Ιώσηπος Μοισιόδακας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

{{πληροφορίες προσώπου}}Ο '''Ιώσηπος Μοισιόδακας''' (ή '''Μοισιόδαξ''', [[1725]]- – [[1800]]) ήταν [[Έλληνες|Έλληνας]] [[δάσκαλος του γένους]], [[συγγραφέας]] και μεταφραστής.

Ο '''Ιωήσηπος Μοισιόδακας''' γεννήθηκε στο χωρίο Τσερναβόδα στη νότια όχθη του [[Δούναβης|Δούναβη]], κατά μαρτυρία του [[Ρήγας Φεραίος|Ρήγα Βελεστινλή]] στην [[Χάρτα του Ρήγα|Μεγάλη Χάρτα]] του.<ref>Ο Μοισιόδαξ ήταν ο μόνος σύγχρονος του Ρήγα και ο μόνος μεταξύ των προσωπικοτήτων του μεταγενέστερου ελληνισμού, που είχε την ξεχωριστή τιμή ν' αναγράφει το όνομά του στη [[Χάρτα του Ρήγα|Μεγάλη Χάρτα]]. Στο: [[Πασχάλης Κιτρομηλίδης]], ''Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ. 33, 146 </ref> Ως συμβατικό έτος γέννησής του αναφέρεται το 1725. Δεν γνωρίζουμεείναι τίποτεγνωστό τίποτα σχετικά με την οικογένειά του και τα πρώτα του χρόνια στην Τσερναβόδα. Το όνομά του ''Ιώσηπος'' το έλαβε αργότερα, όταν χειροτονήθηκε ιεροδιάκονος. Το κοσμικό του όνομα φέρεται να ήταν ''Ιωάννης''. Το επώνυμο ''Μοισιόδακας'' δεν ήταν οικογενειακό αλλά δηλωτικό της εθνικής του προέλευσης, ένας συλλογικός προσδιορισμός που αφορούσε τους ρουμανόφωνους κατοίκους της βόρειας Βουλγαρίας.<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης,|σ=34}} ''ΙώσηποςΊσως Μοισιόδαξ.τα Οιπρώτα συντεταγμένεςτου τηςγράμματα βαλκανικήςνα σκέψηςτα τονδιδάχθηκε 18οκάπου αιώνα'',στη Μορφωτικό[[Βλαχία]] Ίδρυμαή τηςστη Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ[[Θράκη]]. 34</ref>{{sfn|Κιτρομηλίδης|σ=36}}

Στα 1752 βρίσκεταιβρέθηκε στη [[Θεσσαλονίκη]] όπου παρακολούθησε μαθήματα του λόγιου Ιαννάκου, το 1753 πηγαίνειπήγε στη [[Σμύρνη]] και ζήτησε την οικονομική βοήθεια του μητροπολίτη Σμύρνης Νεόφυτου και των προυχόντων της τοπικής κοινότητας με σκοπό να μεταβεί στη δύση για σπουδές. Όμως δεν βρίσκειβρήκε συμπαράσταση<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης, ''Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ. 38-39</ref>|σσ=38–39}} λόγω της ανασταλτικής παρέμβασης του [[Ιερόθεος Δενδρινός|Ιερόθεου Δενδρινού]].<ref>Πασχάλης Κιτρομιλίδης, ''Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ. {{sfn|Κιτρομηλίδης|σ=70</ref>}} Το 1754 και 1755 βρίσκεταιβρέθηκε στο Άγιον Όρος και φοιτάφοίτησε στην [[Αθωνιάδα Ακαδημία]].<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης, ''Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ. |σ=46</ref>}}

Το 1756 περνάπέρασε στην [[Σίφνος|Σίφνο]] και στη [[Μύκονος|Μύκονο]], όπου μάλλον σταδιοδρόμησε ως δάσκαλος με σκοπό να συγκεντρώσει χρήματα για να ταξιδέψει στη δύση. Όμως δεν επιβεβαιώνεται η εκπαιδευτική του δράση στη Μύκονο, αντιθέτως πρέπει να διήλθε για ένα χρόνο από τη Σίφνο όπου κάλυψε το κενό σε δάσκαλο που υπήρχε στο Κοινό Παιδευτήριο του νησιού, μετά την αποχώρηση Στεφάνου του Κύπριου.<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης, ''Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ. 54-55</ref>|σσ=54–55}}

