Αρβανίτες: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
μ Αναστροφή της επεξεργασίας από τον 94.66.185.13 (συνεισφ.), επιστροφή στην τελευταία εκδοχή υπό [[Χρήστη� |
||
Γραμμή 1:
<table border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="300" style="margin-left:0.5em;">
<tr><td colspan="2" bgcolor="chocolate"><center><font size="+1">'''Αρβανίτες'''</font></center></td></tr>
<tr><td bgcolor="orange">Συνολικός πληθυσμός:</td>
<td bgcolor="#ffde80">περίπου 150.000<ref name=ethnologue/> (50.000 ομιλούντες<ref name=trudgill136/>)</td>
</tr>
<tr><td bgcolor="orange">Σημαντικοί πληθυσμοί:</td>
<td bgcolor="#ffde80">[[Ελλάδα]]</td>
</tr>
<tr><td bgcolor="orange">Γλώσσα</td><td bgcolor="#ffde80">[[Αρβανίτικη γλώσσα|Αρβανίτικα]], [[Ελληνική γλώσσα|Ελληνικά]]</td></tr>
<tr><td bgcolor="orange">θρήσκευμα</td><td bgcolor="#ffde80">[[Ορθοδοξία|Χριστιανοί Ορθόδοξοι]]</td></tr>
</table>
Οι '''Αρβανίτες''' ([[Αρβανίτικη γλώσσα|Αρβανίτικα]]: Arbëreshë ή Αρbε̰ρεσ̈ε̰) είναι πληθυσμιακή ομάδα της [[Ελλάδα|Ελλάδας]], τα μέλη της οποίας μιλούν τα [[Αρβανίτικη γλώσσα|Αρβανίτικα]], κλάδο της [[Τοσκική διάλεκτος|τοσκικής διαλέκτου]] της [[Αλβανική γλώσσα|αλβανικής γλώσσας]]. Κατάγονται από πληθυσμούς οι οποίοι μετακινήθηκαν κυρίως στη νότια και κεντρική Ελλάδα από την σημερινή νότια [[Αλβανία]] κατά τη διάρκεια του [[Μεσαίωνας|Μεσαίωνα]], ιδίως μεταξύ του [[13ος αιώνας|13ου]] και [[16ος αιώνας|16ου αιώνα]] λόγω διάφορων κοινωνικοπολιτικών συνθηκών της εποχής.<ref>Αγισιλάος Τσελάλης. ''Πλαπούτας''. Εκδότης: Γιαννίκος Β. - Καλδής Β., 1962 (pp. 31 and 45). ''Το 1350 – 1430 επί Μανουήλ Κατακουζηνού και Θεοδώρου Β’ Παλαιολόγου ήρθαν στην Πελοπόννησο αλβανόφωνοι χριστιανοί, καλεσμένοι από τους δεσπότες του Μυστρά να πυκνώσουν τον αραιωμένο από τους συνεχείς πολέμους, τους λιμούς και τις θεομηνίες πληθυσμό.''.</ref> Οι Αρβανίτες έπαιξαν σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια της [[Ελληνική Επανάσταση του 1821|Eλληνικής Επανάστασης του 1821]] και εθνοτικά αποτελούνται από εξελληνισμένους Αλβανούς (Τόσκηδες) που όμως έχουν ελληνική εθνική συνείδηση, και που κατοικούσαν στη Βόρεια Ήπειρο.
Η ονομασία τους δεν έχει καμία σχέση με την εθνική ονομασία των σημερινών Αλβανών όπως λανθασμένα αναφέρεται αλλά προέρχεται από την περιοχή καταγωγής τους, το Άρβανο (Arvanum) της Βορείου Ηπείρου και το προσδιοριστικό καταγωγής -ίτης, εξού και η ονομασία Αρβανίτης. Εξάλλου η σημερινή ονομασία των Αλβανών τους αποδόθηκε κατά τον μεσαίωνα από τους Λατίνους (Albano), παρεκφορά της λέξης Αλεμάνος, ενώ οι ίδιοι οι Αλβανοί αυτοαποκαλούνται ως Σκιπτάρι (Sqiptari).
== Ιστορία ==
[[File:13001350ALBANIANMIGRATIONSel.png|thumb|Η κάθοδος των Αρβανίτικων φύλων, 14ος αιώνας.]]
