Λητώ: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μ Ρομπότ: Προσθήκη: th:ลีโต |
Veron (συζήτηση | συνεισφορές) επιμέλεια και πηγές |
||
Γραμμή 1:
Στην [[ελληνική μυθολογία]], η '''Λητώ''' (ή '''Λατώ''' στη [[δωρική διάλεκτος|δωρική διάλεκτο]]) είναι κόρη των [[Τιτάνες|Τιτάνων]] [[Κόιος|Κοίου]] και [[Φοίβη (μυθολογία)|Φοίβης]]<ref>{{πολυτονικό|Φοίβη δ᾽ αὖ Κοίου πολυήρατον ἦλθεν ἐς εὐνήν· κυσαμένη δὴ ἔπειτα θεὰ θεοῦ ἐν φιλότητι Λητὼ κυανόπεπλον ἐγείνατο, μείλιχον αἰεί,
Η Λητώ ήταν η κύρια θεότητα στην Ανατολική [[Λυκία]], ενώ την καταγωγή της διεκδικούσαν και οι κάτοικοι της [[Κως|Κω]]. Το ιερό της, το Λητώον, ένωνε τις πόλεις-κράτη της [[Λυκία|Λυκίας]] μεταξύ τους. Λατρευόταν με τα επίθετα ''Κοιογένεια''<ref name=pindar>{{πολυτονικό|κυμάτεσσιν παντοδαπω̂ν τ' ἀνέμων ῥιπαι̂σιν: ἀλλ' ἁ Κοιογενὴς ὁπότ' ὠδίνεσσι θύοισ' ἀγχιτόκοις ἐπέβα νιν, δὴ τότε τέσσαρες ὀρθαὶ πρέμνων ἀπώρουσαν χθονίων, ἂν δ' ἐπικράνοις σχέθον πέτραν ἀδαμαντοπέδιλοι κίονες: ἔνθα τεκοι̂σ' εὐδαίμον' ἐπόψατο γένναν. Πίνδαρος, απόσπασμα 58}}</ref>, ''Φυστίη'' και ''Εκδυσία''<ref name="epithets" />.
==Γέννηση της Άρτεμης και του Απόλλωνα==
Όταν η [[Ήρα]] έμαθε ότι η Λητώ ήταν έγκυος από το [[Δίας (μυθολογία)|Δία]], απαγόρευσε στη Λητώ να γεννήσει σε στεριά και σε οποιοδήποτε μέρος κάτω από τον ήλιο. Σύμφωνα με έναν μύθο, όχι και τόσο διαδεδομένο, η Λητώ ήρθε από τη γη των [[Υπερβόρειοι|Υπερβορείων]]<ref>{{πολυτονικό|[...]ταύτην ὑπάρχειν μὲν κατὰ τὰς ἄρκτους, κατοικεῖσθαι δὲ ὑπὸ τῶν ὀνομαζομένων Ὑπερβορέων ἀπὸ τοῦ ποῤῥωτέρω κεῖσθαι τῆς βορείου πνοῆς· οὖσαν δ´ αὐτὴν εὔγειόν τε καὶ πάμφορον, ἔτι δ´ εὐκρασίᾳ διαφέρουσαν, διττοὺς κατ´ ἔτος ἐκφέρειν καρπούς. μυθολογοῦσι δ´ ἐν αὐτῇ τὴν Λητὼ γεγονέναι.}} {{ws|[[s:Ιστορική_Βιβλιοθήκη/Β'|Διόδωρος Σικελιώτης, ''Ιστορική Βιβλιοθήκη'', Βιβλίο Β', κεφ. 2.47]]}}</ref><ref>{{πολυτονικό|[...]τοι̂σι δὲ Λητου̂ς υἱός, ἀνερχόμενος Λυκίηθεν* τη̂λ' ἐπ' ἀπείρονα δη̂μον ̔Υπερβορέων* ἀνθρώπων+, ἐξεφάνη[...]}} [http://old.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0227&layout=&loc=2.674|Απολλώνιος ο Ρόδιος, ''Αργοναυτικά'', Βιβλίο 2, στ. 674]</ref> με τη μορφή λύκαινας, αναζητώντας τη «χώρα των λύκων», τη [[Λυκία]]<ref>''Οι λύκοι δε γεννούν εύκολα, αλλά σε δώδεκα μέρες και δώδεκα νύχτες, όσο χρόνο δηλαδή χρειάστηκε η Λητώ για να φτάσει στη Δήλο από τη Γη των Υπερβορείων, όπως αναφέρουν οι Δήλιοι.'' [http://books.google.com/books?id=qkUOAAAAYAAJ&pg=PA82#v=onepage&q=&f=false Αελιανός, Περί ζώων, Κεφ. 4.4]</ref>. Ο πιο διαδεδομένος μύθος λέει ότι όταν η Λητώ έφτανε να γεννήσει, φάνηκε ένα μικρό νησί μέσα στη θάλασσα, η [[Δήλος]], όπου κατάφερε να γεννήσει πρώτα την [[Άρτεμις|Άρτεμη]] κι έπειτα τον [[Απόλλων|Απόλλωνα]]<ref name="pindar" />.
