατίσουν.
Επικρίνεται από άλλους γατί δεν προσανατολίστηκε με σαφήνεια προς την ένοπλη αντιπαράθεση, ήδη από το 1945, ενώ από άλλους ακριβώς για τον αντίθετο λόγο. Γιατί το 1946 αρνήθηκε τη συμμετοχή στις εκλογές και προχώρησε στην ένοπλη πάλη. Κατηγορείται, επίσης, γιατί επιδίωξε την κατάληψη σταθερού εδάφους, αντιτασσόμενος στη συνέχιση του πολέμου με ανταρτοομάδες, που θεωρούνταν από τους διαφωνούντες ([[Μάρκος Βαφειάδης]] κ.ά.), πως θα υποχρέωνε τον αντίπαλο σε συμβιβασμό. Επικρίνεται και γιατί μετά την ήττα συνέχισε να υποστηρίζει πως ενδέχεται η επανέναρξη του ένοπλου αγώνα ("το όπλο παρά πόδα"), καθώς και γιατί αρνήθηκε τη στήριξη απ' την [[Αριστερά]] του κεντρώου [[Πλαστήρα]], στις εκλογές του 1952.
Η συμβολή του Ζαχαριάδη ήταν τεράστια. Το Κομμουνιστικό Κόμμα κατάφερε μέσα σε λίγα χρόνια να γίνει κόμμα μαζικό, με ευρεία αποδοχή και να παίξει σημαντικότατο ρόλο στις εξελίξεις εκείνης της εποχής που σημαδεύτηκαν από πρωτοφανείς αγώνες του εργατικού και λαϊκού κινήματος.
Απέναντι σ' αυτές τις επικρίσεις, αντιτάσσεται η άποψη πως η προσφυγή στην ένοπλη αντιπαράθεση ήταν αναγκαστική, καθώς δεν υπήρχε καμιά περίπτωση συμβιβασμού και στόχος του καθεστώτος και των Αμερικανών, που ενεπλάκησαν στον ελληνικό εμφύλιο το 1947, ήταν η εξουδετέρωση του [[ΚΚΕ]] με μονομερή πόλεμο. Η αποχή του 1946 δεν ήταν απόφαση μόνο του [[ΚΚΕ]], αλλά και όλων των άλλων αριστερών δυνάμεων, ακόμα και του κεντρώου [[Γεωργίου Καφαντάρη]]. Η εγκατάσταση σε κάποια πόλη της κυβέρνησης του βουνού, θα έδινε τη δυνατότητα στις σοσιαλιστικές χώρες να την αναγνωρίσουν επίσημα και να ενισχύσουν νομότυπα το ελληνικό [[αντάρτικο]]. Τέλος η άρνηση στήριξης του [[Πλαστήρα]] καθορίστηκε απ' την πρόθεσή του να εξαφανιστεί απ' την πολιτική σκηνή η [[Αριστερά]], με το να μην εκθέσει υποψήφιους. Άλλωστε, ο αριστερός κόσμος είναι αμφίβολο αν θα τον ψήφιζε, καθώς βαρυνόταν με την ένταξη της [[Ελλάδας]] στο [[ΝΑΤΟ]], την αποστολή εκστρατευτικού σώματος στην [[Κορέα]] και την εκτέλεση του στελέχους του [[ΚΚΕ]], [[Νίκου Μπελογιάννη]].
Η δικτατορία του Μεταξά φυλάκισε τον Ζαχαριάδη το [[1936]] και ο κομμουνιστής ηγέτης έμεινε στην απομόνωση σχεδόν 5 χρόνια. Η έναρξη του [[Β' Παγκόσμιος Πόλεμος|Β’ Παγκοσμίου Πολέμου]] τον βρίσκει στις φυλακές της Αθήνας, απ’ όπου καταφέρνει να απευθύνει ανοιχτό γράμμα προς όλο το λαό, ένα γράμμα-μήνυμα αντίστασης στη φασιστική εισβολή.
Σε αντίθεση με όσους τον επικρίνουν για τυχοδιωκτισμό, άλλοι τονίζουν την πρωτοβουλία του [[ΚΚΕ]], επί Ζαχαριάδη, για την ίδρυση της [[ΕΔΑ]], την πολιτική των ευρύτερων συνεργασιών μετά το 1954 κ.ά.
