Ιανός: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

{{Ρωμαϊκή μυθολογία}}

:''Για το ομώνυμο φεγγάρι του Κρόνου, δείτε το άρθρο [[Ιανός (δορυφόρος)]].''

 

 

 

Ο Ιανός απεικονιζόταν συχνά με δύο πρόσωπα και αποκαλείτο ''Janus bifrons'', δηλαδή διπρόσωπος Ιανός και του ήταν αφιερωμένοι αρκετοί ναοί στη [[Ρώμη]]. Ο διασημότερος όλων ήταν εκείνος που βρισκόταν Forum Romanum και οι πύλες του ήταν ανοικτές σε περίοδο πολέμου και κλειστές σε περίοδο ειρήνης. Στις πιο πρώιμες περιόδους ο Ιανός απεικονιζόταν με το ένα πρόσωπο γενειοφόρο και το άλλο ξυρισμένο, γεγονός που ώθησε ορισμένους ερευνητές να το αποδώσουν σε ζεύγη αντιθέτων, όπως είναι ο ήλιος και η σελήνη ή το γήρας και η νιότη.

 

 

Η προέλευση αυτού του θεού διαφέρει, ανάλογα με την πηγή στην οποία απευθύνεται κανείς. Ο ένας μύθος αναφέρει ότι ο Ιανός ήταν θνητός που έφθασε στο Latium από τη μαγική γη της [[Θεσσαλία|Θεσσαλίας]] και ότι τον υποδέχθηκε η Καμέση. Το ζευγάρι παντρεύτηκε, μοίρασε το βασίλειο και απέκτησε αρκετούς απογόνους, ανάμεσα στους οποίους περιλαμβάνεται ο Τίβερης, ο ποτάμιος θεός. Μετά το θάνατο της Καμέσης, Ο Ιανός έγινε ο μοναδικός κυβερνήτης του τόπου και έφτιαξε ένα ιερό που υπενθύμιζε την απομάκρυνση του Saturnus από τον Jupiter ή του [[Κρόνος (μυθολογία)|Κρόνου]] από τον [[Δίας (μυθολογία)|Δία]], αν προτιμά κανείς τα ελληνικά αντίστοιχα. Ως πρώτος βασιλέας του Latium, ο Ιανός εγκαθίδρυσε μια περίοδο ειρήνης, τιμιότητας και ευημερίας για το λαό του, μια περίοδο γνωστή και ως Χρυσή Εποχή. Εισήγαγε την οικονομία, την καλλιέργεια και τους νόμους. Λέγεται επίσης ότι παντρεύτηκε αργότερα μια νύμφη την [[Juturna]], η πηγή της οποίας, όπως και το ιερό της, βρίσκονταν κοντά στο ναό του Forum Romanum. Ένα από τα παιδιά τους ήταν ο Fons (επίσης γνωστός ως Fontus), θεός των πηγών. Μετά το θάνατό του ο Ιανός θεοποιήθηκε και έγινε Προστάτης της πόλης.

 

Ο Ιανός ήταν, λοιπόν, μια πολύ αρχαία και σημαντική ρωμαϊκή θεότητα που προΐστατο ακόμα και στις θυσίες που προσφέρονταν σε άλλες θεότητες. Αλλά αυτό δε σημαίνει ότι η σύγχρονη ακαδημαϊκή έρευνα κατανοεί επαρκώς τη λατρεία του θεού των πυλών και των ενάρξεων. Απ' ό,τι φαίνεται βέβαια δεν την καταλάβαιναν και οι ίδιοι οι Ρωμαίοι, γεγονός που μας οδηγεί στην υπόθεση πως σε κάποιο σημείο υπήρξε μια ασυνέχεια, μια διακοπή της λατρευτικής αλυσίδας, η οποία είχε ως αποτέλεσμα να χαθούν τα πρωτογενή νοήματα και πιθανώς οι μύθοι που συνδέονταν με τη λατρεία της θεότητας. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του αυτοκράτορα Αυγούστου, μάλιστα, (27 π.Χ. – [[14]]), άρχισαν να συνδέονται με τη λατρεία του Ιανού πρακτικές που δεν είχαν καμία σχέση με την αρχική λατρεία. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν φιλολογικές μαρτυρίες της αρχαίας λατρευτικής περιόδου, κάτι που μας περιορίζει σε οποιαδήποτε προσπάθεια ανασύνθεσης της αρχικής λατρείας. Το μόνο που γνωρίζουμε, είναι ότι ο θεός λατρευόταν σε αρκετές άλλες πόλεις της κοιλάδας του Τίβερη.

