Λαογραφία: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Stisixoros (συζήτηση | συνεισφορές)
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Ετικέτα: μεγάλη προσθήκη
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Γραμμή 23:
Το περιεχόμενο ενός λαογραφικού μουσείου αποτελείται από αντικείμενα τα οποία, εκτός από το θέμα τους, καθρεφτίζουν ουσιαστικά τον πολιτισμό μέσα από τον οποίο γενννήθηκαν και τον οποίο εκφράζουν. Κάθε ανθρώπινο δημιούργημα είναι ατομικό στη βάση του, αλλά έχει κοινωνικές προεκτάσεις, γιατί βασίζεται στις συλλογικές παραστάσεις που επικρατούσαν στην εποχή του. Οι τρόποι κατασκευής, τα διαφορετικά υλικά οι πρώτες ύλες, η τεχνογνωσία, η χρηστικότητα, μαρτυρούν για τους διαθέσιμους πόρους της εποχής του, ενώ η διακόσμησή του είναι δυνατόν να μας ανοίγει ένα παράθυρο στις μαγικο-θρησκευτικές, ανθρωπολογικές ή [[Κοσμολογία|κοσμολογικές]] πεποιθήσεις των ανθρώπων που τα παρήγαγαν. Από αυτή την άποψη θεωρούμενα τα λαογραφικά μουσεία, οι λαογράφοι και η λαογραφία είναι μια αδιάσπαστη ενότητα έρευνας, ταξινόμησης, ανάδειξης της ταυτότητας του λαϊκού πολιτισμού.
Γενικότερα το λαογραφικό μουσείο ασχολείται με τη συλλογή, καταγραφή και τεκμηρίωση αντικειμένων που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τον λαϊκό πολιτισμό μιας περιοχής ή μιας κοινωνικής ομάδας π.χ. μεταναστών, τσιγγάνων, προσφύγων κ.λ.π. Το υλικό της συλλογής μπορεί να αποτελείται από κινητά αντικείμενα ή εξοπλισμό εργαστηρίων ακόμη και κτίρια με τον εξοπλισμό τους. Μπορεί να πλαισιώνεται από φωτογραφικό υλικό ή ταινίες, βίντεο ή άλλο υλικό που συμπληρώνει το θέμα του μουσείου. Στο πλαίσιο λειτουργίας ενός λαογραφικού μουσείου μπορούν να διοργανώνονται εκδηλώσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, σεμινάρια.
 
{{επιμέλεια}}
{{πηγές|18|07|2012}}
{{ελληνοκεντρικό}}
==Οι λαογραφικές σπουδές στην Ελλάδα==
 
===Λαογραφία και Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών===
 
Η ίδρυση της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας το 1909 από το Νικόλαο Πολίτη σηματοδότησε την επίσημη καθιέρωση της επιστήμης της Λαογραφίας στην Ελλάδα. Παράλληλα όμως αυτό υποστηρίχθηκε και από την έναρξη των λαογραφικών σπουδών δηλαδή από την καθιέρωση της διδασκαλίας του αντικειμένου της Λαογραφίας στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα. Ήδη, από το 1890 ο Ν. Πολίτης δίδασκε ως καθηγητής της Ελληνικής Μυθολογίας και Αρχαιολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
:Ξεκίνησε τον προσδιορισμό της έννοιας της Λαογραφίας από την αρχαιότητα (Αλεξανδρινοί χρόνοι, μαρτυρία Ιώσηπου) και προσδιόρισε ως υποκείμενό της «τη σπουδή του λαού» συνθέτοντας τους όρους λαός + γράφω. Ταυτόχρονα αντιδιαστέλλει τις έννοιες της δημογραφίας και της εθνογραφίας<ref> Ν.Γ.Πολίτης, «Λαογραφία», Λαογραφία, 1 (1909),σ.3-18.</ref> . Στο έργο του αυτό θα συναντήσουμε και τις πρώτες πληροφορίες για την καθιέρωση της διεθνούς ονοματοθεσίας Folklore και Volkskunde στην Αγγλία και Γερμανία αντίστοιχα. Επίκεντρο ωστόσο του ενδιαφέροντος αποτέλεσε ο ορισμός της επιστήμης της Λαογραφίας τον οποίο δημοσίευσε στον Α΄ τόμο της Λαογραφίας το 1909. Ο ορισμός αυτός έγινε και το κεντρικό αντικείμενο συζήτησης από τους μεταγενέστερους λαογράφους και κυρίως από τον μαθητή του, Στίλπωνα Κυριακίδη.
:Ως προς το μεθοδολογικό μέρος, ο Πολίτης εφάρμοσε το σχήμα μιας «ιστορικο – συγκριτικής» μεθόδου. Η ιστορική μέθοδος του Πολίτη ανιχνεύει στο παρόν λείψανα του παρελθόντος <ref> Ο Κυριακίδης εδώ σημειώνει ότι πρόκειται για επιρροές από τον Bernhard Schmidt</ref>. Αυτό βέβαια δικαιολογείται από το μεγάλο βάθος της ελληνικής ιστορίας. Πρόκειται για μια οπτική που προϋποθέτει την αρχαιολογική μέθοδο. Εδώ φαίνεται όμως η εθνική διάσταση του έργου του. Ήταν στόχος του Πολίτη να αποδείξει την αδιάσπαστη συνέχεια της Ελληνικής ιστορίας και του Ελληνικού Πολιτισμού<ref> Ευάγγελος Αυδίκος, Εισαγωγή στις Σπουδές του Λαϊκού Πολιτισμού, Λαογραφίες, λαϊκοί πολιτισμοί, ταυτότητες, εκδόσεις Κριτική, Επιστημονική Βιβλιοθήκη 2009, σ.69.</ref>. Η ιστορική συνέχεια βρισκόταν σε μία διαρκή αναζήτηση και γι’ αυτό έπρεπε να επικεντρωθεί το ενδιαφέρον σε «εκείνα τα πολιτισμικά φαινόμενα που μπορούν αν αναχθούν στην πρώτη φάση του ελληνικού πολιτισμού» . Παράλληλα, το έργο του διέπνεε ο Μεγαλοϊδεατισμός ο οποίος είχε επηρεάσει τα γράμματα και τις τέχνες εκείνης της εποχής.
Βέβαια, οι «συγκριτικές» τάσεις που θα φανούν κυρίως στα έργα του «Παροιμίαι» και «Παραδόσεις» αποτέλεσαν επιρροές από τον Tylor. Ο Πολίτης πέθανε το 1921. Το κενό που δημιουργήθηκε μετά το θάνατό του κάλυψε ο βυζαντινολόγος Φαίδων Κουκουλές. Αντικείμενό του ήταν η βυζαντινή Λαογραφία.
:Το ζήτημα των λαογραφικών σπουδών στην Ελλάδα μπορεί να μελετηθεί μέσα από τη διάκριση σε δύο περιόδους: την περίοδο πριν και την περίοδο μετά το 1982, χρονιά της εφαρμογής του Νόμου Πλαισίου (1566/82) για την οργάνωση και λειτουργία των ΑΕΙ. Μεταξύ των άλλων, αλλαγές επήλθαν και στην οργάνωση και λειτουργία της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών με την κατανομή της σε Τμήματα όπως ισχύει μέχρι σήμερα. Από το σημείο αυτό και μετά η Λαογραφία αποτελεί ένα από τα μαθήματα του προπτυχιακού κύκλου των Τμημάτων Φιλολογίας, Φιλοσοφίας – Παιδαγωγικής – Ψυχολογίας και Ιστορίας – Αρχαιολογίας. Η ακαδημαϊκή της υπόσταση εντάχτηκε στον ενιαίο Τομέα Βυζαντινής Φιλολογίας και Λαογραφίας.
 