Μετά τη Σίφνο περνάπέρασε από την [[Αθήνα]] και στα 1759 τον βρίσκουμεβρέθηκε πλέον στην [[Βενετία]],. που τηνΤην άνοιξη εκείνης της χρονιάς εκφωνείεκφωνούσε κηρύγματα στον [[Άγιος Γεώργιος των Ελλήνων|Άγιο Γεώργιο των Ελλήνων]] τις Κυριακές της Σαρακοστής, αμειβόμενος με πενήντα δουκάτα.<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης,|σσ=38–39}} ''ΙώσηποςΗ Μοισιόδαξ.χειροτονία Οιτου συντεταγμένεςσε τηςιεροδιάκονο βαλκανικήςπρέπει σκέψηςνα τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ. 38-39</ref>τοποθετηθεί Πρινπριν το ταξίδι του στην [[Ιταλία]] πρέπει να τοποθετηθεί η χειροτονία του σε ιεροδιάκονο.<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης, ''Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ. |σ=58</ref>}} Ο Μοισιόδαξ μεταβαίνειμετέβη στην Πάδοβα και παρακολουθείπαρακολούθησε μαθήματα στην Ιατροφιλοσοφική Σχολή ή ''Universita degli Artisti'', μεταξύ 1759-17601759–1760 και 1760-17611760–1761 και ίσως και το 1762.<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης,|σ=61}} ''ΙώσηποςΣτα Μοισιόδαξ.μέσα Οιτου συντεταγμένες1760 ή το αργότερο το πρώτο εξάμηνο του 1761 ταξίδεψε στην [[Βιέννη]] και στις ελληνικές κοινότητες της βαλκανικήςΟυγγαρίας σκέψηςγια τοννα 18ολάβει αιώνα'',οικονομική Μορφωτικόενίσχυση Ίδρυματης έκδοσης της Εθνικήςμετάφρασής Τράπεζας,του Αθήνα,για 1985,το σελ.έργο 61</ref>''Ηθική Φιλοσοφία'' του Μουρατόρι.{{sfn|Κιτρομηλίδης|σ=71}}

Το 1765 ο ηγεμόνας [[Γρηγόριος Γ΄ Γκίκας|Γρηγόριος Αλέξανδρος Γκίκας]] τον καλεί στην Μολδαβία για να συμβάλλει στο πρόγραμμα της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης που σχεδίαζε. Κλήθηκε ο Μοισιόδακας μετά από σχετική σύσταση του θεσσαλού λογίου και ιατρού Κωνσταντίνου Καραϊωάννη, λόγω των σπουδών του και της φήμης που είχε αποκτήσει λόγω της έκδοσης της ''Ηθικής Φιλοσοφίας'' του. Διορίζεται ''φιλοσοφικός διδάσκαλος'' του νέου Γυμνασίου του Ιασίου, παρά την επίμονη άρνησή του, κάτι που έδειχνε την επιθυμία του να αποδεσμευτεί από τις παραδοσιακές κοινωνικές εντάξεις και από τη διαιώνισή τους.<ref>Πασχάλης Κιτρομηλίδης, ''Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ. 73-76</ref>[[File:Grigore Ghica III.jpg||thumb|Ο Γρηγόριος Γκίκας, ηγεμόνας της Μολδαβίας (1764-1767, 1774-1777) και της Βλαχίας (1768-1769) επιστράτευσε τον Μοισίοδακα ''βία σχεδόν απαραιτήτω'' για την εφαρμογή του μεταρρυθμιστικού του προγράμματος.<ref>Πασχάλης Κιτρομηλίδης, ''Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, επίμετρο-φωτό 11</ref>]]

