Αρχαιοπτέρυξ: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Veron (συζήτηση | συνεισφορές) μΧωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
επέκταση |
||
Γραμμή 1:
{{Ταξινομοπλαίσιο
| fossil_range = [[Ύστερη Ιουρασική]], {{εύρος απολιθωμάτων|150.8|145.5}}
| image = Archaeopteryx lithographica (Berlin specimen).jpg
| image_width = 250px
| image_caption = The Berlin ''Archaeopteryx''
| regnum = [[Ζώα]] (''Animalia'')
| phylum = [[Χορδωτά]] (''Chordata'')
| classis = [[Πτηνά]] (''Aves'')
| ordo = [[Archaeopterygiformes]]
| familia = [[Archaeopterygidae]]
| genus = '''''Archaeopteryx'''''
| genus_authority = [[Κρίστιαν Έριχ Χέρμαν φον Μέγιερ|Meyer]], 1861
| subdivision_ranks = [[Είδος (βιολογία)|Είδη]]
| subdivision =
'''''A. lithographica''''' <small>Meyer, 1861 ([[Βιολογικός τύπος|τύπος]])</small>
| synonyms =
* ''Griphosaurus'' <small>Wagner, 1861</small>
* ''Griphornis'' <small>Woodward, 1862</small>
* ''Archaeornis'' <small>Petronievics, 1917</small>
* ''Jurapteryx''? <small>Howgate, 1985</small>
* ''[[Wellnhoferia]]''? <small>Elżanowski, 2001</small>
<small>Για είδη, δείτε [[Αρχαιοπτέρυξ#Συνώνυμα|παρακάτω]]</small>
}}
'''Αρχαιοπτέρυξ''' ή '''Αρχαιοπτέρυγα''', (''Archaeopteryx'') αναφερόμενο μερικές φορές και με το γερμανικό του όνομα, ''Urvogel'' («το πρώτο πτηνό»), είναι το αρχαιότερο και πιο πρωτόγονο γένος [[πτηνά|πτηνών]] που είναι γνωστό. Το όνομα προέρχεται από τα [[αρχαία ελληνικά]] {{πολυτονικό|ἀρχαῖος}} και {{πολυτονικό|πτέρυξ}}.
Ο Αρχαιοπτέρυξ έζησε στην ύστερη [[Ιουράσια περίοδος|Ιουράσια περίοδο]], περίπου 150-145 εκατομμύρια χρόνια πριν, εκεί που σήμερα βρίσκεται η νότια [[Γερμανία]] σε μια περίοδο που η [[Ευρώπη]] ήταν αρχιπέλαγος νησιών σε μία ρηχή τροπική θάλασσα, πολύ πιο κοντά στον ισημερινό από ότι είναι τώρα.
Ο αρχαιοπτέρυξ είχε μέγεθος παρόμοιο με της [[κίσσα]]ς και μπορούσε να φτάσει περίπου μισό μέτρο σε μήκος. Παρά το μικρό του μέγεθος, τα φαρδιά φτερά και την τεκμαιρόμενη ικανότητά του να πετάει ή να αιωρείται, ο αρχαιοπτέρυξ είχε περισσότερα κοινά με μικρά [[θηριόποδα]] παρά με τα σύγχρονα [[πτηνά]]. Πιο συγκεκριμένα, μοιράζεται τα εξής χαρακτηριστικά με τα [[δεινονυχοσαύρια]] ([[δρομαιοσαυρίδες]] και [[τροοδοντίδες]]): σαγόνια με αιχμηρά δόντια, τρία δάχτυλα με νύχια, μακρυά οστέινη ουρά, τα δεύτερα δάχτυλα του ποδιού είναι υπερεκτάσιμα, πούπουλα (που υπαινίσσονται [[Ομοιόθερμο|ομοιοθερμία]]) και διάφορα σκελετικά χαρακτηριστικά.<ref name="Yalden 1">{{cite journal |author=Yalden D.W. |title=what size was Archaeopteryx? |journal=Zoological Journal of the Linnean Society|volume=82 |issue=1-2|pages=177-188 |year=1984 |url=http://www3.interscience.wiley.com/journal/120801944/abstract}}</ref><ref name="UCal Chiappe">{{cite book|title=Mesozoic birds: above the heads of dinosaurs|editor=University od California Press Berkeley and Los Angeles, California|author=Chiappe L.M., Witme L.M. |pages=151|publisher=University od California Press|isbn=0-520-20094-2|url=http://books.google.it/books?id=2MQeh1KCp7sC}}</ref>