Η κάθοδος των Αρβανίτικων φύλων στον ελλαδικό χώρο ξεκινά στα τέλη του [[13ος αιώνας|13ου αιώνα]] και σταματάει περίπου το 1600,<ref>Θεόδωρος Κ. Τρουπής. ''Σκαλίζοντας τις ρίζες μας. Σέρβου''. σελ. 1036. ''Τέλος η εσωτερική μετακίνηση εντός της επαρχίας Ηπειρωτών μεταναστών, που στο μεταξύ πλήθαιναν με γάμους και τις επιμειξίες σταμάτησε γύρω στο 1600 μ.Χ.''</ref> έχοντας ως αρχική κοιτίδα την περιοχή Άρβανον στο [[Δεσποτάτο της Ηπείρου]], στην κεντρική σημερινή [[Αλβανία]]<ref>Γρηγόριος Κωνσταντάς και Δανιήλ Φιλιππίδης. ''Γεωγραφία Νεωτερική περί της Ελλάδος''.</ref> και ως τόπο αρχικής εγκατάστασης την [[Θεσσαλία]] γύρω στο 1325. Μία άποψη ως προς τον δρόμο που ακολούθησαν είναι ότι διέσχισαν την άνω λεκάνη του [[Αλιάκμονας|Αλιάκμονα]] και διαμέσου [[Κορυτσά|Κορυτσάς]], [[Καστοριά|Καστοριάς]] και [[Γρεβενά|Γρεβενών]] έφτασαν στον θεσσαλικό κάμπο. Άλλη άποψη υποστηρίζει την κάθοδό τους μέσω των [[Ιωάννινα|Ιωαννίνων]] στην [[Νομός Αιτωλοακαρνανίας|Αιτωλοακαρνανία]] και τη μετακίνησή τους από εκεί στην Θεσσαλία.
Έχοντας εγκατασταθεί στην κοιλάδα του [[Σπερχειός|Σπερχειού]] από το 1380-81, οι Αρβανίτες παίρνουν άδεια από τον Πέτρο Δ΄ της Αραγωνίας να εγκατασταθούν στο [[Δουκάτο των Αθηνών]] το 1382, για την ενίσχυση της αμυντικής ικανότητας του δουκάτου απέναντι στις ξένες επιδρομές. Οι βυζαντινές πηγές αναφέρουν την εμφάνιση 10.000 Αρβανιτών στον [[Ισθμός της Κορίνθου|Ισθμό της Κορίνθου]] το 1404-05, των οποίων την εγκατάσταση στο [[Δεσποτάτο του Μυστρά]] επέτρεψε ο δεσπότης Θεόδωρος Παλαιολόγος, παρά την καχυποψία των συμβούλων του. Σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή αυτός ο πληθυσμός προερχόταν από την Θεσσαλία, μετά την κατάληψή της από τους [[Οθωμανοί|Τούρκους]] το 1393. Περί το 1425, οι [[Βενετοί]] με υποσχέσεις για φοροαπαλλακτικά μέτρα προσελκύουν αρβανίτικους πληθυσμούς στη νότια [[Εύβοια]] που παρουσίαζε πληθυσμιακή πτώση εξαιτίας της πανώλης, η θέση της οποίας ήταν ιδιαίτερα ευνοϊκή αφού γειτνίαζε με την ηπειρωτική Ελλάδα, με περιοχές όπου είχαν ήδη εγκατασταθεί Αρβανίτες όπως η [[Νομός Βοιωτίας|Βοιωτία]].
Οι Αρβανίτες ήταν νομαδικό φύλο με έντονο πολεμικό χαρακτήρα, οι οποίοι μετακινούνταν συνεχώς βασιζόμενοι για την επιβίωσή τους στην υποτυπώδη κτηνοτροφία τους. Η εξάρτησή τους από γεωργικά προϊόντα προκαλούσε τη λεηλασία της καλλιεργημένης γης γύρω από τις πόλεις, τις οποίες στερούσαν από τα παραγωγικά τους αγαθά. Η γενικότερη έλλειψη όμως αγροτικών προϊόντων τους ανάγκασε να μετατραπούν σε ημινομάδες και μετακινούμενους κτηνοτρόφους και σταδιακά να ασχοληθούν με τη γεωργία, αποκτώντας έτσι μόνιμη εγκατάσταση.
Οι λόγοι που οδήγησαν τους Αρβανίτες στην μετανάστευση ήταν κοινωνικο-πολιτικοί. Όταν δημιουργήθηκε το Δεσποτάτο της Ηπείρου στις αρχές του 13ου αιώνα, οι Αλβανοί μισθοφόροι στρατιώτες πολεμούσαν με το μέρος της Ηπείρου εναντίον των [[Σλάβοι|Σλάβων]] και των Βενετών. Για τις υπηρεσίες που προσέφεραν οι Αλβανοί κατά τη διάρκεια των στρατιωτικών επιχειρήσεων, η αλβανική αριστοκρατία μόνο πήρε σημαντικούς αυλικούς τίτλους. Αυτοί οι Αλβανοί αριστοκράτες, τοποθετούνταν επικεφαλής πολλών περιοχών, διαβρώνοντας έτσι σταδιακά το παλιό βυζαντινό διοικητικό σύστημα. Από παραδοσιακοί πατριαρχικοί αρχηγοί μεταλλάσσονταν σε άρχοντες. Το καινούργιο καθεστώς που επέβαλλαν οι άρχοντες αυτοί στη γη, αποστερούσε την περιουσία από τους κατοίκους που συχνά έχαναν και την ελευθερία τους πωλούμενοι ως σκλάβοι.
