Ιωνική Επανάσταση: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Η '''Ιωνική Επανάσταση''' (499 π.Χ. - 493 π.Χ.), και οι σχετικές επαναστάσεις στην [[Αιολίδα]], στη [[Δωρίδα (Μικρά Ασία)|Δωρίδα]], στην [[Κύπρος|Κύπρο]] και στην [[Καρία]] ήταν στρατιωτικές εξεγέρσεις πολλών περιοχών της Μικράς Ασίας κατά της [[Οίκος των Αχαιμενιδών|περσικής]] κυριαρχίας και έληξαν με την αποφασιστική νίκη των Περσών και την κατάπνιξη της εξέγερσης. Αιτία της επανάστασης ήταν η δυσαρέσκεια των κατοίκων των [[Ιωνία|ιωνικών]] [[Πόλη-κράτος|πόλεων]] εναντίον των [[Τύραννος|τυράννων]], τους οποίους οι Πέρσες διόριζαν κυβερνήτες στις ιωνικές πόλεις, και οι μεμονωμένες ενέργειες δύο τυράννων από την [[Μίλητος|Μίλητο]]· του [[Ιστιαίος ο Μιλήσιος|Ιστιαίου]] και του [[Αρισταγόρας ο Μιλήσιος|Αρισταγόρα]]. Οι πόλεις της Ιωνίας είχαν υποταχθεί στους Πέρσες το 547/6 π.Χ. και από τότε διοικούνταν από ντόπιους τυράννους διορισμένους από τον [[Σατράπης|σατράπη]] στις [[Σάρδεις]]. Το 499 π.Χ. ο τότε τύραννος της Μιλήτου, Αρισταγόρας, με στόχο να ενισχύσει την θέση του, ξεκίνησε με την υποστήριξη του σατράπη [[Αρταφέρνης|Αρταφέρνη]] μια εκστρατεία εναντίον της [[Νάξος|Νάξου]]. Η [[Πολιορκία της Νάξου (499 π.Χ.)|πολιορκία της Νάξου]] απέτυχε και για να αποφύγει μια πιθανή απομάκρυνσή του από την ηγεσία της Μιλήτου, ο Αρισταγόρας κήρυξε στην πόλη του δημοκρατία, προκάλεσε την πτώση άλλων τυράννων σε πόλεις της Ιωνίας και υποκίνησε έναν γενικό ξεσηκωμό των Ιώνων εναντίον της περσικής κυριαρχίας.

Από τις ελληνικές πόλεις της ηπειρωτικής Ελλάδος, μονάχα η [[Αθήνα]] και η [[Ερέτρια]] δέχθηκαν να βοηθήσουν και έστειλαν 25 τριήρεις. Οι επαναστάτες έκαψαν τις [[Σάρδεις]], ωστόσο υπέστησαν βαριά ήττα στην [[Έφεσος|Έφεσο]]. Για τρία χρόνια, οι Πέρσες κατέπνιγαν την εξέγερση στην Καρία και το 494 π.Χ. ανασυντάχθηκαν, νίκησαν τους Ίωνες στη [[Ναυμαχία της Λάδης (494 π.Χ.)|ναυμαχία της Λάδης]] - μετά την αποστασία των Σαμίων - και κατέστρεψαν την [[Μίλητος|Μίλητο]].

Η Ιωνική Επανάσταση αποτελεί την πρώτη μεγάλη πολεμική σύρραξη μεταξύ Ελλήνων και Περσών και την πρώτη φάση των [[Περσικοί Πόλεμοι|Περσικών Πολέμων]]. Παρόλο που οι ιωνικές πόλεις επανακτήθηκαν, ο βασιλιάς [[Δαρείος Α΄ της Περσίας|Δαρείος]] ορκίστηκε να εκδικηθεί την Αθήνα και την Ερέτρια για την υποστήριξή τους. Καθώς, όμως, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, είδε ότι οι πολυάριθμες ελληνικές πόλεις αποτελούσαν μία διαρκή απειλή για την σταθερότητα της αυτοκρατορίας του, ο Δαρείος αποφάσισε να κατακτήσει όλη την Ελλάδα. Το 492 π.Χ. η [[Πρώτη περσική εισβολή στην Ελλάδα|πρώτη περσική εισβολή στην Ελλάδα]], η επόμενη φάση των Περσικών Πολέμων, είναι άμεσο αποτέλεσμα της Ιωνικής Επανάστασης.

