Σλαβική μυθολογία: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Η '''Σλαβική μυθολογία''' και θρησκεία αποτελείται από μύθους και ιστορίες που αναπτύχθηκαν για περισσότερο από 3.000 χρόνια, ενώ έχει πολλά κοινά στοιχεία με τις υπόλοιπες θρησκείες που προέρχονται από την Πρωτο-Ινδοευρωπαϊκή θρησκεία.

 

 

Αντίθετα με την [[ελληνική μυθολογία|ελληνική]] ή την [[αιγυπτιακή μυθολογία]], δεν υπάρχουν πρωταρχικές πηγές για τη μελέτη της Σλαβικής μυθολογίας. Παρά τις κάποιες αμφισβητούμενες θεωρίες, όπως το βιβλίο του [[Βέλες]], δεν αποδεικνύεται ότι οι [[Σλάβοι]] είχαν κάποιο σύστημα γραφής προτού εκχριστιανιστούν. Αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα πως όλες οι θρησκευτικές δοξασίες και παραδόσεις πέρασαν προφορικά από γενιά σε γενιά, προτού ξεχαστούν στους αιώνες που ακολούθησαν την άφιξη του [[Χριστιανισμός|Χριστιανισμού]]. Συν τοις άλλοις, υπάρχουν αρχαιολογικά ευρήματα, όπως παλιά [[Σλάβοι|σλαβικά]] ιερά ή λατρευτικά ειδώλια, ενώ κομμάτια από μυθολογικές δοξασίες και παγανιστικές γιορτές επιβιώνουν μέχρι σήμερα σε όλα τα [[σλάβοι|σλαβικά]] έθνη μέσα από παραδοσιακά έθιμα, τραγούδια και ιστορίες.

 

 

Δεν υπάρχουν γραπτές πηγές για τη σλαβική μυθολογία πριν τον κατακερματισμό του ενιαίου Πρωτοσλαβικού έθνους στους Δυτικούς, Ανατολικούς και Νότιους [[Σλάβοι|Σλάβους]]. Μια πιθανή εξαίρεση είναι μια μικρή αναφορά στην ''Ιστορία'' του [[Ηρόδοτος|Ηροδότου]], που αναφέρει τη φυλή των [[Νευροί|Νευρών]] στο μακρινό βορρά, όπου οι άνδρες μεταμορφώνονται σε λύκους ορισμένες μέρες του χρόνου.([http://el.wikisource.org/wiki/%CE%97%CF%81%CF%8C%CE%B4%CE%BF%CF%84%CE%BF%CF%82_%CE%94' ''Ηροδότου Ιστορίαι, Δ'17 & Δ'105'']) Ορισμένες μελέτες ερμηνεύουν την αναφορά αυτή σαν τη [[σλάβοι|σλαβική]] δοξασία για [[λυκάνθρωποι|λυκανθρώπους]], ενώ άλλες αναφέρονται στις παραδοσιακές γιορτές του θεού [[Βέλες]], όπου ομάδες νεαρών ανδρών περιφέρονταν στα χωριά φορώντας μάσκες. Αμφιβολίες, βεβαίως, υπάρχουν για το αν το φύλο των [[Νευροί|Νευρών]] ταυτίζεται με πρωτοσλαβικά φύλα.

Η πρώτη γραπτή αναφορά στους [[Σλάβοι|Σλάβους]] και τη μυθολογία τους έγινε από τον [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία|Βυζαντινό]] [[ιστοριογραφία|ιστορικό]] [[Προκόπιος|Προκόπιο]] του 6ου αιώνα, ο οποίος στο έργο του ''Bellum Gothicum'' περιγράφει τις δοξασίες μιας νότιας σλαβικής φυλής, που διέσχισε σε δυο μόνο ημέρες τον ποταμό [[Δούναβης|Δούναβη]]. Η φυλή αυτή πίστευε σε [[μονοθεϊσμός|έναν θεό]], κύριο των πάντων, δημιουργό του κεραυνού και της αστραπής, αλλά και σε διάφορους δαίμονες και νύμφες. Από μεταγενέστερες ιστορικές πηγές, προκύπτει πως πρόκειται για το θεό [[Περούν]]. Σε μεταγενέστερες πηγές επίσης περιγράφεται ένας ναός στην πόλη του ''Ρίντεγκοστ'' ([[Ράντεγκαστ]]), όπου λατρευόταν ο θεός [[Σβάροζιτς]], καθώς κι ο θεός [[Σβάντεβιτ]].

