Ανδρέας Παπανδρέου: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ο '''Ανδρέας Γ. Παπανδρέου''' ([[5 Φεβρουαρίου]] [[1919]] – [[23 Ιουνίου]] [[1996]]) ήταν [[Έλληνες|έλληνας]] [[πολιτικός]], [[πρόεδρος]] και ιδρυτής του [[ΠΑΚ]] και αργότερα του [[ΠΑΣΟΚ|ΠΑ.ΣΟ.Κ.]], του οποίου η ιδρυτική διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη συμπυκνώνεται στο τρίπτυχο ''«Εθνική Ανεξαρτησία - Λαϊκή Κυριαρχία - Κοινωνική Απελευθέρωση»''. ΔιατέλεσεΔιετέλεσε [[πρωθυπουργός]] τις περιόδους [[1981]]-[[1989]] και [[1993]]-[[1996]]. Ήταν γιος του επίσης πρώην πρωθυπουργού [[Γεώργιος Παπανδρέου (πρεσβύτερος)|Γεωργίου Παπανδρέου]], ο οποίος ήταν γνωστός και ως «Γέρος της Δημοκρατίας». Μητέρα του ήταν η [[Σοφία Μινέικο]] κόρη του Πολωνού Ζίγκμουντ Μινέικο. O γιος του [[Γεώργιος Α. Παπανδρέου]] είναι από το [[2004]] έως σήμερα πρόεδρος του [[ΠΑΣΟΚ|ΠΑ.ΣΟ.Κ.]] και πρωθυπουργός της Ελλάδας από το [[2009]]. Υπήρξε ηγέτης με ευρύτατη λαϊκή αποδοχή: σε έρευνα της εταιρίας Public Issue για την εφημερίδα Καθημερινή τον Δεκέμβριο του 2007, η πρώτη κυβέρνησηκυβέρνησή του αναδείχθηκε η καλύτερη της Μεταπολίτευσης, και ο ίδιος ο σημαντικότερος πρωθυπουργός της περιόδου. Ομοίως, σε δημοσκόπηση της εταιρίας Focus για την εφημερίδα Real News τον Ιανουάριο του 2010, ψηφίσθηκε ως ο καλύτερος πρωθυπουργός μετά το 1974.{δες Real News, 3/1/2010,και Η Καθημερινή, 30/12/2007}} Ήταν ίσως ο πολιτικός με την μεγαλύτερη συμβολή στη διαμόρφωση του πολιτικού και κομματικού συστήματος στη σύγχρονη Ελλάδα. Ανέτρεψε τον κυρίαρχο πολιτικό διαχωρισμό "Εθνικόφρονες-Κομμουνιστές" και στη θέση του επέβαλλε το δίπολο "Δεξιά-Αντιδεξιά". Το ΠΑΣΟΚ που δημιούργησε ήταν το πρώτο κόμμα εξουσίας στην ελληνική ιστορία με μαζική οργάνωση, αντί του παραδοσιακού κόμματος στελεχών, ένα πρότυπο οργάνωσης που θα υιοθετούσε από τον Παπανδρέου και η [[Νέα Δημοκρατία]]{Clogg,Συνοπτική ιστορία της Ελλάδας,2002}. Από το κυβερνητικό του έργο ξεχωριστή θέση στηνστη νεοελληνική πολιτική ιστορία έχουν η αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης, ο εκδημοκρατισμός του συνδικαλιστικού κινήματος, η δημιουργία του Εθνικού Συστήματος Υγείας και του ΑΣΕΠ, και η συνταγματική αναθεώρηση του 1985-1986, που καθιέρωσε το σύστημα κοινοβουλευτικής εξουσίας που ισχύει έως και σήμερα, περιορίζοντας δραστικά τις "βασιλικές" εξουσίες του Προέδρου. Άλλες σημαντικές μεταρρυθμίσεις κοινωνικού εκσυγχρονισμού της χώρας ήταν η νομιμοποίηση του πολιτικού γάμου, η ψήφος στα 18, η εισαγωγή του μονοτονικού συστήματος, η κατάργηση πλείστων μεταξικών και μετεμφυλιακών νόμων, όπως αυτοί του τεντιμποϊσμού και της κατασκοπείας, η απαγόρευση του αναχρονιστικού θεσμού της προίκας, οι ριζικές τομές στο Οικογενειακό Δίκαιο και το Αστικό Δίκαιο, και η παραχώρηση άδειας επιστροφής στην Ελλάδα στους πολιτικούς πρόσφυγες του Δημοκρατικού Στρατού.{Clogg, Συνοπτική ιστορία της Ελλάδας, 2002}}

