Αθανάσιος Αλεξανδρείας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ο '''Αθανάσιος Αλεξανδρείας''' ή '''Μέγας Αθανάσιος''' ή '''Άγιος Αθανάσιος''' (περ. [[298]]<ref>Δεν μπορεί να προσδιοριστεί με βεβαιότητα η ημερομηνία γέννησης του Αθανασίου. Κάποιες πηγές προτείνουν τα έτη '''293''' (''Microsoft Encarta Premium 2006''), '''296''' (''The Oxford Illustrated History of Christianity'' [2001, Oxford University Press], ''The Early Christian Fathers: A Selection from the Writings of the Fathers from St. Clement of Rome to St. Athanasius'' [1969, Oxford University Press]), '''298''' (''Christianity in Late Antiquity (300-450 CE), A Reader'' [2004, Oxford University Press], ''Zondervan NIV Study Bible'' [2002, Zondervan]) ή γενικότερα μεταξύ '''295-299''' (''Athanasius: The Early Church Fathers'' [2004, Routledge]). Ήδη από την εποχή που ζούσε ο Αθανάσιος δεν ήταν γνωστό το ακριβές έτος γέννησής του καθώς υπήρχαν διαφωνίες για το κατά πόσο ήταν όντως 30 ετών όταν χειροτονήθηκε ως επίσκοπος. (''The Eusebians: The Polemic of Athanasius of Alexandria and the Construction of the `Arian Controversy' '' [2007, Oxford University Press])</ref> – [[2 Μαΐου]] [[373]]) ήταν [[Πατριαρχείο Αλεξανδρείας|Πατριάρχης Αλεξανδρείας]]. Τιμάται ως [[άγιος]] τόσο από την [[Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία|Ανατολική Ορθόδοξη]] όσο και από την [[Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία|Ρωμαιοκαθολική]] εκκλησία. Αποτελεί έναν από τους τέσσερις [[Εκκλησιαστικούς Πατέρες|Πατέρες]] της Ανατολικής εκκλησίας που φέρουν τον τίτλο "«Μέγας"» μαζί με τούς Βασίλειο, Φώτιο, και Λέοντα, και ένας από τους 33 Πατέρες της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας.

Η επιστροφή του Αθανασίου, συνεχίστηκε με πολλές συκοφαντίες, και στη προσπάθεια να τους αντικρούσει, συγκάλεσε σύνοδο 100 επισκόπων που διακήρυξαν την αθωότητα του. Το ίδιο και Αρειανοί, πράττοντας το ακριβώς αντίθετο, πείθοντας και το νέο φιλοαρειανό αυτοκράτορα [[Κωνστάντιος Β'|Κωνστάντιο]]. Έτσι εξορίζεται στη [[Αρχαία Ρώμη|Ρώμη]] όπου ο [[Πάπας Ιούλιος Α΄|Ιούλιος]], επίσκοπος Ρώμης, συγκαλεί [[Σύνοδος (εκκλησιαστική)|σύνοδο]] και κηρύσσει την αθωότητά του και την πίστη στο σύμβολο της Νίκαιας. Ο αυτοκράτορας [[Κωνστάντιος Β'|Κωνστάντιος]] πιέζει τον αδερφό του [[Κώνστας|Κώνστα]], να παρατείνει την εξορία του, παρά τη συνοδική απόφαση της Ρώμης. Αποτέλεσμα η επιστροφή του, το [[346]] μ.Χ., 6 έτη μετά την εξορία του. Ο Αθανάσιος λόγω του ποιμαντικού έργου που διενήργησε, φαίνεται να αγαπήθηκε και να αγκαλιάστηκε από τους Χριστιανούς της πόλης.

