Αυτοεκπληρούμενη προφητεία: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
KatePapast (συζήτηση | συνεισφορές)
μ προσθηκη κατηγοριών
KatePapast (συζήτηση | συνεισφορές)
μΧωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Γραμμή 1:
 
 
'''Αυτοεκπληρούμενη προφητεία''' είναι μια πρόβλεψη που άμεσα ή έμμεσα προκαλεί η ίδια την πραγμάτωσή της, λόγω θετικής [[ανάδραση|ανάδρασης]] μεταξύ πεποίθησης και συμπεριφοράς. Παρότι παραδείγματα τέτοιων προφητειών μπορούμε να βρούμε στην [[Αρχαία ελληνική λογοτεχνία|αρχαία ελληνική]] και την [[αρχαία ινδική λογοτεχνία]], η φράση "αυτοεκπληρούμενη προφητεία" αποδίδεται στον κοινωνιολόγο [[Ρόμπερτ Μέρτον]] (Robert K. Merton) που πρώτος την επινόησε ως όρο και μελέτησε συστηματικά τη δομή και τις συνέπειές της. Στο ομώνυμο άρθρο του γραμμένο το 1948, ο Μέρτον την ορίζει ως εξής:
{{quote|Η αυτοεκπληρούμενη προφητεία είναι, αρχικά, ένας εσφαλμένος ορισμός μιας κατάστασης που προκαλεί μια νέα συμπεριφορά, η οποία οδηγεί στο να γίνει πραγματικότητα η αρχικά εσφαλμένη σύλληψη της κατάστασης. Αυτή η απατηλή ισχύς της αυτοεκπληρούμενης προφητείας διαιωνίζει την κυριαρχία του λάθους. Γιατί έτσι ο προφήτης παραθέτει την πραγματική πορεία των γεγονότων ως απόδειξη για το ότι είχε εξαρχής δίκιο.<ref name="Merton">{{Citation
| last = Merton
Γραμμή 41:
Ο φιλόσοφος [[Καρλ Πόππερ]] (Karl Popper) αποκάλεσε την αυτοεκπληρούμενη προφητεία "Σύνδρομο του Οιδίποδα":
 
{{απόσπασμα|Μία από τις ιδέες που είχα συζητήσει στην "''[[Η Ένδεια του Ιστορικισμού|Ενδεια του Ιστορικισμού]]"'' ήταν η επίδραση μιας πρόβλεψης στο γεγονός που προβλέπει. Την είχα αποκαλέσει "Σύνδρομο του Οιδίποδα", γιατί το μαντείο έπαιξε έναν πολύ σημαντικό ρόλο στη ροή των γεγονότων που οδήγησαν στην εκπλήρωση του χρησμού. ...Για ένα διάστημα θεωρούσα ότι η ύπαρξη του συνδρόμου του Οιδίποδα ήταν αυτό που διέκρινε τις κοινωνικές από τις φυσικές επιστήμες. Αλλά στη βιολογία, επίσης —ακόμα και στη μοριακή βιολογία— οι προσδοκίες συχνά παίζουν ρόλο στην πραγμάτωση αυτού που προσδοκάται.<ref name="Popper">{{Citation
|last=Popper
|first=Karl
Γραμμή 52:
Πολλοί μύθοι, θρύλοι και παραμύθια χρησιμοποιούν αυτό το μοτίβο ως κεντρική ιδέα της αφήγησης. Το πεπρωμένο, η μοίρα από την οποία δεν μπορεί κανείς να ξεφύγει είναι βασικό στοιχείο του αρχαιοελληνικού τρόπου σκέψης (βλέπε [[Νέμεσις (μυθολογία)|Νέμεσις]], [[Μοίραι]], [[Ερινύες]]). Σε ένα αρκετά κοινό μοτίβο, δίνεται μια προφητεία κατά τη γέννηση ή ακόμα και πριν από τη σύλληψή ενός παιδιού ότι θα προξενήσει κάτι που αυτοί που βρίσκονται στην εξουσία δεν επιθυμούν να συμβεί, όπως π.χ. ο θάνατος κάποιου ισχυρού, ή σε ελαφρότερες εκδοχές, ο γάμος ενός φτωχού ή χαμηλότερης κοινωνικής τάξης ατόμου με άτομο που δεν προέρχεται από την τάξη του. Η ροή των γεγονότων, ωστόσο, είναι αποτέλεσμα των πράξεων που γίνονται για να τα εμποδίσουν. Πολύ συχνά είναι η εγκατάλειψη ενός παιδιού που θέτει σε κίνηση την αλληλουχία των γεγονότων.
 