[[Αρχείο:Ungarvanitas.jpg|μικρογραφία|180px|αριστερά|Νεαρός Αρβανίτης. Έργο του [[Λουί Ντυπρέ|Louis Dupré]] (1819)]]
Προσπαθώντας να ξεφύγουν από την νέα αυτή κατάσταση, οι Αρβανίτες υποχρεώθηκαν να αποκτήσουν νομαδικές συνήθειες. Βλέπανε τη μετανάστευση ως μοναδική λύση στα προβλήματα που δημιουργούσε η μονοπώληση των αλβανικών εδαφών από τους Αλβανούς άρχοντες που γίνονταν όλο και πιο βίαιοι. Πέρα όμως από τις μεταβολές αυτές που τάραξαν σε βάθος την κοινωνία τους, μία ακόμη αιτία εκπατρισμού αποτελούσε πλέον η οθωμανική εισβολή. Από τότε, όλοι οι Αρβανίτες που απαντώνται εκτός [[Αλβανία|Αλβανίας]] παρουσιάζονται ως γνήσιοι νομάδες, και τους συναντούμε από τη Θεσσαλία ως την [[Αττική]] και από την [[Ακαρνανία]] ως τα νότια της [[Πελοπόννησος|Πελοποννήσου]]. Ατομικά ή συλλογικά, η αρβανίτικη αυτή μετανάστευση εμφανίζεται ως αντίδραση φυγής σε μία κοινωνική καταπίεση που είχε γίνει αφόρητη.
Οι αρβανίτικες φρατρίες ήταν και έμειναν πιστές στην [[Εκκλησία της Ελλάδος|Ελληνική Ορθοδοξία]]. Όμως οι Αλβανοί ασπάστηκαν θρησκείες όπως ο [[Ισλάμ|Μουσουλμανισμός]] και ο [[Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία|Ρωμαιοκαθολικισμός]] ανάλογα με τα δικά τους συμφέροντα. Οι Αρβανίτες υπηρετούσαν στο Βυζαντινό στρατό και η Δυναστεία των Παλαιολόγων τους χρησιμοποίησε συχνά σε πολλές στρατιωτικές εκστρατείες. Σε μια περίπτωση, 6.000 Αρβανίτες από την [[Γλαρέντζα]] εστάλησαν στο πεδίο μάχης. Στα μέσα του [[1454]], ένας ηγέτης που ονομαζόταν Πέτρος Μπούας είχε περίπου 30.000 Αρβανίτες υπό την εντολή του.<ref>Θ. Κ. Πίτσιος. ''Ανθρωπολογική Μελέτη του Πληθυσμού της Πελοποννήσου. Η Καταγωγή των Πελοποννήσιων''. Βιβλιοθήκη Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος Αρ. 2. Αθήνα, 1978.</ref>
Επίσης, οι Βενετοί μίσθωσαν πολυάριθμους Αρβανίτες για να υπηρετήσουν ως Stradioti. Με βάση τους υπολογισμούς ενός [[Γαλλία|Γάλλου]] αυτόπτη μάρτυρα, του Philippe de Commines ([[1447]] - [[1511]]), οι Αρβανίτες επιτήρησαν τις ενετικές περιοχές όπως το [[Ναύπλιο]], ως πεζοί και έφιπποι. Επιπλέον, οι Αρβανίτες αυτοχαρακτηριζόντουσαν ως Έλληνες.<ref>Philippe de Commyne. ''Ήσαν άπαντες Έλληνες, ελθόντες εκ των πόλεων ας κατέχουσα εν Ελλάδι οι Βενετοί, τινές μεν εκ του Ναυπλίου εν Πελοποννήσω, άλλοι δε εξ Αλβανίας, ενώπιον του Δυρραχίου'' (μετάφραση: Σπ. Λάμπρου).</ref> Οι Αρβανίτες υπηρέτησαν επίσης στο στρατό του Ερρίκου Η' της [[Αγγλία|Αγγλίας]] και της [[Ιρλανδία|Ιρλανδίας]] ([[1491]] - [[1547]]), διακυρήσσοντας και εκεί την ελληνικότητά τους. <ref>''Ελλήνων εσμέν παίδες...και τοις εχθροίς...την πάλαι θρυλουμένην Ελλήνων ανδρεία έργοις αυτοίς φανεράν ποιήσωμεν''</ref> Οι Αρβανίτες είχαν θέσεις σε πολλές ελληνικές ορθόδοξες εκκλησίες. Το [[1697]], οι Αρβανίτες Μιχαήλ Μπούας και Αλέξανδρος Μοσχολέων καταχωρήθηκαν ως υπάλληλοι της ελληνικής ορθόδοξης εκκλησίας στη [[Νάπολη]] και ως Έλληνες.<ref>Magistri Capellani nationis Graecae.</ref>
Από το σύνολο των μεταναστών, όσοι έφτασαν στην Πελοπόννησο και είχαν εγκατασταθεί σε δυσπρόσιτες ορεινές ζώνες, σχημάτιζαν συμπαγείς ομάδες. Καθώς συχνά δεν είχαν ενδοιασμό να τεθούν υπό τις διαταγές ενός ελληνόφωνου άρχοντα, που ήταν απευθείας απόγονος της παλαιάς αυτοκρατορικής δυναστείας, μαζί με τους υπόλοιπους Έλληνες αποτέλεσαν βασική εστία αντίστασης στους [[Οθωμανική αυτοκρατορία|Οθωμανούς]]. Με την υιοθέτηση κοινής στάσης, οι ελληνο-αρβανίτικες ενώσεις, διαδραμάτισαν σπουδαίο ρόλο στον [[Ελληνική Επανάσταση του 1821|ελληνικό απελευθερωτικό αγώνα του 1821]]. Κατά τη διάρκεια του [[20ός αιώνας|20ού αιώνα]], πολλοί Αρβανίτες συμμετείχαν στο [[Μακεδονικός αγώνας|Μακεδονικό Αγώνα]] ([[1903]]) όπως ο Βαγγέλης Κοροπούλης από την Μάνδρα Αττικής.<ref>Χρ. Στάμου. ''Μακεδονικός Αγώνας 1903-08''. ''θα αγωνισθώ μέχρι να ελευθερωθεί η Μακεδονία και θα πεθάνω εδώ...''</ref>