Στην επιστροφή του, μετά το θάνατο του [[Κώνστας|Κώνστα]], στο θρόνο ανεβαίνει ο [[Ιουλιανός]]. Ο Ιουλιανός ανακαλεί όλους του εξορισμένους επισκόπους, μεταξύ αυτών και τον Αθανάσιο. Η σύγκρουση μεταξύ των δύο θέλω των ανδρών εμφανίζεται άμεσα. Ο Ιουλιανός θέλει να επαναφέρει το καθεστώς του πανθέου, από την άλλη ο Αθανάσιος μάχεται με όλες του τις δυνάμεις για την αποκατάσταση της εκκλησίας. Ο Ιουλιανός πληροφορείται για τη δράση του Αθανασίου και διατάσσει εξορία. Το [[362]] μ.Χ. εξορίζεται στη Θηβαΐδα μέχρι το θάνατο του Ιουλιανού. Όμως εξορίζεται ακόμα μια φορά. Ενώ επέστρεψε και αρχικά προχώρησε, απρόσκοπτα το έργο του, επί εποχής [[Ιοβιανός|Ιοβιανού]] μέχρι το [[364]] μ.Χ. και το θάνατό του, τον διαδέχεται ο [[Ουαλεντινιανός Α'Α΄]], ο οποίος ήταν οπαδός του Αρείου και εκδιώκει τον Αθανάσιο. Έτσι πληροφορούμαστε ότι αυτή την εποχή κρυβόταν ''«εν πατρώο μνήματι».'' Μέσα σε τέσσερις μήνες όμως φοβούμενος εξέγερση από την αγανάκτηση των κατοίκων της [[Αλεξάνδρεια]]ς, ανακάλεσε από την εξορία τον Αθανάσιο. Έκτοτε μέχρι και τον θάνατο του, παρέμεινε στο θρόνο του, χωρίς διωγμούς.

Περίπου στα [[319]].Χ μΧ., όταν ο Αθανάσιος ήταν [[διάκονος]], ένας [[πρεσβύτερος]] που ονομαζόταν [[Άρειος]] άρχισε να διδάσκει ότι υπήρχε χρονική περίοδος πριν γεννήσει ο Θεός και Πατέρας τον [[Ιησούς Χριστός|Ιησού]], κατά τη διάρκεια της οποίας ο Υιός δεν υπήρχε. Ο Αθανάσιος συνόδευσε τον Αλέξανδρο, επίσκοπο [[Αλεξάνδρεια|Αλεξανδρείας]] στην [[Α΄ Οικουμενική Σύνοδος|Πρώτη Οικουμενική Σύνοδο της Νικαίας]] το έτος [[325]] μ.Χ., από την οποία προέκυψε το [[Σύμβολο της Πίστεως]] και κατά την οποία αναθεματίστηκε ο [[Άρειος]] και οι ακολουθούντες αυτόν. Στις 8 Ιουλίου [[328]]μ.Χ., ο Αθανάσιος διαδέχθηκε τον Αλέξανδρο ως επίσκοπος Αλεξανδρείας. Ως αποτέλεσμα της μείωσης της επιρροής του Αρειανισμού, εξορίστηκε αρχικά από την [[Αλεξάνδρεια]] στην [[Τύρος|Τύρο]] από τον αυτοκράτορα [[Κωνσταντίνος Α΄ ο Μέγας|Κωνσταντίνο Α'Α΄]] για να επανέλθει μετά το θάνατο του Κωνσταντίνου πέντε φορές. Η κατάσταση αυτή γέννησε την έκφραση "«''Athanasius contra mundum''"» ή "«''Ο Αθανάσιος εναντίον του κόσμου''"», από τους αντιπάλους του. Κατά τη διάρκεια μερικών εξοριών του, έμεινε κοντά σε [[Πατέρες της Ερήμου]], μοναχούς και ερημίτες που ζούσαν σε απομακρυσμένες περιοχές της Αιγύπτου. Παρά τη δογματική του σταθερότητα, επέδειξε διπλωματία υπερασπιζόμενος την Ορθοδοξία στη [[Σύνοδος της Αλεξανδρείας|Σύνοδο της Αλεξανδρείας]] το 362.

Είναι συγγραφέας πολλών έργων όπως "«''Κατά ειδώλων''"», "«''περί ενανθρωπήσεως του Λόγου''"» και διαφόρων επιστολών με κυριότερη την ΛΘ΄ (39η) όπου υπάρχει κανόνας (κατάλογος) των βιβλίων της [[Καινή Διαθήκη|Καινής Διαθήκης]]. Του αποδίδεται επίσης το [[Σύμβολο της Πίστεως|Σύμβολο του αγίου Αθανασίου]] ή Symbolum Quicunqve, ένα από τα πρώτα σύμβολα της χριστιανικής πίστης το οποίο πολλοί δυτικοί μελετητές ισχυρίζονται ότι πρωτογράφτηκε στα [[Λατινικά]]. Οι ίδιοι θεολόγοι θεωρούν λανθασμένη την άποψη που έχει επικρατήσει ότι ο Αθανάσιος έγραψε το συγκεκριμένο σύμβολο και ο J.N.D. Kelly, σύγχρονος μελετητής των πατερικών κειμένων, θεωρεί ως πιθανότερο συγγραφέα τον Βικέντιο του Λερίν.<ref>J.N.D. Kelly, The Athanasian Creed, NY: Harper&Row, 1964.</ref> Η υπόθεση αυτή ωστόσο δεν έχει γίνει αποδεκτή από την επιστημονική κοινότητα καθότι ο Βικέντιος είχε ελλιπή γνώση της ελληνικής γλώσσας στην οποία είναι πιο πιθανό να συντάχθηκε αρχικά το κείμενο. Σε αντίθετη περίπτωση, η διαμάχη γύρω από το Filioque θα είχε ξεκινήσει αμέσως εφόσον οι Ανατολικοί Πατέρες δεν υπήρχε καμία περίπτωση να δεχτούν άλλη εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος εκτός από αυτή του Πατέρα.