===Πρώτη περίοδος===
 
:Πρώτος μεταπολεμικός καθηγητής και πρώτος καθηγητής με αντικείμενο τη Λαογραφία διορίστηκε ο Γεώργιος Μέγας (1947). Κύρια χαρακτηριστικά του ήταν η πίστη στις αρχές του κορυφαίου Γερμανού λαογράφου (και προμάχου της έννοιας της μας παράδοση<ref> Μηνάς Αλ. Αλεξιάδης, «Λαογραφικές Σπουδές στην Ελλάδα μετά τον Δεύτεροο Παγκόσμιο Πόλεμο»,στο: Λαογραφία και Ιστορία, Σεμινάριο 29, Πανελλήνια Ένωση Φιλολόγων, Αθήνα 2003,σελ.18.</ref> , και η αξιοποίηση μιας εξειδικευμένης λαογραφικής μεθόδου της ιστορικής – γεωγραφικής μεθόδου των Φιλανδών λαογράφων<ref> Άλκη Κυριακίδου- Νέστορος, Η Θεωρία της Ελληνικής Λαογραφίας, Κριτική Ανάλυση, Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας, χχ, σ.117.</ref> και η έκδοση του καταλόγου των Ελληνικών παραμυθιών.
:Επόμενος καθηγητής ήταν ο Γεώργιος Σπυριδάκης (διορ. 1964). Στον Σπυριδάκη οφείλουμε την ίδρυση του σημερινού Σπουδαστηρίου Λαογραφίας με τη φροντιστηριακή Βιβλιοθήκη και το πλούσιο αρχείο πρωτογενούς λαογραφικού υλικού, που αριθμεί τα 4000 χειρόγραφα λαογραφικού υλικού που συλλέχτηκαν από φοιτητές. Σημαντική επίσης ήταν η συμβολή του στη διαδικασία της συλλογής, καταγραφής και έκδοσης των Ελληνικών δημοτικών τραγουδιών από την Ακαδημία Αθηνών, όπου υπηρέτησε ως συντάκτης και διευθυντής.
:Λίγο πριν την αποχώρηση του Γ. Σπυριδάκη εξελέγη τακτικός καθηγητής της Έδρας ο Δημήτριος Οικονομίδης (1973) τη σύντομη θητεία του οποίου χαρακτήρισαν καινοτόμες προσεγγίσεις στη μελέτη του λαϊκού πολιτισμού. Στη δεκαετία του ’70 τονίστηκε η μη στατικότητα των λαογραφικών φαινομένων και η εξελλιξιμότητά τους<ref> Βλ. και Αλεξιάδης, ό.π.,σελ.19,20.</ref> .
:Τον Οικονομίδη διαδέχτηκε ο Κ. Ρωμαίος (1976) με κύριο διδακτικό αντικείμενο το Ελληνικό Δημοτικό Τραγούδι. Τέλος, το 1981 κατέλαβε την Έδρα της Λαογραφίας ο Στεφ. Ήμελλος. Η διδασκαλία του εστίαζε στη φιλολογική λαογραφία και στον υλικό πολιτισμό.
 
===Δεύτερη περίοδος===
Τα πρώτα μέλη ΔΕΠ μετά το 1984 τα οποία δίδαξαν το αντικείμενο της Λαογραφίας ήταν: ο Στέφανος Ήμελλος, η Αικατερίνη Κορρέ – Ζωγράφου, η Μαρία Μηλίγκου Μαρκαντώνη, η Ιωάννα Γουήλ – Μπαδιεριτάκη και η Άννα Παπαμιχαήλ.
 
