Τα '''Δολιανά''' είναι χωριό του νομού [[νομός Ιωαννίνων|Ιωαννίνων]]. Είναι χτισμένο σε έναν λόφο, με υψόμετρο 515 μ., 2 χλμ από τον οδικό άξονα Ιωαννίνων-Κακαβιάς (σύνορα Ελλάδας - Αλβανίας). Στα όρια του βρίσκονται οι πηγές του ποταμού [[Καλαμάς|Καλαμά]]. Ο πρώτος πυρήνας εγκαταστάθηκε εδώ πριν το 1480 μ.Χ. Σαν κοινότητα αναγνωρίστηκε το 1919 με βασιλικό διάταγμα. Σήμερα ανήκει στον δήμο [[δήμος Πωγωνίου|Πωγωνίου]]
== Ιστορία ==
Αρχικά εδώ υπήρχε ένας μικρός οικισμός που εξελίχτηκε σε χωριό, με την εγκατάσταση κατοίκων των γύρω περιοχών. Τα Δολιανά ανήκαν στα προνομιούχα χωριά του Ζαγορίου, αναπτύχθηκαν γρήγορα και απέκτησαν την φήμη του πλούσιου χωριού. Ο Αλή Πασάς το 1792 το απέσπασε από το Ζαγόρι και το έκανε τσιφλίκι του, υποχρεώνοντας έτσι τους κατοίκους του να γίνουν από αφέντες, γεωργοί στην δούλεψη των Τούρκων. Αυτό το γεγονός δεν αποθάρρυνε τους Δολιανίτες να αναπτύξουν αξιοζήλευτες πρωτοβουλίες. Τότε ιδρύονται τα πρώτα σχολεία, πολλοί ξενιτεύονται για σπουδές στην Ιταλία ή για αναζήτηση μιας καλύτερης τύχης στην Μολδοβλαχία.
== Αξιοθέατα ==
Στην είσοδο του χωριού υπάρχει ένα από τα πιο παλιά μνημεία βυζαντινής εποχής. Είναι ο Άγιος Δημήτριος παλιό Μετόχι, που χτίστηκε σύμφωνα με εντοιχισμένη επιγραφή το 1127 μ.Χ. Ανάμεσα στα σχολεία Δημοτικό και Γυμνάσιο - Λύκειο δεσπόζει η προτομή του μεγάλου δασκάλου του Γένους Γεωργίου Γενναδίου. Δίπλα του στέκει ακόμη το "πουρνάρι του πάτερ-Κοσμά" με μαρμάρινη επιγραφή "εδώ μίλησε ο άγιος Κοσμάς το 1776".
<gallery>
Αρχείο:georg_gennadios_doliana.jpg| Γεώργιος Γεννάδιος
</gallery>
Στην πλατεία υπάρχει η κεντρική εκκλησία αφιερωμένη στη Γέννηση της Θεοτόκου, η οποία χτίστηκε μετά από υπόδειξη του πάτερ Κοσμά, στα 1790 και με χρηματική βοήθεια του Αλή Πασά των Ιωαννίνων. Η πέτρινη εκκλησία με το ξυλόγλυπτο τέμπλο και την καθολική του εσωτερική αγιογράφησή του προκαλεί δέος και θαυμασμό στον επισκέπτη.
<gallery>
Αρχείο:doliana_kentrikh_ekk_gennhsh_theotokoy.jpg | Κεντρική εκκλησία Γέννηση Θεοτόκου
