Ναός Επικούριου Απόλλωνα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
Επιμέλεια |
||
Γραμμή 2:
{{Πληροφορίες Παγκόσμια Πολιτισμική Κληρονομιά
| ΜΠΚ = Ναός Επικούρειου Απόλλωνα
| Εικόνα = [[Αρχείο:Bassai Temple Of Apollo East Side.jpg|
| Χώρα μέλος = {{GRE}}
| Τύπος = Μεικτός
Γραμμή 12:
| Σύνδεσμος = http://whc.unesco.org/en/list/392/
}}
Ο '''ναός του Επικούρειου Απόλλωνα''' στις Βάσσες της [[Φιγαλεία]]ς είναι ένας από τους σπουδαιότερους και επιβλητικότερους της αρχαιότητας. Αφιερώθηκε από τους Φιγαλείς στον [[Απόλλωνας|Απόλλωνα]] διότι τους βοήθησε να ξεπεράσουν μια επιδημία πανώλης. Ο ναός υψώνεται επιβλητικά στα 1.130 μέτρα, στο κέντρο της [[Πελοπόννησος|Πελοποννήσου]], πάνω στα βουνά μεταξύ [[Ηλεία]]ς, [[Αρκαδία]]ς και [[Μεσσηνία]]ς και βρίσκεται 14 χλμ. νότια της [[Ανδρίτσαινα]]ς και 11 χλμ. βορειοανατολικά των [[Περιβόλια Αρκαδίας|Περιβολίων]]. Ο ναός ανεγέρθηκε το δεύτερο μισό του 5ου αιώνα π.Χ. (420-410 π.Χ;) και αποδίδεται στον [[Ικτίνος|Ικτίνο]], τον αρχιτέκτονα του [[Παρθενώνας|Παρθενώνα]]. Το μνημείο αυτό με την πανανθρώπινη σημασία και συνάμα ένα από τα καλύτερα σωζόμενα της κλασικής αρχαιότητας ήταν το πρώτο στην [[Ελλάδα]] που ανακηρύχθηκε [[Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς]] από την [[UNESCO]] το [[1986]]. Τμήμα της ζωφόρου του ναού αποσπάστηκε το [[1814]] και εκτίθεται στο [[Βρετανικό Μουσείο]] στο [[Λονδίνο]].
Σημειώνεται ότι η σωστή ορθογραφία της λέξης "επικούρειος" είναι με "ει" και όχι "επικούριος", καθώς το επίθετο προέρχεται από όνομα (
== Τοποθεσία - Μετάβαση ==
[[Αρχείο:Bassai Temple Of Apollo Detail.jpg|200px|
Ο κλασικός ναός είναι θεμελιωμένος πάνω στο φυσικό βράχο του όρους Κωτιλίου σε ειδικά διαμορφωμένο γήπεδο. Η τοποθεσία του ναού ονομαζόταν στην αρχαιότητα Βάσσες (μικρές κοιλάδες) και φιλοξενούσε από τον 7ο αιώνα π.Χ. ιερό του Απόλλωνος Βασσίτα που είχαν ιδρύσει οι γειτονικοί Φιγαλείς, οι οποίοι λάτρευαν τον θεό με την προσωνυμία Επικούρειος δηλαδή βοηθός, συμπαραστάτης στον πόλεμο ή στην αρρώστια. Ο πρώτος ναός γνώρισε και μεταγενέστερες φάσεις, γύρω στο 600 και γύρω στο 500 π.Χ., από τις οποίες σώζονται πολυάριθμα αρχιτεκτονικά μέλη. Η μετάβαση στον Ναό του Επικούρειου Απόλλωνα γίνεται από το παραλιακό χωριό Θολό, μέσω Νέας Φιγάλειας (Φιγαλείας) Ηλείας κατά μήκος του ποταμού Νέδα. Ο δρόμος είναι μεν ασφαλτοστρωμένος αλλά λίαν κοπιαστικός λόγω στενότητας και στροφών. Τονίζεται ότι πρόκειται για κοπιαστική μετάβαση και επιστροφή. Η πρόσβαση αυτή είναι δυτική. Από Ανατολικά η πρόσβαση γίνεται μέσω Τρίπολης και Μεγαλόπολης. Η οδική σήμανση είναι άριστη.