===Σήμερα===
 
Τόσο τα επιμέρους αντικείμενα όσο και οι θεωρητικές και μεθοδολογικές προσεγγίσεις που καλλιεργούνται στις λαογραφικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο Αθηνών σήμερα, απηχούν την πολυμέρεια και τη διεπιστημονικότητα της Λαογραφίας στη σύγχρονη (μετά το 1980) εποχή.
:Τα γνωστικά αντικείμενα Λαογραφίας που προσφέρονται στους προπτυχιακούς φοιτητές είναι σύμφωνα με το νέο οδηγό σπουδών του Τμήματος Φιλολογίας, τα ακόλουθα: Εισαγωγή στη Λαογραφία. Θέματα λαϊκής λογοτεχνίας: Δημοτικό τραγούδι, Σύγχρονη λαϊκή ποίηση, Ο λαϊκός πολιτισμός στη Νεοελληνική λογοτεχνία. Συγκριτική Λαογραφία. Κοινωνική Λαογραφία. Νεωτερική Λαογραφία. Λαογραφία και Ιστορία των παραμυθιών.
:Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Α΄ και Β΄ κύκλου στο αντικείμενο της Λαογραφίας ιδρύθηκε το ακαδημαϊκό έτος 1995-96. Η διάρθρωσή του περιλαμβάνει τέσσερα εξάμηνα και η θεματολογία των σεμιναρίων του είναι η εξής:
Ιστορική Λαογραφία. Τύπος και Λαογραφία. Υλικός πολιτισμός και Λαογραφία: Αντικείμενα, σύμβολα, ταυτότητες. Θεωρητικά ζητήματα Λαογραφίας. Η Λαογραφία και οι συναφείς επιστήμες. Ιστορία της ελληνικής Λαογραφίας. Λαογραφικές προσεγγίσεις των αφηγηματικών ειδών. Ο προσανατολισμός της έρευνας του ελληνικού δημοτικού τραγουδιού στο β΄ μισό του 20ου αιώνα και έως τις μέρες μας. Τάσεις, μέθοδοι, προβληματισμοί. Σύγχρονη λαϊκή ποίηση. Λαϊκές αυτοβιογραφίες – Μέθοδοι καταγραφής, Μεθοδολογία συγκρότησης αρχείου αυτοβιογραφιών – αφηγήσεων της ζωής λαϊκών ποιητών , οργανοπαιχτών, τραγουδιστών, χορευτών. Αυτοβιογραφίες και αφηγήσεις ζωής μεταναστών και Ελλήνων της διασποράς: Προφορική ιστορία, μνήμη, ταυτότητα.
 
Τα μέλη ΔΕΠ που διδάσκουν καθώς και το αντικείμενό τους είναι:
- Καθηγητής Μηνάς Αλ. Αλεξιάδης: Θεωρία Λαογραφίας. Νεωτερική Λαογραφία.
- Επίκουρη καθηγήτρια Μαριάνθη Καπλάνογλου: Ιστορική και Συγκριτική Λαογραφία. Λαογραφία και Ιστορία των Παραμυθιών.
- Επίκουρος καθηγητής Γεώργιος Θανόπουλος: α. Δημοτικό τραγούδι, Σύγχρονη λαϊκή ποίηση, β. Ο λαϊκός πολιτισμός στη Νεοελληνική λογοτεχνία
- Λέκτορας Κοινωνικής Λαογραφίας, Βασιλική Χρυσανθοπούλου: Κοινωνική οργάνωση, Υλικός Πολιτισμός, θρησκεία και τελετουργία, τοπική ταυτότητα, μεταναστεύσεις και διασπορά.
 
Η Λαογραφία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
 
:Ο πρώτος καθηγητής που δίδαξε το αντικείμενο της Λαογραφίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ήταν ο Στίλπων Κυριακίδης. Διαφοροποιήθηκε ως προς τη χρήση της ιστορικής – συγκριτικής μεθόδου από το δάσκαλό του Ν. Πολίτη στρεφόμενος προς την ιστορική προσέγγιση. Υιοθέτησε τα διδάγματα της Σχολής των «κύκλων του πολιτισμού», κάτι που καθόριζε σαφέστερα τα όρια της λαογραφικής έρευνας<ref>Άλκη Κυριακίδου- Νέστορος, ό.π. σ.119.</ref> .
:Ο περιορισμός του βάθους και του πλάτους της λαογραφικής έρευνας πραγματοποιήθηκε με τον περιορισμό της στα όρια του «ευρωπαϊκού κύκλου» ο οποίος περιλαμβάνει όλους τους ευρωπαϊκούς λαούς και όσους από τους ανατολικούς σχετίστηκαν ιστορικά κατά την ύστερη αρχαιότητα με τον Ελληνορωμαϊκό και Βυζαντινό πολιτισμό. Επομένως το πλάτος της έρευνας συμπίπτει με τον ιστορικό χώρο αυτών των λαών<ref>Στο ίδιο, σ.121 και μετά.</ref> . Το βάθος περιορίζεται και αυτό επειδή η αναζήτηση της αρχικής μορφής κάθε φαινομένου περιορίζεται και αυτή στον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό<ref>Στο ίδιο, σ.123.</ref> . Αυτό δείχνει καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο ο νεοελληνικός λαϊκός πολιτισμός εντάσσεται μέσα στον ευρωπαϊκό κύκλο<ref>Στο ίδιο, σ.131.</ref> .
:Το 1961 τον αποχωρήσαντα Κυριακίδη διαδέχτηκε στην Έδρα της Λαογραφίας ο Δημ. Πετρόπουλος, γνωστός για τις μελέτες του επάνω στο δημοτικό τραγούδι, το οποίο αποτελούσε και αντικείμενο της διδασκαλίας του. (Εκτός από τα άλλα φιλολογικά και θεωρητικά ζητήματα).
:Η επόμενη καθηγήτρια ήταν η Άλκη Κυριακίδου – Νέστορος, κόρη του Στίλπωνα Κυριακίδη. Κεφαλαιώδους σημασίας έργο της είναι το βιβλίο της «Η Θεωρία της Ελληνικής Λαογραφίας» (1978). Η Κυριακίδου – Νέστορος εγκαινίασε μία κατεύθυνση συνεργασίας Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας. Αναδεικνύεται η σχέση Ιστορίας και Λαογραφίας, κάτι που οδηγεί στον κλάδο της «Προφορικής Ιστορίας». Έτσι η μέθοδός της, η «Ιστορική Εθνογραφία» αποτελεί συνισταμένη των επιστημών της Ιστορίας, της Λαογραφίας και της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας<ref>Μ. Α. Αλεξιάδης, Νεωτερική Ελληνική Λαογραφία, σσ. 386,387.</ref> . Άλλα σημαντικά έργα της είναι τα «Λαογραφικά Μελετήματα Ι και ΙΙ». Στα «Λαογραφικά Μελετήματα», ξεχωρίζουν για την πρωτοποριακή σημασία τους τα άρθρα: «Σημάδια του τόπου ή η λογική του Ελληνικού τοπίου» καθώς και «Η οργάνωση του χώρου στον παραδοσιακό πολιτισμό».
:Σήμερα τα μέλη ΔΕΠ που διδάσκουν το αντικείμενο της Λαογραφίας είναι: Βασίλειος Αποστολόπουλος, Νόρα Σκουτέρη – Διδασκάλου και Αλεξάνδρα Μπακαλάκη.
 