Μετά την κατάρρευση του μυκηναϊκού πολιτισμού, οι Έλληνες μετακόμισαν στη Μικρά Ασία,<ref name = I14x/><ref>Θουκυδίδης, [[s:Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου/Α#12|Α.12]]</ref> χωρισμένοι σε τρεις φυλές: τους Ίωνες, τους Αιολείς και τους Δωριείς.<ref name = I14x>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Κλειώ#142|Κλειώ 142-151]]</ref> Οι Ίωνες εγκαταστάθηκαν στα παράλια της Μικράς Ασίας, όπου έχτισαν 12 πόλεις ([[Μίλητος]], [[Μυούς]], [[Πριήνη]], [[Έφεσος]], [[Κολοφώνα]], [[Λέβεδος]], [[Τέω|Τέως]]ς, [[Κλαζομενές]], [[Φώκαια]], [[Ερυθρές Ιωνίας|Ερυθραί]], [[Σάμος (πόλη)|Σάμος]] και [[Χίος (πόλη)|Χίος]]).<ref name = I14x/> Αν και οι ιωνικές πόλεις ήταν ανεξάρτητες, συμμετείχαν όλες στο [[Πανιώνιο]].<ref name = I143>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Κλειώ#143|Κλειώ 143]]</ref><ref name = I148>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Κλειώ#148|Κλειώ 148]]</ref> Η ανεξαρτησία των ιωνικών πόλεων έληξε μετά την επέκταση των [[Λυδοί|Λυδών]], οι οποίοι έδωσαν μεν αυτονομία στη Μίλητο, αλλά υποχρέωσαν τους Ίωνες να τους ακολουθούν στις εκστρατείες.<ref>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Κλειώ#22|Κλειώ 22]]</ref> Παράλληλα, οι Λυδοί βρίσκονταν σε πόλεμο με τους [[Περσική Αυτοκρατορία|Μήδους]], αλλά υπέγραψαν ειρήνη, ορίζοντας τον [[Άλυς|Άλυ]] ποταμό ως σύνορο των βασιλείων τους.<ref>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Κλειώ#74|Κλειώ 74]]</ref> Την ηγεσία των Λυδών ανέλαβε ο [[Κροίσος]], ο οποίος σκόπευε να καταλάβει όλες τις ελληνικές περιοχές στη Μ. Ασία - την ηγεσία των Περσών ανέλαβε ο Κύρος, ο οποίος επέκτεινε το βασίλειό του.<ref name = I126>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Κλειώ#126|Κλειώ 126]]</ref> Ο Κροίσος έβλεπε την ευκαιρία να επεκταθεί χάρη στο χάος που επικρατούσε στην Περσία. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι προτού επιτεθεί, ο Κροίσος επισκέφθηκε την [[Πυθία]], η οποία του είπε ότι αν περάσει τα σύνορα θα καταστρέψει μια μεγάλη αυτοκρατορία (εννοώντας τη [[Λυδία]]). Ο Κροίσος, ο οποίος δεν κατάλαβε το νόημα της προφητείας, επιτέθηκε στους Πέρσες, αλλά νικήθηκε και αιχμαλωτίστηκε.<ref>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Κλειώ#55|Κλειώ 55]]</ref>