Γεννήθηκε στηνστη [[Χίος|Χίο]], όπου ο πατέρας του υπηρετούσε ως Νομάρχης, αλλά κρατούσε στενούς δεσμούς με την [[Αχαΐα]] και το [[Καλέντζι Αχαΐας|Καλέντζι]], το χωριό του πατέρα του, ο οποίος εκλεγόταν συνεχώς βουλευτής Αχαΐας. Άρχισε να σπουδάζει στη Νομική Σχολή του [[Πανεπιστήμιο Αθηνών|Πανεπιστημίου Αθηνών]], αλλά το [[1941]], μετά τη σύλληψή του από το καθεστώς [[Ιωάννης Μεταξάς|Μεταξά]], αναχώρησε για τις [[ΗΠΑ|Η.Π.Α.]], όπου συνέχισε τις σπουδές του. Υπηρέτησε ως εθελοντής στο Ναυτικό των ΗΠΑ, σαν νοσοκόμος. Το [[1943]] έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα από το [[Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ]], όπου και διορίστηκε ως αναπληρωτής καθηγητής (associate professor). Tο [[1947]] διορίστηκε επίκουρος και στη συνέχεια τακτικός καθηγητής του Πανεπιστημίου της Μινεσότα και του Πανεπιστημίου Μπέρκλεϊ (Berkeley) της [[Καλιφόρνια]], όπου και διετέλεσε πρόεδρος του Τμήματος Οικονομικής Επιστήμης από το [[1956]] ως το [[1959]]. Την ακαδημαϊκή του σταδιοδρομία συνέχισε στα χρόνια της δικτατορίας, οπότε εργάστηκε ως καθηγητής οικονομικών στο πανεπιστήμιο της [[Στοκχόλμη]]ς (1968-69) και του [[Γιόρκ]] ([[1969]]-[[1974|74]]), όπου διετέλεσε και διευθυντής μεταπτυχιακών σπουδών. Παντρεύτηκε διαδοχικά με τη Χριστίνα Ρασιά, μια ελληνοαμερικανίδα ψυχίατρο, τηντη [[Μαργαρίτα Τσαντ]] (με την οποία απέκτησε 4 παιδιά, τοντο [[Γιώργος Παπανδρέου|Γιώργο]] (πρωθυπουργός της Ελλάδος από το 2009 με το ΠΑΣΟΚ), τη Σοφία, τοντο Νίκο και τον Αντρίκο) και τη [[Δήμητρα Λιάνη]]. Εκτός γάμου γεννήθηκε το [[1969]] η κόρη του Αιμιλία Νίμπλουμ<ref name="tovima_15_9_1996">Η διαθήκη σε... δίκη [http://tovima.dolnet.gr/print_article.php?e=B&f=12394&m=A42&aa=1]</ref>.

Επέστρεψε οικογενειακώς στην [[Ελλάδα]] από τις [[ΗΠΑ]] στις [[16 Ιανουαρίου]] του [[1961]], και έπειτα από πρόταση του τότε πρωθυπουργού [[Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής|Κωνσταντίνου Καραμανλή]], ανέλαβε τη θέση του επικεφαλής του νεοσύστατου Κέντρου Οικονομικών Ερευνών, όπου και εργαστηκε ως σύμβουλος στην [[Τράπεζα της Ελλάδος]].