Άλλοι εκπαιδευτικοί φορείς
 
Εκτός από τα τμήματα της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, τα οποία προαναφέραμε, η επιστήμη της Λαογραφίας σήμερα διδάσκεται<ref>Κύρια πηγή μας είναι ή ιστοσελίδα της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας: http://www.laographiki.gr/el/lecturers.html (30- 6- 2012).</ref> :
 
Σε τμήματα ΑΕΙ:
 
- Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων – Φιλοσοφική Σχολή (Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας). Χαρακτηρίστηκε ιδιαίτερα από τις προσωπικότητες των καθηγητών Δημητρίου Σ. Λουκάτου αρχικά και κατόπιν Μιχ. Γ. Μερακλή. Σήμερα διδάσκουν οι Κωνσταντίνα Μπάδα, Βασίλης Νιτσιάκος, Μαρίαν Βρέλλη – Ζάχου και Μαριλένα Παπαχριστοφόρου.
- Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας (Βόλος) – Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας. Το αντικείμενο της Λαογραφίας διδάσκεται από τον Ευάγγελο Αυδίκο.
- Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (Κομοτηνή) – Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας. Σήμερα διδάσκουν οι καθηγητές Εμμανουήλ Βαρβούνης και Μαν. Σέργης στο Τμήμα Παρευξείνιων Σπουδών.
- Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου (Καλαμάτα) – Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών και Πολιτισμικών Σπουδών. Λαογραφία διδάσκει ο καθηγητής Δημήτριος Δουλαβέρας.
 
Στα Παιδαγωγικά Τμήματα Δημοτικής Εκπαιδεύσεως από τη δεκαετία του ’90 και μετά άρχισαν να προκηρύσσονται θέσεις Λαογραφίας εστιασμένες στον προφορικό πολιτισμό<ref>Ε. Αυδίκος, ό.π., από 280 και έπειτα.</ref> :
 
- Αθηνών (Μ.Γ. Μερακλής, Ρέα Κακάμπουρα)
- Αιγαίου (Ρόδος) (Γκασούκα Μ., Κατσαδώρος Γ.)
- Προσχολικής Εκπαίδευσης Θεσσαλίας Βόλος (Μπενέκος Δημ., Αναγνωστόπουλος Β.)
- Επιστημών στην Εκπαίδευση Προσχολικής ηλικίας (Αλεξανδρούπολη), (Δαμιανού Δ,)
- Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας (Φλώρινα) ( Κονταξής Κ.)
 
Τέλος στα ακόλουθα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα:
 
- Κοινωνιολογίας Παντείου Πανεπιστημίου (Λυδάκη Άννα)
- Νηπιαγωγών Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
- Διαχείρισης Πολιτισμικού Περιβάλλοντος και νέων τεχνολογιών Ιωαννίνων (Αγρίνιο)
- Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων Χωρών του Πανεπιστημίου Θράκης (Εμμ. Σέργης) και
- Στην Θεματική Ενότητα ΕΛΠ 41- Δημόσιος και Ιδιωτικός Βίος στην Ελλάδα ΙΙ: Οι Νεότεροι Χρόνοι του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου (ΕΑΠ)<ref>http://class.eap.gr/elp41 (30-6-2012)</ref>.
 
Άλλοι επιστημονικοί φορείς καλλιέργειας και προβολής της Ελληνικής Λαογραφίας.
 
Οι σημαντικότεροι φορείς οι οποίοι υπηρέτησαν και προήγαγαν την επιστήμη της Λαογραφίας είναι οι εξής:
- Η Ελληνική Λαογραφική Εταιρεία (http://www.laographiki.gr/) η οποία ιδρύθηκε από τον Νικόλαο Πολίτη στις 11 Ιανουαρίου 1909. Πληρέστατη αναφορά στην ιστορική διαδρομή της Ε.Λ.Ε. πραγματοποιεί ο Γεώργιος Κούζας, μέσω της έκδοσης του βιβλίου του, Ελληνική Λαογραφική Εταιρεία<ref>Γεώργιος Χ. Κούζας, Ελληνική Λαογραφική Εταιρεία Η ιστορική διαδρομή της (1908 – 2008), Αθήνα 2009.</ref> .
- Το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών. (http://www.kentrolaografias.gr/) Αρχικά γνωστό ως «Λαογραφικό Αρχείο», ιδρυμένο από τον Νικόλαο Πολίτη το 1918, και στη συνέχεια, το 1966 πήρε τη σημερινή του ονομασία.
- Το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών (http://www.kms.org.gr/kms/) που ίδρυσαν οι Οκτάβιος Μερλιέ και Μέλπω Λογοθέτη - Μερλιέ το 1930.
- Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο Μέλπως Μερλιέ (1930) (http://www.mla.gr/)
- Κέντρον Ερεύνης και Προβολής της Εθνικής Μουσικής (http://simonkaras.com/) ως συνέχεια του Συλλόγου προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής του Σίμωνα Καρά.
 