 

 

Ο ναός στο Argiletum, όπως προαναφέρθηκε είχε δύο πύλες, ενώ το άγαλμα στεκόταν ανάμεσά τους, στη μέση του ναού. Σύμφωνα με τον [[Πλίνιος ο Πρεσβύτερος|Πλίνιο τον Πρεσβύτερο]] ήταν ένα πολύ αρχαίο άγαλμα και συνάμα η απόδειξη πως η γλυπτική τέχνη υπήρχε στην Ιταλία από αρχαιοτάτων χρόνων, (''Φυσική Ιστορία'' 36.58). Ο θεός απεικονιζόταν με δύο γενειοφόρα κεφάλια. Τα δάχτυλα των χεριών του ήταν τοποθετημένα σε παράξενες θέσεις, τις οποίες ο Πλίνιος ερμήνευσε ως ένδειξη του αριθμού 355, δηλαδή του αριθμού των ημερών του αρχαιότερου ρωμαϊκού ημερολογίου. Αυτό μπορεί να ισχύει, αλλά είναι, φυσικά, καθαρή υπόθεση.

 

Ο Ιανός έχει επίσης έναν ναό στη Ρώμη με διπλές πύλες, τις οποίες αποκαλούν πύλες του πολέμου. Τούτο γιατί ο ναός είναι πάντα ανοικτός εν καιρώ πολέμου, αλλά κλείνει σαν έλθει η ειρήνη. Το τελευταίο ήταν κάπως δύσκολο, και σπάνια συνέβαινε, δεδομένου ότι το βασίλειο συμμετείχε πάντα σε κάποιο πόλεμο [...], ([[Πλούταρχος]], ''Βίος βασιλέως Νουμά'', 20.1-2).

 

Ο αυτοκράτωρ Αύγουστος ανέσυρε το μύθο από τη λήθη. Στην αυτοβιογραφία του αναφέρει:

 

 

Η πύλη κλειδώθηκε για πρώτη φορά τον Ιανουάριο του [[29]], μετά τη νίκη του Αυγούστου επί του Μάρκου Αντωνίου και της Κλεοπάτρας. Και το φθινόπωρο του [[25]], όταν υποτάχθηκαν οι Ισπανοί Κανταβριανοί. Ο χριστιανός συγγραφέας [[Ορόσιος]] αναφέρει ότι οι πύλες του Ιανού κλείστηκαν για τρίτη φορά το 1 π.X., και έμειναν κλειστές για δώδεκα ολόκληρα χρόνια (''Ιστορία του κόσμου ενάντια στους παγανιστές'', 6.22). Βέβαια αυτό μας αποκαλύπτει περισσότερα για τα θεολογικά ενδιαφέροντα του Ορόσιου παρά για τα αληθινά ιστορικά γεγονότα. Στην πραγματικότητα κατά τη διάρκεια των δώδεκα χρόνων της παιδικής ηλικίας του Ιησού οι Ρωμαίοι ενεπλάκησαν σε διάφορους πολέμους και η αλήθεια είναι ότι δε γνωρίζουμε επακριβώς πότε ήσαν κλειστές οι πύλες.

Σε ένα άλλο εδάφιο, ο [[Βιργίλιος]] με τη σειρά του ερμηνεύει το νόημα του τελετουργικού κλεισίματος των πυλών:

 

 

 

 

Εν τω μεταξύ η λατρεία άλλαξε. Ο αυτοκράτορας Δομιτιανός αντικατέστησε το άγαλμα της παλιάς λατρείας με ένα τετραπρόσωπο, το οποίο επέβλεπε τέσσερα ρωμαϊκά ''fora'': το Forum της Ειρήνης, το Forum Transitorium, το Forum του Ιούλιου Καίσαρα και το Forum Romanum. Αυτό αναφέρει τουλάχιστον ο ποιητής [[Μαρτιάλης]] (''Epigram''. 10.28.5-6), και τα λόγια του μας βοηθούν να εντοπίσουμε τον τόπο του ναού κοντά στο κτήριο της Συγκλήτου (Curia Julia), αλλά οι ανασκαφές της περιόδου [[1997]]-[[2000]] δυστυχώς δεν απέδωσαν κάποιους καρπούς.

 

 

 

 

 

Ιανός: [http://www.livius.org/ja-jn/janus/janus.html Άρθρο της Jona Lendering]

[[pt:Jano]]

[[ro:Ianus (zeu)]]

[[simple:Janus]]

[[sl:Janus]]