Δημάρατος της Σπάρτης: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ο '''Δημάρατος''' ήταν ο 15^ος βασιλιάς της [[Αρχαία Σπάρτη|αρχαίας Σπάρτης]] από τη γενιά των [[Δυναστεία Ευρυποντιδών |Ευρυποντιδών]], που κυβέρνησε προσεγγιστικά από το [[510 π.Χ.|510]] μέχρι το [[491 π.Χ.]] Πατέρας και προκάτοχός του στο θρόνο υπήρξε ο βασιλιάς [[Αρίστων ο Αγησικλής|Αρίστων]]. Το όνομά του σημαίνει τον προερχόμενο από ευχές του δήμου, επειδή ο Αρίστων ήταν άτεκνος παρά τους τρεις γάμους του και ο λαός φέρεται να παρακαλούσε τους θεούς να γεννηθεί διάδοχος.

== Βιογραφικά στοιχεία ==

Η θητεία του Δημάρατου σημαδεύτηκε από τις έντονες διαφωνίες του με τον συμβασιλέα του [[Κλεομένης Α΄|Κλεομένη]], ο οποίος ήταν ιδιόρρυθμη προσωπικότητα, αλλά δεν είναι γνωστό αν αυτό ήταν και το καθοριστικό στοιχείο στην μεταξύ τους αντιπαράθεση. Πιθανολογείται ότι η αντιπαράθεση οφειλόταν είτε σε φθόνο και προσωπικά κίνητρα του Δημάρατου ο οποίος θεωρούσε ότι έπρεπε να έχει τον πρώτο λόγο, είτε σε απόλυτα διαφορετική πολιτική προσέγγιση των ζητημάτων της εποχής τους -σε ζητήματα εξουσίας των [[αρχαία Σπάρτη|Εφόρων]], στο θέμα της επέμβασης στην [[αρχαία Αθήνα|Αθήνα]] και στην [[Αίγινα]] ή στο μεγάλο ζήτημα της στάσης της [[αρχαία Σπάρτη|Σπάρτης]] έναντι των [[Περσία|Περσών]].

Συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια εκστρατείας εναντίον των Αθηνών με την οποία ο [[Κλεομένης Α΄|Κλεομένης]] επιθυμούσε να επαναφέρει τον Ισαγόρα στην Αθήνα ως τύραννο ή ήθελε και να πετύχει προσωπική εκδίκηση, οι Κορίνθιοι αλλά και ο Δημάρατος δήλωσαν ξαφνικά, όταν πλέον ο συμμαχικός στρατός της Πελοποννήσου είχε φτάσει στην [[Ελευσίνα]], ότι δεν θα συνέχιζαν. Είπαν ότι δεν γνώριζαν μέχρι τότε τους πραγματικούς σκοπούς του Κλεομένη και ότι τώρα που τους είχαν μάθει, δεν είχαν σκοπό να συμμετάσχουν. Ο Δημάρατος αρνήθηκε να συνεχίσει παρακάτω ακολουθώντας το παράδειγμα των [[Αρχαία Κόρινθος|Κορινθίων]]. Ένας ένας οι σύμμαχοι των Λακεδαιμονίων άρχισαν να υποχωρούν, με αποτέλεσμα ο Κλεομένης να αναγκαστεί να ακυρώσει την εκστρατεία των ανδρών του. Μετά από το φιάσκο αυτό η Σπάρτη αποφάσισε να μην στείλει ποτέ ξανά σε εκστρατεία ταυτόχρονα και τους δύο βασιλείς της.

