|
}}
ΟΗ '''περιφερειακή ενότητα Φωκίδας''', πρώην '''νομός Φωκίδας''', είναι γεωγραφική περιοχή και νομόςπεριφερειακή ενότητα της [[περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας|περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας]]. Έχει έκταση 2.120 [[Τετραγωνικό χιλιόμετρο|χλμ²]] και πληθυσμό 48.284 ([[απογραφή]] [[2001]]).
Η οικονομία τουτης νομούΦωκίδας βασίζεται στην καλλιέργεια της [[ελιά]]ς, στατα μεταλλεία [[Βωξίτης|βωξίτη]], στοντον [[τουρισμός|τουρισμό]], στηντην παραγωγή [[μέλι|μελιού]], στιςτις ιχθυοκαλλιέργειες, στηντην [[κτηνοτροφία]], στηντην πτηνοτροφία και την [[αλιεία]]. Πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη είναι η [[Άμφισσα]].
Η Φωκίδα παραδοσιακά είχε δύο επαρχίες, την [[Παρνασσίδα]] και τη [[Δωρίδα]]. Πλέον οι επαρχίες έχουν καταργηθεί ως διοικητική διαίρεση, αλλά οι δύο περιοχές διατηρούν την δική τους ξεχωριστή ταυτότητα.
== Γεωγραφία ==
ΟΗ νομός ΦωκίδαςΦωκίδα βρίσκεται στηστην καρδιά της [[Στερεά Ελλάδα|Στερεάς Ελλάδας]] και συνορεύει με τοτη [[Νομός Βοιωτίας|νομό ΒοιωτίαςΒοιωτία]] ανατολικά, τοτη [[Νομός Φθιώτιδας|νομό ΦθιώτιδαςΦθιώτιδα]] βόρεια και τοτην [[Νομός Αιτωλοακαρνανίας|νομό ΑιτωλοακαρνανίαςΑιτωλοακαρνανία]] δυτικά. Στα νότια βρέχεται από τον [[Κορινθιακός Κόλπος|Κορινθιακό κόλπο]].
Είναι από τους πιο ορεινούς νομούς της [[Ελλάδα]]ς με εναλασσόμενοεναλλασσόμενο γεωμορφολογικό τοπίο, αφού περιλαμβάνει τέσσερα από τα υψηλότερα βουνά της χώρας, την [[Γκιώνα]], τον [[Παρνασσός|Παρνασσό]], τα [[Βαρδούσια]] και την [[Οίτη]], με πετρώδες κατά κύριο λόγο έδαφος, ενώ ταυτόχρονα διαθέτει την Λίμνη του [[Μόρνος|Μόρνου]] από την οποία υδροδοτείται η [[Αθήνα]] και τον Ελαιώνα της Άμφισσας, ίσως την μεγαλύτερη έκταση με ελιές που υπάρχει σήμερα.
== Διοικητικά ==
Παραδοσιακά η Φωκίδα χωριζόταν σε δύο επαρχίες, οι οποίες δεν υφίστανται πλέον ως διοικητικές μονάδες, την [[Παρνασσίδα]] με πρωτεύουσα την [[Άμφισσα]] και τη [[Δωρίδα]] με πρωτεύουσα το [[Λιδωρίκι]]. Πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη του νομού είναι η Άμφισσα, ενώ άλλες κωμοπόλεις είναι η [[Ιτέα Φωκίδος|Ιτέα]], οι [[Δελφοί]], η [[Δεσφίνα]] και το [[Γαλαξίδι]].
Με το "''[[Σχέδιο Καποδίστριας]]"'', ο Νομός ήταν χωρισμένος σε 12 [[Δήμος|δήμους]]. Για τον πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε [[Διοικητική διαίρεση νομού Φωκίδας]].
Από το 2011 με το "''[[Πρόγραμμα Καλλικράτης]]"'' περιλαμβάνει 2 δήμους, Δελφών και Δωρίδας.
ΟΗ Νομός ΦωκίδαςΦωκίδα εκπροσωπείται από ένα βουλευτή στο [[Ελληνικό Κοινοβούλιο]].
Η Περιφερειακήπεριφερειακή Ενότηταενότητα Φωκίδας υπάγεται διοικητικά στην [[Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας]], με πρωτεύουσα τη [[Λαμία]].