== Γλώσσα ==
{{Κύριο|Αρβανίτικη γλώσσα}}
Οι Αρβανίτες είναι στην πλειονότητα τους Χριστιανοί [[Ορθοδοξία|Ορθόδοξοι]] στο [[Θρησκεία|θρήσκευμα]] και ανέκαθεν ήταν δίγλωσσοι. Η [[γλώσσα]] τους, τα [[Αρβανίτικη γλώσσα|Αρβανίτικα]], έχει κοινή προέλευση με την επίσημη [[Αλβανική γλώσσα|Αλβανική]] και έχει επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από την [[Ελληνική γλώσσα]] με την οποία έχει έρθει σε επαφή, από τα Λατινικά και από τα Σλαβικά. Η γλώσσα πλέον βρίσκεται σε παρακμή, εν μέρει εξαιτίας της μετακίνησης των Αρβανιτών από τα χωριά τους στις ελληνόφωνες πόλεις και εν μέρει λόγω της πλήρους πολιτιστικής ενσωμάτωσης των Αρβανιτών από το ελληνικό περιβάλλον.
== Δημογραφικά στοιχεία ==
Όπως ο υπόλοιπος [[Έλληνες|ελληνικός]] πληθυσμός, οι Αρβανίτες εδώ και χρόνια μεταναστεύουν από τα χωριά τους στις μεγάλες πόλεις, και ειδικά στην πρωτεύουσα, την [[Αθήνα]], στην οποία ζούσαν πολλοί Αρβανίτες στις αρχές του [[19ος αιώνας|19ου αιώνα]], πριν αυτή γίνει [[πρωτεύουσα]] του Ελληνικού κράτους.
Σύμφωνα με τον [[Κώστας Μπίρης|Κώστα Μπίρη]] (1960), από το 1350 μ.Χ. έως το 1418 μ.Χ., 81.200 Αρβανίτες, μισθοφόροι στρατιώτες και οι οικογένειές τους, εγκαταστάθηκαν σε ελληνικές περιοχές, μετά από προσκλήσεις [[Βυζαντινή αυτοκρατορία|Βυζαντινών αυτοκρατόρων]] ([[Δυναστεία των Παλαιολόγων|Δυναστεία Παλαιολόγων]]), των [[Καταλανική Εταιρεία|Καταλανών]] και των [[Βενετία|Βενετών]].
Η ανάμειξη των Αρβανιτών με τους πολυπληθέστερους γηγενείς του ελλαδικού χώρου, είχε ως αποτέλεσμα με το πέρασμα των αιώνων, μεγάλο μέρος τους να αφομοιωθεί πλήρως γενετικά και πολιτισμικά, αφήνοντας απογόνους με κάποια μακρινή αρβανίτικη καταγωγή, έτσι ώστε ο πληθυσμός των σημερινών Αρβανιτών, που διατηρήθηκε με ενδογαμίες και την συνέχιση της αρβανίτικης κουλτούρας, είναι πολύ μικρός. Έτσι ο τωρινός πληθυσμός των Ελλήνων Αρβανιτών που έχουν ολική ή μερική (πατρική ή μητρική) αρβανίτικη καταγωγή δεν μπορεί να εκτιμηθεί με ακρίβεια. Κατά μία εκδοχή, φτάνει τις 150.000.<ref name=ethnologue>Lewis, M. Paul (ed.). ( 2009) στο ''[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=aat Albanian, Arvanitika]'', στο ''Ethnologue: Languages of the World, Sixteenth edition. Dallas, Tex.: SIL International. Ανακτήθηκε 19/12/2009.</ref> Η τελευταία απογραφή στην οποία καταμετρήθηκαν οι ομιλούντες τη γλώσσα έγινε το 1951 και αναφέρει 23.000 ομιλητές, αριθμός που κατά τους μελετητές είναι υπερβολικά μικρός για να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.<ref name=trudgill136>Trudgill (2002), σ.136</ref> Νεότερες επιτόπιες εκτιμήσεις ανεβάζουν τον αριθμό των ομιλούντων αρβανίτικα σε 30.000 για την Αττική και Βοιωτία (1977) και 50.000 για όλη την Ελλάδα (1993).<ref name=trudgill136/>
== Προέλευση και ιστορία του ονόματος ==
Οι Αρβανίτες πρωτοαναφέρονται στις Βυζαντινές πηγές από τον Μιχαήλ Ατταλειάτη και αργότερα – ως Αρβανίτες από το ''Άρβανον'' – στο βιβλίο της [[Άννα Κομνηνή|Άννας Κομνηνής]], "Αλεξιάδα". Το βιβλίο ασχολείται με τις ταραχές στην περιοχή του Αρβάνου που προκάλεσαν οι Νορμανδοί κατά τη διάρκεια της βασιλείας του πατέρα της, Αυτοκράτορα [[Αλέξιος Α' Κομνηνός|Αλέξιου Α' Κομνηνού]] ([[1081]] – [[1118]]). Στην «Ιστορία» ([[1079]] – [[1080]] μ.Χ.), ο Βυζαντινός ιστορικός Μιχαήλ Ατταλειάτης ήταν ο πρώτος που ανέφερε τους Αλβανούς ως έχοντες λάβει μέρος σε εξέγερση εναντίον της [[Κωνσταντινούπολη|Κωνσταντινούπολης]] το [[1043]] μ.Χ. και τους Αρβανίτες ως υποτελείς του Δούκα του [[Δυρράχιο|Δυρραχίου]].