Τα παραπάνω χαρακτηριστικά κάνουν τον αρχαιοπτέρυγα τον πρώτο ξεκάθαρο υποψήφιο για [[μεταβατικό απολίθωμα]] μεταξύ των [[δεινόσαυροι|δεινοσαύρων]] και των πτηνών.<ref name="Headden">[http://www.paleograveyard.com/archaeopteryx.html ''Archaeopteryx'' at The Grave Yard] - Jamie Headden, Scott Hartman, and Rutger Jansma's skeletal restorations of most of the specimens. Eight scaled to each other [http://www.deviantart.com/view/24468274/ at this site] (both retrieved 2007-01-22)</ref><ref name="UCal MoP">[http://www.ucmp.berkeley.edu/diapsids/birds/archaeopteryx.html ''Archaeopteryx'': An Early Bird] - [[University of California, Berkeley]] Museum of Paleontology. Retrieved 2006-OCT-18</ref><ref name="UCalg Long">[http://www.ucalgary.ca/~longrich/archaeopteryx.html ''Archaeopteryx lithographica''] - Nick Longrich, [[University of Calgary]]. Discusses how many wings an ''Archaeopteryx'' had and other questions.</ref> Έτσι ο αρχαιοπτέρυξ παίζει σημαντικό ρόλο, όχι μόνο στην μελέτη της [[προέλευση των πτηνών|προέλευσης των πτηνών]] αλλά και στην μελέτη των δεινοσαύρων.
Το πρώτο πλήρες είδος Αρχαιοπτέρυγος ανακαλύφθηκε το 1861, δύο χρόνια αφότου ο [[Τσαρλς Ντάργουιν]] δημοσίευσε το έργο του, ''[[Περί της καταγωγής των ειδών]]'', και αποτέλεσε βασικό στοιχείο στο ζήτημα της [[εξέλιξη (βιολογία)|εξέλιξης]]. Με την πάροδο των χρόνων ανακαλύφθηκαν εννέα ακόμα απολιθώματα αρχαιοπτέρυγων. Παρά την ποικιλία ανάμεσα σε αυτά τα απολιθώματα, οι περισσότεροι ειδικοί θεωρούν ότι όλα τα ευρήματα ανήκουν στο ίδιο είδος, αν και το ζήτημα είναι ακόμα υπό συζήτηση.
Πολλά από αυτά τα έντεκα απολιθώματα περιέχουν εντυπωμένα πούπουλα —από τις παλαιότερα (αν όχι τα παλαιότερα) άμεσα στοιχεία που υπάρχουν για τα πούπουλα. Επιπλέον επειδή αυτά τα πούπουλα είναι προηγμένης μορφής ([[κωπαίο φτερό|κωπαία φτερά]]), τα απολιθώματα αυτά αποτελούν στοιχείο του ότι τα πούπουλα είχα αρχίσει ήδη να εξελίσσονται για αρκετό καιρό.<ref name="weln 04">{{cite book|title=Feathered Dragons|year=2004|chapter=The Plumage of ''Archaeopteryx''|editor=Currie PJ, Koppelhus EB, Shugar MA, Wright JL|author=Wellnhofer P|pages=282–300|publisher=Indiana University Press|isbn=0-253-34373-9}}</ref>
==Περιγραφή==
Ο Αρχαιοπτέρυξ ήταν πρωτόγονο [[πτηνό]] που έζησε κατά την [[Τιθώνιο|Τιθώνια]] [[Φάση πανίδας|φάση]] της [[Ιουρασική περίοδος|Ιουρασικής περιόδου]], περίπου 150-145 εκατομμύρια χρόνια πριν.<ref name="Lambert">{{cite book| last = Lambert| first = David| authorlink =| coauthors =| title = The Ultimate Dinosaur Book| publisher = Dorling Kindersley| year = 1993| location = New York| pages = 38–81| url =| doi =| isbn = 1-56458-304-X }}</ref> Τα μόνα δείγματα Αρχαιοπτέρυγος που έχουν ανακαλυφθεί προέρχονται από [[λιθογραφικοί ασβεστόλιθοι Σολνχοφεν|λιθογραφικούς ασβεστόλιθους του Σόλνχοφεν]], στη νότια [[Γερμανία]], που είναι σπάνιος και αξιοσημείωτος γεωλογικός σχηματισμός γνωστός για τα έξοχης λεπτομέρειας απολιθώματα.<ref name="Lambert"/>
[[Image:Archiesizeall1.svg|thumb|375px|right|Οκτώ δείγματα συγκρινόμενα με ένα ανθρώπινο πόδι.]]
