Αγαμέμνων (τραγωδία): Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ο Αγαμέμνονας επιστρέφει νικητής από τον [[Τρωικός Πόλεμος|ΤρωϊκόΤρωικό Πόλεμο]] και στο παλάτι τον περιμένει η σύζυγός του [[Κλυταιμνήστρα]]. Τον υποδέχεται θερμά και δείχνει να αποδέχεται και την [[Κασσάνδρα]] την οποία εκείνος φέρει αιχμάλωτη ως τρόπαιο. Η βασίλισσα όμως σχεδιάζει να τον σκοτώσει<ref>Η σχέση τους ήταν βίαιη εξαρχής, αν και δεν αναφέρεται στην τραγωδία: η Κλυταιμνήστρα ήταν βασιλοπούλα στη [[Αρχαία Σπάρτη|Σπάρτη]]. Ο Αγαμέμνονας για να την παντρευτεί σκότωσε τον πρώτο της σύζυγο [[Τάνταλος|Τάνταλο]] και το βρέφος παιδί του, ένα γιο που μάλλον είχε αποκτήσει ο Τάνταλος με την Κλυταιμνήστρα. ΟτανΌταν παντρεύτηκε με το ζόρι την Κλυταιμνήστρα βρέθηκε μαζί με τον αδελφό του Μενέλαο στο θρόνο της Σπάρτης κι από εκεί διεκδίκησε ξανά τις Μυκήνες</ref> για να εκδικηθεί τη σκληρή του απόφαση να θυσιάσει την κόρη τους [[Ιφιγένεια]], αλλά και για το γεγονός ότι επέστρεψε εμφανιζόμενος επισήμως με την αιχμάλωτη [[Κασσάνδρα]] ως σύντροφό του, κάτι που αποκαλύπτεται προς το τέλος. Παράλληλα κατά την δεκαετή απουσία του η Κλυταιμνήστρα έχει κι αυτή βρει ερωτικό σύντροφο και στήριγμα αλλά και βασιλιά επί της ουσίας στο πρόσωπο του [[Αίγισθος|Αίγισθου]], εξαδέλφου του [[Αγαμέμνονας|Αγαμέμνονα]]. Αυτός με τη σειρά του θεωρεί ότι του ανήκει δικαιωματικά ο θρόνος και βρίσκεται κι εκείνος δέσμιος δραμάτων από το παρελθόν,σε έναν φαύλο κύκλο εγκλημάτων πάθους, αιμομιξιών, και λατρείας για την εξουσία. Ο πατέρας του συγκεκριμένα, ο [[Θυέστης]] ήταν αδελφός του [[Ατρέας|Ατρέα]], του πατέρα του [[Αγαμέμνονας|Αγαμέμνονα]]. Τα δύο αδέλφια, Ατρέας και Θυέστης, διέπραξαν πολλές βιαιότητες και απάτες για να αρπάξει ο ένας από τον άλλο το θρόνο και τελικά ο Ατρέας έφτασε στο σημείο να σκοτώσει και να μαγειρέψει τα ανήψιαανίψια του, δηλαδή τα παιδιά του Θυέστη, και μετά να τον καλέσει ανήξερο σε ένα μακάβριο δείπνο. Στο τέλος του δείπνου ο [[Ατρέας]] του αποκάλυψε χαιρέκακα ότι είχε μόλις φάει τα ίδια του τα παιδιά και σαν τρελός ο Θυέστης έφυγε αποφασισμένος για εκδίκηση. Σύμφωνα με ένα χρησμό θα έπαιρνε το αίμα του πίσω μόνον αν αποκτούσε γιο με αιμομιξία, από την ίδια του την κόρη -έτσι και έκανε. Ο καρπός αυτής της σχέσης ήταν ο [[Αίγισθος]]. Ο [[Αίγισθος]] φέρεται να σκότωσε τον [[Ατρέας|Ατρέα]] και έτσι να βρέθηκε μαζί με τον πατέρα του στο θρόνο, διώχνοντας τον Αγαμέμνονα και τον Μενέλαο στη Σπάρτη. ΟτανΌταν ο Αγαμέμνονας ανελίχθη στο θρόνο της Σπάρτης εξεδίωξε τον Θυέστη και τον Αίγισθο. Ο Αίγισθος όχι μόνον μισούσε τον Αγαμέμνονα ως παιδί του άνδρα που έκανε το προαναφερόμενο αποτρόπαιο έγκλημα εις βάρος των αδελφών και του πατέρα του, αλλά και ως εκείνον που -στα δικά του μάτια- κατείχε άνομα την εξουσία. Επιπλέον ο ίδιος ήταν ο μόνος που είχε απομείνει ζωντανός από την βασιλική πλευρά του Θυέστη και συνιστούσε απειλή για τον Αγαμέμνονα, ο οποίος και τον είχε εξορίσει.