Ο όρος ''Αρβανίτικα'' προέρχεται από τη λέξη ''Αρβανίται''. Η ετυμολογία του ελληνικού επιθέτου ''Αρβανίτικα'' προέρχεται από τη ρίζα ''Αρβανίτ-'' του ουσιαστικού ''Αρβανίτης'', σύμφωνα με το λεξικό του Γιάννη Κουλάκη.<ref> Γιάννη Κουλάκη. ISBN 960-239-135-9.</ref> Σύμφωνα με το λεξικό του Γ.Μπαμπινιώτη η λέξη προέρχεται από το τοπωνύμιο Άρβανα>αλβ.Ärbena. Η ονομασία Άρβανα δόθηκε αρχικώς στην οροσειρά που εκτείνεται μεταξύ των ποταμών Mat και Ischmi (δυτικά της [[Αχρίδας]]),οι δε κάτοικοι των περιοχών αυτών ονομάστηκαν (από τους υπόλοιπους Έλληνες) ''Αρβανίται'', όνομα που συνδέθηκε εσφαλμένα με τον τύπο ''Αλβανία'', ο οποίος δεν έχει την ίδια ετυμολογική προέλευση.
Οι Αρβανίτες, κυρίως μετά την ανάπτυξη του Αλβανικού εθνικισμού αλλά και λόγω της συμπόρευσής τους με το ελληνικό στοιχείο, απορρίπτουν οιαδήποτε συσχέτιση με τους Αλβανούς. Στη δεκαετία του [[1990]] ο Αλβανός Πρόεδρος [[Σαλί Μπερίσα]] περιέγραψε τους Αρβανίτες ως μια αλβανική μειονότητα στην Ελλάδα, προκαλώντας την οργισμένη αντίδραση των Αρβανιτών στα ελληνικά μέσα ενημέρωσης.
Σύμφωνα με τον Αριστείδη Κόλλια, μερικοί Αρβανίτες στο βορειοδυτικό τμήμα της [[Ήπειρος|Ηπείρου]] παραδοσιακά αυτοαποκαλούνται και με την ονομασία ''Shqiptár'' (''Σκιπτάρ''), χωρίς να επικαλούνται αλβανική εθνική συνείδηση. Η λέξη αυτή χρησιμοποιείται επίσης σε μερικά χωριά της [[Θράκη|Θράκης]], όπου οι Αρβανίτες μετανάστευσαν από τα βουνά της [[Πίνδος|Πίνδου]] κατά τον [[19ος αιώνας|19ο αιώνα]]. Από την άλλη μεριά αυτή η λέξη είναι παντελώς άγνωστη στο κύριο σώμα των Αρβανιτών της νότιας Ελλάδας.
== Μικρές πληροφορίες ==
* Το θηλυκό του ''Αρβανίτης'' στα ελληνικά είναι ''Αρβανίτισσα''.
* Μια εκκλησία στη [[Χίος|Χίο]] είναι αφιερωμένη στην «[[Παναγία]] την Αρβανίτισσα»<ref>[http://www.phys.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/agiologion/panagia_arbanitissa.htm Γέρων Νεκτάριος Μοναχός - Παναγία η Αρβανίτισσα<!-- Αυτόματα δημιουργημένος τίτλος -->]</ref>.
* Οι Αρβανίτες ονομάζουν τον τόπο προέλευσής τους Αρβανιτιά (η σημερινή νότια [[Αλβανία]] και η βορειοδυτική Ελλάδα). Μερικές φορές ονομάζουν έτσι ολόκληρη την Αλβανία και/ή την [[Ήπειρος|Ήπειρο]].
* "Αρβανιτιά" είναι επίσης μια εναλλακτική ονομασία της Ακροναυπλίας, της ακρόπολης του Ναυπλίου.
* Οι Αρβανίτες της Ηπείρου ονόμασαν το βόρειο άνεμο Αρβανίτη.