== Αρχιτεκτονική και διάκοσμος ==
[[Αρχείο:Bassai Temple of Apollo Plan.svg|
{| class="toccolours" style="float: center; margin-left: 1em; margin-right:
| style="text-align: left;" | {{πολυτονικό|Ναῶν δ' ὅσοι πελοποννησίοις εἰσί, μετά γε τόν ἐν Τεγέᾳ προτιμῷτο οὗτος ἄν τοῦ λίθου τε ἐς κάλλος καί τῆς ἀρμονίας ἕνεκα.}}
|-
| style="text-align: right;" |
|}
Ο αρχαίος περιηγητής [[Παυσανίας]] που τον επισκέφθηκε, θαμπώθηκε από την ομορφιά του και τον κατέταξε δεύτερο μετά της [[Τεγέα]]ς σε κάλλος και αρμονία. Ο ναός ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους κλασικούς ναούς της αρχαιότητας γιατί δεν εμφανίζει ανατολικομεσημβρινό προσανατολισμό αλλά είναι κατασκευασμένος με διεύθυνση από βορά προς νότο λόγω οικονομίας του χώρου ή για λατρευτικούς λόγους που συνδέονται με τις παραδόσεις των Αρκάδων μιας και άλλοι ναοί της περιοχής φέρουν ίδιο προσανατολισμό <ref name="Ministry">Υπουργείο Πολιτισμού: [http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=1142
▲[[Αρχείο:Bassai Temple of Apollo Plan.svg|left|thumb|350px|Κάτοψη του ναού<br />1 = [[Οπισθόδομος]], 2 = [[Άδυτον]], 3 = [[Σηκός]], 4 = [[Πρόναος]]]]
▲Ο αρχαίος περιηγητής [[Παυσανίας]] που τον επισκέφθηκε, θαμπώθηκε από την ομορφιά του και τον κατέταξε δεύτερο μετά της [[Τεγέα]]ς σε κάλλος και αρμονία. Ο ναός ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους κλασικούς ναούς της αρχαιότητας γιατί δεν εμφανίζει ανατολικομεσημβρινό προσανατολισμό αλλά είναι κατασκευασμένος με διεύθυνση από βορά προς νότο λόγω οικονομίας του χώρου ή για λατρευτικούς λόγους που συνδέονται με τις παραδόσεις των Αρκάδων μιας και άλλοι ναοί της περιοχής φέρουν ίδιο προσανατολισμό <ref name="Ministry">[http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=1142 Υπουργείο Πολιτισμού: Ναός Επικούριου Απόλλωνα]</ref>.
[[Αρχείο:BassaeMetope.jpg|200px|right|thumb|Θραύσμα μετόπης με απεικόνιση Αμαζόνας. Εκτίθεται στο Βρετανικό Μουσείο]]
[[Αρχείο:BassaeFragment.JPG|right|thumb|200px|Θραύσμα ποδιού από κολοσσιαίο άγαλμα που βρέθηκε στις Βάσσες. Εκτίθεται στο Βρετανικό Μουσείο]]
Ο ναός συνδυάζει αρχαϊκά, κλασικά και παραδοσιακά αρκαδικά χαρακτηριστικά. Έτσι προσφέρει ένα ελκυστικό μείγμα του παλιού και του νέου, του αγροτικού και του εκλεπτυσμένου. Η επιμήκης περίπτερη δομή (39,
▲Ο ναός συνδυάζει αρχαϊκά, κλασικά και παραδοσιακά αρκαδικά χαρακτηριστικά. Έτσι προσφέρει ένα ελκυστικό μείγμα του παλιού και του νέου, του αγροτικού και του εκλεπτυσμένου. Η επιμήκης περίπτερη δομή (39,87x16,13 μέτρα) είναι κατασκευασμένη κυρίως από γκρίζο ασβεστόλιθο τοπικής προέλευσης. Η εξωτερική κιονοστοιχία του εξάστηλου ναού ακολουθεί έναν εξαιρετικά αυστηρό δωρικό ρυθμό (οι μετόπες δεν είναι λαξευμένες). Όμως στο εσωτερικό, έξοχης ποιότητας γλυπτική συνταιριάζεται με έναν πιο περίτεχνο αρχιτεκτονικό ρυθμό. Το εμπρόσθιο τμήμα του πρόναου και του οπισθόδομου με δύο κίονες ''εν παραστάσει'' (in antis) αναδιατυπώνουν το δωρικό ρυθμό. Χαρακτηρίζεται λοιπόν ως ναός δωρικός, δίστυλος εν παραστάσει περίπτερος. Αντιθέτως στον σηκό μια σειρά εντοιχισμένων ιωνικών κιόνων στέκονται απέναντι σε χαμηλούς τοίχους στήριξης. Στο νότιο τμήμα όπου βρίσκεται το άδυτο, οι δύο τελευταίοι ιωνικοί κίονες του σηκού στέκονται στο μακρινό άκρο λοξών τοίχων, ενώ ανάμεσά τους βρίσκεται ένας [[Κορινθιακός ρυθμός|κορινθιακός κίονας]], μόνος στο κέντρο του ναού. Το κιονόκρανο του κίονα αυτού αποτελεί «το αρχαιότερο σωζόμενο δείγμα και θεωρείται πρότυπο για όλα τα "Κορινθιακά" μνημεία του ελληνικού, ρωμαϊκού και μεταγενέστερων πολιτισμών» <ref name="ICOMOS">[http://whc.unesco.org/archive/advisory_body_evaluation/392.pdf Advisory Body Evaluation pp. 1-2]</ref>.