=== Διοικητική ιστορία ===
Κατά τη διοικητική διαίρεση του Ελληνικούελληνικού Κράτουςκράτους το [[1833]], ιδρύθηκε ο Νομόςνομός Φωκίδος και Λοκρίδος, ο οποίος περιελάμβανε τις μέχρι τότε επαρχίες Σαλώνων, ΓαλαξιδίουΓαλαξειδίου, Λιδωρικίου, Μαλανδρίνου, Ζητουνίου, Πατρατζικίου και Βουδουνίτσης. Ο Νομόςνομός αυτός αποτελούνταν από τις επαρχίες: [[Παρνασσίδα|Παρνασσίδος]] με έδρα τα Σάλωνα (Άμφισσα), Δωρίδος με έδρα το [[Λιδωρίκι Φωκίδος|Λιδωρίκι]], Φθιώτιδος με έδρα το Ζητούνιον ([[Λαμία]]) και Λοκρίδος με έδρα το Ταλάντιον ([[Αταλάντη]]). Πρωτεύουσα του νομού ορίστηκε η Άμφισσα, που ήταν η ιστορική πρωτεύουσα της [[Ρούμελη]]ς.
Το [[1836]] - [[1837]] ο Νομόςνομός, με την εισαγωγή του συστήματος Διοικήσεωνδιοικήσεων - Υποδιοικήσεωνυποδιοικήσεων, διαιρέθηκε στις Διοικήσειςδιοικήσεις Φωκίδος και Φθιώτιδος και τις Υποδιοικήσειςυποδιοικήσεις Δωρίδος και Λοκρίδος. Το [[1845]] ιδρύθηκε εκ νέου ο παλαιός Νομόςνομός, με το όνομα Φθιώτιδος και Φωκίδος, με την έδρα του να μεταφέρεται στη Λαμία. Το [[1899]] ο νομός διασπάστηκε και έτσι για πρώτη φορά ιδρύθηκαν δύο ξεχωριστοί νομοί, ο Νομόςνομός Φωκίδος (με έδρα την Άμφισσα) και ο [[Νομός Φθιώτιδας|Νομόςνομός Φθιώτιδος]] (με έδρα τη Λαμία). Το [[1909]] ανασυστάθηκε ο Νομόςνομός Φθιώτιδος και Φωκίδος (Φθιωτιδοφωκίδος), ενώ το [[1946]] διασπάστηκε ξανά, αυτή τη φορά οριστικά μέχρι και σήμερα, με τον Νομόνομό Φωκίδας να αποτελείται από τις δύο επαρχίες (Παρνασσίδα και Δωρίδα), μέχρι την κατάργηση των επαρχιών και την ίδρυση των καποδιστριακών δήμων.
== Αξιοθέατα ==
== Ιστορικά στοιχεία ==
Η Φωκίδα, σύμφωνα με την [[ελληνική μυθολογία]] και κατά την επισκρατέστερηεπικρατέστερη άποψη, πήρε το όνομά της από τον Φώκο, γιο του Ορτυνίωνα, που ήταν ο αρχηγός των Δωριέων [[Αρχαία Κόρινθος|Κορινθίων]] που κυρίευσαν την περιοχή και μετονομάστηκαν σε [[Φωκείς]]. Ήταν διάσημη για το σημαντικότερο μαντείο της αρχαιότητας, το [[Μαντείο των Δελφών]] που βρισκόταν στον "«ομφαλό της γης"», τους [[Δελφοί|Δελφούς]].
Προϊστορικοί κάτοικοι της Φωκίδας ήταν οι [[Πελασγοί]] ενώ αργότερα ήρθαν σε αυτή οι [[Αιολείς]] και τελευταίοι οι [[Δωριείς]]. Στην αρχαιότητα η θέση της Φωκίδας διέφερε από την σημερινή. Βρισκόταν ανατολικότερα και εκτεινόταν μέχρι το [[Στείρι Βοιωτίας|Στείρι]], τους [[Δελφοί|Δελφούς]] και το Κρισαίο Πεδίο από όπου ξεκινούσε η [[Λοκρίδα#Οζολία Λοκρίδα|Οζολία Λοκρίδα]]. Οι σπουδαιότερες πόλεις της Οζολίας ή Εσπερίας Λοκρίδας, η Άμφισσα, η Μυωνία (σημερινή [[Αγία Ευθυμία Φωκίδας|Αγία Ευθυμία]]), το Χάλαιον, η Οιάνθεια (σημερινό [[Γαλαξίδι]]), ο Τολοφώνας και το Ευπάλιον ανήκουν στην σημερινή Φωκίδα.