== Φάρα ==
Η [[φάρα]] είναι μια μορφή κοινωνικής οργάνωσης με βάση την καταγωγή (παρόμοια με τη δυναστεία). Οι Αρβανίτες ήταν οργανωμένοι σε φάρες, κυρίως κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Στην κορυφή της ιεραρχίας ήταν ένας οπλαρχηγός και η φάρα έπαιρνε το όνομά του (π.χ. η φάρα του [[Μάρκος Μπότσαρης|Μπότσαρη]]). Στα αρβανίτικα χωριά η κάθε φάρα έπρεπε να κρατάει γενεαλογικά αρχεία τα οποία διατηρούνται μέχρι σήμερα ως ιστορικά ντοκουμέντα σε τοπικές βιβλιοθήκες. Συνήθως υπήρχαν περισσότερες από μία φάρες σε ένα χωριό, και μερικές φορές οργανώνονταν σε φατρίες με αντικρουόμενα συμφέροντα. Αυτές οι φατρίες δε διαρκούσαν πολύ, γιατί κάθε αρχηγός φάρας ήθελε να είναι αρχηγός της φατρίας και δεν δεχόταν να διατάζεται από άλλον.
=== Αρβανίτικες φάρες ===
Υπήρχαν πολλές Αρβανίτικες φάρες που εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα (ιδίως στην Πελοπόννησο).<ref>Θεόδωρος Κ. Τρουπής. ''Σκαλίζοντας τις ρίζες μας. Σέρβου (Τεύχος Ε’). '' p. 686. ''Οι Λαγκαδινοί μαστόροι δεν είναι Μοραίτες. Μήτε οι Καλαβρυτινοί είναι Μοραίτες. Και οι Λαγκαδινοί και οι Καλαβρυτινοί είναι από την Ήπειρο. Και πολλοί τσοπάνηδες είναι από την Ήπειρο (Βέργος, Λιάπης, Μπρακάτσης, Γκούτης, Σχίζας, Ντάρας, Κατσέπας, Μπόρας, Μπολόκας, Κατσιάπης, Κατσούλας, Μπουλούτσος).''</ref>
{{MultiCol}}
* Βάκας (ή Μπάκας)
* Βέργος
* Γκιόκηδες
* Γκλιάτης
* Γκούτης
* Γριβαίοι<ref name="Kollias16">Κόλλιας (1990), σ. 16</ref>
* Δρακαίοι
* Ζερβαίοι
* Κατσιάπης
* Κατσούλας
* Κλαδάδες<ref name="Kollias16"/>
* Κολλιαίοι
* Κοροβέσηδες
* Κωλέττηδες
* Λιάπηδες
{{ColBreak}}
* Λιόσηδες
* Λιαλιάτσιδες
* Μεϊντάνιδες
* Μαλακασαίοι<ref name="Kollias129">Κόλλιας (1990), σ. 129</ref>
* Μερκούρηδες<ref name="Kollias16"/>
* Μεσσαρίτες<ref name="Kollias129"/>
* Μουζακαίοι
* Μουρίκηδες<ref name="Kollias16"/>
* Μπαλασκαίοι
* Μπενιζέλοι<ref>Κόλλιας (1990), σ. 205</ref>
* Μπλ(ι)έσης<ref>Κόλλιας (1990), σ. 209</ref>
* Μπιτιναίοι
* Μπόρας
* Μπολόκας
* [[Οίκος Μπούα|Μπουαίοι]]
* Μπουλούτσος
* Μπουραμαίοι
* [[Μποτσαραίοι]]
* Μπρακάτσης
{{ColBreak}}
* Ντάρας
* Ντέντες
* Πασσαίοι
* Σπαταίοι<ref name="Kollias16"/>
* Σχίζας
* Τζαβάρας
* [[Τζαβελαίοι]]
* Τσικαίοι
{{EndMultiCol}}
<br />
=== Αρβανίτικες παροιμίες ===
* Έχεις Αρβανίτη φίλο, κράτα κι ένα ξύλο.
* Ο θεός δεν είναι Αρβανίτης αλλά δικαιοκρίτης.
* Ο Αρβανίτης πλένεται η ποδιά του χαίρεται.
* Τον έπιασε το Αρβανίτικο (πείσμωσε αδικαιολόγητα)
* Αρβανίτικο κεφάλι (ξεροκέφαλος).
* Αρβανίτικα μυαλά κολοκύθια τούμπανα.
* Σαν Αρβανίτης κάνεις.
* Με το άστου ντούα (με το έτσι θέλω).
* Αρβανίτικο κεφάλι Πατινιώτικο τσουκάλι.
* Αρβανίτης με το σκιάδι και με το μονό ποδάρι.
* Το βαστάει Αρβανίτικο.
* Αρβανίτικη μπέσα.
* Μπέσα για μπέσα.
* Ντρέϊτα και σταράτα σαν Αρβανίτες.
* Είναι Αρβανίτης (μπεσαλής).
== Αρβανίτικα τραγούδια ==
Παρ’όλο που έχουν σχεδόν πλήρως αφομοιωθεί στην ελληνική κοινωνία, κάποια μεμονωμένα αρβανίτικα πολιτιστικά χαρακτηριστικά μπορούν ακόμη να διακριθούν.