Στη συνέχεια ο χορός (12 γερόντων), δίχως να ξέρει ακόμα ότι επιστρέφει νικηφόρος ο στρατός αναφέρεται με θαυμασμό στα δύο αδέλφια, τον Αγαμέμνονα και τον [[Μενέλαος|Μενέλαο]], αλλά υπενθυμίζει και την Ιφιγένεια έμμεσα. Αναφέρει ότι αγωνιά που αργούν δέκα χρόνια τώρα οι στρατιώτες "μη τυχόν και πάλι ξεμείνουν από ανέμους τα καράβια και χρειαστεί ο θεός κάποια άλλη θυσία ανίερη κι απρόσφορη, αφορμή πολλών δεινών, γιατί η άφοβη η οργή μένει στο σπίτι η δολερή, μια μέρα να ξυπνήσει κι εκδίκηση θυμάμενη του τέκνου να ζητήσει" Μετά μιλά για τον Δία

Κι όταν ο μάντης βρήκε βαρύτερη γιατρειά απ΄τόν πικρό χειμώνα,

Στη συνέχεια όπως αναφέρουν οι γέροντες του χορού, ο [[Αγαμέμνονας]] "ζήτησε να φράξουν το στόμα της [[Ιφιγένεια]]ς μην τον καταραστεί". Λίγο μετά, κι ενώ αναλογίζονται ποιες θα είναι οι συνέπειες από τη σφαγή της Ιφιγένειας, συναντούν την Κλυταιμνήστρα.

δεν ακούει τα παρακάλια κανείς θεός, και στα αμαρτωλά κεφάλια φωτιά θα βρέξη"<ref>αποσπάσματα από την μετάφραση του Γρυπάρη, από την έκδοση του 1911, με την ορθογραφία της εποχής</ref>

και το χορικό ρίχνει μεν το άδικο στον Πάρη, αλλά διττά ερμηνεύονται όσα λέει για την απληστία και για τα σπίτια που

Οι γέροντες του χορού σιγουρεύονται ότι όντως επιστρέφει ο στρατός νικηφόρος όταν μιλάει ο [[κήρυκας]]. Η Κλυταιμνήστρα λέει ότι προσδοκά την επιστροφή του βασιλιά να λάμψει η χώρα και ο θρόνος του που τον φύλαγε η ίδια πιστά. Ο κήρυκας λέει ότι δεν γνωρίζει τίποτα για την τύχη του Μενέλαου και ο χορός στενοχωριέται. Στη συνέχεια οι γέροντες αναριωτιώνται αν άξιζε η Ελένη για να καταλήξει ότι "αφού πήγαν όλα καλά" ας υποδεχτούν όλοι με χαρά τον Αγαμέμνονα.