Κατά την περίοδο της σχολαρχίας του ενεπλάκη σε ιδεολογική έριδα με κάποιον ιερωμένο λόγιο για την αξία της νεότερης φιλοσοφίας, καθώς ο δεύτερος υποστήριζε αριστοτελικές απόψεις για θέματα φυσικής και κατηγορούσε τον Μοισιόδακα για ''λατινοφροσύνη''<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης, ''Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ. 89-90</ref>|σσ=89–90}} λόγω της προτίμησης που έδειχνε στην ευρωπαϊκή παιδεία.<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης, ''Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ. |σ=102</ref>}}

Η σκληρή εργασία του κλόνισε την υγεία του και την επόμενη άνοιξη αρρώστησε από φυματίωση και έτσι παραιτήθηκε από τη σχολαρχία.<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης, ''Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ. |σ=88</ref>}} Στις παραμονές της έκρηξης του [[Ρωσοτουρκικός πόλεμος (1768-1774)|Ρωσοτουρκικού πολέμου (1768-1774)]] βρίσκεται στο [[Βουκουρέστι]], πιο νότια και πιο θερμά από το ανθυγιεινό κλίμα του Ιασίου.<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης, ''Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ. |σ=93</ref>}} Συντάσσει μια γεωγραφική πραγματεία και ζητά την οικονομική αρωγή του [[Εφραίμ Β΄ Ιεροσολύμων]] αλλά είτε λόγω του περιεχομένου του έργου, είτε λόγω της εσπευσμένης αναχώρησής του λόγω των πολεμικών συνθηκών δεν τον βοηθάει.<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης, ''Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ. 94-95</ref>|σσ=94–95}}[[File: Патриарх Иерусалимский Ефрем II.jpg|thumb|right|160px|Ο [[Εφραίμ Β΄ Ιεροσολύμων]]. Ο Μοισιόδακας του ζήτησε οικονομική αρωγή για την έκδοση της γεωγραφικής του πραγματείας.]]

Βιοπορίζεται από την παράδοση ιδιωτικών μαθημάτων σε οίκους αρχόντων και ευγενών της φαναριώτικής κοινωνίας, ενώ επιδίδεται στη μελέτη των μαθηματικών και φυσικών επιστημών και τη συγγραφή.<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης, ''Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ. 95-96</ref>|σ=95–96}}

Το 1776 επιστρέφει στο Ιάσιο αναζητώντας υποστήριξη από τον Γρηγόριο Αλέξανδρο Γκίκα, αλλά και γιατί προσκλήθηκε να αναλάβει τη θέση του σχολάρχη στην Αυθεντική Ακαδημία μετά την αποχώρηση του από αυτήν [[Νικηφόρος Θεοτόκης|Νικηφόρου Θεοτόκη]].<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης, ''Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ. |σ=97</ref>}}

Διδάσκει για τέσσερις μήνες: οι παραδόσεις του είναι καθημερινές και εναλλάσσονται κάθε δεύτερη μέρα στα θέματα των μαθηματικών και της γεωγραφίας. Δίνει είκοσι επτά παραδόσεις για τη γεωγραφία και είκοσι οκτώ για την αριθμητική.<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης,|σ=100}} ''Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ. 100</ref>Στη διάρκεια της δεύτερης σχολαρχίας του καθιερώνει τη νέα ελληνική ως γλώσσα της διδασκαλίας, εγκατέλλειψε τη μέθοδο του Θεόφιλου Κορυδαλλέα και δίδαξε φιλοσοφία με νέες μεθόδους (εισαγωγή των μαθηματικών και και των θετικών επιστημών) κάνοντας χρήση πειραμάτων και εποπτικών οργάνων.<ref>Κωνσταντίνος Χατζόπουλος, Ελληνικά σχολεία στην περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας (1453-1821), εκδ.Βάνιας, Θεσσαλονίκη, 1991, σελ.217</ref>

Στην δεύτερη φάση της δράσης του στο Ιάσιο δέχεται νέα πολεμική από τους φορείς της παράδοσης αριστοτελικούς για τη διδασκαλία των μαθηματικών<ref>Πασχάλης ,{{sfn|Κιτρομηλίδης, ''Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ. 102-103</ref>,|σσ=102–103}} αλλά και για τις γλωσσικές του αντιλήψεις συνδέοντάς τες με το γεγονός της εθνικής του καταγωγής.<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης, ''Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ. 104-105</ref>|σσ=104–105}}