Εκλέχτηκε βουλευτής για πρώτη φορά το [[1964]], με την [[Ένωση Κέντρου]]. Μετείχε στην κυβέρνηση του πατέρα του Γεωργίου Παπανδρέου, αρχικά ως υπουργός Προεδρίας και λίγο αργότερα ως αναπληρωτής [[υπουργός Συντονισμού]]. Παραιτήθηκε λίγο αργότερα μετά από πολλές πιέσεις άλλων τάσεων μέσα στο κόμμα και συσπείρωσε γύρω του τη λεγόμενη κεντροαριστερή πτέρυγα της Ένωσης Κέντρου. Στις 25 Απριλίου του 1965 γίνεται ξανά αναπληρωτής υπουργός Συντονισμού, ενώ ένα μήνα αργότερα κατηγορήθηκε ως εμπνευστής και αρχηγός στην [[Υπόθεση Ασπίδα|υπόθεση «ΑΣΠΙΔΑ»]] και του συνωμοτικού [[Σχέδιο Ελικών|Σχεδίου Ελικών]].

Με το [[Χούντα των Συνταγματαρχών|πραξικόπημα]] της [[21 Απριλίου|21ης Απριλίου]] του [[1967]], ο Ανδρέας Παπανδρέου συλλαμβάνεται και αφήνεται ελεύθερος μετά από έντονες πιέσεις και διαμαρτυρίες κορυφαίων ακαδημαϊκών των Ηνωμένων Πολιτειών στον Πρόεδρο Johnson, όπως ο [[Τζον Κένεθ Γκάλμπρεϊθ]] John Kenneth Galbraith, προσωπικός του φίλος από τα χρόνια του Χάρβαρντ<ref name="Pieseis_Oinomenon_Politeion">Φαντάσματα των Βαλκανίων, του Robert D. Kaplan σελ 464</ref><ref name="epistoli Margaritas">Ευχαριστήρια επιστολή Μαργαρίτας Παπανδρέου στον Πρόεδρο Τζόνσον [http://www.kryphoscholio.com/politika/chant.html]</ref> το Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου. Στις 16 Ιανουαρίου του [[1968]] φεύγει από τηντη χώρα και ιδρύει το [[Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα]] (Π.Α.Κ.), επικεφαλής του οποίου έδρασε αντιδικτατορικά σε πολλές δυτικές χώρες, και στο οποίο συσπειρώνονται πολλά από τα σημερινά γνωστά στελέχη του ΠΑ.ΣΟ.Κ. Έδρα του [[ΠΑΚ|Π.Α.Κ.]] ήταν αρχικά η πρωτεύουσα της Σουηδίας, [[Στοκχόλμη]].

Ο Ανδρέας Παπανδρέου αντιμετώπισε αρχικά με πολλή δυσπιστία τη [[Μεταπολίτευση]] της 24ης Ιουλίου [[1974]] και έλαβε την απόφαση να επιστρέψει στην Ελλάδα μόλις στα μέσα Αυγούστου. Αμέσως όμως δραστηριοποιήθηκε με αποτέλεσμα μέσα σε λίγες μόνο εβδομάδες να παρουσιάσει τις θέσεις του για την ίδρυση ενός νέου κόμματος. Στις [[3 Σεπτεμβρίου]] του [[1974]], σε μία από τις αίθουσες του ξενοδοχείου «Kινγκ Πάλας», ο Ανδρέας Παπανδρέου ανακοίνωσε την ίδρυση του [[ΠΑΣΟΚ|Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος]] με τηντη γνωστή «[[Διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη]]», όπως έχει επικρατήσει να λέγεται από τότε. Η επιμέλεια της διακήρυξης είχε ανατεθεί από τον ίδιο τον Παπανδρέου στα ηγετικά στελέχη του Π.Α.Κ. [[Ιωάννης Ζαφειρόπουλος|Ιωάννη Ζαφειρόπουλο]], σημερινό βουλευτή ν. Ηλείας, στον καθηγητή πανεπιστημίου [[Μανώλης Παπαθωμόπουλος|Μανώλη Παπαθωμόπουλο]] και στονστο Δαμιανό Βασιλειάδη, ενώ ένα μεγάλο μέρος της διακήρυξης γράφτηκε από τον [[Κώστας Σημίτης|Κώστα Σημίτη]]. Παρόντες στην ανακοίνωση της διακήρυξης ήταν στελέχη του [[ΠΑΚ]], αγωνιστές διωχθέντες από τη χούντα, νεολαίοι από την εξέγερση του Πολυτεχνείου και νεολαίοι της Γενιάς του [[Άρθρο 114|1-1-4]]. ΣτηνΣτη διακήρυξη αναγράφονταν οι λόγοι ίδρυσης και οι βασικές θέσεις του κινήματος.