Εξαιτίας της ήττας στη Νάξο, ο Αρισταγόρας βρέθηκε σε εξαιρετικά δύσκολη θέση. Κατάλαβε ότι οι Πέρσες θα τον τιμωρούσαν επειδή δεν μπορούσε να πληρώσει τα χρήματα που χρωστούσε στον Αρταφέρνη και δεν κατάφερε να καταλάβει την πόλη, γι' αυτό και έπεισε τους κατοίκους της πόλης του να εξεγερθούν κατά των Περσών.<ref name = V35>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Τερψιχόρη#35|Τερψιχόρη 35]]</ref> Ο Αρισταγόρας συγκάλεσε συμβούλιο με τους διανοούμενους του και όλοι, πλην του [[Εκαταίος ο Μιλήσιος|Εκαταίου του Μιλήσιου]], συμφώνησαν να εξεγερθούν.<ref name = V36>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Τερψιχόρη#36|Τερψιχόρη 36]]</ref> Ο Αρισταγόρας παραιτήθηκε από τύραννος και κήρυξε την πόλη του δημοκρατία.<ref name = V37>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Τερψιχόρη#37|Τερψιχόρη 37]]</ref> Συγκέντρωσε όλους τους Έλληνες που συμμετείχαν στην πολιορκία της Νάξου, συνέλαβε τους τυράννους και τους έστειλε στις πόλεις τους, με σκοπό να κερδίσει τη στήριξή τους - αρκετοί απ' αυτούς εκτελέστηκαν ή εξορίστηκαν.<ref name = V38>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Τερψιχόρη#38|Τερψιχόρη 38]]</ref>

Όλα τα βασίλεια της Κύπρου εξεγέρθηκαν εκτός από την [[Αμαθούντα]]. Αρχηγός της εξέγερσης στην Κύπρο ήταν ο [[Ονήσιλος]]. Ο [[Γόργος]], αδερφός του Ονήσιλου και βασιλιάς της Σαλαμίνας, αρνήθηκε να επαναστατήσει, γι' αυτό και εκθρονίστηκε από τον αδερφό του. Ο Γόργος κατέφυγε στους Πέρσες, ενώ ο Ονήσιλος έπεισε όλους τους Κύπριους, πλην των Αμαθουσίων, να εξεγερθούν - ο Ονήσιλος πολιόρκησε την Αμαθούντα για να πείσει τους κατοίκους της να συμμετέχουν στην εξέγερση.<ref name = V104/> Το 498 π.Χ., ενώ ο Ονήσιλος πολιορκούσε την Αμαθούντα, έγινε γνωστό ότι οι Πέρσες, υπό την ηγεσία του Αρτύβιου, έφθασαν στην Κύπρο χάρη στους Φοίνικες - γι' αυτό και ο Ονήσιλος ζήτησε βοήθεια από τους Ίωνες, οι οποίοι έστειλαν πολλές ενισχύσεις<ref name = V108>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Τερψιχόρη#108|Τερψιχόρη 108]]</ref> και διέλυσαν σε ναυμαχία τους Φοίνικες.<ref name = V109>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Τερψιχόρη#109|Τερψιχόρη 109]]</ref> Οι Κύπριοι είχαν αρχικά την υπεροχή και είχαν σκοτώσει τον αρχηγό των Περσών, αλλά όταν ο βασιλιάς του Κουρίου [[Στησάνωρ]] και τα άρματα των Σαλαμινίων πήραν το μέρος των Περσών, οι τελευταίοι τελικά νίκησαν ενώ ο Ονήσιλος σκοτώθηκε στη μάχη. Μετά από πολιορκία πέντε μηνών, οι Πέρσες κατέλαβαν τους [[Σόλοι (Κύπρος)|Σόλους]], αφού άνοιξαν υπονόμους γύρω από το τείχος. Η [[Πάφος]] πολιορκήθηκε επίσης. Τελικά οι Πέρσες κατέπνιξαν την κυπριακή εξέγερση και οι Ίωνες επέστρεψαν στις πόλεις τους. Οι συνέπειες ήταν οι φιλέλληνες βασιλείς να αντικατασταθούν με φιλικά διακείμενους στους Πέρσες και οι Κύπριοι να παραχωρούν στρατιωτικές δυνάμεις στις εκστρατείες των Περσών. Έτσι κυπριακές δυνάμεις έλαβαν μέρος στην εκστρατεία εναντίον της Ελλάδας (480 π.Χ.) με 150 πλοία. <ref name = V113>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Τερψιχόρη#113|Τερψιχόρη 113]]</ref>