Κατά τον [[Οβίδιος|Οβίδιο]], μετά τη γέννηση των διδύμων, η Λητώ περιπλανήθηκε και έφτασε μέχρι τη Λυκία, όπου δεν έγινε δεκτή και με την καλύτερη υποδοχή. Όταν πήγε να πιει νερό από μια λίμνη, οι κάτοικοι της το απαγόρευσαν, ανμοχλεύοντας τη λάσπη στο βυθό της λίμνης. Τότε η Λητώ τους μεταμόρφωσε σε [[βάτραχος|βατράχια]] για την έλλειψη φιλοξενίας που έδειξαν, ώστε να ζουν πάντα καταδικασμένοι στα λασπώδη νερά των ποταμών και των λιμνών. <ref>{{ws|[[s:la:Metamorphoses (Ovidius)/Liber VI|Οβίδιου ''Μεταμορφώσεις'', Βιβλίο 6, στ. 317-381]]}}</ref>
==Η τιμωρία της Νιόβης==
{{απόφθεγμα|απόφθεγμα=Λάτω καὶ Νιόβα μάλα μὲν φίλαι ἦσαν ἔταιραι.|πηγή=Σαπφώ<ref>[[s:Ύμνοι και Επιθαλάμια#Απόσπασμα 31 - Λητώ και Νιόβη|Σαπφώ, Ύμνοι και Επιθαλάμια]]</ref>|πλάτος=25%|align=right}}
Κάποτε η βασίλισσα Νιόβη, που είχε εφτά γιους κι εφτά κόρες, περηφανεύτηκε για την ευγονία και την ομορφιά των παιδιών της, λέγοντας πως «ένα μόνο ζεύγος διδύμων έναντι των τόσων δικών της έχει να επιδείξει η Λητώ, η εκλεκτή του [[Δίας (μυθολογία)|Δία]]» (εννοώντας την Άρτεμη και τον Απόλλωνα).
Όταν το έμαθε η Λητώ, αγανάκτησε και ζήτησε από τα παιδιά της να τιμωρήσουν την ξιπασιά της [[Νιόβη|Νιόβης]]. Έτσι κατά τις παραδόσεις οι δύο θεοί σημάδεψαν με τα βέλη τους, η μεν [[Άρτεμις]] τις κόρες, ο δε [[Απόλλων]] τους γιους<ref>{{πολυτονικό|εὔτεκνος δὲ οὖσα Νιόβη τῆς Λητοῦς εὐτεκνοτέρα εἶπεν ὑπάρχειν· Λητὼ δὲ ἀγανακτήσασα τήν τε Ἄρτεμιν καὶ τὸν Ἀπόλλωνα κατ᾽ αὐτῶν παρώξυνε, καὶ τὰς μὲν θηλείας ἐπὶ τῆς οἰκίας κατετόξευσεν Ἄρτεμις, τοὺς δὲ ἄρρενας κοινῇ πάντας ἐν Κιθαιρῶνι Ἀπόλλων κυνηγετοῦντας ἀπέκτεινεν. ἐσώθη δὲ τῶν μὲν ἀρρένων Ἀμφίων, τῶν δὲ θηλειῶν Χλωρὶς ἡ πρεσβυτέρα, ᾗ Νηλεὺς συνᾐκησε. κατὰ δὲ Τελέσιλλαν ἐσώθησαν Ἀμύκλας καὶ Μελίβοια, ἐτοξεύθη δὲ ὑπ᾽ αὐτῶν καὶ Ἀμφίων...}} {{ws|[[s:Βιβλιοθήκη/Γ|Απολλόδωρου ''Βιβλιοθήκη'', Βιβλίο Γ', κεφ. 5.6]]}}</ref>.