Η διακόσμηση είναι αξιοσημείωτη ειδικά λόγω των διαφορετικών υλικών που χρησιμοποιούνται: οι τοίχοι, οι βάσεις και οι κίονες είναι από ασβεστόλιθο, τα ιωνικά κιονόκρανα και το κορινθιακό κιονόκρανο είναι από μάρμαρο [[Δολιανά|Δολιανών]] όπως και οι λαξευτές μετόπες της εξωτερικής ζωφόρου του κυρίως ναού, οι βάσεις της ιωνικής ζωφόρου στο εσωτερικό του τεμένους, τα ερείσματα και τα κεραμίδια της οροφής<ref name="ICOMOS" />.
=== Ζωφόρος ===
[[Αρχείο:Dodwell Temple of Apollo Epicurius.jpg|
Στις αρχές του 19ου αιώνα η [[ζωφόρος]] ανασκάφηκε από τα ερείπια και δόθηκε προς πώληση. Τελικά αγοράστηκε από την βρετανική κυβέρνηση<ref name="BM">The Trustees of the British Museum, ''British Museum Guide'', "Greek & Roman Antiquities: Bassae Room", p. 76, British Museum Publications limited, London 1978.</ref>. Στην αρχαιοελληνική αρχιτεκτονική η ζωφόρος κοσμούσε το εξωτερικό του ναού αλλά στις Βάσσες η ζωφόρος περιέτρεχε το εσωτερικό του σηκού. Η ζωφόρος αναπαριστά δύο θέματα: τη μάχη ανάμεσα στους Έλληνες, με αρχηγό τον [[Ηρακλής|Ηρακλή]] (διακρίνεται από τη λεοντή του) και τις [[Αμαζόνες]] και τη μάχη μεταξύ [[Λαπίθες|Λαπιθών]] και [[Κένταυρος|Κενταύρων]]. Το δεύτερο ήταν συχνό θέμα στην αρχαιοελληνική τέχνη και εμφανίζεται στις μετόπες του [[Παρθενώνας|Παρθενώνα]]. Εδώ οι γυναίκες των Λαπιθών απεικονίζονται να κρατούν σφιχτά τα μικρά παιδιά τους καθώς προσπαθούν να αντισταθούν στους Κενταύρους.
Αν και η απόδοση αυτής της ζωφόρου είναι ανομοιογενής στην ποιότητα, δραματική ζωηρότητα και βίαιη κίνηση διέπουν το όλο σχέδιο. Τα υπερβολικά στροβιλιζόμενα ενδύματα των Λαπιθών γυναικών και των Αμαζόνων απηχούν και ενισχύουν την αίσθηση της κίνησης που χαρακτηρίζει τις ίδιες τις μορφές. Λόγω αυτών των χαρακτηριστικών ορισμένοι μελετητές παραλλήλισαν τη σύνθεση αυτή με στοιχεία του [[μπαρόκ]]
== Ανασκαφές ==
[[Εικόνα:Bassai Temple Of Apollo Protection.jpg|
[[Αρχείο:Bassai.jpg|right|thumb|200px|Το εξωτερικό του ναού το 1985 πριν την τοποθέτηση του στεγάστρου]]▼
Ο ναός παρέμεινε σε χρήση κατά τα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια όπως φαίνεται από τις επιδιορθώσεις που δεχόταν η κεραμοσκεπή. Με την κατάρρευση της στέγης λόγω της φθοράς των ξύλινων δοκαριών της επήλθε η πρώτη σημαντική καταστροφή. Η ανθρώπινη επέμβαση ήταν ένας άλλος φθοροποιός παράγοντας. Το 1765 ο ναός ταυτίσθηκε επιτυχώς από το Γάλλο αρχιτέκτονα J. Bocher. Το 1812 διενεργήθηκαν οι πρώτες συστηματικές ανασκαφές από τους: J. Foster, C. R. Cockerell, K. H. von Hallerstein, G. Gropius, J. Linckh, O. M. Stackerlberg, και P. O. Brondsted και έφεραν στο φως τις πλάκες της ζωφόρου και το κορινθιακό κιονόκρανο<ref name="Ministry" />.
