Σύμπλεγμα του Λαοκόωντος: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Το [[άγαλμα]] '''ο Λαοκόων και οι γιοί του''' είναι μνημειακό [[μάρμαρο|μαρμάρινο]] σύμπλεγμα, [[Αρχαία Ρώμη|ρωμαϊκής]] εποχής, το οποίο βρίσκεται τώρα στα Μουσεία του [[Βατικανό|Βατικανού]], στη [[Ρώμη]]. Ο αρχαίος Ρωμαίος συγγραφέας [[Πλίνιος ο Πρεσβύτερος]] αποδίδει τη δημιουργία του αγάλματος σε τρεις [[Ρόδος|Ρόδιους]] καλλιτέχνες, τους Αγήσανδρο, Αθηνόδωρο και Πολύδωρο. Το γλυπτό παριστάνει τον [[Τροία|Τρώα]] ιερέα [[Λαοκόων|ΛαοκόωνταΛαοκόοντα]] και τους γιούς του Αντιφάντη και Θυμβραίο να στραγγαλίζονται από [[φίδι]]α.

Ο μύθος του ΛαοκόωνταΛαοκόοντα έχει γίνει θέμα χαμένης [[τραγωδία]]ς του [[Σοφοκλής|Σοφοκλή]]. Αναφέρεται επίσης από άλλους έλληνες συγγραφείς. Ο Λαοκόων θανατώθηκε, μετά την απόπειρά του να αποκαλύψει, με χτύπημα ακοντίου, το τέχνασμα του [[Δούρειος Ίππος|Δούρειου Ίππου]]. Τα φίδια που έπνιξαν αυτόν και τους γιούς του είχαν σταλεί από τη θεά [[Αθηνά]]<ref>William Smith, ''Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology'', Taylor and Walton, 1846, σ. 776.</ref> και η επέμβασή τους ερμηνεύτηκε από τους Τρώες ως απόδειξη της ιερότητας του Δουρείου Ίππου. Η πιο φημισμένη περιγραφή αυτών των γεγονότων βρίσκεται στην [[Αινειάδα]] του [[Βιργίλιος|Βιργιλίου]], όμως το κείμενο εκείνο πιθανότατα χρονολογείται μετά τη δημιουργία του γλυπτού.

[[Αρχείο:Laocoonphoto.jpg|thumb|right|200px|Μετωπική όψη του αγάλματος, μετά από αποκατάσταση που έγινε πριν τον 20 αι. Συγκρίνετε με το χαρακτικό του Μπλέικ, παρακάτω]][[Αρχείο:Laocoön_and_His_Sons.jpg||thumb|right|200px|Σύγχρονη μετωπική όψη]] Όταν ανακαλύφθηκε το άγαλμα, έλειπε το δεξί χέρι του ΛαοκόωνταΛαοκόοντα, μαζί με μέρος της παλάμης του ενός παιδιού και το δεξί χέρι του άλλου. Η αναπαράσταση αυτών των απωλεσθέντων τμημάτων έχει γίνει αντικείμενο διαφωνίας καλλιτεχνών και τεχνοκριτικών. Ο Μιχαήλ Άγγελος θεώρησε ότι τα χαμένα δεξιά χέρια λύγιζαν πίσω και πάνω από τον ώμο. Άλλοι, όμως, υποστήριξαν ότι ήταν πιο σωστό να υποτεθεί ότι τα χέρια εκτείνονταν προς τα έξω, σε ηρωική χειρονομία. Ο Πάπας κήρυξε άτυπο διαγωνισμό μεταξύ των γλυπτών για την αποκατάσταση των χεριών, με κριτή τον [[Ραφαήλ]]. Ως νικήτρια αναδείχτηκε η εκδοχή της έκτασης προς τα έξω και με αυτή τη μορφή αποκαταστάθηκαν τότε τα χέρια.