Την πρώτη συγγραφική του προσπάθεια την έκανε με το έργο ΄΄«''Κατά Ελλήνων''΄΄» στρέφοντας τα βέλη του κατά των ειδωλολατρών. Το δεύτερο επιγράφεται ΄΄«''Λόγος περί ενανθρωπήσεως του λόγου''΄΄», συνοψίζοντας τη διδασκαλία της εκκλησίας περί σωτηρίας του ανθρώπου. Μεγάλο τμήμα της συγγραφής του, αφορά την αίρεση των αρειανών με κυριότερα, ΄΄«''4 λόγοι κατά Αρειανών''΄΄», ΄΄«''Απολογητικός κατά Αρειανών''΄΄», ΄΄«''Απολογία προς βασιλέα [[Κωνστάντιος Β'|Κωνστάντιο]]''΄΄», ΄΄«''Απολογία περί φυγής αυτού''΄΄» που πραγματεύονται τις διδασκαλίες της Α΄ Οικουμενικής συνόδου, τις απολογίες σε βάρος του, από τους Αρειανούς και τη φυγάδευση του στην έρημο το [[356]] μ.Χ. Από τα ερμηνευτικά, τα περισσότερα έχουν χαθεί, διασώζονται όμως οι ερμηνείες περί ψαλμών. Τέλος από τα ασκητικά και πρακτικά, διασώζονται τα ΄΄«''Βίος και Πολιτεία Πατρός Αντωνίου''΄΄» και ΄΄Περί«Περί Παρθενίας»''΄΄ . Από τις επιστολές διακρίνονται οι εορταστικές, προς μοναχό Αμούν, προς Ρουφινιανό, προς Σαρπίωνα, προς Επίκτητο προς Αδέλφιο, προς Μάξιμο και προς Δρακόντιο.''

Η [[Ορθόδοξη Εκκλησία]] τιμά τη μνήμη του Αγίου Αθανασίου ετησίως δύο φορές το χρόνο. Στις [[2 Μαΐου]], που είναι και η ημερομηνία κοίμησης του αγίου, το οποίο το μαθαίνουμε από Κώδικα των [[καυσοκαλύβια|Καυσοκαλυβίων]]. Υπάρχει διάσταση απόψεων κάτα πόσο βέβαιο είναι, αν πρόκειται για την κοίμηση του ή την ανακομιδή των λειψάνων όπως ο [[Λαυριώτικος]] Κώδικας υποστηρίζει. Η δεύτερη εορτή του τιμάται στις [[18 Ιανουαρίου]] μαζί με τον [[Κύριλλος Α΄ Αλεξανδρείας|Άγιο Κύριλλο]], χωρίς να είναι γνωστό, το γιατί και πότε καθιερώθηκε αυτή η εορτή, είναι πολύ πιθανό να τοποθετήθηκε η εορτή του Αθανασίου και Κυρίλλου στις 18 Ιανουαρίου, αμέσως μετά την γιορτή του Μ. Αντωνίου, για να δειχθεί η πνευματική τους εξάρτηση και συνέχεια με τον Μεγα Αντώνιο, ο οποίος ήταν και ο πνευματικός τους πατερας. Η [[Λουθηρανισμός|Λουθηρανική]], η [[Αγγλικανισμός|Αγγλικανική]] και η [[Καθολική εκκλησία]] τιμούν την μνήμη του στις [[2 Μαΐου]]. Βάση του ερτολόγιου της Εκκλησιάς η 2 Μαϊου είναι η ανακομιδή των ιερών λειψάνων του ενώ η 18 Ιανουαρίου είναι η κύρια ημέρα μνήμης του αγίου, ενώ την ιδία μέρα εορτάζεται και η κοίμηση του Αγίου Κυρίλλου.

* Μ. Αθανασίου, Έργα, τομ. 1-12, Θεσσαλονίκη: Πατερικαί Εκδόσεις ''Γρηγόριος Παλαμάς,'', 1972-1977.