Υπάρχουν τέσσερα μουσικά CD με αρβανίτικα τραγούδια, παρ’όλο που οι στίχοι τους είναι συχνά ελληνικοί. Δεν υπάρχουν μέσα ενημέρωσης στα αρβανίτικα, όμως μερικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί μεταδίδουν κατά καιρούς αρβανίτικα τραγούδια. Κατά τις τελευταίες δεκαετίες έχουν γίνει προσπάθειες να καταγραφούν τα αρβανίτικα τραγούδια, με πιο πρόσφατη αυτή του Θανάση Μωραΐτη.
Τα αρβανίτικα τραγούδια έχουν ομοιότητες με την Αλβανική και την Ηπειρώτικη μουσική. Ένα από αυτά με την απόδοσή του είναι και αυτό το οποίο είναι γραμμένο για μια νεαρή κοπέλα με μακριά μαλλιά:
;Μωρ κοτσίδε δρακολέ
;βετ'μ στρώ, βετ'μ φλιέ
;Μωρ κοτσίδε ντρέδουρ'
;σουμ' τ' καμ μπλιέδουρ'
;Ντο τα πρες κοτσίδε τ'
;ντο τα βερβιτ ντε σκιντετ
;Ντο τα πρες κοτσίδε τ' γκλιάτ'
;πω τσε τ'ρμπεμ γκα ιτ τατ'
Απόδοση στα ελληνικά:
;Μωρή, κοτσίδα που μοιάζεις με δρακολιά, μόνη σου στρώνεις, μόνη σου κοιμάσαι
;Μωρή στριφτοκοτσίδω, πολλά σου έχω μαζεμένα
;Θα στις κόψω τις κοτσίδες και στα σκίνα θα της ρίξω
;Θα στις κόψω τις κοτσίδες τις μακριές, μόνο φοβάμαι τον πατέρα σου
== Αρβανίτικα κάλαντα ==
Κάλαντα Πρωτοχρονιάς
;Σίν Βασίλη βγιέν,
;μπόρα η πιλκιέν.
;Βγιέν μ΄ντα νε μές ε νάτες,
;δεμάτ τε κα γιάπιν .
;Σίν Βασίλη βγιέν,
;Γενάρη ντίχετ.
;Ζόνιεν περιμένιμ,
;τσί βγιέν σίπερ πάρ,
;δίπλιετ γκαρκούαρ νε γκομάρ.
Απόδοση στα Ελληνικά.
;Ο Άγιος Βασίλης έρχεται,
;το χιόνι του αρέσει.
;Έρχεται μέσα στη μέση της νύχτας,
;δώρα να μας δώσει.
;Ο Άγιος Βασίλης έρχεται,
;ο Γενάρης προβάλει.
;Την κυρά περιμένουμε,
;που έρχεται από τον επάνω δρόμο,
;δίπλιες( γλυκά) φορτωμένες στο γαϊδούρι.
( δίπλιες = παραδοσιακό πρωτοχρονιάτικο γλυκό )
== Ελληνικές μελέτες και βιβλία για τους Αρβανίτες ==
;[[Κώστας Μπίρης]]: Ο Μπίρης ήταν λαογράφος και αρχιτέκτονας. Το βιβλίο του «Αρβανίτες, οι Δωριείς του σύγχρονου Ελληνισμού, ιστορία των Ελλήνων Αρβανιτών» ([[1960]]) αποτελεί μια σχολαστική μελέτη για τους Αρβανίτες και είναι το έργο στο οποίο αναφέρονται πιο συχνά οι άλλοι επιστήμονες που μελέτησαν τους Αρβανίτες.
;Μαρία Μιχαήλ-Δέδε: Η Μαρία Μιχαήλ-Δέδε είναι λογοτέχνις και εθνολόγος. Έχει γράψει δύο βιβλία για τα αρβανίτικα τραγούδια ([[1978]]) και το βιβλίο «Οι Έλληνες Αρβανίτες» ([[1997]]).
;Αριστείδης Κόλλιας: Ο Κόλλιας, δικηγόρος στο επάγγελμα, διεξήγαγε εθνολογικές μελέτες για τους Αρβανίτες. Στο βιβλίο του «Αρβανίτες και η καταγωγή των Ελλήνων» ([[1983]]), ο Κόλλιας υποστηρίζει την θεωρία η οποία ταυτίζει τους αρχαίους Πελασγούς με τους Αρβανίτες. Ο Κόλλιας λέει ότι ο ελληνικός και ο αλβανικός λαός ήταν πιο κοντά στο παρελθόν απ’ ότι τους δύο τελευταίους αιώνες και ότι είναι και οι δύο απόγονοι των Πελασγών. Η απόρριψη από μέρους του της Ινδοευρωπαϊκής θεωρίας και η θεωρία του ότι τα αρβανίτικα μοιάζουν πολύ (αν δεν είναι ταυτόσημα) με τα ελληνικά του Ομήρου έχει κατακριθεί, όμως το έργο του για τον αρβανίτικο πολιτισμό είναι γενικά αποδεκτό.