Τα νεκρά σώματα των παιδιών της [[Νιόβη|Νιόβης]] έμειναν επί εννέα ημέρες άταφα, αφού ο [[Δίας (μυθολογία)|Δίας]] μετέτρεπε σε πέτρα όποιον επιχειρούσε να αποδώσει νεκρικές τιμές. Την ένατη μέρα υπέκυψαν οι θεοί, μετά από τις ικεσίες της [[Νιόβη|Νιόβης]] και τα ενταφίασαν οι ίδιοι σε δύο κοινούς τάφους
==Λατρεία==
Ιερά της Λητούς αναφέρονται από αρχαίες πηγές σε πληθώρα περιοχών του ελλαδικού χώρου. Πολύ συχνά λατρευόταν παράλληλα με τα δυο παιδιά της. Ο [[Παυσανίας]] και ο [[Στράβων]] αναφέρουν την ύπαρξη ιερών και αγαλμάτων αφιερωμένα στη Λητώ, τον Απόλλωνα και την Άρτεμη στο χωριό Ζωστήρ της Αττικής<ref>{{πολυτονικό|ἐν Ζωστῆρι <δὲ> ἐπὶ θαλάσσης καὶ βωμὸς Ἀθηνᾶς καὶ Ἀπόλλωνος καὶ Ἀρτέμιδος καὶ Λητοῦς. τεκεῖν μὲν οὖν Λητὼ τοὺς παῖδας ἐνταῦθα οὔ φασι, λύσασθαι δὲ τὸν ζωστῆρα ὡς τεξομένην, καὶ τῷ χωρίῳ διὰ τοῦτο γενέσθαι τὸ ὄνομα.}} {{ws|[[s:Αττικά|Παυσανία ''Ελλάδος περιήγησις'', Βιβλίο 1, κεφ. 31.1]]}}</ref>, στα [[Μέγαρα]]<ref>{{πολυτονικό|ἐκ δὲ τῆς ἀγορᾶς κατιοῦσι τῆς ὁδοῦ τῆς Εὐθείας καλουμένης Ἀπόλλωνος ἱερόν ἐστιν ἐν δεξιᾷ Προστατηρίου· τοῦτο ὀλίγον ἐκτραπέντα ἔστιν ἐκ τῆς ὁδοῦ ἀνευρεῖν. Ἀπόλλων δὲ ἐν αὐτῷ κεῖται θέας ἄξιος καὶ Ἄρτεμις καὶ Λητὼ καὶ ἄλλα ἀγάλματά ἐστι Πραξιτέλους ποιήσαντος [Λητὼ καὶ οἱ παῖδες].}} {{ws|[[s:Αττικά|Παυσανία ''Ελλάδος περιήγησις'', Βιβλίο 1, κεφ. 44.2]]}}</ref>, στο [[Άργος]], στη [[Σπάρτη]]<ref>{{πολυτονικό|τὰ μὲν Τισαμενοῦ τοιαῦτα ἐπυνθανόμην ὄντα: Σπαρτιάταις δὲ ἐπὶ τῆς ἀγορᾶς Πυθαέως τέ ἐστιν [καὶ] Ἀπόλλωνος καὶ Ἀρτέμιδος καὶ Λητοῦς ἀγάλματα.}} {{ws|[[s:Λακωνικά|Παυσανία ''Ελλάδος περιήγησις'', Βιβλίο 3, κεφ. 9.1]]}}</ref>, στην [[Τανάγρα]]<ref>{{πολυτονικό|[...]ἐν Τανάγρᾳ δὲ παρὰ τὸ ἱερὸν τοῦ Διονύσου Θέμιδός ἐστιν, ὁ δὲ Ἀφροδίτης, καὶ ὁ τρίτος τῶν ναῶν Ἀπόλλωνος, ὁμοῦ δὲ αὐτῷ [καὶ] Ἄρτεμίς τε καὶ Λητώ.}} {{ws|[[s:Βοιωτικά|Παυσανία ''Ελλάδος περιήγησις'', Βιβλίο 9, κεφ. 22.1]]}}</ref>, στους [[Δελφοί|Δελφούς]] (και ο [[Πίνδαρος]] αναφέρεται σε μια ωδή του), στο [[Αρτεμίσιο (αποσαφήνιση)|Αρτεμίσιο]] της [[Ρόδος|Ρόδου]]<ref>{{πολυτονικό|[...]