Με τη μελέτη όψεων του Ελληνικού Πολιτισμού ασχολούνται και οι ακόλουθοι επιστημονικοί φορείς:
 
- Η Ελληνική Εταιρεία Εθνολογίας (http://www.societyforethnology.gr/)
- Το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα (http://www.pli.gr/)
- Το Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων – Κέντρο Εθνομουσικολογίας (http://www.instruments-museum.gr/)
- Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης (http://www.melt.gr/)
Πολλά επίσης είναι τα τοπικά λαογραφικά μουσεία και οι συλλογές ανά την Ελλάδα.
 
 
 
== Προτεινόμενη βιβλιογραφία ==
Γραμμή 127 ⟶ 219 :
[[zh:民俗學]]
 
==Παραπομπές==
==Οι λαογραφικές σπουδές στην Ελλάδα==
 
===Λαογραφία και Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών===
 
Η ίδρυση της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας το 1909 από το Νικόλαο Πολίτη σηματοδότησε την επίσημη καθιέρωση της επιστήμης της Λαογραφίας στην Ελλάδα. Παράλληλα όμως αυτό υποστηρίχθηκε και από την έναρξη των λαογραφικών σπουδών δηλαδή από την καθιέρωση της διδασκαλίας του αντικειμένου της Λαογραφίας στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα. Ήδη, από το 1890 ο Ν. Πολίτης δίδασκε ως καθηγητής της Ελληνικής Μυθολογίας και Αρχαιολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
:Ξεκίνησε τον προσδιορισμό της έννοιας της Λαογραφίας από την αρχαιότητα (Αλεξανδρινοί χρόνοι, μαρτυρία Ιώσηπου) και προσδιόρισε ως υποκείμενό της «τη σπουδή του λαού» συνθέτοντας τους όρους λαός + γράφω. Ταυτόχρονα αντιδιαστέλλει τις έννοιες της δημογραφίας και της εθνογραφίας<ref> Ν.Γ.Πολίτης, «Λαογραφία», Λαογραφία, 1 (1909),σ.3-18.</ref> . Στο έργο του αυτό θα συναντήσουμε και τις πρώτες πληροφορίες για την καθιέρωση της διεθνούς ονοματοθεσίας Folklore και Volkskunde στην Αγγλία και Γερμανία αντίστοιχα. Επίκεντρο ωστόσο του ενδιαφέροντος αποτέλεσε ο ορισμός της επιστήμης της Λαογραφίας τον οποίο δημοσίευσε στον Α΄ τόμο της Λαογραφίας το 1909. Ο ορισμός αυτός έγινε και το κεντρικό αντικείμενο συζήτησης από τους μεταγενέστερους λαογράφους και κυρίως από τον μαθητή του, Στίλπωνα Κυριακίδη.
:Ως προς το μεθοδολογικό μέρος, ο Πολίτης εφάρμοσε το σχήμα μιας «ιστορικο – συγκριτικής» μεθόδου. Η ιστορική μέθοδος του Πολίτη ανιχνεύει στο παρόν λείψανα του παρελθόντος <ref> Ο Κυριακίδης εδώ σημειώνει ότι πρόκειται για επιρροές από τον Bernhard Schmidt</ref>. Αυτό βέβαια δικαιολογείται από το μεγάλο βάθος της ελληνικής ιστορίας. Πρόκειται για μια οπτική που προϋποθέτει την αρχαιολογική μέθοδο. Εδώ φαίνεται όμως η εθνική διάσταση του έργου του. Ήταν στόχος του Πολίτη να αποδείξει την αδιάσπαστη συνέχεια της Ελληνικής ιστορίας και του Ελληνικού Πολιτισμού<ref> Ευάγγελος Αυδίκος, Εισαγωγή στις Σπουδές του Λαϊκού Πολιτισμού, Λαογραφίες, λαϊκοί πολιτισμοί, ταυτότητες, εκδόσεις Κριτική, Επιστημονική Βιβλιοθήκη 2009, σ.69.</ref>. Η ιστορική συνέχεια βρισκόταν σε μία διαρκή αναζήτηση και γι’ αυτό έπρεπε να επικεντρωθεί το ενδιαφέρον σε «εκείνα τα πολιτισμικά φαινόμενα που μπορούν αν αναχθούν στην πρώτη φάση του ελληνικού πολιτισμού» . Παράλληλα, το έργο του διέπνεε ο Μεγαλοϊδεατισμός ο οποίος είχε επηρεάσει τα γράμματα και τις τέχνες εκείνης της εποχής.
Βέβαια, οι «συγκριτικές» τάσεις που θα φανούν κυρίως στα έργα του «Παροιμίαι» και «Παραδόσεις» αποτέλεσαν επιρροές από τον Tylor. Ο Πολίτης πέθανε το 1921. Το κενό που δημιουργήθηκε μετά το θάνατό του κάλυψε ο βυζαντινολόγος Φαίδων Κουκουλές. Αντικείμενό του ήταν η βυζαντινή Λαογραφία.
:Το ζήτημα των λαογραφικών σπουδών στην Ελλάδα μπορεί να μελετηθεί μέσα από τη διάκριση σε δύο περιόδους: την περίοδο πριν και την περίοδο μετά το 1982, χρονιά της εφαρμογής του Νόμου Πλαισίου (1566/82) για την οργάνωση και λειτουργία των ΑΕΙ. Μεταξύ των άλλων, αλλαγές επήλθαν και στην οργάνωση και λειτουργία της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών με την κατανομή της σε Τμήματα όπως ισχύει μέχρι σήμερα. Από το σημείο αυτό και μετά η Λαογραφία αποτελεί ένα από τα μαθήματα του προπτυχιακού κύκλου των Τμημάτων Φιλολογίας, Φιλοσοφίας – Παιδαγωγικής – Ψυχολογίας και Ιστορίας – Αρχαιολογίας. Η ακαδημαϊκή της υπόσταση εντάχτηκε στον ενιαίο Τομέα Βυζαντινής Φιλολογίας και Λαογραφίας.
 
