Καινοφανής αστέρας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μ r2.7.3) (Ρομπότ: Προσθήκη: sh:Nova |
Xqbot (συζήτηση | συνεισφορές) μ r2.7.3) (Ρομπότ: Προσθήκη: af:Nova; διακοσμητικές αλλαγές |
||
Γραμμή 1:
[[
Από την αρχαιότητα είχε γίνει αντιληπτή η αιφνίδια εμφάνιση «νέων άστρων» στον ουρανό, και μέχρι σήμερα τους δίνεται το αντίστοιχο όνομα: '''καινοφανείς αστέρες''' ή '''(stellae) novae''' («νέοι αστέρες»). Σε ελάχιστες περιπτώσεις οι νέοι αστέρες ήταν τόσο φωτεινοί, ώστε διακρίνονταν με γυμνό μάτι και την ημέρα, οπότε ονομάζονταν supernovae («υπερνέοι») ή [[υπερκαινοφανείς αστέρες]]. Οι όροι αυτοί διατηρούνται σήμερα, αλλά έχουν προσλάβει διαφορετική έννοια και αναφέρονται σε δύο ξεχωριστές ομάδες φυσικών διαδικασιών. Υπό τις σημερινές σημασίες οι ελληνικοί όροι «καινοφανής» και «υπερκαινοφανής» είναι πολύ ορθότεροι των [[Λατινικά|λατινικών]], επειδή αναφέρονται σε αντικείμενα που προϋπήρχαν αόρατα στο γυμνό μάτι και απλώς «φάνηκαν» όταν η [[λαμπρότητα|λαμπρότητά]] τους αυξήθηκε απότομα κατά χιλιάδες ως δεκάδες χιλιάδες (καινοφανείς) ή κατά εκατομμύρια φορές (υπερκαινοφανείς). Παραδόξως, οι καινοφανείς προκαλούνται από ένα και μόνο ειδικό τύπο ουράνιων σωμάτων, ενώ οι συγκριτικά ελάχιστοι υπερκαινοφανείς οφείλονται σε δύο διαφορετικούς μηχανισμούς.
Γραμμή 5:
Πλέον γνωρίζουμε ότι οι καινοφανείς αστέρες είναι κατακλυσμικές πυρηνικές εκρήξεις που προκαλούνται από τον δίσκο επισυσσώρευσης που βρίσκεται γύρω από ένα [[λευκός νάνος|λευκό νάνο]], που είναι συνοδός ενός άλλου άστρου, ο οποίος κάποια στιγμή υπόκειται σε πυρηνική σύντηξη με ανεξέλεχτο τρόπο. Για να εξεληχθεί ένα διπλό σύστημα σε καινοφανή πρέπει τα δύο μέλη βρίσκονται σε μικρή απόσταση. Η έκρηξη κάνει το σύστημα να λάμπει 7 με 16 μεγέθη λαμπρότερο για κάποια ώρα, η οποία ποικίλει από καινοφανή σε καινοφανή. Οι καινοφανείς αστέρες αναγνωρίζονται τώρα ως [[μεταβλητοί αστέρες]] και γι'αυτό και έχουν την αντίστοιχη ονοματολογία.
== Εξέλιξη καινοφανούς ==
=== Η Προέλευση: Αλληλεπιδρώντες διπλοί αστέρες ===
Γραμμή 69:
}}</ref>
Οι ποσοτικές λεπτομέρειες δεν είναι γνωστές με ακρίβεια. Υπολογίζεται ότι αν μια μάζα αερίου εκατό φορές μεγαλύτερη από τη μάζα της Γης συσσωρευθεί στην επιφάνεια του λευκού νάνου, συμπιέζεται τόσο πολύ ώστε η πυκνότητα στη βάση αυτού του στρώματος είναι 10.000 γραμμάρια ανά κυβικό εκατοστό, παρά το ότι η θερμοκρασία ανέρχεται σε εκατομμύρια βαθμούς. Κατά τη διαδικασία της προσαυξήσεως εξάλλου αναμιγνύεται ποσότητα υλικού από το εσωτερικό του λευκού νάνου με το υλικό του επιπρόσθετου στρώματος, τροποποιώντας έτσι τη σύσταση του τελευταίου. Το γεγονός αυτό είναι σημαντικό, επειδή οι πυρήνες άνθρακα και οξυγόνου που περιέχει το εσωτερικό δρουν ως καταλύτες των θερμοπυρηνικών αντιδράσεων που περιλαμβάνει η σύντηξη του υδρογόνου σε πυρήνες ηλίου, του λεγόμενου κύκλου CNO.<ref name="encyc">Prialnik, Dina.
=== Μετά την έκρηξη ===
Γραμμή 150:
Πολλή επιστημονική έρευνα έγινε και νέα συμπεράσματα εξάχθηκαν από τον Καινοφανή του Κύκνου 1992, γνωστότερο ως '''V1974 Κύκνου''', που επιβεβαίωσε οριστικά το «σιδηρούν παραπέτασμα» (βλ. παραπάνω).<ref name=iron26/> Υπάρχουν αρκετές άλλες ενδιαφέρουσες περιπτώσεις μεμονωμένων καινοφανών που θα άξιζε να αναφερθούν. Υπολογίζεται ότι ο ένας ή οι δυο-τρεις καινοφανείς που ανακαλύπτονται κάθε χρόνο αποτελούν το 5% περίπου των 30 (κατά μέσο όρο) τέτοιων εκρήξεων που συμβαίνουν μόνο στον [[Γαλαξίας|Γαλαξία]] μας ανά έτος. Το υπόλοιπο 95% κρύβεται από τη σκόνη του διαστήματος. Ιδού μερικά παραδείγματα καινοφανών:
* Ο πρώτος σημαντικός καινοφανής του εικοστού αιώνα υπήρξε ο '''Καινοφανής του Περσέως 1901''', ένας αστέρας σε απόσταση περίπου 1.700 ετών φωτός από τη Γη, που αύξησε τη λαμπρότητά του δέκα χιλιάδες φορές μέσα σε 27 ώρες.
* Ο εγγύτερος καινοφανής από τους παλαιότερους υπήρξε ο '''Καινοφανής του Αετού 1918''', σε απόσταση 1.200 ετών φωτός από τη Γη. Η λαμπρότητα του συστήματος αυτού φαίνεται ότι αυξήθηκε όταν εξερράγη κατά 160.000 φορές. Στη συνέχεια παρουσίασε κέλυφος απομακρυνόμενο με ταχύτητα 1.700 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο. Επίσης με μέγεθος -1,4 είναι ο λαμπρότερος καινοφανής που παρατηρήθηκε τον 20ο αιώνα.
Γραμμή 181:
== Εξωτερικοί σύνδεσμοι ==
* [http://www.astronomy.gr/main.cfm?module=educational§ion=enc_as&en_id=316&do=detail Πλανητάριο Θεσσαλονίκης-νοβα ή καινοφανείς αστέρες]
{{commons|Nova|Nova}}
* [http://www.sai.msu.su/groups/cluster/gcvs/gcvs/ General Catalog of Variable Stars], Sternberg Astronomical Institute, [[Μόσχα]]
Γραμμή 194:
{{Link FA|fi}}
[[af:Nova]]
[[ar:مستعر]]
[[bn:নবতারা]]
| |||