|
To '''Στεατικό οξύ''' είναι ένα κορεσμένο λιπαρό οξύ με αλυσίδα 18 ατόμων άνθρακα και κατά IUPAC έχει την ονομασία δεκαοκτανοϊκό οξύ. Πρόκειται για ένα κηρώδες στερεό και ο μοριακός του τύπος είναι CH<sub>3</sub>(CH<sub>2</sub>)<sub>16</sub>CO<sub>2</sub>H. Το όνομα του προέρχεται από την ελληνική λέξη [[Greek language|Greek]] word "στέαρ" (<!--''"stéar"'';γενική [[genitive]]:-->του ''"στέατος"''), που σημαίνει [[λίπος]]. Το στεατικό οξύ είναι αξιοσημείωτο ως το πιο συνηθισμένο κορεσμένο λιπαρό οξύ, μαζί με το παλμιτικό οξύ, μιαςμια ένωσηςένωση με 16 άτομα άνθρακα.
==Παραγωγή==
ΒρίσκεταιTo Στεατικό οξύ βρίσκεται σε πολλά ζωικά και φυτικά λίπη και έλαια, ωστόσο είναι πιο άφθονο στο ζωικό λίπος (έως και το 30%), παρά στο φυτικό λίπος (έως και το 5 %). Σημαντική εξαίρεση αποτελούν το βούτυρο κακάο, όπου η περιεκτικότητα σε στεατικό οξύ (ως [[τριγλυκερίδιο]]) είναι 28–45%.<ref name="lexicon">{{cite journal |year=2001 |title=Lexicon of lipid nutrition (IUPAC Technical Report) |journal=Pure and Applied Chemistry |volume=73 |issue=4 |pages=685–744 |url=http://iupac.org/publications/pac/73/4/0685/ |doi=10.1351/pac200173040685 |last1=Beare-Rogers |first1=J. |last2=Dieffenbacher |first2=A. |last3=Holm |first3=J.V. }}</ref>
Το στεατικό οξύ παρασκευάζεται με επεξεργασία αυτών των λιπών και ελαίων με νερό σε υψηλή πίεση και θερμοκρασία (πάνω από 200 °C), οδηγώντας στην [[υδρόλυση]] των τριγλυκεριδίων. Το παραγόμενο μίγμα στη συνέχεια αποστάζεται.<ref name=Ullmann>David J. Anneken, Sabine Both, Ralf Christoph, Georg Fieg, Udo Steinberner, Alfred Westfechtel "Fatty Acids" in Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry 2006, Wiley-VCH, Weinheim. {{DOI|10.1002/14356007.a10_245.pub2}}</ref> Το εμπορικό στεατικό οξύ είναι συχνά ένα μίγμα στεατικού οξέος και παλμιτικού οξέος, ενώ παράλληλα διατίθεται και ως καθαρό στεατικό οξύ.
==Χρήσεις==
Γενικά, οι εφαρμογές του στεατικού οξέος εκμεταλλεύονται τον διλειτουργικο χαρακτήρα του, με μία πολική κεφαλκεφαλή η οποία μπορεί να προσαρτηθεί σε κατιόντα μετάλλων και μία μη πολική ουρά, η οποία παρέχει διαλυτότητα σε οργανικούς διαλύτες. Ο συνδυασμός οηγεί στη χρήση του στεατικού οξέος ως επιφανειοδραστικό και μαλακυντικό μέσο. Το στεατικό οξύ υπόκειται τις τυπικές αντιδράσεις των κορεσμένων καρβοξυλικών οξέων, ιδιαίτερα την αναγωγή του σε [[στεατική αλκοόλη]] και την εστεροποίηση με μια ειράσειρά αλκοολών.
===Σάπωνες, καλλυντιάκαλλυντικά, απορρυπαντικά===
Το στεατικό οξύ χρησιμοποιείται κυρίως στην παραγωγή απορρυπαντικών, σαπώνων και καλλυντικών, όπως τα προϊόντα σαμπουάν και αφρώνοι αφροί ξυρίσματος. Οι σάπωνες δεν παρασκευάζονται απευθείας από στεατικό οξύ, αλλά έμμεσα, μέσω της σαπωνοποίησης των τριγλυκεριδίων που αποτελούνται από εστέρες του στεατικού οξέος. Οι [[εστέρες]] του στεατικού οξέος με [[αιθυλενογλυκόλη]] χρησιμοποιούνται για να προσδώσουν μια μαργαριταρώδη υφή στα σαμπουάν, σαπούνια και άλλα καλλυντικά προϊόντα. Προστίθενται στο προϊόν σε τηγμένη μορφή και αφληνονταιαφήνονται να κρυσταλλοποιηθούν υπό ελεγχόμενες συνθήκες.
===Λιπαντικά και μαλακυντικά μέσα===
Εξαιτίας της μαλακής υφής του άλατος νατρίου του στεατικού οξέος, που είναι το κύριο συστατικό των σαπώνων, και άλλα άλατα είναι επίσης χρήσιμα για τις ιπαντικέςλιπαντικές τους ιδιότητες. Το [[στεατικό λίθιο]] είναι σημαντικό συστατικό του γράσου. Τα στεατικά άλατα του ψευδαργύρου, του ασβεστίου, του καδμίου και του μολύβδου χρησιμοποιούνται για ητη μαλάκυνση του [[PVC]]. Το στεατικό οξύ χρησιμοποιείται μαζί με καστορέλαιο για την παρασκευή μαλακυντικών μέσων στο κολλάρισμα των υφασμάτων. θερμαίνονταιΘερμαίνονται με καυστική ποτάσα ή καυστική σόδα.
===Εξειδικευμένες χρήσεις===
Το στεατικό οξύ χρησιμοποιείται με κοινή ζάχαρη ή σιρόπι καλαμποκιού ως σκληρυντής σε γλυκίσματα.
Επίσης, χρησιμοποιείται ως συμπλήρωμα διατροφής.
Στα πυροτεχνήματα, το στεατικο οξύ χρησιμοποιείται για να επικαλύψει σκόνες μετάλλων, όπως το [[αλουμίνιο]] και ο [[σίδηρος]]. Αυτό αποτρέπει την [[οξείδωση]], επιτρέποντας έτσι την αποθήευσηαποθήκευση των πυροτεχνημάτων για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Τέλος, το στεατικό οξύ αποτελεί ένα συνηθισμένο λιπαντικό κατά τη διάρκεια της χύτευσης με έγχυση και συμπίεσης σκονών κεραμικών <ref>{{cite journal |title=Influence of stearic acid on suspension structure and green microstructure of injection-molded zirconia ceramics |first=Wenjea J. |last=Tsenga |coauthors=Mo Liua, Dean; Hsub, Chung-King |journal=Ceramics International|volume=25 |issue=2 |pages=191–195 |year=1999 |doi=10.1016/S0272-8842(98)00024-8}}</ref>
Το στεατικό οξύ αποτελεί ένα συνηθισμένο λιπαντικό κατά τη διάρκεια της χύτευσης με έγχυση και συμπίεσης σκονών κεραμικών <ref>{{cite journal |title=Influence of stearic acid on suspension structure and green microstructure of injection-molded zirconia ceramics |first=Wenjea J. |last=Tsenga |coauthors=Mo Liua, Dean; Hsub, Chung-King |journal=Ceramics International|volume=25 |issue=2 |pages=191–195 |year=1999 |doi=10.1016/S0272-8842(98)00024-8}}</ref>
==Αναφορές==
| 