Ο αρχαιοπτέρυξ είχε περίπου το μέγεθος ενός μέσου μεγέθους σύγχρονου πτηνού, με φαρδιά φτερά τα οποία είχαν στρογγυλεμένες άκρες και μακρυά ουρά σε σχέση με το μήκος του σώματός του. Συνολικά το μήκος του σώματος του αρχαιοπτέρυγος μπορούσε να φτάσει τα 500 χιλιοστά. Τα πούπουλα του αρχαιοπτέρυγος, αν και λιγότερο τεκμηριωμένα από ότι τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά του, έμοιαζαν πολύ στην δομή και το σχέδιο με αυτά των σύγχρονων πτηνών.<ref name ="Lambert"/> Εντούτοις, παρά την παρουσία πολλών χαρακτηριστικών πτηνών,
<ref name="Holtz">{{cite web| last = Holtz| first = Thomas, Jr.| authorlink =| coauthors =| title = ''Archaeopteryx''s Relationship With Modern Birds| work =| publisher = Journal of Dinosaur Paleontology| year = 1995| url = http://www.dinosauria.com/jdp/archie/archie.htm| doi =| accessdate = 2007-03-01 }}</ref> ο αρχαιοπτέρυξ είχε πολλά χαρακτηριστικά των [[θηριόποδα|θηριόποδων]]. Εν αντιθέσει με τα σύγχρονα πτηνά, ο αρχαιοπτέρυξ είχε μικρά δόντια<ref name ="Lambert"/> καθώς και μακρυά οστέινη ουρά, χαρακτηριστικά που μοιράζονταν με άλλους δεινόσαυρους της εποχής.<ref name="Paleogeo">Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 130 (1997) 275-292</ref>
Επειδή είχε μεγάλο αριθμό χαρακτηριστικών κοινά και με τα πτηνά και με τους δεινόσαυρους, ο αρχαιοπτέρυξ συχνά θεωρείται σύνδεσμος μεταξύ τους - πιθανώς το πρώτο πτηνό πάνω στην αλλαγή από ζώο του εδάφους σε πτηνό.<ref name ="Lambert"/> Την δεκαετία του 1970 ο [[Τζον Όστρομ]], ακολουθώντας το παράδειγμα του [[Τόμας Χάξλεϋ]] από το 1868, διατύπωσε την άποψη ότι τα πτηνά εξελίχθηκαν από τα θηριόποδα και ότι ο Αρχαιοπτέρυξ ήταν το κρίσιμο αποδεικτικό στοιχείο για αυτό, καθώς έχει ένα μέρος χαρακτηριστικών πτηνού όπως το υοειδές οστούν, κωπαία φτερά, φτερά και εν μέρει ανεστραμμένο το πρώτο δάχτυλο του ποδιού, και ένα μέρος χαρακτηριστικών των δεινοσαύρων και των θηριόποδων. Για παράδειγμα έχει μακριά ανιούσα απόφυση στον [[αστράγαλος|αστράγαλο]], [[μεσοδοντική πλάκα|μεσοδοντικές πλάκες]], και μια απόφυση στο [[θυροειδές τρήμα]] του [[ισχίο|ισχίου]]. Συγκεκριμένα, ο Όστρομ ανακάλυψε ότι ο αρχαιοπτέρυξ είναι μοιάζει εξαιρετικά με την οικογένεια θηριοπόδων, [[δρομαιοσαυρίδες]].<ref name="Feduc 1">Feduccia, A. (1993). ''Evidence from claw geometry indicating arboreal habits of Archaeopteryx''. [[Science (journal)|Science]]. '''259'''(5096): 790–793.</ref><ref name="Feduc 2">Feduccia, A. & Tordoff, H.B. (1979). ''Feathers of Archaeopteryx: Asymmetric vanes indicate aerodynamic function''. [[Science (journal)|Science]]. '''203'''(4384): 1021–1022.</ref><ref name="Huxley 1">Huxley T.H. (1868). ''On the animals which are most nearly intermediate between birds and reptiles''. Geol. Mag. '''5''', 357–65; Annals & Magazine of Nat Hist '''2''', 66–75; Scientific Memoirs '''3''', 3–13.</ref><ref name="Huxley 2">Huxley T.H. (1868) ''Remarks upon Archaeopteryx lithographica''. Proc Roy Soc '''16''', 243–48; Sci Memoirs '''3''', 340-45.