Εκτός των άλλων, ο Ζαχαριάδης είναι απ' τους ελάχιστους ηγέτες του [[ΚΚΕ]] που άφησαν συγγραφικό έργο.
▲Με την εισβολή των χιτλερικών στρατευμάτων ο Ζαχαριάδης, όπως και άλλοι έλληνες κομμουνιστές μεταφέρονται από τη [[Γκεστάπο]] στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του [[Νταχάου]].
Ο Ζαχαριάδης πέρασε στο Νταχάου 4 χρόνια. Όταν επέστρεψε, το Μάη του [[1945]], βρήκε ένα ΚΚΕ δυναμωμένο, με τεράστια απήχηση στο λαό, αφού ήταν το κόμμα που πρωτοστάτησε στην [[Εθνική Αντίσταση]] την περίοδο [[1941]]–[[1944]]. Ωστόσο ήδη είχαν μεσολαβήσει τα γεγονότα του [[Δεκεμβριανά]], η [[συμφωνία της Βάρκιζας]] και είχε αρχίσει ο τρομοκρατικός πόλεμος εναντίον των κομμουνιστών.
Τελικά γίνεται αναγκαιότητα η κύρηξη του Εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα, η μεγαλύτερη στιγμή της ταξικής πάλης σ’ αυτή τη χώρα. Ιδρύεται ο [[Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας]] (ΔΣΕ). Τελικά μετά από 3 χρόνια πολέμου, από το [[1946]] ως το [[1949]], ο πόλεμος τελειώνει με την ήττα των κομμουνιστών.
Τα λάθη που έγιναν και συντέλεσαν στην ήττα γίνονται η αφορμή για εσωτερική κρίση στο Κόμμα. Οι εσωκομματικοί αντίπαλοι του Νίκου Ζαχαριάδη αποδίδουν τα λάθη σ’ αυτόν και τον καθαιρούν από Γενικό Γραμματέα το [[1956]], ενώ το [[1957]] διαγράφεται από το ΚΚΕ.
Φεύγει για τη [[Σοβιετική Ένωση]] όπου δουλεύει ως το [[1962]] σε δασική επιχείρηση στην πόλη [[Μποροβίτσι]], κοντά στο [[Νόβγκοροντ]]. Τότε ζητάει να γυρίσει στην Ελλάδα για να αποδείξει το αβάσιμο των κατηγοριών εις βάρος του και για την ενέργεια αυτή εξορίζεται στο [[Σουργκούτ]] όπου και αυτοκτονεί την [[1η Αυγούστου]] του [[1973]].
Τα οστά του Νίκου Ζαχαριάδη επαναπατρίζονται στην Ελλάδα το [[1991]] σε μια τελετή που παρεβρίσκεται ολόκληρη η ηγεσία του ΚΚΕ, με την ΓΓ Αλέκα Παπαρήγα και τον Επίτιμο Πρόεδρο Χαρίλαο Φλωράκη. Το ΚΚΕ από χρόνια είχε αποκαταστήσει τη φήμη και τον ίδιο το Νίκο Ζαχαριάδη ως έναν αταλάντευτα κομμουνιστή ηγέτη, με τεράστια συμβολή στην ανάπτυξη του κομμουνιστικού κινήματος.
Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα και την επάνοδό του στην ηγεσία του ΚΚΕ το 1945, μια από τις πρώτες κινήσεις του ήταν η αποκήρυξη και καταδίκη του [[Άρης Βελουχιώτης|Άρη Βελουχιώτη]], επειδή ο τελευταίος αρνήθηκε να τηρήσει τη [[συμφωνία της Βάρκιζας]] και να παραδώσει τα όπλα, παρά συνέχισε τη μοναχική ένοπλη δράση του στα βουνά της [[Ρούμελη|Ρούμελης]]. Τελικά ο Βελουχιώτης λίγο αργότερα απομονωμένος από όλους και περικυκλωμένος από ομάδες του εθνικού στρατού αυτοκτόνησε.