εἰ̂τα τὸ ̓Αρτεμίσιον ἄκρα καὶ ἱερόν, εἰ̂τα τὸ Λητῳ̂ον ἄλσος[...]}} [http://old.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0197&layout=&loc=14.2.2 Στράβωνος ''Γεωγραφία'', Βιβλίο 14, Κεφ. 2.2]</ref>, στη [[Μαντίνεια]]<ref>{{πολυτονικό|ἔστι δὲ Μαντινεῦσι ναὸς διπλοῦς μάλιστά που κατὰ μέσον τοίχῳ διειργόμενος: τοῦ ναοῦ δὲ τῇ μὲν ἄγαλμά ἐστιν Ἀσκληπιοῦ, τέχνη [δὲ] Ἀλκαμένους, τὸ δὲ ἕτερον Λητοῦς ἐστιν ἱερὸν καὶ τῶν παίδων.}} {{ws|[[s:Αρκαδικά|Παυσανία ''Ελλάδος περιήγησις'', Βιβλίο 8, κεφ. 9.1]]}}</ref>, στη [[Φαιστός|Φαιστό]] της [[Κρήτη|Κρήτης]] (γιορτάζονταν προς τιμήν της τα [[Εκδύσια]]<ref name=epithets>[http://books.google.com/books?id=9_Eolzuv0eQC&printsec=frontcover&dq=Antoninus+Liberalis&source=bl&ots=HEeNjkF2sk&sig=jyXGDHRyTjyzaTRoJCtU93dGYiM&hl=en&ei=AfdaS4ydB46B_QaRg-yXBQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=8&ved=0CCQQ6AEwBw#v=onepage&q=leto&f=false Antoninus Liberalis, Metamorphoses]</ref>), στην [[Ορτυγία]]<ref>{{πολυτονικό|ἐν δὲ τῃ̂ αὐτῃ̂ παραλίᾳ μικρὸν ὑπὲρ τη̂ς θαλάττης ἐστὶ καὶ ἡ ̓Ορτυγία[...]διαρρει̂ δὲ ὁ Κέγχριος ποταμός, οὑ̂ φασι νίψασθαι τὴν Λητὼ μετὰ τὰς ὠδι̂νας. ὄντων δ' ἐν τῳ̂ τόπῳ πλειόνων ναω̂ν, τω̂ν μὲν ἀρχαίων τω̂ν δ' ὕστερον γενομένων, ἐν μὲν τοι̂ς ἀρχαίοις ἀρχαι̂ά ἐστι ξόανα, ἐν δὲ τοι̂ς ὕστερον Σκόπα ἔργα: ἡ μὲν Λητὼ σκη̂πτρον ἔχουσα, ἡ δ' ̓Ορτυγία παρέστηκεν ἑκατέρᾳ τῃ̂ χειρὶ παιδίον ἔχουσα. πανήγυρις δ' ἐνταυ̂θα συντελει̂ται κατ' ἔτος, ἔθει δέ τινι οἱ νέοι φιλοκαλου̂σι μάλιστα περὶ τὰς ἐνταυ̂θα εὐωχίας λαμπρυνόμενοι.[...]}} [http://old.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus:text:1999.01.0197:book=14:chapter=1:section=1 Στράβωνος ''Γεωγραφία'', Βιβλίο 14, Κεφ. 1.20]</ref> και στη [[Λατώρεια]] της [[Λυδία|Λυδίας]]<ref>''O Αλκίφρων του Μαιάνδρου αναφέρει ότι υπάρχει ένα ορεινό χωριό κοντά στην Έφεσο, παλιότερα γνωστό ως χωριό της Λητούς, αλλά τώρα ονομάζεται Λατόρεια από μια Αμαζόνα.'' [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Athenaeus/1C*.html#ref87 Αθήναιου ''Δειπνοσοφισταί'', Βιβλίο 1, 31d]</ref>, όπου γινόταν και γιορτή αφιερωμένη σε αυτήν.