===Πρώτη περίοδος===
 
:Πρώτος μεταπολεμικός καθηγητής και πρώτος καθηγητής με αντικείμενο τη Λαογραφία διορίστηκε ο Γεώργιος Μέγας (1947). Κύρια χαρακτηριστικά του ήταν η πίστη στις αρχές του κορυφαίου Γερμανού λαογράφου (και προμάχου της έννοιας της μας παράδοση<ref> Μηνάς Αλ. Αλεξιάδης, «Λαογραφικές Σπουδές στην Ελλάδα μετά τον Δεύτεροο Παγκόσμιο Πόλεμο»,στο: Λαογραφία και Ιστορία, Σεμινάριο 29, Πανελλήνια Ένωση Φιλολόγων, Αθήνα 2003,σελ.18.</ref> , και η αξιοποίηση μιας εξειδικευμένης λαογραφικής μεθόδου της ιστορικής – γεωγραφικής μεθόδου των Φιλανδών λαογράφων<ref> Άλκη Κυριακίδου- Νέστορος, Η Θεωρία της Ελληνικής Λαογραφίας, Κριτική Ανάλυση, Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας, χχ, σ.117.</ref> και η έκδοση του καταλόγου των Ελληνικών παραμυθιών.
:Επόμενος καθηγητής ήταν ο Γεώργιος Σπυριδάκης (διορ. 1964). Στον Σπυριδάκη οφείλουμε την ίδρυση του σημερινού Σπουδαστηρίου Λαογραφίας με τη φροντιστηριακή Βιβλιοθήκη και το πλούσιο αρχείο πρωτογενούς λαογραφικού υλικού, που αριθμεί τα 4000 χειρόγραφα λαογραφικού υλικού που συλλέχτηκαν από φοιτητές. Σημαντική επίσης ήταν η συμβολή του στη διαδικασία της συλλογής, καταγραφής και έκδοσης των Ελληνικών δημοτικών τραγουδιών από την Ακαδημία Αθηνών, όπου υπηρέτησε ως συντάκτης και διευθυντής.
:Λίγο πριν την αποχώρηση του Γ. Σπυριδάκη εξελέγη τακτικός καθηγητής της Έδρας ο Δημήτριος Οικονομίδης (1973) τη σύντομη θητεία του οποίου χαρακτήρισαν καινοτόμες προσεγγίσεις στη μελέτη του λαϊκού πολιτισμού. Στη δεκαετία του ’70 τονίστηκε η μη στατικότητα των λαογραφικών φαινομένων και η εξελλιξιμότητά τους<ref> Βλ. και Αλεξιάδης, ό.π.,σελ.19,20.</ref> .
:Τον Οικονομίδη διαδέχτηκε ο Κ. Ρωμαίος (1976) με κύριο διδακτικό αντικείμενο το Ελληνικό Δημοτικό Τραγούδι. Τέλος, το 1981 κατέλαβε την Έδρα της Λαογραφίας ο Στεφ. Ήμελλος. Η διδασκαλία του εστίαζε στη φιλολογική λαογραφία και στον υλικό πολιτισμό.
 
===Δεύτερη περίοδος===
Τα πρώτα μέλη ΔΕΠ μετά το 1984 τα οποία δίδαξαν το αντικείμενο της Λαογραφίας ήταν: ο Στέφανος Ήμελλος, η Αικατερίνη Κορρέ – Ζωγράφου, η Μαρία Μηλίγκου Μαρκαντώνη, η Ιωάννα Γουήλ – Μπαδιεριτάκη και η Άννα Παπαμιχαήλ.
 
===Σήμερα…===
 
Τόσο τα επιμέρους αντικείμενα όσο και οι θεωρητικές και μεθοδολογικές προσεγγίσεις που καλλιεργούνται στις λαογραφικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο Αθηνών σήμερα, απηχούν την πολυμέρεια και τη διεπιστημονικότητα της Λαογραφίας στη σύγχρονη (μετά το 1980) εποχή.
:Τα γνωστικά αντικείμενα Λαογραφίας που προσφέρονται στους προπτυχιακούς φοιτητές είναι σύμφωνα με το νέο οδηγό σπουδών του Τμήματος Φιλολογίας, τα ακόλουθα: Εισαγωγή στη Λαογραφία. Θέματα λαϊκής λογοτεχνίας: Δημοτικό τραγούδι, Σύγχρονη λαϊκή ποίηση, Ο λαϊκός πολιτισμός στη Νεοελληνική λογοτεχνία. Συγκριτική Λαογραφία. Κοινωνική Λαογραφία. Νεωτερική Λαογραφία. Λαογραφία και Ιστορία των παραμυθιών.
:Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Α΄ και Β΄ κύκλου στο αντικείμενο της Λαογραφίας ιδρύθηκε το ακαδημαϊκό έτος 1995-96. Η διάρθρωσή του περιλαμβάνει τέσσερα εξάμηνα και η θεματολογία των σεμιναρίων του είναι η εξής:
Ιστορική Λαογραφία. Τύπος και Λαογραφία. Υλικός πολιτισμός και Λαογραφία: Αντικείμενα, σύμβολα, ταυτότητες. Θεωρητικά ζητήματα Λαογραφίας. Η Λαογραφία και οι συναφείς επιστήμες. Ιστορία της ελληνικής Λαογραφίας. Λαογραφικές προσεγγίσεις των αφηγηματικών ειδών. Ο προσανατολισμός της έρευνας του ελληνικού δημοτικού τραγουδιού στο β΄ μισό του 20ου αιώνα και έως τις μέρες μας. Τάσεις, μέθοδοι, προβληματισμοί. Σύγχρονη λαϊκή ποίηση. Λαϊκές αυτοβιογραφίες – Μέθοδοι καταγραφής, Μεθοδολογία συγκρότησης αρχείου αυτοβιογραφιών – αφηγήσεων της ζωής λαϊκών ποιητών , οργανοπαιχτών, τραγουδιστών, χορευτών. Αυτοβιογραφίες και αφηγήσεις ζωής μεταναστών και Ελλήνων της διασποράς: Προφορική ιστορία, μνήμη, ταυτότητα.
 
