Πολιτικός στίχος: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Elena153 (συζήτηση | συνεισφορές)
σύντομη επέκταση
Elena153 (συζήτηση | συνεισφορές)
ιστορικά στοιχεία
Γραμμή 1:
'''Πολιτικός στίχος''' ονομάζεται το δεκαπεντασύλλαβο ανομοιοκατάληκτο ιαμβικό μέτρο το οποίο χρησιμοποιήθηκε από τον 11ο10ο αιώνα στο Βυζάντιο. Ο όρος πρωτοεμφανίζεται σε έργο του [[Ιωάννης Τζέτζης|Ιωάννη Τζέτζη]]<ref> [[Ιωάννης Τζέτζης]]: Βιβλίον ιστορικής «Ιωάννου του Τζέτζου βιβλίον ιστορικόν το δια ''στίχων πολιτικών'', άλφα καλούμενον, ων στίχων το ποσόν μυριάς μια και δισχίλιοι επτακόσιοι πεντήκονταεννέα» (ονομασμένο από μετέπειτα εκδότη «Χιλιάδες», επειδή χώρισε τους στίχους ανά χίλιους)</ref> και σε έργο του σύγχρονού του [[Μιχαήλ Ψελλός|Μιχαήλ Ψελλού]]<ref>[[Μιχαήλ Ψελλός]]: ΣΤΙΧΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣ ΤΟ ΒΑΣΙΛΕΑ ΚΥΡΟΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΝ ΤΟΝ ΜΟΝΟΜΑΧΟΝ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ</ref>. Δεν γνωρίζουμε την ακριβή σημασία της έννοιας «πολιτικός» και το λόγο για τον οποίο ονομάστηκε έτσι αυτή η στιχουργική μορφή. Φαίνεται πως ο όρος αυτός είχε τη σημασία του «απλού», «καθημερινού» (την ίδια περίοδο, «πολιτικές» ονομάζονταν οι πόρνες). Ωστόσο, δεν είναι εξακριβωμένη η προέλευση του στίχου, αν δηλαδή η καταγωγή αυτής της μορφής ήταν λαϊκή - [[προφορική λογοτεχνία|προφορική]] ή εάν προήλθε από την έντεχνη ποίηση.<ref>R. Beaton, ''Η ερωτική μυθιστορία του ελληνικού Μεσαίωνα'', 2η έκδοση, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1996, σελ. 134-135</ref>
 
==Ιστορική εξέλιξη==
Οι πρώτες εμφανίσεις του δεκαπεντασύλλαβου στη βυζαντινή ποίηση τοποθετούνται στον 10ο αι., στον [[Συμεών Μεταφραστής|Συμεών τον Μεταφραστή]] και τα [[Εξαποστειλάριο|Εξαποστειλάρια]] του [[Κωνσταντίνος Ζ'|Κωνσταντίνου Ζ΄ του Πορφυρογέννητου]]. Συστηματικά χρησιμοποιήθηκε στα θρησκευτικά ποιήματα του [[Συμεών Νέος Θεολόγος|Συμεών του Νέου Θεολόγου]], στα τέλη του 10ου αι.:
Ο δεκαπεντασύλλαβος χρησιμοποιήθηκε και από λόγιους Βυζαντινούς ποιητές, όπως στο μυθιστόρημα ''Αρίστανδρος και Καλλιθέα'' του [[Κωνσταντίνος Μανασσής|Κωνσταντίνου Μανασσή]] (12ος αι.), αλλά η χρήση του εδραιώθηκε στη βυζαντινή ποίηση σε δημώδη γλώσσα που εμφανίστηκε για πρώτη φορά τον 12ο αιώνα, η οποία, με ελάχιστες εξαιρέσεις, χρησιμοποιεί αποκλειστικά τον ανομοιοκατάληκτο δεκαπεντασύλλαβο. Οι επόμενοι στίχοι προέρχονται από το έπος του [[Διγενής Ακρίτας|Διγενή Ακρίτη]] ([[Διγενής Ακρίτας#Η παραλλαγή Ε|διασκευή Ε]]):
 
''Τί το φρικτόν μυστήριον, ο εν εμοί τελείται;''<br />
''λόγος εκφράζειν ουδαμώς ισχύει ουδέ γράφειν''<br />
''η χειρ μου η ταλαίπωρος εις έπαινον και δόξαν''<br />
''του όντος υπέρ έπαινον, του όντος υπέρ λόγον'' (Ύμνος 1, στ. 1-4)
 
Ο δεκαπεντασύλλαβος χρησιμοποιήθηκεΧρησιμοποιήθηκε και από μεταγενέστερους λόγιους Βυζαντινούς ποιητές, όπως στο μυθιστόρημα ''Αρίστανδρος και Καλλιθέα'' του [[Κωνσταντίνος Μανασσής|Κωνσταντίνου Μανασσή]] (12ος αι.), αλλά η χρήση του εδραιώθηκε στη βυζαντινή ποίηση σε δημώδη γλώσσα που εμφανίστηκε για πρώτη φορά τον 12ο αιώνα, η οποία, με ελάχιστες εξαιρέσεις, χρησιμοποιεί αποκλειστικά τον ανομοιοκατάληκτο δεκαπεντασύλλαβο. Οι επόμενοι στίχοι προέρχονται από το έπος του [[Διγενής Ακρίτας|Διγενή Ακρίτη]] ([[Διγενής Ακρίτας#Η παραλλαγή Ε|διασκευή Ε]]):
 
''Ευθύς εκαβαλίκευσαν, 'ς τόν κάμπον κατεβαίνουν.''<br>