Η υπονομευτική δράση προέρχεται από έναν συνάδελφό του στην Ακαδημία, καθηγητή της γραμματικής και οπαδού της παραδοσιακής παιδείας. Εξωθείται έτσι να υποβάλει την παραίτησή του.<ref>Τον διαδέχεται ο Προκόπιος ο Πελοποννήσιος στην σχολαρχία. Στο: Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης, ''Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ. 105-106</ref>|σσ=105–106}} Όμως πριν αποχωρήσει δημοσιεύει τις χειρόγραφες παραδόσεις του και ζητάει να τις προσυπογράψουν οι μαθητές του ως γνήσιες καταγραφές των μαθημάτων του.<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης, ''Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ. |σ=107</ref>}}

Το 1777 τον βρίσκουμε στο Πρασοβόν (Brasov) στις βόρειες παρυφές των Τρανσυλβανικών Άλπεων,το οποίο ήταν σημαντικό εμπορικό κέντρο: η μετάβάση του εκεί αντικατόπτριζε την επιστροφή του στους κόλπους μιας κοινωνίας που εμπιστευόταν μετά την απογοήτευσή του από τις αυλές των ηγεμόνων.{{sfn|Κιτρομηλίδης|σ=108}} Αρχίζει να περιπλανιέται σε περιοχές της αυτοκρατορίας των Αψβούργων για να ικανοποιήσει το εκδοτικό του πρόγραμμα: επισκέπτεται φίλους του εμπόρους Μοσχοπολίτες, Σιατιστινούς και Καστοριανούς στην [[Βουδαπέστη|Πέστη]] της Ουγγαρίας. Πηγαίνοντας στην [[Βενετία]] περνάει από την Τεργέστη. Τέλη 1778 ή αρχές 1779 φτάνει στην Βενετία.{{sfn|Κιτρομηλίδης|σσ=122–124}}

[[File:Hofbibliothek Vienna Sept 2006.jpg|thumb|left|250px|H [[Αυτοκρατορική Βιβλιοθήκη της Βιέννης]] στην Josefsplatz. Για την σύνταξη της Θεωρίας Γεωγραφίας του εργάστηκε ο Μοισιόδακας συστηματικά σε αυτήν. Την εμπειρία του θυμάται χαρακτηριστικά: «Χάρις μεγίστη τη Αυτοκρατορική Βιβλιοθήκη της Ουϊένης, εν η οσάκις εσύχναζον μοι επεδίδοντο πάντα τα ζητούμενα βιβλία προθύμως και ευμενώς,και εν η συνεκόμισα πάσαν την αναγκαίαν ύλην»<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης, ''Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ.|σ=132</ref>}}]]

Από το 1780 και για δύο χρόνια μένει στην [[Βιέννη]], όπου ασχολείται με μελέτες στην αυτοκρατορική βιβλιοθήκη της Αυστρίας και τυπώνει την ''Απολογία'' του.<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης, ''Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ. 128-129</ref>|σσ=128–129}} Οι οκτώ τελευταίοι μήνες της παραμονής του στη [[Βιέννη]] αφιερώνονται στην προετοιμασία της έκδοσης του έργου του ''Θεωρία της Γεωγραφίας''.<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης, ''Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ. |σ=131</ref>}}

