Αυτοεκπληρούμενη προφητεία: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μ προσθηκη κατηγοριών |
μΧωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
||
Γραμμή 1:
'''Αυτοεκπληρούμενη προφητεία''' είναι μια πρόβλεψη που άμεσα ή έμμεσα προκαλεί η ίδια την πραγμάτωσή της, λόγω θετικής [[ανάδραση|ανάδρασης]] μεταξύ πεποίθησης και συμπεριφοράς. Παρότι παραδείγματα τέτοιων προφητειών μπορούμε να βρούμε στην [[Αρχαία ελληνική λογοτεχνία|αρχαία ελληνική]] και την [[αρχαία ινδική λογοτεχνία]], η φράση "αυτοεκπληρούμενη προφητεία" αποδίδεται στον κοινωνιολόγο [[Ρόμπερτ Μέρτον]] (Robert K. Merton) που πρώτος την επινόησε ως όρο και μελέτησε συστηματικά τη δομή και τις συνέπειές της. Στο ομώνυμο άρθρο του γραμμένο το 1948, ο Μέρτον την ορίζει ως εξής:
{{quote|Η αυτοεκπληρούμενη προφητεία είναι, αρχικά, ένας εσφαλμένος ορισμός μιας κατάστασης που προκαλεί μια νέα συμπεριφορά, η οποία οδηγεί στο να γίνει πραγματικότητα η αρχικά εσφαλμένη σύλληψη της κατάστασης. Αυτή η απατηλή ισχύς της αυτοεκπληρούμενης προφητείας διαιωνίζει την κυριαρχία του λάθους. Γιατί έτσι ο προφήτης παραθέτει την πραγματική πορεία των γεγονότων ως απόδειξη για το ότι είχε εξαρχής δίκιο.<ref name="Merton">{{Citation
| last = Merton
Γραμμή 41:
Ο φιλόσοφος [[Καρλ Πόππερ]] (Karl Popper) αποκάλεσε την αυτοεκπληρούμενη προφητεία "Σύνδρομο του Οιδίποδα":
{{απόσπασμα|Μία από τις ιδέες που είχα συζητήσει στην
|last=Popper
|first=Karl
Γραμμή 52:
Πολλοί μύθοι, θρύλοι και παραμύθια χρησιμοποιούν αυτό το μοτίβο ως κεντρική ιδέα της αφήγησης. Το πεπρωμένο, η μοίρα από την οποία δεν μπορεί κανείς να ξεφύγει είναι βασικό στοιχείο του αρχαιοελληνικού τρόπου σκέψης (βλέπε [[Νέμεσις (μυθολογία)|Νέμεσις]], [[Μοίραι]], [[Ερινύες]]). Σε ένα αρκετά κοινό μοτίβο, δίνεται μια προφητεία κατά τη γέννηση ή ακόμα και πριν από τη σύλληψή ενός παιδιού ότι θα προξενήσει κάτι που αυτοί που βρίσκονται στην εξουσία δεν επιθυμούν να συμβεί, όπως π.χ. ο θάνατος κάποιου ισχυρού, ή σε ελαφρότερες εκδοχές, ο γάμος ενός φτωχού ή χαμηλότερης κοινωνικής τάξης ατόμου με άτομο που δεν προέρχεται από την τάξη του. Η ροή των γεγονότων, ωστόσο, είναι αποτέλεσμα των πράξεων που γίνονται για να τα εμποδίσουν. Πολύ συχνά είναι η εγκατάλειψη ενός παιδιού που θέτει σε κίνηση την αλληλουχία των γεγονότων.
Στη λογοτεχνία, οι αυτοεκπληρούμενες προφητείες χρησιμοποιούνται συχνά ως [[τέχνασμα πλοκής|τεχνάσματα πλοκής]]. Αν και χρησιμοποιούνται επί χιλιετίες, έχουν γίνει ιδιαίτερα δημοφιλείς τις τελευταίες δεκαετίες σε έργα [[επιστημονική φαντασία|επιστημονικής φαντασίας]]. Συνήθως χρησιμοποιούνται με ειρωνικό τρόπο, με τα γεγονότα που προφητεύονται να μην συμβαίνουν επειδή κάποιος αναλαμβάνει δράση για να εμποδίσει την εκπλήρωση της προφητείας (ένα σύγχρονο παράδειγμα θα ήταν η ζωή του [[Άνακιν Σκαΐγουώκερ]], του μαθητευόμενου [[Τζεντάι]] που μετατρέπεται στον σκοτεινό άρχοντα των [[Σιθ]] [[
===Αρχαία Ελλάδα===
Γραμμή 69:
Στο παράδειγμα αυτό, η προφητεία δίνει έναυσμα για πράξεις από τις οποίες αναμένεται κάποιο θετικό αποτέλεσμα, όμως αυτό που τελικά συμβαίνει είναι καταστροφικό, αλλά εκπληρώνει επίσης την προφητεία.
Μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία δεν είναι πάντα μια ανεπιτυχής προσπάθεια να αποφύγει κανείς τη μοίρα που του προδικάζεται. Για παράδειγμα, ο [[Δίας]] γνωρίζοντας για τον χρησμό που προέβλεπε ότι εκείνος θα σκότωνε τον πατέρα του [[Κρόνος|Κρόνο]] και θα καταλάμβανε τελικά τον θρόνο των Θεών, ξεκινά πόλεμο εναντίον του σε μια ενεργή προσπάθεια να εκπληρώσει την προφητεία. Η προφητεία είναι αυτοεκπληρούμενη γιατί χωρίς αυτήν, ο Δίας δεν θα είχε έναυσμα για να ξεκινήσει πόλεμο κατά του Κρόνου.
===Αρχαία Ρώμη===
Γραμμή 75:
===Σαίξπηρ===
Ο
===Σύγχρονη εποχή===
Πιο σύγχρονες εκδοχές της αυτοεκπληρούμενης προφητείας συναντάμε στα έργα ''[[Ο Πόλεμος των Άστρων]]'' και ''[[Χάρι Πότερ]]'', όπου ο [[Νταρθ Βέιντερ]] και ο [[Λόρδος Βόλντεμορτ]] αντίστοιχα, επιχειρούν να εμποδίσουν την εκπλήρωση μιας προφητείας που προβλέπει την πτώση τους, αλλά αντ'αυτού δημιουργούν τις συνθήκες που οδηγούν στην εκπλήρωσή της.
{{Ενσωμάτωση κειμένου|en| self-fulfilling prophecy}}
|