</ref><ref name="Huxley 3">Huxley T.H. (1870) ''Further evidence of the affinity between the dinosaurian reptiles and birds''. Quart J Geol Soc 26, 32–50; Sci Mem 3, 487–509.</ref><ref name="Buhler">Bühler, P. & Bock, W.J. (2002). ''Zur Archaeopteryx-Nomenklatur: Missverständnisse und Lösung''. Journal of Ornithology. '''143'''(3): 269–286. [Article in German, English abstract] {{DOI|10.1046/j.1439-0361.2002.02006.x}} (HTML abstract)</ref><ref name="Kennedy 1">Kennedy, Elaine (2000). ''[http://www.grisda.org/georpts/3001.htm Solnhofen Limestone: Home of Archaeopteryx]''. Geoscience Reports. '''30''': 1–4. Retrieved 2006-10-18.</ref><ref name="Nedin 1">Nedin, C. (1999). ''[http://www.talkorigins.org/faqs/archaeopteryx/info.html All About Archaeopteryx]. [[talk.origins]] archive. Version of June 10, 2002; retrieved 2006-10-18.</ref><ref name="Olson 1">Olson, S.L. & Feduccia, A. (1979). ''Flight capability and the pectoral girdle of Archaeopteryx''. [[Nature (journal)|Nature]]. '''278'''(5701). 247–248. {{doi|10.1038/278247a0}} (HTML abstract)</ref><ref name="Ostrom 1">Ostrom, J.H. (1976). ''Archaeopteryx and the origin of birds''. [[Biological Journal of the Linnean Society|Biol. J. Linn. Soc.]]. '''8''': 91–182.</ref><ref name="Ostrom 2">Ostrom, J.H. (1985). ''Introduction to Archaeopteryx''. In: Hecht, M.K.O.; Ostrom, J.H.; Viohl, G. & Wellnhofer, P. (eds.) The Beginnings of Birds: Proceedings of the International Archaeopteryx Conference: 9–20. Eichstätt, Freunde des Jura-Museums Eichstätt.</ref><ref name="Owen 1">Owen, R. (1863). ''On the Archaeopteryx of Von Meyer, with a description of the fossil remains of a long-tailed species from the lithographic stone of Solnhofen''. [[Philosophical Transactions of the Royal Society|Phil. Trans. Roy. Soc. London]]. '''153''': 33–47.</ref>
Τα πρώτα υπολείμματα Αρχαιοπτέρυγα ανακαλύφθηκαν το 1861, δύο μόνο χρόνια μετά την δημοσίευση από τον [[Κάρολος Δαρβίνος|Κάρολο Δαρβίνο]] του ''[[Περί της καταγωγής των ειδών]]''. Ο αρχαιοπτέρυξ φάνηκε πως επιβεβαίωνε τις θεωρίες του Δαρβίνου και έκτοτε αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο για την [[καταγωγή των πτηνών]], την διαμάχη για τα [[μεταβατικό απολίθωμα|μεταβατικά απολιθώματα]] και την επιβεβαίωση της [[εξέλιξη (βιολογία)|εξέλιξη]]. Πράγματι, περαιτέρω έρευνες σε δεινόσαυρους από την [[έρημος Γκόμπι|έρημο Γκόμπι]] και την [[Κίνα]] έχουν έκτοτε παράσχει περισσότερα στοιχεία για την σύνδεση μεταξύ αρχαιοπτέρυγος και δεινοσαύρων, όπως οι [[φτερωτοί δεινόσαυροι]] από την Κίνα. Ο αρχαιοπτέρυξ είναι κοντά στους προγόνους των σημερινών πτηνών, και έχει τα περισσότερα από τα χαρακτηριστικά που θα περίμενε κανείς από ένα πρόγονο των πτηνών. Εντούτοις ενδέχεται να μην είναι άμεσος πρόγονος των ζωντανών πτηνών, και είναι αβέβαιο πόση εξελικτική διαφοροποίηση υπήρχε ήδη ανάμεσα στα άλλα πτηνά εκείνη την περίοδο.