Μετά τη [[Βιέννη]] επιστρέφει βιαστικά στο [[Βουκουρέστι]] και εργάζεται ως οικοδιδάσκαλος των μπεϊζαδέδων γιων του ηγεμόνα της Βλαχίας Αλέξανδρου Υψηλάντη μέχρι την πτώση του από το αξίωμα του οσποδάρου της Βλαχίας.<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης,|σσ=142–143}} Το 1784 βρίσκεται στο Βουκουρέστι όπου εκδίδει το ''ΙώσηποςΣημειώσεις ΜοισιόδαξΦυσιολογικαί''. ΟιΤα συντεταγμένεςίχνη τηςτου βαλκανικήςέκτοτε σκέψηςχάνονται. Όμως υπάρχει η μαρτυρία του Villoison ο οποίος κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στο [[Άγιον Όρος]] και στη [[Μονή Βατοπεδίου]] συναντά κάποιον μοναχό ονόματι Ιώσηπο τον 18οοποίο αιώνα'',ο Μορφωτικό[[Κωνσταντίνος ΊδρυμαΔημαράς]] τηςταυτίζει Εθνικήςμε Τράπεζας,τον ΑθήναΜοισιόδακα. 1985,Όμως σελο Πασχάλης Κιτρομηλίδης θεωρεί πως κάτι τέτοιο δεν ισχύει.{{sfn|Κιτρομηλίδης|σσ=157–163}} 142-143</ref>Στα 1797 μεταξύ Μαρτίου και Δεκεμβρίου επιστρέφει στην Ακαδημία του Βουκουρεστίου με μισθό 50 τάλιρα. Η επιστροφή στα διδακτικά καθήκοντά του ήταν αποτέλεσμα της εύνοιας του [[Αλέξανδρος Υψηλάντης (ηγεμόνας)|Αλέξανδρου Υψηλάντη]]{{sfn|Κιτρομηλίδης|σ=163}}

Δεν είναι με ακρίβεια γνωστό το έτος του θανάτου του. Ο [[Γεώργιος Ζαβίρας]] συγκεντρώνοντας βιογραφικό υλικό για τους έλληνεςΈλληνες λόγιους της Τουρκοκρατίας περί τα 1790-1804, αναφέρει για τον Ιώσηπο πως ακόμα ζούσε σε προχωρημένη για τα δεδομένα της εποχής ηλικία στο [[Βουκουρέστι]]. Μεταγενεστέρως ο [[Ερμής ο Λόγιος]] τοποθετεί το θάνατο του Ιωσήπου το 1800, όταν ήταν εβδομήντα πέντε ετών.<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης, ''Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ. |σ=164</ref>}}

Η είσοδός του στο σύστημα της ελληνικής παιδείας καθόρισε το περιεχόμενο της ταυτότητάς του: μέσω αυτής υπέστη την πολιτιστική του διαφοροποίηση. Το μέγεθος και η έκταση της αφομοίωσής του από την ελληνική παιδεία αποδείχθηκε από την κατοπινή δράση του και σταδιοδρομία του: αφιερώθηκε στην ανασυγκρότηση της ελληνικής παιδείας.<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης, ''Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ. |σ=37</ref>}} Όπως επισημαίνει ο [[Μάριο Βίττι]], «με τον Μοισιόδακα βλέπουμε ένα βούλγαρο να δραστηριοποιείται όχι πια στον υποτελή δικό του εθνικό χώρο, αλλά στον ελληνικό».<ref>Mario Vitti, ''Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας'', εκδ. Οδυσσέας, Αθήνα 1987, σελ. 145</ref> Μια από τις πιο σημαντικές πηγές ερεθισμάτων του ήταν ο κύκλος των συμμαθητών του στην Αθωνιάδα: [[Χριστόδουλος Παμπλέκης]], [[Σέργιος Μακραίος]], [[Αθανάσιος Πάριος]], [[Κοσμάς ο Αιτωλός]].<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης, ''Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ. |σ=52</ref>}}

Κατά τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο της Πάδοβας δεν μένει ανεπηρέαστος από τους διδάσκοντες σε αυτόν οι οποίοι τον στρέφουν στη μελέτη των θετικών επιστημών.<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης, ''Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ. |σ=64</ref>}}

Η επίδραση του Μοισιόδακα στο πνευματικό έργο του [[Ρήγας Βελεστινλής|Ρήγα]] έγκειται στην στροφή των ενδιαφερόντων του προς την κατεύθυνση της φυσικής και της γεωγραφίας. Το έργο του Ρήγα ''Φυσικής απάνθισμα διά τους αγχίνους και φιλομαθείς Έλληνας'' έχει διάχυτες τις επιδράσεις του Μοισιόδακα.Οι χαρτογραφικές εκδόσεις του Ρήγα συνιστούν εφαρμογή της παιδαγωγικής αναγκαιότητας της επιστήμης αυτής όπως ο Μοισιόδακας είχε προβάλει στη ''Θεωρία Γεωγραφίας''. Τέλος, επιδρά και στις γλωσσικές απόψεις του Ρήγα και στο ''απλούν ύφος'' που υιοθετεί.<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης, ''Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ. 146-147</ref>|σσ=146–147}}