Στη λογοτεχνία, οι αυτοεκπληρούμενες προφητείες χρησιμοποιούνται συχνά ως [[τέχνασμα πλοκής|τεχνάσματα πλοκής]]. Αν και χρησιμοποιούνται επί χιλιετίες, έχουν γίνει ιδιαίτερα δημοφιλείς τις τελευταίες δεκαετίες σε έργα [[επιστημονική φαντασία|επιστημονικής φαντασίας]]. Συνήθως χρησιμοποιούνται με ειρωνικό τρόπο, με τα γεγονότα που προφητεύονται να μην συμβαίνουν επειδή κάποιος αναλαμβάνει δράση για να εμποδίσει την εκπλήρωση της προφητείας (ένα σύγχρονο παράδειγμα θα ήταν η ζωή του [[Άνακιν Σκαΐγουώκερ]], του μαθητευόμενου [[Τζεντάι]] που μετατρέπεται στον σκοτεινό άρχοντα των [[Σιθ]] [[ΝτάρθΝταρθ Βέιντερ]] στον ''[[Ο Πόλεμος των Άστρων|Πόλεμο των Άστρων]]'' του [[Τζορτζ Λούκας]]).
 
===Αρχαία Ελλάδα===
Γραμμή 69:
Στο παράδειγμα αυτό, η προφητεία δίνει έναυσμα για πράξεις από τις οποίες αναμένεται κάποιο θετικό αποτέλεσμα, όμως αυτό που τελικά συμβαίνει είναι καταστροφικό, αλλά εκπληρώνει επίσης την προφητεία.
 
Μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία δεν είναι πάντα μια ανεπιτυχής προσπάθεια να αποφύγει κανείς τη μοίρα που του προδικάζεται. Για παράδειγμα, ο [[Δίας]] γνωρίζοντας για τον χρησμό που προέβλεπε ότι εκείνος θα σκότωνε τον πατέρα του [[Κρόνος|Κρόνο]] και θα καταλάμβανε τελικά τον θρόνο των Θεών, ξεκινά πόλεμο εναντίον του σε μια ενεργή προσπάθεια να εκπληρώσει την προφητεία. Η προφητεία είναι αυτοεκπληρούμενη γιατί χωρίς αυτήν, ο Δίας δεν θα είχε έναυσμα για να ξεκινήσει πόλεμο κατά του Κρόνου.
 
===Αρχαία Ρώμη===
Γραμμή 75:
 
===Σαίξπηρ===
Ο "''[[Μάκβεθ]]"'' του [[Σαίξπηρ]] είναι ένα ακόμα κλασικό παράδειγμα αυτοεκπληρούμενης προφητείας. Οι τρεις μάγισσες προφητεύουν στον Μάκβεθ ότι θα γίνει βασιλιάς, αλλά και ότι θα τον διαδεχθεί ο γιός του καλύτερου φίλου του Μπάνκο, και όχι τα δικά του παιδιά. Ο Μάκβεθ, υποκινούμενος από την προφητεία, σκοτώνει τον βασιλιά και τον Μπάνκο, κάτι που δεν θα είχε κάνει σε άλλη περίπτωση. Οι μάγισσες του λένε επίσης ότι πρέπει να φοβάται τον Μακντάφ, κάτι που λειτουργεί επίσης ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Χωρίς αυτή την προειδοποίηση, δεν θα είχε ποτέ σκοτώσει την οικογένεια του Μακντάφ, και ο Μακντάφ δεν θα είχε το κίνητρο της εκδίκησης ωστέ να ηγηθεί μιας επανάστασης εναντίον του Μάκβεθ και να τον σκοτώσει.
 
===Σύγχρονη εποχή===
Πιο σύγχρονες εκδοχές της αυτοεκπληρούμενης προφητείας συναντάμε στα έργα ''[[Ο Πόλεμος των Άστρων]]'' και ''[[Χάρι Πότερ]]'', όπου ο [[Νταρθ Βέιντερ]] και ο [[Λόρδος Βόλντεμορτ]] αντίστοιχα, επιχειρούν να εμποδίσουν την εκπλήρωση μιας προφητείας που προβλέπει την πτώση τους, αλλά αντ'αυτού δημιουργούν τις συνθήκες που οδηγούν στην εκπλήρωσή της.
 
{{Ενσωμάτωση κειμένου|en| self-fulfilling prophecy}}