Μεγάλη ήταν η λατρεία της στη [[Δήλος|Δήλο]], όπου υπήρχε μεγάλος ναός αφιερωμένη σε αυτή, το Λητώον<ref>[http://old.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0197&layout=&loc=10%2C5%2C2 Στράβωνος ''Γεωγραφία'', Βιβλίο 10, Κεφ. 5.2]</ref>. Σύμφωνα με το μύθο, η Λητώ κέρδισε τη Δήλο από τον [[Ποσειδώνας (μυθολογία)|Ποσειδώνα]], με τον οποίο αντάλλαξε την [[Καλαβρία]]. <ref>{{πολυτονικό|[...]ἐνταυ̂θα ἠ̂ν ἄσυλον Ποσειδω̂νος ἱερόν, καί φασι τὸν θεὸν του̂τον ἀλλάξασθαι πρὸς μὲν Λητὼ τὴν Καλαυρίαν ἀντιδόντα Δη̂λον[...]}} [http://old.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0197&layout=&loc=8%2C6%2C14 Στράβωνος ''Γεωγραφία'', Βιβλίο 8, Κεφ. 6.14]</ref>
Παρόμοιος ήταν ο ναός στη [[Λυκία]], κοντά στον ποταμό Ξάνθο, "60 στάδια από την πόλη"<ref>{{πολυτονικό|εἰ̂θ' ὁ Ξάνθος ποταμός, ὃν Σίρβιν ἐκάλουν τὸ πρότερον: ἀναπλεύσαντι δ' ὑπηρετικοι̂ς δέκα σταδίους τὸ Λητῳ̂ον ἔστιν: ὑπὲρ δὲ του̂ ἱερου̂ προελθόντι ἑξήκοντα ἡ πόλις ἡ τω̂ν Ξανθίων ἐστὶ μεγίστη τω̂ν ἐν Λυκίᾳ.}} [http://old.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0197;layout=;query=book%3D14%3Achapter%3D3%3Asection%3D1;loc=14.3.1 Στράβωνος ''Γεωγραφία'', Βιβλίο 14, Κεφ. 3.6]</ref>. Επιγραφές υποδεικνύουν ότι το Κοινό των Λυκίων είχε την έδρα του εκεί. Σύγχρονες ανασκαφές, από το 1962 και μετά, έχουν πραγματοποιηθεί στην περιοχή, φέρνοντας στο φως, μεταξύ άλλων, μια τρίγλωσση επιγραφή στα [[αραμαϊκά]], τα [[ελληνική γλώσσα|ελληνικά]] και τα [[Λυκία|λυκιακά]].
* Ο [[αστεροειδής]] '''[[68 Λητώ]]''' (68 Leto), που ανακαλύφθηκε το 1861, πήρε το όνομά του από τη θεότητα αυτή.
==Παραπομπές==
{{παραπομπές|2}}
==Πηγές==
*Απολλόδωρος, Ιστορική Βιβλιοθήκη
*Στράβων, Γεωγραφία
*[http://www.theoi.com/Cult/LetoCult.html Theo Project - Cult of Leto]
*[http://www.pantheon.org/articles/l/leto.html Encyclopedia Mythica - Leto]
*[http://old.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0006%3Aid%3Dletoum The Princeton Encyclopedia of Classical Sites - Letoon, Lycia]
[[Κατηγορία:Λυκία]]
| |||