Το [[501 π.Χ.]], η [[Αίγινα]] ήταν ένα από τα κράτη που δήλωσαν την υποταγή τους στους [[Περσική Αυτοκρατορία|Πέρσες]] παραδίδοντας γη και ύδωρ. Η Αθήνα στράφηκε στη Σπάρτη και της ζήτησε να συνετίσει την Αίγινα, μια που αυτό το νησί ανήκε τύποις τουλάχιστον στην Πελοποννησιακή Συμμαχία. Οι [[αρχαία Αθήνα|Αθηναίοι]] τόνισαν τότε προς τη Σπάρτη ότι η στρατηγική θέση της Αίγινας μπορεί να σήμαινε ακόμα και ήττα όλων των Ελλήνων σε περίπτωση σύγκρουσης με την Περσία. Συνεπώς, ο [[Κλεομένης Α΄|Κλεομένης]] μετέβη αμέσως στο νησί ώστε να συλλάβει τους υπευθύνους. Η προσπάθειά του απέτυχε εξαιτίας της παρασκηνιακής ανάμειξης του Δημάρατου, ο οποίος παράλληλα προσπαθούσε να δυσφημίσει τον Κλεομένη πίσω στην πατρίδα τους. Ο Δημάρατος είχε στείλει συγκεκριμένα στους μηδίζοντες Κορινθίους αριστοκρατικούς επιστολή στην οποία τους συνιστούσε να μην παραδώσουν τους συμπολίτες τους και να χρησιμοποιήσουν το πρόσχημα ότι ήταν παρών μόνον ο ένας βασιλιάς της Σπάρτης. Οι Κορίνθιοι όντως είπαν στον Κλεομένη ότι θα συμμορφώνονταν μόνον αν πήγαιναν στην Αίγινα και οι δύο βασιλιάδες της Σπάρτης. Επιστρέφοντας, ο Κλεομένης στη Σπάρτη αφιέρωσε όλη του την ενέργεια στην προσπάθεια να ξεφορτωθεί τον πολιτικό του αντίπαλο, παίρνοντας με το μέρος του και το [[Λεωτυχίδας Β' της Σπάρτης|Λεωτυχίδα]], τον επόμενο στη διαδοχή του θρόνου των Ευρυποντιδών, ο οποίος επίσης είχε έρθει σε ρήξη με το Δημάρατο, γιατί του είχε αποσπάσει την κοπέλα που επιθυμούσε για σύζυγο.

Οι δύο άνδρες, προκειμένου να κατακρημνίσουν τον Δημάρατο από την εξουσία, προσέβαλαν τα δικαιώματά του στο θρόνο, φέρνοντας στο φως την παρακάτω ιστορία αναφορικά με τη γέννηση του Δημάρατου: ο βασιλιάς [[Αρίστων ο Αγησικλής|Αρίστων]] είχε παντρευτεί δύο φορές χωρίς να αποκτήσει διάδοχο. Έτσι, παρόλο που η δεύτερη σύζυγός του ήταν εν ζωή, είτε από το άγχος αυτό, είτε από καθαρό πάθος, έλαβε για τρίτη σύζυγο τη γυναίκα του φίλου του Αγήτη, μια κοπέλα εξαιρετικής ομορφιάς. Παγίδευσε τον άνδρα αυτό με την εξής συμφωνία: ο καθένας θα πραγματοποιούσε στον άλλο τη χάρη που επιθυμούσε. Έτσι όταν ικανοποίησε την επιθυμία του Αγήτη, σε αντάλλαγμα ζήτησε το χέρι της συζύγου του. Λίγο αργότερα ήρθε στον κόσμο ένα αρσενικό παιδί. Όταν τα νέα έφτασαν στο βασιλιά, εκείνος καθόταν με τους [[Αρχαία Σπάρτη|εφόρους]]. Μετρώντας μπροστά τους τους μήνες με τα δάχτυλά του αναφώνησε «ουκ αν εμός είη» (δε μου φαίνεται πως είναι δικός μου). Ωστόσο οι έφοροι παραδόξως δεν φέρονται να έδωσαν σημασία σε ένα τόσο σημαντικό ζήτημα διαδοχής<ref>ίσως επειδή θεώρησαν το παιδί επταμηνήτικο αλλά ίσως και επειδή εκείνο που είχε σημασία ήταν να υπάρξει διάδοχος</ref> και το θέμα ξεχάστηκε. Το παιδί ονομάστηκε Δημάρατος, που αποδίδει τη γέννηση σε λαϊκές ικεσίες και σε θεϊκή πρόνοια, και με το θάνατο του βασιλιά, τον διαδέχτηκε.