;Θανάσης Μωραΐτης: Ο Μωραΐτης δούλεψε για αρκετό καιρό με τον Κόλλια και έκανε εκτεταμένη έρευνα πάνω στην αρβανίτικη μουσική. Στο βιβλίο του «Αρβανίτικα τραγούδια» καταγράφει περίπου 150 τραγούδια, αναλύει τη μουσική δομή τους και επίσης έχει κείμενα από γλωσσολόγους και ιστορικούς για την αρβανίτικη ιστορία, τον πολιτισμό και τη γλώσσα.
== Διάσημοι Αρβανίτες ==
'''Προεπαναστατικά'''
* [[Γεώργιος (ή Ανδρέας) Ανδρούτσος / Βερούσης]], οπλαρχηγός από τους Λιβανάτες, πατέρας του Οδυσσέα Ανδρούτσου
'''Επανάσταση του 1821'''
* [[Ανδρέας Μιαούλης]], ναύαρχος και αργότερα πολιτικός
* [[Μάρκος Μπότσαρης]],της επανάστασης του 1821.
* [[Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα]], η μόνη γυναίκα μέλος της Φιλικής Εταιρίας
* [[Νικόλαος Κριεζιώτης]], αρχηγός της ελληνικής επανάστασης στην Εύβοια
* [[Αλέξανδρος Κορυζής]]
* [[Πέτρος Βούλγαρης]]
* [[Αλέξανδρος Διομήδης-Κυριακός]]
* [[Γεώργιος Παπανδρέου]] (με καταγωγή από το αρβανιτοχώρι Καλέντζι της Αχαϊας)
'''Κληρικοί'''
* [[Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος Β´]]
'''Πολιτικοί'''
* [[Θεόδωρος Πάγκαλος (νεότερος)|Θεόδωρος Πάγκαλος]] ,Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, μέλος του [[ΠΑΣΟΚ]]<br />
==Άλλες σημασίες του όρου "Αρβανίτης"==
- (μεταφορικά) Πεισματάρης, αγενής, δόλιος, θορυβοποιός<ref>Εγκυκλοπαίδεια "Πάπυρος-Λαρούς", τόμος 3ος, άρθρο "''Αρβανίτης''". Αθήνα, 1963</ref>.
== Παραπομπές ==
{{reflist|2}}
== Βιβλιογραφία ==
* Μπίρης, Κώστας. ''Αρβανίτες, οι Δωριείς του νεότερου Ελληνισμού, η ιστορία των Ελλήνων Αρβανιτών'', 1η έκδοση, 1960, (3η έκδοση, 1998: ISBN 960-204-031-9).
* Γκίκας, Γιάννης. ''Οι Αρβανίτες και το αρβανίτικο τραγούδι στην Ελλάδα"''.
* Κόλλιας, Αριστείδης. ''Αρβανίτες και η καταγωγή των Ελλήνων'', 1983 (6η έκδοση: 1990).
* Μιχαήλ-Δέδε, Μαρία. ''Οι Έλληνες Αρβανίτες"'', 1997
* Μωραΐτης, Θανάσης. ''Ανθολογία Αρβανίτικων τραγουδιών της Ελλάδας'', 2002. ISBN 960-85976-7-6.
* ''Οι Αλβανοί στην Ελλάδα (13ος -15ος αι.)'', Ίδρυμα Γουλανδρή, 1991.
* ''Ιστορία των Βαλκανικών Λαών'', Παπαδήμας, 1995.
* Trudgill, Peter (2002). ''[http://books.google.gr/books?id=CZUhoFE-OoQC&pg=PA136&dq=Trudgill+tzavaras&cd=3#v=onepage&q=&f=false Sociolinguistic variation and change]'', Edinburgh University Press, 2002, ISBN 0748615156.
* Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας Γ.Μπαμπινιώτη Β'έκδοση σελ.268
== Εξωτερικοί σύνδεσμοι ==
* [http://www.arvasynel.gr/ Αρβανίτικος Σύνδεσμος της Ελλάδας]
* [http://www.greekhelsinki.gr/english/reports/arvanites.html Report on the Arvanites by the HHRW]
* [http://users.sch.gr/geioanni/syllogos_arbanitikou_politismou.htm Σύλλογος Αρβανιτικού Πολιτισμού Άνω Λιοσίων]
* [http://dimitrisdoctor2.blogspot.com/search/label/Αρβανίτες-Αρβανίτικα Ένα πολύ καλό μπλογκ για τους Αρβανίτες]
* [http://arvanitesthrace.blogspot.com Οι Αρβανίτες της Ανατολικής Θράκης]
[[Κατηγορία:Αρβανίτες|*]]
[[Κατηγορία:Πληθυσμιακές ομάδες της Ελλάδας]]
[[bg:Арванити]]
[[de:Arvaniten]]
[[en:Arvanites]]
[[eo:Arvanidoj]]
[[es:Arbanita]]
[[fr:Arvanites]]
[[it:Arvaniti]]
[[la:Arbanitae]]
[[pl:Arwanici]]
[[ro:Arvaniți]]
[[ru:Арнауты]]
[[sk:Arvaniti]]
[[sq:Arvanitët]]
[[sv:Arvaniter]]
[[tr:Arvanitler]]
[[uk:Арваніти]]
| |||