Ο Αγαμέμνονας μπαίνει στο έργο μιλώντας περήφανα για την εκδίκηση που πήρε και για την καταστροφή της [[Τροία]]ς και θέλει να πάει στο παλάτι να ευχαριστήσει τους θεούς. Η Κλυταιμνήστρα μιλά για την αγάπη που νιώθει για τον άντρα της και λέει πως τόσα χρόνια "δίχως άντρα κι έρμη στο σπίτι, είναι φριχτό να κάθεται η γυναίκα". Μιλά για τις φήμες που οργίαζαν στην απουσία του Αγαμέμνονα και αφήνει να εννοηθεί ότι ο γιος του ο Ορέστης λείπει από την υποδοχή επειδή ήταν καλύτερα να μένει μακριά. Περιχαρής ζητάει από τις δούλες να τρέξουν να βοηθήσουν το βασιλιά, να στολίσουν το δρόμο που θα πατήσει. Ο Αγαμέμνονας την χαιρετίζει ως κόρη της Λήδας "των σπιτιών μου κυβερνήτρα" αλλά την αποπαίρνει για τα πολλά της λόγια και τα γυναικεία της καμώματα λες και είναι "βάρβαρος άντρας". Αρνείται τις τιμές θεού κι εκείνη επιμένει, οπότε της κάνει τη χάρη να επιτρέψει στις δούλες να του βγάλουν τα παπούτσια.

και ποιο όνομα στο μισητό το τέρας νάβρω... σίγουρα η Σκύλλα".

Ο Αγαμέμνονας φωνάζει καθώς τον μαχαιρώνουν και ο χορός τρομάζει πως "ετοιμάζουν τυραννίδα για την πόλη". Κάποιοι σωπαίνουν.

Κάποιοι διαμαρτύρονται όμως ότι δεν θέλουν "όσο ζουν να έχουν αυτούς τους άτιμους να τους ορίζουν"

σαν μαύρες στάλες φονικής δροσιάς με ραίνει κι εύφρανε την ψυχή μου

Ο χορός αναρωτιέται "σαν τι κακό, γυναίκα, να γεύτηκες βοτάνι από τη γη θραμμένο ή τι φαρμάκι από τη θάλασσα βγαλμένο, και πήρες τέτοια λύσσα και λαού κατάρα; δίκασες κι έκοψες, μα τώρα εξόριστη θάσαι της χώρας." Η Κλυταιμνήστρα αγανακτεί που της ρίχνουν άδικο ενώ δεν βρίσκουν τίποτα κακό να πουν για εκείνον που έσφαξε την ίδια του την κόρη "για να γητέψει το βοριά της Θράκης. Εκείνος θάπρεπε μακριά απ΄ τη χώρα να διωχτεί για το κρίμα του.…Μα της κόρης μου την τέλεια Δίκη, που έσφαξα και της πρόσφερα θυσία ετούτον.. ούτε σκιά στο σπίτι μου φόβου δεν θάμπει όσο που της γωνιάς μου τη φωτιά θανάβει ο [[Αίγισθος]], σαν πάντα καλοθελητής μου» Σκοτώνει και την [[Κασσάνδρα]] για την οποία λέει 'Να την και τούτη η μαγίστρα, η χρησμολόγα και παρακοιμάμενή του, πιστή γυναίκα, πότριβαν μαζί το ίδιο σκαμνί του καραβιού –μα ό,τι άξιζαν το βρήκαν- αυτός από τη μια μεριά, κι αυτή, αφού είπε σαν κύκνος το στερνό θανάτου μοιρολόι, κείται στο πλάι του αγαπητού που είχε τη φέρει προσφάγι γλιχουδιάρικο του κοιμηθιού μας."