Μια από τις σκοτεινές πτυχές της δράσης του ήταν η επίσκεψή του στη [[Μόσχα]] τον Μάιο του [[1947]]. Επιστρέφοντας διαβεβαίωσε τους συμπολεμιστές του για τη στήριξη του [[Στάλιν]] προς τον [[Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας|Δημοκρατικό Στρατό]], κάτι που τους εμψύχωσε και τους ώθησε να συνεχίσουν τον πόλεμο ενάντια στον εθνικό στρατό. Ο Στάλιν όμως στην πράξη δε στήριξε τους αντάρτες, αφού είχε δεσμευθεί ήδη από τη [[Διάσκεψη της Γιάλτας]] ότι η Ελλάδα ως μόνη βαλκανική χώρα θα περιέλθει στο δυτικό μπλοκ. Παραμένει μυστήριο αν ο Στάλιν είπε την αλήθεια στον Ζαχαριάδη και ο τελευταίος για λόγους τακτικής την αποσιώπησε ή αν η [[ΕΣΣΔ]] του υποσχέθηκε όντως ενίσχυση γνωρίζοντας ότι δε θα τηρήσει την υπόσχεσή της<ref>Β. Ραφαηλίδης, ''Ιστορία κωμικοτραγική του νεοελληνικού κράτους'', Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, Αθήνα 1993, σελ. 236. Ο Τάσος Βουρνάς (''Ιστορία της Νεώτερης και Σύγχρονης Ελλάδας'', τ. Δ΄, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 1998, σελ. 176), θεωρεί ότι ο Ζαχαριάδης είπε ψέματα στους συναγωνιστές του για λόγους τακτικής: «[Ο Ζαχαριάδης, όπως και σε άλλες περιπτώσεις] ... έτσι και στην περίπτωση της σοβιετικής βοήθειας έλεγε ασύστολα ψέματα». Αντίθετα ο Β. Κόντης ισχυρίζεται ότι υποσχέθηκε πράγματι βοήθεια η Σοβιετική Ένωση στον Ζαχαριάδη (''Ιστορία του Ελληνικού Έθνους'', τ. ΙΣΤ΄, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 2000, σελ. 143).</ref>.
Ο Ζαχαριάδης έχει επίσης επικριθεί για την τακτική που ακολούθησε μετά την ήττα του [[ΔΣΕ]] στον εμφύλιο. Διέδωσε το σύνθημα «το όπλο παρά πόδα» και διακήρυξε ότι ο ΔΣΕ δεν διαλύεται, αφήνοντας να εννοηθεί ότι το ΚΚΕ είχε στόχο την επανεκκίνηση των πολεμικών επιχειρήσεων. Το σύνθημα αυτό χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον από τις μετεμφυλιοπολεμικές κυβερνήσεις ως δικαιολογία για τις διώξεις κατά των κομμουνιστών και ο Ζαχαριάδης επικρίθηκε ότι δυσχέρανε έτσι την εθνική συμφιλίωση και τη συμμετοχή της Αριστεράς στην ομαλή πολιτική και κοινοβουλευτική ζωή<ref>Σπ. Λιναρδάτος, ''Από τον Εμφύλιο στη Χούντα'', τ. Α', Εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 1977, σελ. 81 κ.εξ.· Β. Ραφαηλίδης, ''Ιστορία κωμικοτραγική του νεοελληνικού κράτους'', Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, Αθήνα 1993, σελ. 277.</ref>.
Είχε κάνει δύο γάμους και είχε αποκτήσει δύο γιους και μια κόρη. Δεύτερη σύζυγος του η [[Ρούλα Κουκούλου]] (μέλος του ΚΚΕ). Η σoρός του μεταφέρθηκε στην Ελλάδα 18 χρόνια αργότερα, λίγο μετά την επίσημη διάλυση της [[Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών|ΕΣΣΔ]], συγκεκριμένα στις [[23 Δεκεμβρίου]] [[1991]].
<!-- μάλλον άχρηστες πληροφορίες
Ο [[Φρέντυ Γερμανός]] ασχολήθηκε με τη μυθιστορηματική συγγραφή της βιογραφίας του, ωστόσο δεν πρόλαβε να την ολοκληρώσει. Το καλοκαίρι του [[2000]] κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Καστανιώτη το μυθιστόρημα ''Το αντικείμενο''. Ένα μεγάλο κομμάτι του βιβλίου είχε ολοκληρωθεί και στο τέλος παρουσιάζεται η έρευνα που έκανε ο [[Φρέντυ Γερμανός]] κυρίως μέσα από συνεντεύξεις, με κυριότερη αυτή της τελευταίας του συζύγου Ρούλας Κουκούλου.
-->
| 