Μετά από αυτές τις επιτυχίες, ο Δαυρίσης ξεκίνησε το χρονοβόρο έργο της πλήρους εξάλειψης των τοπικών εστιών αντίστασης, πολιορκώντας τα καρικά οχυρά. Αυτό είναι πιθανό πως έγινε την επόμενη χρονιά (496 π.Χ.). Ωστόσο οι Κάρες ενώθηκαν για μια ακόμη φορά και του έστησαν ενέδρα στον δρόμο για την [[Πήδασος|Πήδασο]].<ref name = V121>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Τερψιχόρη#120|Τερψιχόρη 121]]</ref> Οι Πέρσες έπεσαν στην παγίδα και έχασαν πολλούς άνδρες - στη μάχη σκοτώθηκαν ο Δαυρίσης και τέσσερεις άλλοι διοικητές. Μετά την καταστροφή αυτή, η σύγκρουση έφτασε σε αδιέξοδο και δεν αποτελεί έκπηξη το γεγονός πως καμία περαιτέρω στρατιωτική ενέργεια δεν σημειώθηκε σε εκείνη τη χρονιά και την επόμενη (495 π.Χ.). <ref>Boardman ''et al'', σελ. 485.</ref>

Ουσιαστικά, η επανάσταση έληξε μετά τη ναυμαχία της Λάδης. Οι Πέρσες κατέλαβαν τη Μίλητο, μετά από έφοδο, υπονομεύοντας τα τείχη και χρησιμοποιώντας πολιορκητικούς κριούς. Από τους Μιλήσιους, οι άνδρες σκοτώθηκαν ή εκτοπίστηκαν στη Μεσοποταμία και τα γυναικόπαιδα έγιναν δούλοι. Όλοι οι ναοί καταστράφηκαν. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές επιβεβαιώνουν τη λεηλασία και καταστροφή της πόλης - η πόλη δεν κατάφερε ποτέ να ανακτήσει το μεγαλείο της και η περιοχή του λιμανού της εγκαταλείφθηκε οριστικά.<ref name = fine/><ref name="Boardman et al, σελ. 488-489">Boardman ''et al'', σελ. 488-489.</ref> Η Μίλητος, όπως δηλώνει ο Ηρόδοτος, έμεινε χωρίς Μιλήσιους<ref name = VI22>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Ερατώ#22|Ερατώ 22]]</ref> - οι Πέρσες έχτισαν δικά τους κτίρια και παρέδωσαν την υπόλοιπη πόλη στους Κάρες από την Πήδασο.<ref name = VI20>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Ερατώ#20|Ερατώ 20]]</ref> Οι κάτοικοι της Σάμου, συγκλονισμένοι από την προδοσία των στρατηγών τους στη Λάδη, δέχθηκαν την πρόταση των κατοίκων της [[Μεσσήνη (Ιταλία)|Ζάγκλης]] να εγκατασταθούν στις ακτές της Σικελίας, μαζί με όσους Μιλήσιους γλίτωσαν από τους Πέρσες.<ref name = VI22/> Ωστόσο η Σάμος γλίτωσε την καταστροφή, χάρη στις πράξεις των στρατηγών της στη Λάδη.<ref name = VI25>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Ερατώ#25|Ερατώ 25]]</ref>