Το 1906, ο αρχαιολόγος, έμπορος έργων τέχνης και διευθυντής του Μουσείου Barracco, Ludwig Pollak, ανακάλυψε ένα σπάραγμα μαρμάρινου χεριού σε κήπο οικοδόμου στη Ρώμη. Καθώς παρατήρηση τυπολογική ομοιότητα με το σύμπλεγμα του ΛαοκόωνταΛαοκόοντα, παρέδωσε το σπάραγμα στα Μουσεία του Βατικανού, όπου και παρέμεινε στις αποθήκες για μισό αιώνα. Στη δεκαετία του 1950, το μουσείο ότι αυτό το χέρι, το οποίο ήταν λυγισμένο με τον τρόπο που είχε μαντέψει ο Μιχαήλ Άγγελος, ανήκε στο άγαλμα του Λαοοκόοντα. Έτσι το άγαλμα αποκαταστάθηκε με την ενσωμάτωση του νέου χεριού. <ref>Βλ. Beard, Mary. ''Arms and the Man: The restoration and reinvention of classical sculpture'', [http://tls.timesonline.co.uk/article/0,,25829-2465943_2,00.html Times Literary Supplement], 02/02/2001. Η Beard, στην πραγματικότητα, βλέπει με πολύ σκεπτικισμό την απόδοση του ανευρεθέντος χεριού στον Λαοοκόντα, παρατηρώντας ότι ‘Το νέο χέρι δεν ταιριάζει απευθείας με τον σπασμένο ώμο του πατέρα (χρειάστηκε να παρεμβληθεί γύψινη σφήνα). επίσης, οι διαστάσεις του φαίνεται να ανήκουν σε μικρότερη κλίμακα και το μάρμαρο είναι ελαφρά διαφορετικού χρώματος’.</ref> Τα αποκατεστημένα τμήματα των παιδικών χεριών αφαιρέθηκαν. Κατά τη φάση της αποσυναρμολόγησης, η εξέταση των οπών των πείρων, των εγκοπών και των μεταλλικών ενώσεεων έδειξαν ότι αρχικά είχε συλληφθεί ή και υλοποιηθεί μια πιο συνεπτυγμένη πυραμιδοειδής διάταξη των τριών σωμάτων, την οποία αργότερα διαφοροποίησαν διάφορες επεμβάσεις κατά την Αρχαιότητα, την [[Αναγέννηση]] και τη σύγχρονη εποχή.<ref>Seymour Howard, "Laocoon Re-restored" ''American Journal of Archaeology'' 93.3 (07/1989, σελ. 417-422), σ. 422.</ref>

Υπάρχουν πολλά αντίγραφα του αγάλματος, αρκετάπολά από αυτά δείχνουν το χέρι του ΛαοκόωνταΛαοκόοντα στην παλιότερη μορφή αποκατάστασης. ΈναΕνα από τα γνωστότερα αντίγραφα είναι αυτό στο ανάκτορο του Μεγάλου Μαγίστρου των [[Ιωαννίτες Ιππότες|Ιπποτών της Ρόδου]], το οποίο ακολουθεί τη διορθωμένη σημερινή μορφή.

Η ανακάλυψη του ''ΛαοκόωνταΛαοκόοντα'' δημιούργησε μεγάλη εντύπωση στους Ιταλούς γλύπτες και επηρέασε σημαντικά την πορεία της τέχνης της [[ιταλική Αναγέννηση|ιταλικής Αναγέννησης]]. Είναι γνωστό ότι ο Μιχαήλ Άγγελος εντυπωσιάστηκε ιδιαίτερα από τη μεγάλη κλίμακα του έργου και και τον αισθησιασμό της ελληνιστικής αισθητικής του, ειδικά από την αναπαράσταση των ανδρικών μορφών. Η επίδραση του ''ΛαοκόωνταΛαοκόοντα'' είναι εμφανής σε πολλά από τα κατοπινά έργα του Μιχαήλ Άγγελου, όπως τα ''Επαναστάτης σκλάβος'' και ''Θνήσκων σκλάβος'', που δημιουργήθηκαν για τον τάφο του Πάπα Ιουλίου Β'. Η τραγική ευγένεια αυτού του αγάλματος είναι ένα από τα θέματα της πραγματείας ''Λαοκόων'' του Gotthold Lessing, ενός από τα πρώιμα κλασσικά έργα τεχνοκριτικής.

Κατά το διάστημα που ο ''ΛαοκόωνταςΛαοκόοντας'' βρισκόταν στο Παρίσι, αποτέλεσε μια από τις πηγές έμπνευσης του [[νεοκλασσικισμός|νεοκλασσικισμού]] στη γαλλική τέχνη.