==Παραπομπές==
{{Reflist|2|refs=
<ref name ="10th find">Mayr, G., Phol, B., Hartman, S. & Peters, D.S. (2007). ''The tenth skeletal specimen of Archaeopteryx''. Zoological Journal of the Linnean Society, 149, 97–116.</ref>
<ref name="ACetal86">{{cite journal |last=Charig |first=A.J. |authorlink=Alan J. Charig |coauthors=Greenaway, F.; Milner, A.N.; Walker, C.A.; and Whybrow, P.J. |year=1986 |title=''Archaeopteryx'' is not a forgery |journal=Science |volume=232 |issue=4750 |pages=622–626 |doi=10.1126/science.232.4750.622 |pmid=17781413 }}</ref>
<ref name ="Alonso">Alonso, P. D., Milner, A. C., Ketcham, R. A., Cookson, M. J. & Rowe, T. B. (2004). ''The avian nature of the brain and inner ear of Archaeopteryx''. [[Nature (journal)|Nature]]. '''430'''(7000): 666–669. PMID 15295597. {{doi|10.1038/nature02706}}. [http://www.ucm.es/info/paleo/personal/patricio/DMKCR-2004.pdf PDF fulltext] [http://www.nature.com/nature/journal/v430/n7000/suppinfo/nature02706.html Supplementary info]</ref>
<ref name="Barsbold 1983">{{ cite journal | last = Barsbold | first = Rhinchen | authorlink = | coauthors = | year = 1983 | month = | title = Carnivorous dinosaurs from the Cretaceous of Mongolia | journal = Transactions of the joint Soviet-Mongolian Paleontological Expedition | volume = 19 | issue = | pages = 5–119 | issn = 0320-2305 | url = | accessdate = | quote = }}</ref>
<ref name="Bartell 90">Bartell K.W., Swinburne N.H.M. and Conway-Morris S. 1990. ''Solnhofen: a study in Mesozoic palaeontology''. Cambridge (transl. and revised from Bartel K.W. 1978. ''Ein Blick in die Erdgeschichte''. Ott.</ref>
<ref name="Bischoff">Bischoff, David; ''Search for Dinosaurs'' (''Time Machine'', No. 2); published 1984 by Bantam Books; introduction</ref>
<ref name="Buffetaut 85">Buffetaut, E. (1985). ''The strangest interpretation of ''Archaeopteryx'' '' In: Hecht, M.K.O.; Ostrom, J.H.; Viohl, G. & Wellnhofer, P. (eds.) The Beginnings of Birds: Proceedings of the International Archaeopteryx Conference: 369-370. Eichstätt, Freunde des Jura-Museums Eichstätt.</ref>
<ref name="BMNH 37001">British Museum of Natural History - 'BMNH 37001' - the [[Biological type|type]] specimen</ref>
<ref name="Buison">{{cite book |last=Buisonje |first=P.H. de |editor=Hecht, M.K.; Ostrom, J.H.; Viohl, G.; and Wellnhofer, P. (eds.) |title=The beginnings of Birds: Proceedings of the International ''Archaeopteryx'' Conference, Eichstatt, 1984 |year=1985 |publisher=Freunde des Jura-Museums Eichstätt |location=Eichstätt |isbn=978-3980117807 |pages=45–65 |chapter=Climatological conditions during deposition of the Solnhofen limestones }}</ref>
<ref name="Chatterjee91">{{ cite journal | last = Chatterjee | first = Sankar | authorlink = | coauthors = | year = 1991 | month = | title = Cranial anatomy and relationships of a new Triassic bird from Texas | journal = [[Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences|Phil. Trans. R. Soc. B]] | volume = 332 | issue = 1265 | pages = 277–342 | doi = | url = | accessdate = | quote = }}</ref>
<ref name="Chiappe 07">{{cite book| last = Chiappe| first = Luis M.| authorlink =| coauthors =| title = Glorified Dinosaurs | publisher = UNSW Press| year = 2007| location = Sydney| pages = 118–146| url =| doi =| isbn = 0-471-24723-5}}</ref>
<ref name="Christ Bond 04">Christensen P, Bonde N. (2004). ''Body plumage in Archaeopteryx: a review, and new evidence from the Berlin specimen''. [[Comptes rendus|Comptes Rendus Palevol]]. '''3''': 99–118. [http://dinonews.net/rubriq/biblio.php#plumes_archaeopteryx_christiansen PDF fulltext]</ref>