Το ενδιαφέρον του [[Παναγιώτης Κοδρικάς|Κοδρικά]] για το έργο του Fontenelle, ''Entretiens sur la pluralite des mondes'' το οποίο μετέφρασε και εξέδωσε ήταν αποτέλεσμα της σχετικής σε αυτό μνείας που κάνει ο Μοισιόδακας στην ''Απολογία'' του. Τα γεωγραφικά ενδιαφέροντα των [[Γρηγόριος Κωνσταντάς|Κωνσταντά]] και [[Δανιήλ Φιλιππίδης|Φιλιππίδη]] όπως εκφράζονται στη ''[[Γεωγραφία νεωτερική|Νεωτερική Γεωγραφία]]'' είναι προϊόντα των παροτρύνσεων του Μοισίοδακα. Οι συντάκτες του ακολουθούν τις συμβουλές του Μοισιόδακα σχετικά με την επιλογή της γλωσσικής σύμβασης και τον μεθοδολογικό εμπειρισμό που τους διακρίνει. Το έργο τους καλύπτει την πολιτική γεωγραφία το πεδίο εκείνο που ο Μοισιόδακας έλεγε πως έπρεπε να καλλιεργήσουν άλλοι. Η μετάφραση της ''Αστρονομίας'' του Lalande από τον Φιλιππίδη-έργου που πρώτος εισήγαγε ο Μοισιόδακας τον εντάσσουν στον πνευματικό κόσμο του Μοισιόδακα, ο οποίος εισηγείται πρώτος και το έργο του γάλλου μαθηματικού Abbe de la Caille ''Περί των κωνικών τομών'' που μετέφρασε ο [[Σπυρίδων Ασάνης]].<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης, ''Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ. 147-148</ref>|σσ=147–148}}

Ο Μοισίόδαξ ήταν ένας από τους πρώτους στοχαστές που αγωνίστηκαν για την καθιέρωση της νεοελληνικής ως γλώσσας της παιδείας του γένους. Τα επιχειρήματά του ήταν παιδαγωγικού και κοινωνιολογικού χαρακτήρα.<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης, ''Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ. |σ=104</ref>}} Το 1761 μεταφράζοντας το έργο του Ιταλού φιλοσόφου Ludovico Antonio Muratori, ''Ηθική Φιλοσοφία'', αντιμετώπισε το γλωσσικό ζήτημα και μίλησε για το ''κοινόν ύφος'', που το θεωρούσε, κατάλληλα καλλιεργημένο, αρμόδιο για κάθε γνωστικό πεδίο.<ref>[[Λίνος Πολίτης]], ''Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας'', εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 1998, σελ. 95</ref>

Ο Μοισιόδακας αντιτίθεται προς τη σχολαστική παράδοση της αριστοτελικής λογικής και μεταφυσικής, ενώ προβάλει τα νεότερα μαθηματικά και την εμπειρική επιστήμη ως βασική προϋπόθεση για την καλλιέργεια της ''υγιούς φιλοσοφίας'', δηλαδή εκείνης του ορθολογισμού.<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης, ''Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ. |σ=172</ref>}}

Η έκδοση της γεωγραφικής του πραγματείας καταδεικνύει την απομάκρυνσή του από το χώρο του αφηρημένου μαθηματικού στοχασμού και την μετακίνησή του σε πεδία εμπειρικής έρευνας.<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης|σ=179}} Με πειστικότητα και θεμελίωση στέρεη των θέσεών του, ''Ιώσηποςαλλά Μοισιόδαξκαι διακρίνοντας την επιστημονική γνώση από τη θρησκεία υλοποιείται η ορθή επιστημονική μέθοδος. Οι συντεταγμένεςπιο κατάλληλες τεχνικές της βαλκανικήςείναι σκέψηςη τονεπαγωγή 18οστη αιώνα'',λογική Μορφωτικόεπεξεργασία Ίδρυματου τηςυλικού Εθνικήςκαι Τράπεζας,ο Αθήναεμπειρισμός 1985,στη σελ.συναγωγή 179</ref>των δεδομένων.{{sfn|Κιτρομηλίδης|σσ=183–185}}