[[Αρχείο:Laocoon blake.jpg|thumb|right|Χαρακτικό του [[Γουίλιαμ Μπλέικ]] (περί το 1820)]]Η περιγραφή του ΛαοκόωνταΛαοκόοντα από τον Πλίνιο ως «το σπουδαιότερο από όλα τα έργα ζωγραφικής και γλυπτικής έως σήμερα»<ref>[http://www.idcrome.org/lacslide1.htm Ο Λαοκόων στην Αρχαιότητα]. Institute of Design + Culture, Ρώμη. Ανακτήθηκε 27/03/2009.{{en}}</ref> έχει προκαλέσει μια παράδοση από αντιδράσεις. Ο [[Γιόχαν Γιόαχιμ Βίνκελμαν]] έγραψε για το παράδοξο του να θαυμάζει κάποιος την ομορφιά βλέποντας μια σκηνής θανάτου και αποτυχίας. Η πιο σημαντική συμβολή στη διαμάχη ήταν η πραγματεία του Gotthold Ephraim Lessing ''Λαοκόων: Πραγματεία για τα όρια της ζωγραφικής και της ποίησης'', η οποία εξετάζει τις διαφορές μεταξύ εικαστικής τέχνης και λογοτεχνίας, συγκρίνοντας το άγαλμα με τους στίχους του Βιργιλίου. Ο Lessing υποστηρίζει ότι οι καλλιτέχνες δεν θα μπορούσαν να αναπαραστήσουν ρεαλιστικά τη φυσική ταλαιπωρία των θυμάτων, καθώς κάτι τέτοιο θα ήταν εξαιρετικά επίπονο. Αντιθέτως, θα έπρεπε να την εκφράσουν με ταυτόχρονη διατήρηση του κάλλους.

Η κεντρική μορφή στον ''ΛαοκόωνταΛαοκόοντα'' έδρασε ως πηγή χαλαρής έμπνευσης για τις μορφές των [[Ινδιάνοι|Ινδιάνων]] στο γλυπτό του [[Horatio Greenough]] ''Η διάσωση'' (1837-50) το οποίο ήταν τοποθετημένο εμπρός από την ανατολική πρόσοψη του [[Καπιτώλιο των Ηνωμένων Πολιτειών|Καπιτωλίου των ΗΠΑ]] για πάνω από 100 χρόνια.

Προς το τέλος του βιβλίου του [[Κάρολος Ντίκενς|Καρόλου Ντίκενς]], ''[[Χριστουγεννιάτικη ιστορία|Χριστουγεννιάτικα Κάλαντα]]'', ο Εμπενέζερ Σκρουτζ σχολιάζει το γεγονός ότι «με τις κάλτσες του είναι ολόιδιος ο ΛαοκόωνταςΛαοκόοντας». Αυτή η φράση ήταν άμεση αναφορά στο άγαλμα του ΛαοκόωνταΛαοκόοντα, αφού ο Σκρουτζ βιάζεται τόσο πολύ να ντυθεί που μπλέκεται με τα ρούχα του.

Το 1910, ο κριτικός Irving Babbit χρησιμοποίησε τον τίτλο ''Ο νέος Λαοοκόων: Πραγματεία για τη σύγχυση των Τεχνών'' για μια πραγματεία με θέμα την κουλτούρα των αρχών του 20ου αιώνα. Το 1940, ο [[Clement Greenberg]] προσάρμοσε την ιδέα στη δική του πραγματεία με τίτλο ''Προς ένα νέο ΛαοκόωνταΛαοκόοντα'', στην οποία υποστήριξε ότι τώρα η [[αφηρημένη τέχνη]] παρείχε ένα ιδεώδες με το οποίο οι καλλιτέχνες μπορούν να συγκρίνουν την τέχνη τους. Ο τίτλος χρησιμοποιήθηκε από την Έκθεση του 2007 στο Henry Moore Institute,<ref>[http://www.henry-moore-fdn.co.uk/hmi/exhibitions/past-exhibitions/2007/towards-a-new-laocoon Towards a New Laocoon], Henry Moore Institute</ref> η οποία παρουσίασε έργα σύγχρονων καλλιτεχνών που επηρεάστηκαν από το άγαλμα.

* [http://www.digitalsculpture.org/laocoon/ Τρισδιάστατα μοντέλα, βιβλιογραφία, χρονολόγηση του ''ΛαοκόωνταΛαοκόοντα''] {{en}}

* [http://www.idcrome.org/laocoon.htm Τα 500 χρόνια του ''ΛαοκόωνταΛαοκόοντα''] {{en}}