Τα μέλη ΔΕΠ που διδάσκουν καθώς και το αντικείμενό τους είναι:
- Καθηγητής Μηνάς Αλ. Αλεξιάδης: Θεωρία Λαογραφίας. Νεωτερική Λαογραφία.
- Επίκουρη καθηγήτρια Μαριάνθη Καπλάνογλου: Ιστορική και Συγκριτική Λαογραφία. Λαογραφία και Ιστορία των Παραμυθιών.
- Επίκουρος καθηγητής Γεώργιος Θανόπουλος: α. Δημοτικό τραγούδι, Σύγχρονη λαϊκή ποίηση, β. Ο λαϊκός πολιτισμός στη Νεοελληνική λογοτεχνία
- Λέκτορας Κοινωνικής Λαογραφίας, Βασιλική Χρυσανθοπούλου: Κοινωνική οργάνωση, Υλικός Πολιτισμός, θρησκεία και τελετουργία, τοπική ταυτότητα, μεταναστεύσεις και διασπορά.
 
Η Λαογραφία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
 
:Ο πρώτος καθηγητής που δίδαξε το αντικείμενο της Λαογραφίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ήταν ο Στίλπων Κυριακίδης. Διαφοροποιήθηκε ως προς τη χρήση της ιστορικής – συγκριτικής μεθόδου από το δάσκαλό του Ν. Πολίτη στρεφόμενος προς την ιστορική προσέγγιση. Υιοθέτησε τα διδάγματα της Σχολής των «κύκλων του πολιτισμού», κάτι που καθόριζε σαφέστερα τα όρια της λαογραφικής έρευνας<ref>Άλκη Κυριακίδου- Νέστορος, ό.π. σ.119.</ref> .
:Ο περιορισμός του βάθους και του πλάτους της λαογραφικής έρευνας πραγματοποιήθηκε με τον περιορισμό της στα όρια του «ευρωπαϊκού κύκλου» ο οποίος περιλαμβάνει όλους τους ευρωπαϊκούς λαούς και όσους από τους ανατολικούς σχετίστηκαν ιστορικά κατά την ύστερη αρχαιότητα με τον Ελληνορωμαϊκό και Βυζαντινό πολιτισμό. Επομένως το πλάτος της έρευνας συμπίπτει με τον ιστορικό χώρο αυτών των λαών<ref>Στο ίδιο, σ.121 και μετά.</ref> . Το βάθος περιορίζεται και αυτό επειδή η αναζήτηση της αρχικής μορφής κάθε φαινομένου περιορίζεται και αυτή στον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό<ref>Στο ίδιο, σ.123.</ref> . Αυτό δείχνει καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο ο νεοελληνικός λαϊκός πολιτισμός εντάσσεται μέσα στον ευρωπαϊκό κύκλο<ref>Στο ίδιο, σ.131.</ref> .
:Το 1961 τον αποχωρήσαντα Κυριακίδη διαδέχτηκε στην Έδρα της Λαογραφίας ο Δημ. Πετρόπουλος, γνωστός για τις μελέτες του επάνω στο δημοτικό τραγούδι, το οποίο αποτελούσε και αντικείμενο της διδασκαλίας του. (Εκτός από τα άλλα φιλολογικά και θεωρητικά ζητήματα).
:Η επόμενη καθηγήτρια ήταν η Άλκη Κυριακίδου – Νέστορος, κόρη του Στίλπωνα Κυριακίδη. Κεφαλαιώδους σημασίας έργο της είναι το βιβλίο της «Η Θεωρία της Ελληνικής Λαογραφίας» (1978). Η Κυριακίδου – Νέστορος εγκαινίασε μία κατεύθυνση συνεργασίας Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας. Αναδεικνύεται η σχέση Ιστορίας και Λαογραφίας, κάτι που οδηγεί στον κλάδο της «Προφορικής Ιστορίας». Έτσι η μέθοδός της, η «Ιστορική Εθνογραφία» αποτελεί συνισταμένη των επιστημών της Ιστορίας, της Λαογραφίας και της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας<ref>Μ. Α. Αλεξιάδης, Νεωτερική Ελληνική Λαογραφία, σσ. 386,387.</ref> . Άλλα σημαντικά έργα της είναι τα «Λαογραφικά Μελετήματα Ι και ΙΙ». Στα «Λαογραφικά Μελετήματα», ξεχωρίζουν για την πρωτοποριακή σημασία τους τα άρθρα: «Σημάδια του τόπου ή η λογική του Ελληνικού τοπίου» καθώς και «Η οργάνωση του χώρου στον παραδοσιακό πολιτισμό».
:Σήμερα τα μέλη ΔΕΠ που διδάσκουν το αντικείμενο της Λαογραφίας είναι: Βασίλειος Αποστολόπουλος, Νόρα Σκουτέρη – Διδασκάλου και Αλεξάνδρα Μπακαλάκη.
 
