Συχνά χρησιμοποιείται με την ίδια σημασία ο πιο «παγκόσμιος» όρος του ''εθνικού αυτοπροσδιορισμού'' ([[Αγγλική γλώσσα|αγγλικά]] national self-determination), ο οποίος μάλιστα αποτελεί στοιχείο του [[Διεθνές Δίκαιο|Διεθνούς Δικαίου]]. Στην [[Ελληνική γλώσσα|ελληνική γλώσσα]] οι δύο έννοιες διαφέρουν ελαφρώς: η αυτοδιάθεση σχετίζεται περισσότερο με το έθνος ως πολιτική οντότητα, ενώ ο αυτοπροσδιορισμός ως [[εθνική ταυτότητα|ταυτότητα]].
Στο βαθμό που είναι δύσκολο να συμφωνηθεί επακριβώς τι αποτελεί έθνος, λαό κτλ., καθίσταται εξίσου δύσκολο να συμφωνηθεί μια συγκεκριμένη μεθοδολογία, υπό τις οποίες αναγνωρίζεται σε ένα έθνος το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης. Εδώ τοΤο κενό καλύπτεται συνήθως από την προσφυγή στην ισχύ, είτε [[πολιτική]] είτε [[Στρατός|στρατιωτική]], μέσω της οποίας οι αιτούμενοι αυτοδιάθεσης επιδιώκουν να εξαναγκάσουν το «κράτος-καταπιεστήςκαταπιεστή» θασε εξαναγκαστείαναγνώριση να τοτου αναγνωρίσειδικαιώματος. Σημαντικό ρόλο παίζει επίσης το διεθνές περιβάλλον, ιδιαίτερα οι εκάστοτε βουλήσεις των [[Μεγάλες Δυνάμεις|μεγάλων δυνάμεων]] που έχουν την ισχύ να καθορίζουν τους όρους του παιχνιδιού. Η [[Ελληνική Επανάσταση του 1821|Ελληνική Επανάσταση]] αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα, στο οποίο όλοι αυτοί οι παράγοντες συνυπήρξαν: Οι [[Έλληνες]] εξεγέρθηκαν το [[1821]] εναντίον της [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|Οθωμανικής Αυτοκρατορίας]], πετυχαίνοντας σημαντικές στρατιωτικές νίκες και ταυτόχρονα προκαλώντας κύμα [[Φιλελληνισμός|φιλελληνισμού]] στο [[Χριστιανισμός|χριστιανικό]] κόσμο. Βαθμιαία αυτοί οι δύο παράγοντες, σε συνδυασμό με τα συμφέροντα [[Μεγάλη Βρετανία|Μεγ. Βρετανίας]], [[Γαλλία]]ς και [[Ρωσική Αυτοκρατορία|Ρωσίας]] στη [[Μεσόγειος Θάλασσα|Μεσόγειο]], οδήγησαν τις μεγάλες δυνάμεις στην απόφαση να επιβάλουν την ελληνική ανεξαρτησία στους Οθωμανούς, εμπλεκόμενοι ακόμα και στρατιωτικά ([[Ναυμαχία του Ναβαρίνου]] κ.ά.).