Οδηγεί το ΠΑΣΟΚ στις εκλογές της [[Ελληνικές βουλευτικές εκλογές 1974|17 Νοεμβρίου του 1974]], όπου λαμβάνει 13,58% των ψήφων και εκλέγει 12 βουλευτές.

Το [[Ελληνικές βουλευτικές εκλογές 1981|1981]] ήταν η χρονιά που το ΠΑΣΟΚ κέρδισε τις εκλογές με ποσοστό 48% και ο Ανδρέας Παπανδρέου έγινε για πρώτη φορά πρωθυπουργός της χώρας. Η κυβερνητική αυτή μετάβαση χαρακτηρίστηκε τόσο πριν όσο και μετά τις εκλογές σαν «Αλλαγή», με την έννοια ότι μετά από μια μακρά περίοδο διακυβέρνησης της χώρας από τηντη δεξιά ήρθε στην εξουσία ένα κόμμα που βασιζόταν στις αρχές του σοσιαλισμού. Η προεκλογική εκστρατεία του Α. Παπανδρέου στηρίχτηκε σε συνθήματα όπως ''«Εδώ και τώρα αλλαγή»'' και ''«Η Ελλάδα στους Έλληνες»'', ενώ ο ίδιος καλλιέργησε το προφίλ του πολιτικού που βρισκόταν σε άμεση επαφή και επικοινωνία με τα λαϊκά στρώματα· συνήθως προσφωνούνταν, από φίλους και αντίπαλους, με το μικρό του όνομα, «Ανδρέας».

Κατά την περίοδο της διακυβέρνησης Παπανδρέου επιδιώχθηκε η [[εθνική συμφιλίωση]], αναγνωρίστηκε από το κράτος η [[Εθνική Αντίσταση]] και τα δικαιώματα των αγωνιστών της στον αγώνα κατά των κατακτητών, ενώ πολτοποιήθηκαν οι φάκελοι φρονημάτων που διατηρούσε η Ασφάλεια για πολλούς από αυτούς. Σκοπός αυτής της απόφασης ήταν εν μέρει και ο επαναπατρισμός πολλών Ελλήνων πολιτικών προσφύγων από την Εποχή του Εμφυλίου. Κατά τη διάρκεια της θητείας του λειτούργησαν κατά τόπους παραρτήματα της [[Ένωση Γυναικών Ελλάδας|Ένωσης Γυναικών Ελλάδας]]. Επίσης, ενοποιήθηκαν τα Σώματα Ασφαλείας, Χωροφυλακή και Αστυνομία Πόλεων, και από τηντη συγχώνευσησυγχώνευσή τους δημιουργήθηκε η σημερινή Ελληνική Αστυνομία. Η κατάργηση ιδιαίτερα της Χωροφυλακής έγινε δεκτή με πρωτοφανή αισθήματα ανακούφισης από τους πολίτες, καθώς είχε ταυτιστεί με τις αυταρχικές πρακτικές των κυβερνήσεων του Αλέξανδρου Παπάγου, εξ ου και ο διαδεδομένος "φόβος του χωροφύλακα".

Στον τομέα της εκπαίδευσης η μεταρρύθμιση του ΠΑΣΟΚ εκφράστηκε με δυο βασικά νομοσχέδια, το Νόμο-Πλαίσιο για τη λειτουργία των ΑΕΙ (ν. 1268/1982) και το Ν. 1566/85 για τη Βασική και Μέση Εκπαίδευση. Ο πρώτος κατάργησε το θεσμό της έδρας στα Πανεπιστήμια εισάγοντας τις τέσσερις βαθμίδες μελών Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού, θεσμοθέτησε τα όργανα συνδιοίκησής τους από φοιτητές και καθηγητές, ενώ μετονόμασε τα ΚΑΤΕΕ σε [[ΤΕΙ]]. Ο δεύτερος επιχείρησε έναν δομικό κυρίως μετασχηματισμό της εκπαίδευσης, επιδιώκοντας τη μεγαλύτερη συμμετοχή των γονέων και μαθητών στα σχολικά πράγματα, ενώ αντικατέστησε τοντο θεσμό του επιθεωρητή με αυτόν του Σχολικού Συμβούλου.