Άλλοι εκπαιδευτικοί φορείς
 
Εκτός από τα τμήματα της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, τα οποία προαναφέραμε, η επιστήμη της Λαογραφίας σήμερα διδάσκεται<ref>Κύρια πηγή μας είναι ή ιστοσελίδα της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας: http://www.laographiki.gr/el/lecturers.html (30- 6- 2012).</ref> :
 
Σε τμήματα ΑΕΙ:
 
- Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων – Φιλοσοφική Σχολή (Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας). Χαρακτηρίστηκε ιδιαίτερα από τις προσωπικότητες των καθηγητών Δημητρίου Σ. Λουκάτου αρχικά και κατόπιν Μιχ. Γ. Μερακλή. Σήμερα διδάσκουν οι Κωνσταντίνα Μπάδα, Βασίλης Νιτσιάκος, Μαρίαν Βρέλλη – Ζάχου και Μαριλένα Παπαχριστοφόρου.
- Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας (Βόλος) – Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας. Το αντικείμενο της Λαογραφίας διδάσκεται από τον Ευάγγελο Αυδίκο.
- Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (Κομοτηνή) – Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας. Σήμερα διδάσκουν οι καθηγητές Εμμανουήλ Βαρβούνης και Μαν. Σέργης στο Τμήμα Παρευξείνιων Σπουδών.
- Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου (Καλαμάτα) – Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών και Πολιτισμικών Σπουδών. Λαογραφία διδάσκει ο καθηγητής Δημήτριος Δουλαβέρας.
 
Στα Παιδαγωγικά Τμήματα Δημοτικής Εκπαιδεύσεως από τη δεκαετία του ’90 και μετά άρχισαν να προκηρύσσονται θέσεις Λαογραφίας εστιασμένες στον προφορικό πολιτισμό<ref>Ε. Αυδίκος, ό.π., από 280 και έπειτα.</ref> :
 
- Αθηνών (Μ.Γ. Μερακλής, Ρέα Κακάμπουρα)
- Αιγαίου (Ρόδος) (Γκασούκα Μ., Κατσαδώρος Γ.)
- Προσχολικής Εκπαίδευσης Θεσσαλίας Βόλος (Μπενέκος Δημ., Αναγνωστόπουλος Β.)
- Επιστημών στην Εκπαίδευση Προσχολικής ηλικίας (Αλεξανδρούπολη), (Δαμιανού Δ,)
- Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας (Φλώρινα) ( Κονταξής Κ.)
 
Τέλος στα ακόλουθα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα:
 
- Κοινωνιολογίας Παντείου Πανεπιστημίου (Λυδάκη Άννα)
- Νηπιαγωγών Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
- Διαχείρισης Πολιτισμικού Περιβάλλοντος και νέων τεχνολογιών Ιωαννίνων (Αγρίνιο)
- Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων Χωρών του Πανεπιστημίου Θράκης (Εμμ. Σέργης) και
- Στην Θεματική Ενότητα ΕΛΠ 41- Δημόσιος και Ιδιωτικός Βίος στην Ελλάδα ΙΙ: Οι Νεότεροι Χρόνοι του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου (ΕΑΠ)<ref>http://class.eap.gr/elp41 (30-6-2012)</ref>.
 
Άλλοι επιστημονικοί φορείς καλλιέργειας και προβολής της Ελληνικής Λαογραφίας.
 
Οι σημαντικότεροι φορείς οι οποίοι υπηρέτησαν και προήγαγαν την επιστήμη της Λαογραφίας είναι οι εξής:
- Η Ελληνική Λαογραφική Εταιρεία (http://www.laographiki.gr/) η οποία ιδρύθηκε από τον Νικόλαο Πολίτη στις 11 Ιανουαρίου 1909. Πληρέστατη αναφορά στην ιστορική διαδρομή της Ε.Λ.Ε. πραγματοποιεί ο Γεώργιος Κούζας, μέσω της έκδοσης του βιβλίου του, Ελληνική Λαογραφική Εταιρεία<ref>Γεώργιος Χ. Κούζας, Ελληνική Λαογραφική Εταιρεία Η ιστορική διαδρομή της (1908 – 2008), Αθήνα 2009.</ref> .
- Το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών. (http://www.kentrolaografias.gr/) Αρχικά γνωστό ως «Λαογραφικό Αρχείο», ιδρυμένο από τον Νικόλαο Πολίτη το 1918, και στη συνέχεια, το 1966 πήρε τη σημερινή του ονομασία.
- Το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών (http://www.kms.org.gr/kms/) που ίδρυσαν οι Οκτάβιος Μερλιέ και Μέλπω Λογοθέτη - Μερλιέ το 1930.
- Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο Μέλπως Μερλιέ (1930) (http://www.mla.gr/)
- Κέντρον Ερεύνης και Προβολής της Εθνικής Μουσικής (http://simonkaras.com/) ως συνέχεια του Συλλόγου προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής του Σίμωνα Καρά.
 
Με τη μελέτη όψεων του Ελληνικού Πολιτισμού ασχολούνται και οι ακόλουθοι επιστημονικοί φορείς:
 
- Η Ελληνική Εταιρεία Εθνολογίας (http://www.societyforethnology.gr/)
- Το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα (http://www.pli.gr/)
- Το Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων – Κέντρο Εθνομουσικολογίας (http://www.instruments-museum.gr/)
- Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης (http://www.melt.gr/)
Πολλά επίσης είναι τα τοπικά λαογραφικά μουσεία και οι συλλογές ανά την Ελλάδα.
 
==παραπομπές==
<references />