Βικιπαίδεια

Γιαλί: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
μ Αφαίρεση μίας περιττής και μίας λανθασμένης πληροφορίας. Μικρές αλλαγές στη δομή.
Γραμμή 1:
[[Αρχείο:Ostrorog.jpg|right|350px|thumb|Το γιαλί του [[Κόμης|κόμη]] Λεόν Οστρόρογκ (Kont Ostrorog Yalısı), [[Πολωνοί|Πολωνού]] νομομαθή και συμβούλου των τελευταίων [[Σουλτάνος|σουλτάνων]]. Σήμερα ανήκει στον πλουσιότερο [[Τούρκοι|Τούρκο]], το [[Βιομηχανία|βιομήχανο]] Ραχμί Κοτς.]]
'''Γιαλί''' ([[Τουρκική γλώσσα|τουρκικά]] ''yalı'', από τη [[Μεσαιωνική ελληνική γλώσσα|μεσαιωνική ελληνική]] ''γιαλή'') ονόμαζαν οι [[Οθωμανοί]] τον [[Αιγιαλός|αιγιαλό]] και κατ' επέκταση τα [[Παραλία|παραλιακά]] [[Κτίριο|κτίσματα]]. Με αυτή τη σημασία η λέξη απαντάται σε αρκετά [[Ελλάδα|ελληνικά]] [[Τοπωνύμιο|τοπωνύμια]], κληρονομιά της [[Τουρκοκρατία]]ς. Ετσι υπάρχει το [[Τζαμί του Κιουτσούκ Χασάν (Γιαλί Τζαμί)|Γιαλί Τζαμισί]] στα [[Χανιά]], το [[Γιαλί Καφενέ]] στα [[Ιωάννινα]] κ.ά.
 
===Τα γιαλιά της Κωνσταντινούπολης===
Στις μέρες μας, ο όρος ''γιαλί'' χρησιμοποιείται διεθνώς στην [[αρχιτεκτονική]] ως ονομασία ενός χαρακτηριστικού τύπου [[Ξύλο|ξύλινων]] [[Έπαυλη|επαύλεων]] (yalısı) της [[Οθωμανική περίοδος|οθωμανικής περιόδου]], οι οποίες χτίζονταν σε [[Χωριό|χωριά]] του [[Βόσπορος|Βοσπόρου]] και στατων [[Πριγκηπόννησα|Πριγκηποννήσων]], οι οποίες χτίζονταν ακριβώς δίπλα στη [[θάλασσα]], χωρίς να μεσολαβεί κάποιος ελεύθερος χώρος εκτός απ' την απαραίτητη [[προκυμαία]].
 
Η ανέγερση κτηρίων αυτού του τύπουγιαλιών ξεκίνησε από τις ανώτερες τάξεις της [[Κωνσταντινούπολη]]ς (κυρίως στελέχη της [[Υψηλή Πύλη|Υψηλής Πύλης]], πολύ πλούσιοι έμποροι, ξένοι [[Διπλωματική αποστολή|διπλωμάτες]]) στα τέλη του [[17ος αιώνας|17ου αιώνα]], για να κορυφωθεί το [[19ος αιώνας|19ο]] και στιςνα αρχέςσταματήσει τουμετά την επικράτηση των [[20ός αιώναςΝεότουρκοι|20ούΝεοτούρκων]]. ΣήμεραΤα διασώζονταιπερισσότερα 620,δεν εκυπάρχουν σήμερα - η φθαρτότητα του ξύλου ως οικοδομικού υλικού σε συνδυασμό με την αδυναμία των οποίωνιδιοκτητών τους να τα συντηρήσουν όταν έπεφταν σε δυσμένεια ή έχαναν τα αξιώματά τους (πράγμα διόλου σπάνιο), οδήγησε πολλά σε κατάρρευση. Από τα 620 που διασώζονται, το παλαιότερο έχει χτιστεί το [[1699]] από τον [[Κιοπρουλού Αμτζάζαντε Χατζή Χιουσεγίν Πασάς|Αμτσαζαντέ Χουσεΐν Πασά]], [[Μεγάλος Βεζίρης|μεγάλο βεζίρη]] επί [[Σουλτάνος|σουλτάνου]] [[Μουσταφά Β΄]]. - εκείΕκεί μπήκε την ίδια χρονιά η τελική οθωμανική υπογραφή στη [[Συνθήκη του Κάρλοβιτς]].
 