 

Κατά τη διάρκεια του εκχριστιανισμού των [[σλάβοι|σλαβικών]] πληθυσμών μεταξύ του 7ου και του 12ου αιώνα, ο [[Χριστιανισμός]] άνθιζε κυρίως στις πόλεις, ανάμεσα στους ευγενείς, ενώ η πλειοψηφία του αγροτικού πληθυσμού της επαρχίας πίστευε ακόμη στους παλαιούς μύθους. Οι [[χριστιανισμός|Χριστιανοί]] ιερείς και μοναχοί πάλευαν να πατάξουν το φαινόμενο ''dvoeverie'', τη ''διπλή πίστη''. Από τη μια πλευρά, οι αγρότες κι οι χωρικοί δέχονταν τη βάπτισή τους, τις χριστιανικές λειτουργίες και γιορτές, αλλά από την άλλη πλευρά συνέχιζαν να διατηρούν την παλαιά παγανιστική λατρεία και να διεξάγουν αρχαία τελετουργικά. Το γεγονός αυτό συνέβαινε, γιατί οι περισσότεροι έβλεπαν το [[Χριστιανισμός|Χριστιανισμό]] σαν μια συμπληρωματική θρησκεία της παλαιάς Σλαβικής μυθολογίας. Η νέα θρησκεία προσέφερε την προοπτική της μετά θάνατον ζωής και την ελπίδα της σωτηρίας, αλλά ήταν επίσης απαραίτητη η διεξαγωγή των αρχαίων τελετουργικών για τη γονιμότητα, τα κοπάδια και την προστασία της οικογενειακής εστίας.

 

Η μείξη αυτή οδήγησε τους μελετητές στην κατηγοριοποίηση της σλαβικής λαογραφίας σε δυο ομάδες:

 

Στους σλαβικούς μύθους, το έτος ήταν σεληνιακό και ξεκινούσε την [[1 Μαρτίου|1η Μαρτίου]], όπως και σε άλλους ινδοευρωπαϊκούς πολιτισμούς. Το τελευταίο βράδυ του παλαιού χρόνου κι η πρώτη μέρα του νέου χρόνου ονομάζονταν ''Velja Noc/Velik Dan (Μεγάλη Νύχτα/Μεγάλη Μέρα)''. Μετά τον εκχριστιανισμό των [[Σλάβοι|Σλάβων]], οι ονομασίες αυτές αποδόθηκαν πιθανότατα στην εορτή του [[Πάσχα]], ταιριάζοντας με τον όρο "Μεγάλη Εβδομάδα".

 

Κατά το θερινό ηλιοστάσιο, γινόταν η γιορτή [[Ιβάνιε]], που θυμίζει τη γιορτή του Κλήδονα. Υπήρχε άφθονο φαγητό και ποτό, ανάβονταν μεγάλες φωτιές, τις οποίες πηδούσαν νεαρά αγόρια και κορίτσια, που είτε ζευγάρωναν είτε χόρευαν σε κύκλους. Τα νεαρά κορίτσια έπλεκαν στεφάνια από λουλούδια και φτέρη και τα πετούσαν στα ποτάμια: ανάλογα με το πώς επέπλεαν, μάντευαν πότε και πώς θα παντρεύονταν.

 

 

 

Ο [[Περούν]] είναι ο ουράνιος θεός του κεραυνού και της αστραπής, που εξουσιάζει τον κόσμο των ζωντανών από ψηλά, στο ψηλότερο κλαδί του Παγκόσμιου Δέντρου. Ο [[Βέλες]] είναι [[χθόνιοι θεοί|χθόνιος θεός]], άρχοντας του Κάτω Κόσμου, που εξουσιάζει τον κόσμο των νεκρών από χαμηλά, στις ρίζες του Δέντρου. Ο [[Περούν]] χαρίζει στους γεωργούς τη βροχή κι είναι θεός του πολέμου και των όπλων, ενώ ο [[Βέλες]] είναι ο θεός των κοπαδιών και των ποιμένων, ενώ σχετίζεται με το εμπόριο και τη μαγεία. Αποτελούν το δίδυμο των αντίθετων θεοτήτων που αντιμάχονται μερα με τη μέρα: ο [[Περούν]] συμβολίζει την τάξη, ενώ ο [[Βέλες]] το χάος.