Ο χορός δεν παρακολουθεί διόλου το σκεφτικό της βασίλισσας και οδύρεται για τον «φύλακα, τον τρισκαλώτατο, που τόσα από μια γυναίκα υπόφερε <την Ελένη> , κι από γυναίκα χάνει τη ζωή του». Λείπει ένα μικρό κομμάτι του κειμένου που από τα συμφραζόμενα εικάζεται ότι καταλογίζει πολλά στην Ελένη. Η Κλυταιμνήστρα αντιλέγει ότι κακώς τα ρίχνουν στην Ελένη κι ότι ο δαίμονας είναι αυτός που «από μάννας κοιλιά θρέφει τούτη τη λύσσα που για αίμα δειψά, κι όπου πριν να τελειώσει η παλιά συμφορά, άλλο αίμα χυμένο». Οι γέροντες στο χορικό μιλάνε για «αχόρταγη και μαύρη τύχη" και για τον καλό βασιλιά «μες σ’ αυτά της αράχνης τα δίχτυα πεσμένος». Η Κλυταιμνήστρα οργισμένη ζητάει να μην τη λένε του Αγαμέμνονα γυναίκα. «Τη μορφή της γυναίκας αυτού του νεκρού ο δριμύς ο αντίδικος πήρε ο παλιός, του απάνθρωπου δείπνου του Ατρέα, κι αυτόν άντρα σωστό θυσιάζει πληρωμή για τα βρέφη». Ο χορός λέει «πού να στραφώ; Πέφτει το σπίτι! Τρέμω –δεν είναι πια ψιχάλα, τρέμω της αιματοβροχής τον χτύπο που απ’ τα θεμέλια σείει το σπίτι, κι η Δίκη σ’ άλλα ακόνια το ακονίζει , για άλλο κακό καινούργιο το σπαθί της». Η Κλυταιμνήστρα λέει

Εμφανίζεται ο Αίγισθος γεμάτος χαρά: «Φως φαιδρό ημέρας που έφερε τη Νίκη! … Αυτός πληρώνει του πατέρα του το κρίμα! Γιατί ο πατέρας αυτουνού εξόρισε το δικό μου πατέρα από τη χώρα για να πάρει το θρόνο. Κι όταν ο Θυέστης, ο πατέρας μου, ξαναγύρισε ικέτης, ο Ατρέας ο άθεος, τάχα ήθελε το γυρισμό του με πλούσιο χαράς τραπέζι να γιορτάσει, δείπνο του ετοίμασε τα κρέατα των παιδιών του… Μα έπειτα μόλις τόνοιωσε το άθεο πράμα, έσκουζε κι έπεσε ξερνώντας τα σφαχτάρια κι εύχιεται μοίρα ασύντυχη στους Πελοπίδες… Κι είχα το δίκιο μου το φόνο του να υφάνω, γιατί κι εμέ, τρίτο παιδί του άθλιου πατέρα, μ έδιωξε βρέφος μές στα σπάργανα. Μα τράνεψα και μέφερε πίσω η Δίκη.»

Ο χορός αντιλέγει ότι ο Αίγισθος θα πληρώσει που σχεδίασε τον άθλιο φόνο, μα εκείνος αποπαίρνει έναν από τους γέροντες περιφρονητικά:

«Μιλάς εσύ που βρίσκεσαι στην κάτω θέση του καραβιού κι άλλοι απάνωθέ σου κυβερνούνε;

Ο Αίγισθος υποστηρίζει ότι η παγίδα έπρεπε να στηθεί από γυναίκα γιατί εκείνος ως παλιός εχθρός θα ήταν ύποπτος εξαρχής. Βγαίνουν σπαθιά όμως γιατί αντιδρούν κάποιοι από το χορό. Παρεμβαίνει η Κλυταιμνήστρα και λέει να πάρει ο καθένας το δρόμος του «πριν κακό κανένα πάθουν κι ό,τι κάμαμε, αρκετό» Ο Αίγισθος δεν θέλει να υποχωρήσει και απειλεί να βάλει γνώσηηγνώση σ όποιον αντιδρά αλλά ο Χορός απαντά ότι δεν θα τα βγάλει πέρα ο Αίγισθος «αν στείλει τον Ορέστη του Θεού το χέρι εδώ». «Ναι, ξέρω, με ελπίδες βόσκουνται οι εξόριστοι», λέει εκείνος και από προσωπική πείρα. Η τραγωδία τελειώνει με την Κλυταιμνήστρα να τον καθησυχάζει ότι θα τα ρυθμίσουν όλα οι δυο τους με την εξουσία στα χέρια τους.