Τα γιαλιά λειτουργούσαν κατά βάσιν ως [[Καλοκαίρι|θερινές]] κατοικίες, χώροι δεξιώσεων και φιλοξενίας υψηλών προσκεκλημένων, περιελάμβαναν δε έναν ή αργότερα δύο ορόφους. Εσωτερικά ακολουθούσαν την τυπική διαρρύθμιση των πλούσιων οθωμανικών σπιτιών: Στο ισόγειο βρίσκονταν οι βοηθητικοί χώροι, ενώ στον όροφο δέσποζε το μεγάλο και λεπτομερώς διακοσμημένο κεντρικό σαλόνι, όπου συνήθως υπήρχε [[συντριβάνι]] κι απ' το οποίο ξεκινούσαν χωριστές σειρές δωματίων για [[Άνδρας|άνδρες]] (σελαμλίκ) και [[Γυναίκα|γυναίκες]] (χαρέμ). Στην πίσω μεριά υπήρχε [[κήπος]] και ενίοτε κάποια βοηθητικά κτίσματα (αποθήκες, δωμάτια υπηρετών και φρουράς), όταν αυτά δεν περιλαμβάνονταν στο κυρίως οικοδόμημα. Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο τους όμως είναι οι προσόψεις (από τη μεριά της θάλασσας), στις οποίες καθρεφτίζονται οι έντονες επιρροές που δεχόταν η οθωμανική [[ελίτ]] από τη [[Δυτικός Κόσμος|Δύση]]. Οι λιτές και παραδοσιακές τεχνοτροπίες των παλαιότερων γιαλιών δίνουν μετά τη δεκαετία του 1730 τη θέση τους σε μια μίξη τοπικών και [[μπαρόκ]] στοιχείων - αυτή με τη σειρά της αντικαθίσταται εκατό χρόνια αργότερα από το [[Νεοκλασικισμός|νεοκλασικισμό]] και στις αρχές του 20ού αι. από τον [[Εκλεκτικισμός|εκλεκτικισμό]]. Επίσης χαρακτηριστικό στοιχείο των γιαλιών είναι οι μικρές σκάλες στην προκυμαία, ώστε οι επισκέπτες (που έρχονταν απ' την Κωνσταντινούπολη με [[Βάρκα|βάρκες]]) να αποβιβάζονται χωρίς κίνδυνο.
 
Η συντήρηση των γιαλιών είναι δύσκολο έργο - τα ξύλινα σπίτια χρειάζονται διαρκή φροντίδα, πολλώ δε μάλλον όταν βρίσκονται δίπλα στη θάλασσα και διαβρώνονται από τη θαλασσινήτην [[Υγρασία ατμόσφαιρας|υγρασία]]. Έτσι σε σύγχρονες ανακαινίσεις το ξύλο έχει ενισχυθεί ή αντικατασταθεί με πιο ασφαλή υλικά, αλλά παραμένει το κυρίαρχο υλικό στις προσόψεις. Εξακολουθούν να συγκαταλέγονται στα πιο ακριβά κτήρια της Πόλης και η κατοχή ενός γιαλιού είναι ένδειξη υψηλής κοινωνικής θέσης. Σύμφωνα με άρθρο του [[ΗΠΑ|αμερικανικού]] [[Οικονομία|οικονομικού]] [[Περιοδικό|περιοδικού]] [[Forbes]] της 21/02/2007, το ''Γιαλί Ερμπιλγκίν'' (Erbilgin Yalisi) στο [[Γενίκιοϊ Κωνσταντινούπολης|Γενίκιοϊ]] ήταν εκείνη τη στιγμή η πέμπτη ακριβότερη κατοικία στον κόσμο, με αξία περίπου εκατό εκατομμυρίων [[Δολάριο ΗΠΑ|δολαρίων ΗΠΑ]].
 
==Εξωτερικοί σύνδεσμοι==
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/wiki/Γιαλί"