<ref name="Clarke&Norell2002">{{ cite journal | last = Clarke | first = Julia. A. | authorlink = | coauthors = Norell, Mark. A. | year = 2002 | month = | title = The Morphology and Phylogenetic Position of Apsaravis ukhaana from the Late Cretaceous of Mongolia | journal = American Museum Novitates | volume = 3387 | issue = 1 | pages = 1–46 | doi = 10.1206/0003-0082(2002)387<0001:TMAPPO>2.0.CO;2 | url = | accessdate = | quote = }}</ref>
<ref name="Darwin 1">[http://darwin-online.org.uk/content/frameset?viewtype=text&itemID=F385&pageseq=399 Darwin, Origin of Species, Chapter 9, p. 367]</ref>
<ref name="Darwin 2">{{cite book| last = Darwin| first = Charles| authorlink = Charles Darwin | title = On the Origin of Species| publisher = John Murray| year = 1859| location = | pages = | url = http://www.readprint.com/chapter-2217/Charles-Darwin| doi = | id = | isbn = }}. Please note Darwin's spelling: 'Archeopteryx', not 'Archaeopteryx'.</ref>
<ref name="Davis 1">{{cite journal |last= Davis |first=P. |coauthors=and Briggs, D. |year=1998 |title=The impact of decay and disarticulation on the preservation of fossil birds |journal=Palaios |volume=13 |issue=1 |pages=3–13 |url=http://palaios.sepmonline.org/cgi/content/abstract/13/1/3 |accessdate=2007-03-25 |doi=10.2307/3515277 }}</ref>
<ref name ="Elżanowski02">Elżanowski A. (2002): Archaeopterygidae (Upper Jurassic of Germany). ''In:'' Chiappe, L. M. & Witmer, L. M (eds.), ''Mesozoic Birds: Above the Heads of Dinosaurs'': 129–159. University of California Press, Berkeley.</ref>
<ref name="Encarta">http://encarta.msn.com/encyclopedia_761565838/limestone_(mineral).html as at 13-08-09. [http://www.webcitation.org/5kwKbpb8j Archived] 2009-10-31.</ref>
<ref name="Erickson etal 2009">{{cite journal|last=Erickson|first=Gregory M.|coauthors=Rauhut, Oliver W. M., Zhou, Zhonghe, Turner, Alan H, Inouye, Brian D. Hu, Dongyu, Norell, Mark A.|date=2009|title=Was Dinosaurian Physiology Inherited by Birds? Reconciling Slow Growth in ''Archaeopteryx''|journal=PLoS One|url=http://www.plosone.org/article/info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal.pone.0007390;jsessionid=F7E462DE00439EEA45BCC1AF96012EE0|accessdate=2009-10-25}}</ref>
<ref name ="Griffiths">Griffiths, P. J. (1996). ''The Isolated Archaeopteryx Feather''. Archaeopteryx '''14''': 1–26.</ref>
<ref name="Hoyle 85">{{cite journal |last=Hoyle |first=F. |authorlink=Fred Hoyle |coauthors=Wickramasinghe, N.C.; and Watkins, R.S. |year=1985 |title=''Archaeopteryx'' |journal=British Journal of Photography |volume=132 |pages=693–694 }}</ref>
<ref name="ICZN 1961">ICZN. (1961). Opinion 607, ''Archaeopteryx'' VON MEYER, 1861 (Aves); Addition to the Official list. ''Bulletin of Zoological Nomenclature'' '''18'''(4): 260–261.</ref>
<ref name="ICZN 1977">ICZN. (1977). Opinion 1070. Conservation of ''Archaeopteryx lithographica'' VON MEYER 1861 (Aves). ''Bulletin of Zoological Nomenclature'' '''33''': 165–166.</ref>
<ref name="Kurzanov 1987">{{ cite journal | last = Kurzanov | first = S. M. | authorlink = | coauthors = | year = 1987 | month = | title = Avimimidae and the problem of the origin of birds | journal = Transactions of the joint Soviet-Mongolian Paleontological Expedition | volume = 31 | issue = | pages = 31–94 | issn = 0320-2305 | url = | accessdate = | quote = }}</ref>
<ref name="Lindhe 50:921">2004 review by U. Lindhe Norberg, Acta Zool Sin 50:921</ref>