Πίσω στο σπίτι, αφού θυσίασε στους θεούς, εξόρκισε τη μητέρα του να του πει όλη την αλήθεια ενώπιον των θεών. Εκείνη ευχήθηκε όσοι και όσες των κατηγορούν να κάνουν παιδιά με μουλαράδες (ονοφορβάδες για την ακρίβεια)<ref>ἐκ δὲ ὀνοφορβῶν αὐτῷ τε Λευτυχίδῃ καὶ τοῖσι ταῦτα λέγουσι τίκτοιεν αἱ γυναῖκες παῖδας”</ref> και του έδωσε τη δική της κάπω μεταφυσική εκδοχή, αφού κατέληξε πως ήταν γιος είτε του βασιλιά Αρίστονα είτε του μυθικού ήρωα [[Αστάβακος|Αστάβακου]], πάντως όχι του Αγήτη, του πρώτου της συζύγου<ref>ἢ γὰρ ἐκ τοῦ ἥρωος τούτου γέγονας, καί τοι πατήρ ἐστι Ἀστρόβακος ὁ ἥρως, ἢ Ἀρίστων• ἐν γάρ σε τῇ νυκτὶ ταύτῃ ἀναιρέομαι. τῇ δέ σευ μάλιστα κατάπτονται οἱ ἐχθροί, λέγοντες ὡς αὐτὸς ὁ Ἀρίστων, ὅτε αὐτῷ σὺ ἠγγέλθης γεγενημένος, πολλῶν ἀκουόντων οὐ φήσειέ σε ἑωυτοῦ εἶναι (τὸν χρόνον γάρ, τοὺς δέκα μῆνας, οὐδέκω ἐξήκειν), ἀιδρείῃ τῶν τοιούτων κεῖνος τοῦτο ἀπέῤῥιψε τὸ ἔπος. 5 τίκτουσι γὰρ γυναῖκες καὶ ἐννεάμηνα καὶ ἑπτάμηνα, καὶ οὐ πᾶσαι δέκα μῆνας ἐκτελέσασαι• ἐγὼ δὲ σὲ ὦ παῖ ἑπτάμηνον ἔτεκον. ἔγνω δὲ καὶ αὐτὸς ὁ Ἀρίστων οὐ μετὰ πολλὸν χρόνον ὡς ἀνοίῃ τὸ ἔπος ἐκβάλοι τοῦτο. λόγους δὲ ἄλλους περὶ γενέσιος τῆς σεωυτοῦ μὴ δέκεο• τὰ γὰρ ἀληθέστατα πάντα ἀκήκοας.</ref>. Ο Δημάρατος πάντως συμπέρανε πως έτσι κι αλλιώς ανήκε σε "ευγενική γενιά" οπότε αποφάσισε να πάρει πίσω ό,τι θεωρούσε πως του ανήκε. Μετέβη στην [[Ηλεία]] με πρόσχημα ένα ταξίδι προσκυνήματος κι εκεί άρχισε να στρατολογεί συμμάχους. Ωστόσο η δράση του έγινε αντιληπτή και η Σπάρτη έστειλε απεσταλμένους να τον φέρουν πίσω. Αφού διέφυγε για λίγο στη [[Ζάκυνθος|Ζάκυνθο]], ο Δημάρατος κατόπιν ταξίδεψε στην [[Ασία]], στην αυλή του Βασιλιά [[Δαρείος Α' της Περσίας|Δαρείου Α']]. Στην Περσία ο Δημάρατος έλαβε φιλόξενη υποδοχή και αναφέρεται από τον Ηρόδοτο ότι βοήθησε τον [[Ξέρξης Α' της Περσίας|Ξέρξη Α']] να διαδεχτεί τον πατέρα του ενάντια στα υπόλοιπα αδέρφια του.

Μετά την επίπονη νίκη των Περσών στις Θερμοπύλες η στρατηγική σκέψη του Δημάρατου, που προέβλεψε το αδύναμο σημείο του περσικού στρατού ενάντια στους Σπαρτιάτες, αναγνωρίστηκε. Ο Δημάρατος ήταν επίσης εκείνος που έδωσε στους Πέρσες τη στρατηγική συμβουλή να καταληφθούν τα [[Κύθηρα]], αλλά ευτυχώς για την Ελλάδα, δεν εισακούστηκε.

Ο Παυσανίας μεταφέρει την πληροφορία ότι οι απόγονοί του έζησαν στην Περσία για πολλά χρόνια ακόμη, ενώ ο [[Ξενοφών]] αναφέρει τους απογόνους του, Ευρυσθένη και Προκλή, να κυβερνούν την [[Πέργαμος|Πέργαμο]], την [[Τευθρανία]] και την [[Αλίσαρνα]], οι οποίες και παραδόθηκαν από τον Ξέρξη στο Δημάρατο για τις υπηρεσίες του κατά τη διάρκεια της εκστρατείας.

* [[Κατάλογος βασιλέων της αρχαίας Σπάρτης]]

* [[Αρχαία Σπάρτη]]

* [[Περσικοί πόλεμοι]]

* [[Μάχη των Θερμοπυλών]]

* [[Κλεομένης Α' της Σπάρτης]]

* [[Ξέρξης Α' της Περσίας]]

* {{Cite book

* {{en}} [http://people.westminstercollege.edu/faculty/mmarkowski/212/3/demara.html «Demaratus on the Spartan Way of Living»], απόσπασμα από το έργο του Ηροδότου.

<br />