==Συγγραφικό -και μεταφραστικό έργο==

Το 1761 μεταφράζει το έργο του Ludovico Antonio Muratori, ''Ηθική Φιλοσοφία'' και εκδίδεται στο βενετικό τυπογραφείο του Αντωνίου Βόρτολη το 1761.<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης, ''Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ. |σ=69</ref>}} Το έργο χρησιμοποιήθηκε από τον ίδιο ως διδακτικό εγχειρίδιο στην Αυθεντική Ακαδημία του Ιασίου και ήταν η πρώτη φορά που ένα κείμενο της νεότερης φιλοσοφίας εισαγόταν στο διδακτικό πρόγραμμα των Αυθεντικών Ακαδημιών.<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης, ''Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα'', Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα 1985, σελ. |σ=88</ref>}}

Το 1765 μεταφράζει το έργο του Andre Taquet, ''Στοιχεία Γεωμετρίας'', σύγγραμμά του γνωστό από την εποχή οπότε φοιτούσε στην Αθωνιάδα και από τις παραδόσεις εκεί του [[Ευγένιος Βούλγαρης|Βούλγαρη]]. Η μετάφραση χρησιμοποιείται για την κάλυψη των διδακτικών αναγκών στην ''Αυθεντική Ακαδημία'' του Ιασίου.<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης|σ=78}} Όταν μεταβαίνει στο Βουκουρέστι, περί το 1767, συνθέτει μια πρώτη μορφή γεωγραφικής πρααγματείας με τίτλο ''ΙώσηποςΘεωρία ΜοισιόδαξΓεωγραφίας συγγραφείσα παρ' Ιωσήπου του μοισιόδακος. ΟιΕν συντεταγμένεςέτει της1767 βαλκανικήςΣεπτεμβρίου σκέψης15. τονΕν 18οτω αιώναΒουκουρεστίω της Ουγγροβλαχίας'',. ΜορφωτικόΤο Ίδρυμακείμενό της Εθνικήςθα Τράπεζας,διδάξει Αθήναόταν 1985,θα σελ.επανέλθει 78</ref>στην Ακαδημία του Ιασίου.{{sfn|Κιτρομηλίδης|σσ=93–94}}

Ο Μοισιόδακας είναι ο πρώτος που μετέβαλε τα πολιτισμικά θέματα που έθετε η διαμάχη μεταξύ όσων υποστήριζαν την υπεροχή των πολιτιστικών επιτευγμάτων της αρχαιότητας από τη μια μεριά ή του νεώτερου κόσμου από την άλλη, σε ζήτημα δημόσιας συζήτησης στα πλαίσια της ελληνικής παιδείας.<ref>Πασχάλης {{sfn|Κιτρομηλίδης,|σσ=167–169}} ''ΙώσηποςΩς Μοισιόδαξ.επιστήμονας Οιξεπερνά συντεταγμένεςτο σύγχρονο μέσο όρο της βαλκανικήςελληνικής επιστημονικής σκέψης τονπου 18οτηρούσε αιώνα'',μια Μορφωτικόμετριοπαθή Ίδρυμαστάση τηςσε Εθνικήςθέματα Τράπεζας,γεωγραφίας Αθήνακαι 1985,κοσμογραφίας σελσυντασσόμενη με την πτολεμαϊκή γεωκεντρική παράδοση. 167-169</ref>Έτσι ευθυγραμμίζεται με τη σύγχρονή του ευρωπαϊκή επιστήμη συντασσόμενος στο στρατόπεδο του [[Ισαάκ Νεύτων|Ισαάκ Νεύτωνα]].{{sfn|Κιτρομηλίδης|σσ=180–181}}

{{Παραπομπές|32}}