<ref name="Lowe 1935">{{ cite journal | last = Lowe | first = P. R. | authorlink = | coauthors = | year = 1935 | month = | title = On the relationship of the Struthiones to the dinosaurs and to the rest of the avian class, with special reference to the position of ''Archaeopteryx'' | journal = Ibis | volume = 5 | issue = 2 | pages = 398–432 | url = | accessdate = | quote =| doi = 10.1111/j.1474-919X.1935.tb02979.x }}</ref>
<ref name="LMS88">{{cite journal |last=Spetner |first=L.M. |authorlink=Lee Spetner |coauthors=Hoyle, F.; Wickramasinghe, N.C.; and Magaritz, M. |year=1988 |title=''Archaeopteryx'' - more evidence for a forgery |journal=The British Journal of Photography |volume=135 |pages=14–17 }}</ref>
<ref name="Longrich 1">Longrich N. (2006): ''Structure and function of hindlimb feathers in Archaeopteryx lithographica''. Paleobiology. '''32'''(3): 417–431. {{DOI|10.1666/04014.1}} (HTML abstract)</ref>
<ref name="Mayr 1">Mayr G, Pohl B & Peters DS. (2005). ''A well-preserved Archaeopteryx specimen with theropod features''. [[Science (journal)|Science]]. '''310'''(5753): 1483–1486. {{doi|10.1126/science.1120331}} [http://www.sciencemag.org/cgi/content/full/sci;310/5753/1483/DC1 See commentary on article]</ref>
<ref name="Natgeo1">[http://news.nationalgeographic.com/news/2005/12/1201_051201_archaeopteryx.html National Geographic News- ''Earliest Bird Had Feet Like Dinosaur, Fossil Shows''] - Nicholas Bakalar, December 1, 2005, Page 1. Retrieved 2006-10-18.</ref>
<ref name="Natgeo2">[http://news.nationalgeographic.com/news/2005/12/1201_051201_archaeopteryx_2.html National Geographic News- ''Earliest Bird Had Feet Like Dinosaur, Fossil Shows''] - Nicholas Bakalar, December 1, 2005, Page 2. Retrieved 2006-10-18.</ref>
<ref name="New Scientist 1">''Archaeopteryx'' turns out to be singular bird of a feather. ''[[New Scientist]]'' '''2443''':17. 17 April 2004. [http://www.newscientist.com/article/mg18224432.300-archaeopteryx-turns-out-to-be-singular-bird-of-a-feather.html See commentary on article].</ref>
<ref name="Ostrom 3">{{cite journal |last=Ostrom |first=J.H. |authorlink=John Ostrom |year=1976 |title=''Archaeopteryx'' and the origin of birds |journal=Biological Journal of the Linnean Society |volume=8 |pages=91–182 |doi=10.1111/j.1095-8312.1976.tb00244.x}}</ref>
<ref name="Ostrom96">{{ cite journal | last = Ostrom | first = J. H. | authorlink = | coauthors = | year = 1996 | month = | title = The questionable validity of ''Protoavis'' | journal = Archaeopteryx | volume = 14 | issue = | pages = 39–42 | id = | url = | accessdate = | quote = }}</ref>
<ref name="Paul 1">{{cite book |last=Paul |first=Gregory S. |authorlink=Gregory S. Paul |title=Dinosaurs of the Air: the Evolution and Loss of Flight in Dinosaurs and Birds |year=2002 |publisher=Johns Hopkins University Press |location=Baltimore |isbn=0-8018-6763-0 }}</ref>
<ref name="Paul 2">{{cite book |title=Dinosaurs of the Air: The Evolution and Loss of Flight in Dinosaurs and Birds |last=Paul |first=Gregory S. |authorlink= |coauthors= |year=2002 |publisher=Johns Hopkins University Press |location=Baltimore |isbn=0801867630 |pages= }}</ref>
<ref name="Paul 1988">Paul, G.S. (1988). ''Predatory Dinosaurs of the World, a Complete Illustrated Guide''. New York: Simon and Schuster. 464 p.</ref>
<ref name="RSW 85a">{{cite journal |last=Watkins |first=R.S. |coauthors=Hoyle, F.; Wickrmasinghe, N.C.; Watkins, J.; Rabilizirov, R.; and Spetner, L.M. |year=1985 |title=''Archaeopteryx'' - a photographic study |journal=British Journal of Photography |volume=132 |pages=264–266 }}</ref>
<ref name="RSW 85b">{{cite journal |last=Watkins |first=R.S. |coauthors=Hoyle, F.; Wickrmasinghe, N.C.; Watkins, J.; Rabilizirov, R.; and Spetner, L.M. |year=1985 |title=''Archaeopteryx'' - a further comment |journal=British Journal of Photography |volume=132 |pages=358–359, 367 }}</ref>
