Αρχαία ελληνική λογοτεχνία: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από τους γραμματικούς και μάλιστα τους Περγαμηνούς συντάχτηκε πιθανότατα κατά το 125 π.Χ. ο [[κανόνας των δέκα αττικών ρητόρων]], που ήταν οι παρακάτω: [[Αντιφών]], [[Ανδοκίδης]], [[Λυσίας]], [[Ισοκράτης]], [[Ισαίος]], [[Αισχίνης]], [[Δημοσθένης]], [[Υπερείδης]], [[Λυκούργος]], [[Δείναρχος]]. Ο σημαντικότερος εκπρόσωπος της δικανικής ρητορικής ήταν ο Λυσίας,<ref>S. Saïd, M. Trédé, A. le Boulluec, ''Ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας'', μετάφρ. Γ. Ξανθάκη-Καραμάνου, Δ. Τσιλιβέρδης, Β. Πόθου, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 2001, τ. Α΄, σελ. 303.</ref> που έγραψε λόγους για υποθέσεις πολλών ιδιωτών. Ο Ισοκράτης ήταν σημαντικός εκπρόσωπος του επιδεικτικού γένους (''Πανηγυρικός'', ''Παναθηναϊκός'', ''Περί ειρήνης'' κ.α.), στους οποίους υποστήριξε την πανελλήνια ιδέα, δηλαδή μια πανελλήνια σύμπραξη για την αντιμετώπιση της περσικής απειλής, για την ηγεσία της οποίας θεωρούσε κατάλληλο τον [[Φίλιππος Β΄|Φίλιππο]].<ref>Κακριδής, σελ. 142.</ref> Ήταν σημαντικός ρητοροδιδάσκαλος και ανάμεσα στους μαθητές του ήταν ο [[Σπεύσιππος]], οι ιστορικοί [[Θεόπομπος]] και [[Έφορος]] και οι ρήτορες Ισαίος, Λυκούργος και Υπερείδης. Τον 4ο η συμβουλευτική ρητορική ανθεί και παίζει ρόλο στην πολιτική διαμάχη σχετικά με τη στάση των Αθηναίων απέναντι στην ισχυροποίηση του Μακεδονικού βασιλείου. Σημαντικότερος εκφραστής της αντιμακεδονικής παράταξης είναι ο Δημοσθένης.<ref>Κακριδής, σελ. 144.</ref>

 

Ο αιώνας μετά τους περσικούς πολέμους έχει χαρακτηριστεί αιώνας του διαφωτισμού, εξαιτίας της ορθολογικής προσέγγισης στην εξέταση του ανθρώπου και του κόσμου.<ref>P.E. Easterling - B.M.W. Knox, ''Ιστορία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας'', μετάφρ. Ν. Κονομής, Χ. Γρίμπα, Μ. Κονομή, εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα 1994, σελ. 623.</ref> Τα ενδιαφέροντα της φιλοσοφίας αυτή την εποχή απομακρύνονται από τις προγενέστερες κοσμολογικές απορίες για τη γένεση και τη δομή του σύμπαντος και στρέφονται στη μελέτη του ανθρώπου και τη σχέση του με το κοινωνικό περιβάλλον, σε θέματα όπως η ηθική και η κατάκτηση της γνώσης.<ref>Lesky, σελ. 697-698.</ref> Οι [[σοφιστές]], που δίδασκαν θέματα αρετής, πολιτικής αποτελεσματικότητας και τεχνικής του λόγου, με πρωτεργάτη τον [[Πρωταγόρας|Πρωταγόρα]], αντιμετώπισαν με σκεπτικισμό πολλές από τις παραδεδομένες ηθικές και πνευματικές αρχές, αφού διεκήρυτταν ότι δεν υπάρχει καμία απόλυτη αλήθεια και ότι μέτρο κρίσης για το κάθετι είναι ο άνθρωπος.<ref>Easterling - Knox, σελ. 625.</ref> Επίσης έχοντας στο επίκεντρο των αναζητήσεών του τον άνθρωπο, αλλά σε αντίθεση με τον σκεπτικισμό των σοφιστών, ο [[Σωκράτης]] αναζητούσε το ηθικά αγαθό και ως θεωρητικό κανόνα αλλά και ως έμπρακτη πραγμάτωση και στις συζητήσεις του έδινε μεγάλη σημασία στην εξαγωγή ορισμών για κάθε έννοια.<ref>Lesky, σελ. 697-698.</ref> Η μέθοδος της συνομιλίας του ήταν ''ελεγκτική'', δηλαδή στόχευε να καταδείξει στο συνομιλητή του τις εσφαλμένες πεποιθήσεις του, και ο ίδιος την ονόμαζε ''μαιευτική'', επειδή επιδίωκε με τις κατάλληλες ερωτήσεις να τον προς την αλήθεια.<ref>Κακριδής, σελ. 104.</ref> Οπαδός του Σωκράτη ήταν ο [[Πλάτων]], και έκανε τον «δάσκαλό» του πρωταγωνιστή σε πολλούς από τους διαλόγους του. Ο Πλάτων συνδύαζε τη συγγραφή με την ενεργό δράση, σε διδακτικό αλλά και πολιτικό επίπεδο. Ίδρυσε και διηύθυνε την Ακαδημία και δοκίμασε να εφαρμόσει τις πολιτικές του θεωρίες στις [[Συρακούσες]], όπου ο τύραννος Διονύσιος Β΄ είχε εκδηλώσει ενδιαφέρον για τη φιλοσοφία, όμως η απόπειρά του απέτυχε εξαιτίας των εσωτερικών πολιτικών διαμαχών. Οι διάλογοι του Σωκράτη πραγματεύονται πολλά θέματα, όπως η αθανασία της ψυχής, η αρετή, ο έρωτας, η δικαιοσύνη, η ιδανική πολιτεία. Μέλος της Ακαδημίας ήταν ο [[Αριστοτέλης]], που στη συνέχεια ίδρυσε δική του σχολή, το Λύκειον. Η διδασκαλία του και τα γραπτά του, που προέρχονται από το υλικό των μαθημάτων του, κάλυπταν πάρα πολλά γνωστικά πεδία: λογική, φυσικός κόσμος, φιλολογία, ανθρωπολογία, ηθική και πολιτική.