Επίσης ιδρύθηκε το [[Εθνικό Σύστημα Υγείας]], καθιερώθηκαν οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων και, την 1η Ιανουαρίου [[1987]], ο [[Φόρος Προστιθέμενης Αξίας]].

Κατά τον Donald Sassoon, η πιο σημαντική μεταβολή στην ελληνική οικονομία τα χρόνια πρωθυπουργίας του Ανδρέα Παπανδρέου ήταν η μεγάλη άνοδος της αγοραστικής δύναμης της συντριπτικής πλειοψηφίας των Ελλήνων, με τα εισοδήματα να σημειώνουν άνοδο της τάξης του 26%. ( Sassoon, European Socialism after the Cold War, 1997 ). Επίσης, η υποτίμηση της δραχμής βοήθησε πολύ την εξαγωγική ικανότητα της χώρας. Το διάστημα 1981-1985 κυρίως, ο Ανδρέας Παπανδρέου και η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ προέβησαν σε σειρά εθνικοποιήσεων, τηρώντας και τις προεκλογικές δεσμεύσεις του κόμματος για την "κοινωνικοποίηση των επιχειρήσεων". Κρατικοποιήθηκαν επιχειρήσεις που ανήκαν σε πολύ ισχυρούς οικονομικούς παράγοντες: η ΛΑΡΚΟ και η ΠΥΡΚΑΛ, τα τσιμέντα ΑΓΕΤ-ΗΡΑΚΛΗΣ, η Ελληνική Χαλυβουργία, τα ναυπηγεία Σκαραμαγκά της οικογένειας Νιάρχου, η Πειραϊκή-Πατραϊκή και η πολυεθνική ΕΣΣΟ-Πάππας. ( Προβόπουλος, Οι δημόσιες επιχειρήσεις και οργανισμοί, ΙΟΒΕ 1985 ). Η Αριστερά, αλλά και μεγάλο τμήμα της κοινωνίας γενικώς, αντέδρασε θετικά σε αυτές τις πολιτικές ως επιβολή του κράτους στην παραδοσιακή επιχειρηματική ελίτ. ( Clogg, Parties and Elections in Greece, 1987 ). Οι μισθοί αυξήθηκαν τόσο στονστο δημόσιο, όσο και στον ιδιωτικό τομέα, με αποτέλεσμα την συνεχιζόμενη ευημερία του πληθυσμού.

Ο δημόσιος τομέας αναπτύχθηκε σε αντίθεση με τον ιδιωτικό τομέα <ref>Alexander H Sarris, ''DP364 Rigidities and Macroeconomic Adjustment under Market Opening: Greece and 1992'', January 1990 [http://www.cepr.org/pubs/new-dps/dplist.asp?dpno=364 2]</ref>. Η ανεργία (με αφετηρία την πρωτοεμφανιζόμενη ύφεση απο την περίοδο διακυβέρνησης Ράλλη) υπερδιπλασιάστηκε φτάνοντας το 6,6%. Ο μέσος πληθωρισμός τηντη [[Δεκαετία 1970|δεκαετία του 1970]] ήταν 12%, ενώ τη [[Δεκαετία 1980|δεκαετία του 1980]] ανήλθε στο 20%, διαχωρίζοντας όμως σε πολιτικές περιόδους έχουμε μέσο όρο 1974-81 (ΝΔ) 17,5%, 1982-89 (ΠΑΣΟΚ) 19,5% ''<ref> (Πηγή συνδυασμός ιστοσελ Πανεπ Κρητης'' [http://www.soc.uoc.gr/gei/greek/etheuro/b1/p08.htm] και [http://www.soc.uoc.gr/gei/greek/etheuro/a1/pin8.htm]</ref>).