Τα ευρήματα μεταφέρθηκαν στη Ζάκυνθο, με τη συγκατάθεση του Βελή πασά, που είχε δωροδοκηθεί για το σκοπό αυτό. Το 1814 η ζωφόρος αγοράστηκε με εντολή του Αγγλου αντιβασιλιά πρίγκηπα Γεωργίου και το 1815 κατέληξε στο Βρετανικό Μουσείο. Ο Άγγλος διανοούμενος Christian Muller χαρακτήρισε την υφαρπαγή των μνημείων πράξη βανδαλισμού, αντίστοιχη με αυτή του λόρδου Έλγιν
▲[[Αρχείο:Bassai.jpg|
Το 1902 έγινε συστηματική ανασκαφή της περιοχής από την πρώτη Αρχαιολογική Εταιρία Αθηνών υπό τους αρχαιολόγους Κ. Κουρουνιώτη Κ. Ρωμαίο και Π. Καββαδία. Περαιτέρω ανασκαφές έλαβαν χώρα το 1959, 1970 και 1975-80 υπό την διεύθυνση του Ν. Γιαλούρη. Το 1975 δημιουργήθηκε η Επιτροπή Συντηρήσεως του Ναού του Επικουρείου Απόλλωνος με καθήκοντα τον προγραμματισμό και τη σύνταξη μελετών συντήρησης και αναστήλωσης. Το 1982 η Επιτροπή ανασυστάθηκε και το Υπουργείο Πολιτισμού ανέλαβε την αποκατάσταση του μνημείου. Το σαθρό έδαφος στο οποίο είναι χτισμένος, οι ψυχρές κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή και το ασβεστολιθικό υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένος, επέβαλαν τη μόνιμη κάλυψη του ναού με στέγαστρο από το 1987. Σύμφωνα με τον προγραμματισμό του υπουργείου το στέγαστρο, το αντισεισμικό ικρίωμα, καθώς και οι άλλες εγκαταστάσεις, θα απομακρυνθούν μετά την ολοκλήρωση των απαραίτητων επεμβάσεων<ref name="Ministry" />.
▲Εικόνα:Bassai Temple Of Apollo Protection.jpg|Εξωτερική άποψη του τοπίου με το προστατευτικό στέγαστρο που καλύπτει τον ναό
{{clear}}
== Παραπομπές ==
{{
== Εξωτερικοί σύνδεσμοι ==
{{commons|Category:Temple of Apollo Epicurius at Bassae}}
{{πύλη|αρχαιολογία}}▼
* [http://menoumellada.ert.gr/archive/video02.asp?id=1796&videoid=s-350k/et-20051101-naos-apollona.wmv Βίντεο για τον ναό από την εκπομπή "Μένουμε Ελλάδα"]
* [http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=1142 Υπουργείο Πολιτισμού: Ναός Επικούρειου Απόλλωνα]
Γραμμή 67 ⟶ 62 :
* [http://whc.unesco.org/en/list/392/ UNESCO: Ο ναός του Επικούρειου Απόλλωνα στις Βάσσες (αγγλικά)]
* [http://www.thebritishmuseum.ac.uk/explore/galleries/ancient_greece_and_rome/room_16_bassae_sculptures.aspx Βρετανικό Μουσείο: τα γλυπτά των Βασσών (αγγλικά)]
▲{{πύλη|αρχαιολογία}}
{{Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς στην Ελλάδα}}
| |||