Ο Ιστιαίος, θείος του Αρισταγόρα, είχε παραμείνει ως σύμβουλος του Δαρείου στα Σούσα. Όταν ξέσπασε η επανάσταση, κατάφερε να πείσει τον Δαρείο ότι θα τη σταματήσει την επανάσταση - ο Ηρόδοτος, ωστόσο, θεωρεί ότι πραγματικός σκοπός του Ιστιαίου ήταν η αποφυγή της ισόβιας αιχμαλωσίας.<ref name = V106>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Τερψιχόρη#106|Τερψιχόρη 106-107]]</ref> Όταν ο Ιστιαίος έφθασε στις Σάρδεις, ο Αρταφέρνης τον κατηγόρησε ευθέως για συνεργασία με τον Αρισταγόρα.<ref name = VI1>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Ερατώ#1|Ερατώ 1]]</ref> Μετά, ο Ιστιαίος έπλευσε για τη Χίο και από εκεί προσπάθησε να μπει στη Μίλητο όπου όμως δεν έγινε δεκτός. Τελικά έφτασε στη Λέσβο, όπου έπεισε τους κάτοικους του νησιού να του εξοπλίσουν πειρατικό στόλο, στην υπηρεσία των κατοίκων του Βυζαντίου.<ref name=":1"/> Όταν έμαθε για την καταστροφή της Μιλήτου, έπλευσε στη Χίο και τη λεηλάτησε. Στη συνέχεια, επικεφαλής μικτής δύναμης Ιώνων και Αιολέων, επιτέθηκε στη Θάσο. Όταν έμαθε ότι οι Πέρσες είχαν στραφεί εναντίον των υπόλοιπων Ιώνων, συμπεριλαμβανομένης της Λέσβου, ο Ιστιαίος επέστρεψε για να την υπερασπιστεί. Τελικά, κατά τη διάρκεια μιας επιδρομής του στην απέναντι μικρασιατική ακτή της [[Μυσία|Μυσίας]]ς, πιάστηκε αιχμάλωτος από τον περσικό στρατό του Άρπαγου. Είχε ελπίδες ότι θα του απονεμηθεί χάρη από τον Πέρση βασιλιά, όμως ο Αρταφέρνης τον θανάτωσε με [[Ανασκολοπισμός|ανασκολοπισμό]] και έστειλε το κεφάλι του στα Σούσα.<ref>Boardman ''et al'', σελ. 489.</ref>

Το 493 π.Χ., οι Πέρσες κατέλαβαν τη Χίο, τη Λέσβο και την Τένεδο, αφού σκότωσαν και πολλούς φυγάδες.<ref name = VI31>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Ερατώ#31|Ερατώ 31]]</ref> Σύμφωνα με την πάγια πρακτική των Περσών απέναντι σε επαναστάτες, οι Ίωνες τιμωρήθηκαν χωρίς οίκτο. Οι πόλεις και οι ναοί τους καταστράφηκαν από τα θεμέλεια. Ανθρώπινες αλυσσίδες έζωσαν κάθε νησί, συλλαμβάνοντας όλους ανεξαιρέτως τους κατοίκους από τους οποίους οι άνδρες εκτελέστηκαν όλοι εκτός από τα πιο ωραία αγόρια τα οποία έκαναν ευνούχους. Τα πιο όμορφα κορίτσια στάλθηκαν στο χαρέμι του βασιλικού ανακτόρου και οι υπόλοιποι κάτοικοι μεταφέρθηκαν στη Μεσοποταμία ή σε άλλες μακρινές περιοχές της αυτοκρατορίας.<ref name="Boardman et al, σελ. 488-489"/><ref name = VI32>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Ερατώ#32|Ερατώ 32]]</ref><ref>Boardman ''et al'', σελ. 488-489.</ref> Ο περσικός στρατός κατέλαβε την ασιατική πλευρά της Προποντίδας και ο στόλος την ευρωπαϊκή ακτή του Ελλησπόντου, βάζοντας τέλος στην Ιωνική Επανάσταση.<ref name = VI33>Ηρόδοτος, [[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Ερατώ#33|Ερατώ 33]]</ref> Ο [[Μιλτιάδης]], φοβούμενος την εκδίκηση των Περσών, κατέφυγε στην Αθήνα.