Φθογγικές μεταβολές: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μΧωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
Yobot (συζήτηση | συνεισφορές) μ Διόρθωση συντακτικών λαθών του κώδικα με τη χρήση AWB (11457) |
||
Γραμμή 3:
== [[Φωνητικός νόμος|Φωνητικοί νόμοι]] ==
Όταν αυτές οι μεταβολές συμβαίνουν χωρίς εξαιρέσεις σε μια συγκεκριμένη γλώσσα σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο, τότε ονομάζονται φωνητικοί νόμοι. Ένα παράδειγμα είναι ο νόμος του Γκράσμαν που ίσχυσε στα Αρχαία Ελληνικά και τα Σανσκριτικά. Σύμφωνα με αυτό τον νόμο όταν ένα δασύ σύμφωνο ακολουθείται από άλλο επίσης δασύ σύμφωνο στην επόμενη συλλαβή, τότε η πρώτη συλλαβή αποδασύνεται:
* /tʰú-ɔː/ θύω - /e-tú-tʰɛː/ ἐτύθη
*/tʰrík-s/ θρίξ - /tríkʰ-es/ τρίχες
▲==[[Χασμωδία]]==
Οι φθογγικές μεταβολές βοηθούν στην εξομάλυνση της χασμωδίας – συνάντηση φωνηέντων είτε μέσα στην ίδια λέξη είτε μεταξύ δύο λέξεων – είτε εξυπηρετούν τη διευκόλυνση της προφοράς.
Γραμμή 18 ⟶ 17 :
*Συνεκφώνηση είναι το φαινόμενο κατά το οποίο δύο γειτονικά φωνήεντα προφέρονται ως δίφθογγος σε μια συλλαβή: κάη-κα αντί κά-η-κα.
*[[Συνίζηση]] παρατηρείται όταν μετά από τους φθόγγους /i/ και /ε/ ακολουθεί άλλο φωνήεν που προφέρεται μαζί τους σε μια συλλαβή: ά-δει-α αλλά και ως δισύλλαβη λέξη: ά-δεια, π.χ. παίρνω ά-δει-α αλλά η τάξη είναι ά-δεια. Τα συμπλέγματα αυτά που προκύπτουν από συνίζηση είναι οι λεγόμενες καταχρηστικές δίφθογγοι. Οι συνιζημένοι και οι ασυνίζητοι τύποι μερικές φορές διαφέρουν σημασιολογικά ή υφολογικά: έ-ννοια αλλά έ-ννοι-α.
*[[Συναλοιφή]] παρατηρείται όταν δύο γειτονικά φωνήεντα προφέρονται ως ένα: ακούουν – ακούν. Η συναλοιφή μέσα στα όρια μίας λέξης ονομάζεται [[συναίρεση]], αγαπάω - αγαπώ. Όταν τα γειτονικά φωνήεντα είναι όμοια τότε προφέρονται ως ένα, όταν είναι διαφορετικά προφέρεται το πιο ισχυρό: Νικόλαος – Νικόλας. Η συναλοιφή που παρατηρείται μεταξύ γειτονικών λέξεων μπορεί να σημειωθεί στη γραφή με την απόστροφο. Όταν χάνεται το αρχικό φωνήεν της ακόλουθης λέξης έχουμε αφαίρεση (πού ΄σαι;), ενώ όταν χάνεται το τελικό φωνήεν της προηγούμενης λέξης έχουμε [[Έκθλιψη (γραμματική)|έκθλιψη]] (τ΄ όνειρο). Όταν προκύπτει νέο φωνήεν ως αποτέλεσμα της συναλοιφής τότε έχουμε [[Κράση (γραμματική)|κράση]] (που έχει - πόχει). [[Aφαίρεση]] μπορεί να συμβεί και ανεξάρτητα από το προηγούμενο φωνήεν. Παρατηρείται σε αρχικά φωνήεντα λέξεων: (α)γελάδα, (ε)πάνω, (η)μέρα, (ε)ρωτώ κλπ. Το αντίθετο φαινόμενο λέγεται [[
*[[Αφομοίωση]] είναι το φαινόμενο κατά το οποίο το φωνήεν μιας συλλαβής γίνεται το ίδιο με το φωνήεν μιας γειτονικής συλλαβής: παραιτώ – παρατώ.
*Όταν δύο φθόγγοι αλλάζουν αμοιβαία τη θέση τους έχουμε [[μετάθεση (φωνητική)]]: Ιθάκη – Θιάκι, καμηλαύκι – καλημαύκι, χούφτα – φούχτα.
Γραμμή 25 ⟶ 24 :
* [[Ανομοίωση]] είναι το αντίθετο φαινόμενο, ένας από τους γειτονικούς φθόγγους μετατρέπεται σε άλλον, διαφορετικό κατά κάποια φωνητική ιδιότητα: κτήνος [ˈktinɔs] – χτήνος [ˈxtinɔs]. Εδώ το στιγμιαίο /k/ τρέπεται στο αντίστοιχό του εξακολουθητικό /x/, δηλαδή διαφοροποιείται ως προς τον τρόπο άρθρωσης.<ref>{{cite book | title=Φωνητική της Ελληνικής | publisher=ISEL Editions | author=Αντώνης Μποτίνης | year=2011 | isbn=978-88-95909-05-9}}</ref>
* [[Απλολογία]] είναι η αποκοπή ολόκληρης συλλαβής όταν δύο γειτονικές συλλαβές είναι ίδιες ή πολύ όμοιες: τραγι(κο)κωμωδία, αστρ(απ)οπελέκι, (δι)δάσκαλος.
* [[Αντιμεταχώρηση]] είναι η αμοιβαία αλλαγή χρόνου ανάμεσα σε ένα μακρόχρονο και ένα βραχύχρονο φωνήεν:αρχ. Ελλ. (βασιλῆος - βασιλέως).
*'''Τροπή''' είναι η ποιοτική μεταβολή ενός φωνήεντος σε άλλο φωνήεν του ίδιου χρόνου: αρχ. Ελλ. (λέγω - λόγος, ἀμείβω - ἀμοιβή). Η μεταβολή μπορεί να επηρεάσει μόνο τον χρόνο του φωνήεντος και τότε ονομάζεται ποσοτική μεταβολή η οποία διακρίνεται σε:
* [[Βράχυνση]] ή '''συστολή''': μεταβολή μακρόχρονου φωνήεντος ή διφθόγγου σε βραχύχρονο: αρχ. Ελλ. (δίδωμι, δῶρον - δίδομαι, δόσις).
* [[Έκταση (φωνητική)]]: μεταβολή βραχύχρονου φωνήεντος σε μακρόχρονο: αρχ. Ελλ. (ποιέω - ποιήσω, ἐλπίζω - ἤλπιζον).
* [[Αντέκταση]] ή αναληρωματική έκταση: μεταβολή βραχύχρονου φωνήεντος σε μακρόχρονο μετά από αποβολή ενός ή περισσότερων συμφώνων που ακολουθούν: αρχ. Ελλ. (ἕν-ς - εἷς, λέοντ-σι - λέουσι, τάλᾰν-ς - τάλᾱς).
| |||