 

Ο [[Γιαρίλο]] είναι θεός της γονιμότητας και σχετίζεται με τη [[Σελήνη]] κι η [[Μοράνα]], αδερφή και σύζυγός του, είναι θεότητα της φύσης και του θανάτου και σχετίζεται με τον [[Ήλιος|Ήλιο]]. Κι οι δυο είναι παιδιά του [[Περούν]] και γεννήθηκαν τη νύχτα του Νέου Έτους. Ωστόσο, ο [[Γιαρίλο]] απήχθη και μεταφέρθηκε στον [[Κάτω Κόσμος|Κάτω Κόσμο]], όπου τον μεγάλωσε ο [[Βέλες]] σαν δικό του γιο. Στη γιορτή της Άνοιξης, το [[Εντερλέζι|Γιούργεβο]], ο [[Γιαρίλο]] επιστρέφει στη γη από τον κόσμο των νεκρών και συναντάει την αδερφή του, [[Μοράνα]], ενώ στη θερινή γιορτή '''Ιβάνιε''' γιορτάζεται ο [[ιερός γάμος]] τους: η ένωση των δυο αδερφιών, παιδιών του υπέρτατου θεού, φέρνει γονιμότητα και πληθώρα αγαθών στη γη. Την ίδια στιγμή, συμβολίζει τη συμφιλίωση μεταξύ των δυο θεών του Άνω και Κάτω Κόσμου, καθώς δε θα υπάρξουν καταιγίδες και κεραυνοί που θα έβλαπταν τις σοδειές. Μετά τη συγκομιδή, όμως, ο [[Γιαρίλο]] είναι άπιστος απέναντι στη σύζυγό του κι εκείνη τον σκοτώνει για εκδίκηση και τον γυρίζει ξανά στον Κάτω Κόσμο. Η ίδια η [[Μοράνα]] πενθεί και μαζί της όλη η φύση, μπαίνοντας έτσι στο χειμώνα. Ο μύθος όμως επαναλαμβάνεται κι έτσι περνάνε οι εποχές του έτους.

 

Ο σλαβικός θεός [[Σβαρόγ]] πιθανότατα σχετίζεται με τον [[Ήφαιστος|Ήφαιστο]] της [[ελληνική μυθολογία|ελληνικής μυθολογίας]]. Ήταν ο αρχικός θεός του ουρανού στο σλαβικό πάνθεον, ενώ το όνομά του μπορεί και να σημαίνει "λάμψη" ή "μέρος γεμάτο φωτιά", συνδέοντάς τον με την τέχνη της σιδηρουργίας και καθιστώντας τον θεό της φωτιάς. Σύμφωνα με το μύθο, ο [[Σβαρόγ]] σφυρηλάτησε τον [[Ήλιος|Ήλιο]] και τον παρέδωσε στο γιο του, [[Νταζβόγ]], που ανέλαβε να τον μεταφέρει κατά μήκος του ουρανού. Ο δεύτερος γιος του, ο [[Σβάροζιτς]], συμβόλιζε τη φωτιά στη γη.

 

Η Σλαβική μυθολογία περιλαμβάνει και ιστορικές παραδόσεις: ιστορίες και τραγούδια για θρυλικούς ήρωες, όπως ο [[Κρακ]] ο Δρακοσφάχτης στην [[Πολωνία]] ή ο θρύλος της [[Λιμπούσε]] και της ίδρυσης της [[Πράγα|Πράγας]], αλλά και ημι-ιστορικές προσωπικότητες, όπως ο βασιλιάς [[Κόρβινους]] της [[Κροατία|Κροατίας]] και της [[Ουγγαρία|Ουγγαρίας]].

 

 

 

[[pl:Religia Słowian]]

[[pt:Mitologia eslava]]

[[sh:Slavenska mitologija]]

[[sk:Slovanská mytológia]]