Η περιοχή της Φωκίδας είχε τη μέγιστη συνεισφορά στην [[Επανάσταση του 1821]], αντιστρόφως ανάλογη του μικρού μεγέθους της, με την ανάδειξη αγωνιστών όπως ο [[Σαλώνων Ησαΐας]], ο [[Αθανάσιος Διάκος]], ο [[Οδυσσέας Ανδρούτσος]], ο [[Πανουργιάς]], ο [[Γιάννης Δυοβουνιώτης]], ο Τράκας, ο [[Γιάννης Γκούρας]], ο Μητρόπουλος, ο Στρατηγός Γιάννης Μακρυγιάννης και άλλοι. Η επέτειος της κατάληψης του κάστρου της Άμφισσας (Κάστρο των Σαλώνων) από τους [[Έλληνες]] ([[10 Απριλίου]] [[1821]]) εορτάζεται με κάθε επισημότητα κάθε χρόνο από τους κατοίκους της πόλης.
Στα χρόνια της [[Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|κατοχής]] από τους [[Ιταλία|Ιταλούς]] και [[Γερμανία|Γερμανούς]], η περιοχή δοκιμάστηκε άσχημα και υπήρξαν καταστροφές (κάψιμο χωριών, εκτελέσεις) όπως αυτές που έγιναν σε Αγία Ευθυμία, Βουνιχώρα, Σεγδίτσα και Καλοσκοπή. Από την άλλη, στα γύρω βουνά έδρασε οργανωμένο αντάρτικο, το οποίο είχε και νικηφόρες μάχες εναντίον των κατακτητών (Ρυκά, Καρούτες). Η περιοχή, επίσης, δοκιμάστηκε και στον [[Ελληνικός Εμφύλιος 1946 - 1949|Εμφύλιο]] σπαραγμό ]] με πολλές απώλειες για τους κατοίκους της.
== Τοπικά έθιμα και εκδηλώσεις ==
== Διάσημοι Φωκείς ==
Πολλά είναι τα άτομα με καταγωγή από την Φωκίδα, τα οποία απέκτησαν πανελλήνια φήμη στη νεότερη εποχή. Στον τομέα των γραμμάτων και των τεχνών ξεχωρίζουν ο λογοτέχνης [[Γιάννης Σκαρίμπας]] από την Αγία Ευθυμία, οι ζωγράφοι [[Σπύρος Παπαλουκάς]] από την Δεσφίνα και [[Σπύρος Βασιλείου]] από το [[Γαλαξείδι]], ο καθηγητής Αλέξανδρος Δελμούζος από την [[Άμφισσα]] και ο λαογράφος Δημήτρης Λουκόπουλος από την Αρτοτίνα.
Από την επανάσταση του 1821 ξεχωρίζουν ο [[Αθανάσιος Διάκος]] από τη [[Αθανάσιος Διάκος Φωκίδος|Μουσουνίτσα]], ο στρατηγός [[Μακρυγιάννης]] από το Κροκύλειο Φωκίδος, ο [[Σαλώνων Ησαΐας|Επίσκοπος Σαλώνων Ησαΐας]] από την Δεσφίνα, ο αρματωλός [[Αστραπόγιαννος]] από την Αγία Ευθυμία, ο [[Πανουργιάς]] από τον Άγιο Γεώργιο, ο οπλαρχηγός [[Γιάννης Γκούρας]], καθώς και η λαϊκή ηρωίδα [[Μαρία Πενταγιώτισσα]] από τους [[Πενταγιοί Φωκίδος|Πενταγιούς]].
Ευθύμιος Κεχαγιάς από την Σεγδίτσα πρώτος προεδρος της βουλής και υπουργός Οικονομικών
== Δείτε επίσης ==
|