<ref name="RSW 85c">{{cite journal |last=Watkins |first=R.S. |coauthors=Hoyle, F.; Wickrmasinghe, N.C.; Watkins, J.; Rabilizirov, R.; and Spetner, L.M. |year=1985 |title=''Archaeopteryx'' - more evidence |journal=British Journal of Photography |volume=132 |pages=468–470 }}</ref>
<ref name="senter 1">Senter, P. (2006). ''Scapular orientation in theropods and basal birds and the origin of flapping flight''. Acta Palaeontologica Polonica. '''51'''(2): 305–313. [http://www.app.pan.pl/acta51/app51-305.pdf PDF fulltext]</ref>
<ref name="Small JPL">{{cite web | title = JPL Small-Body Database Browser: 9860 Archaeopteryx (1991 PW9) | publisher = [[NASA]] | url= http://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=9860 | accessdate = 2007-03-01}}</ref>
<ref name ="Swinton">Swinton, W. E. (1960). Opinion 1084, Proposed addition of the generic name ''Archaeopteryx'' VON MEYER, 1861 and the specific name ''Lithographica'', VON MEYER, 1861, as published in the binomen ''Archaeopteryx Lithographica'' to the official lists (Class Aves). ''Bulletin of Zoological Nomenclature'' '''17'''(6–8): 224–226.</ref>
<ref name="Thulborn 1984">{{ cite journal | last = Thulborn | first = R. A. | authorlink = | coauthors = | year = 1984 | month = | title = The avian relationships of ''Archaeopteryx'', and the origin of birds | journal = Zoological Journal of the Linnean Society | volume = 82 | issue = 1-2 | pages = 119–158 | doi = 10.1111/j.1096-3642.1984.tb00539.x | url = | accessdate = | quote = }}</ref>
<ref name="Talk Origin 1">{{cite web |url=http://www.talkorigins.org/faqs/archaeopteryx/forgery.html |title=On ''Archaeopteryx'', Astronomers, and Forgery |accessdate=2007-03-17 |last=Nedin |first=Chris |date=2007-12-15 }}</ref>
<ref name="Wagner 1">Wagner A (1861) Über ein neues, angeblich mit Vogelfedern versehenes Reptil aus dem Solnhofener lithographischen Schiefer. ''Sitzungberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften, mathematisch-physikalisch Classe'' 146–154</ref>
<ref name ="Wellnhofer">Wellnhofer, P. & Tischlinger, H. (2004). ''Das "Brustbein" von Archaeopteryx bavarica Wellnhofer 1993 - eine Revision''. Archaeopteryx. 22: 3–15. [Article in German]</ref>
<ref name="Williams">{{cite web | author = Williams, Gareth | title = Minor Planet Names: Alphabetical List |publisher = [[Smithsonian Astrophysical Observatory]] | url= http://www.cfa.harvard.edu/iau/lists/MPNames.html | accessdate = 2007-03-01}}</ref>
<ref name ="Witmer 1">Witmer, L. M. (2004). ''Palaeontology: Inside the oldest bird brain''. [[Nature (journal)|Nature]]. '''430'''(7000): 619–620. PMID 15295579 {{doi|10.1038/430619a}}<!-- no abstract available --></ref>
<ref name="Witmer02">{{cite book |title=Mesozoic Birds: Above the Heads of Dinosaurs |chapter=The debate on avian ancestry |last=Witmer |first=Lawrence M. |authorlink= |coauthors= |editor=Witmer, L.; Chiappe, L. |year=2002 |publisher=University of California Press |location=Berkeley |isbn=0520200942 |pages=3–30 }}</ref>
<ref name="Zweers&VandenBerge1997">{{ cite journal | last = Zweers | first = G. A. | authorlink = | coauthors = Van den Berge, J.C. | year = 1997 | month = | title = Evolutionary patterns of avian trophic diversification | journal = Zoology: Analysis of Complex Systems | volume = 100 | issue = | pages = 25–57 | issn = 0944-2006 | url = | accessdate = | quote = }}</ref>
}}
{{μεταφρασμένο|en|Archaeopteryx}}
[[Κατηγορία:Παλαιοντολογία]]
[[ar:أركيوبتركس]]
| |||