Παιδομάζωμα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Το '''παιδομάζωμα''' ([[Τουρκική γλώσσα|Τουρκ.]] ''devşirme'', ''ντεβσιρμέ'') ήταν [[οθωμανική αυτοκρατορία|οθωμανική]] πρακτική απαγωγής νέων αγοριών, κυρίως χριστιανών των Βαλκανίων, με σκοπό την ανατροφή τους ως στρατιωτών ή τη στελέχωση υπηρεσιών του [[σουλτάνος|σουλτάνου]]. Λεγόταν και "«παιδολόγι"» ή "«γενιτσαριά"».<ref>Δημητράκος Β. Δημήτριος, Νέον ορθογραφικόν και ερμηνευτικόν λεξικόν, 1970: "«''Παιδομάζωμα, Η επί τουρκοκρατίας αρπαγή μικρών χριστιανοπαίδων. Παιδολόγι''"».</ref> Ήταν κεντρικά οργανωμένη διαδικασία και εμπνευστής του υπήρξε ο [[Τσανταρλή Καρά Χαλίλ Χαϊρεντίν Πασάς|Καρά Χαλίλ Πασάς]], [[Μεγάλος Βεζίρης|μεγάλος βεζίρης]] επί [[Σουλτάνος|σουλτάνου]] [[Μουράτ Α΄]] (βασ. [[1359]]-[[1389]]).

Κατά τον Απ. Βακαλόπουλο το παιδομάζωμα άρχισε να εφαρμόζεται συστηματικά λίγο πριν το 1430 επί [[Μουράτ Β΄]] ενώ νωρίτερα ίσως εφαρμοζόταν σποραδικά.<ref>Βακαλόπουλος Απόστολος, Προβλήματα της ιστορίας του παιδομαζώματος, "«Ελληνικά"», τομ. 13 (1954), σ. 281.</ref> Το παιδομάζωμα εφαρμόστηκε όταν έγινε αντιληπτό ότι το οθωμανικό κράτος δεν μπορούσε να στηριχθεί μόνο στον πληθυσμό των τουρκομάνων μωαμεθανών οι οποίοι ήταν και ολιγάριθμοι και απείθαρχοι. Έτσι επιδιώχθηκε η δημιουργία στρατού από εξισλαμισμένους χριστιανούς ώστε και να κατορθωθεί η τήρηση της πειθαρχίας αλλά και μέσω των πλεονεκτημάτων που προσφέρονταν να προσελκυσθούν και άλλοι χριστιανοί στον ισλαμισμό.<ref>Κ.Θ. Δημαράς, "«Κωνσταντίνος Παπαρηγόπουλος, προλεγόμενα"», Αθήνα, 1970, σ. 171. Αναφέρεται στο Μεταλληνός Δ. Γεώργιος, "«Τουρκοκρατία"», εκδόσεις "«Ακρίτας"», έκδ. 6η, 2005, σ. 194, 195.</ref><br />

Τα όρια ηλικίας των αγοριών, όπως καταγράφονται σε διαφορετικές πηγές, εμφανίζουν σημαντικές αποκλίσεις, ενώ αναφέρεται ως κατώτατη ηλικία αυτή των οκτώ ετών και ως ανώτατη των είκοσι. Οθωμανικά έγγραφα, του 17ου αιώνα, συγκεκριμενοποιούν τα όρια μεταξύ 15-20 ετών<ref name="brill">"«Devshirme"», ''The Encyclopedia of Islam'', Volτομ. 2, E.J. Brill, Leiden: 1991</ref>. Ως προς τη συχνότητά του, αρκετές αναφορές υποστηρίζουν πως το παιδομάζωμα συνέβαινε ανά τακτά χρονικά διαστήματα, κάθε πέντε χρόνια ή κατά άλλες εκτιμήσεις ετησίως. Περισσότερο πιθανό μοιάζει πως οργανωνόταν ανάλογα με τις ανάγκες των σουλτάνων. Αντιφατικές είναι επίσης οι αναφορές στο πλήθος των παιδιών που τελικά στρατολογούνταν. Αρκετές υποστηρίζουν, μάλλον λανθασμένα, πως στρατολογούνταν μία συγκεκριμένη αναλογία παιδιών, με εκτιμήσεις που κυμαίνονται από ένα ανά πέντε αγόρια, έως ένα ανά τρία. Φιρμάνι των αρχών του 16ου αιώνα μαρτυρά πως εκείνη την εποχή ο αριθμός των παιδιών καθοριζόταν εκ των προτέρων και υπολογιζόταν να είναι ένα αγόρι 14-18 ετών ανά 40 οικογένειες<ref name="brill"/>.

Αρχικά εφαρμοζόταν στα Βαλκάνια ενώ από τα τέλη του 15ου αι. άρχισε να επεκτείνεται και στην ανατολή. Πολλά παιδιά κατέληγαν σκλάβοι και πωλούνταν προς 25 άσπρα το καθένα σε Τούρκους γεωργούς. Αυτά αν κατάγονταν από τη Ρούμελη στέλνονταν στην Ανατολή και αντίστροφα, ώστε να μην υπάρχει η δυνατότητα φυγής. Η πρακτική του παιδομαζώματος δεν εφαρμοζόταν στην [[Κωνσταντινούπολη]] ή σε άλλες μεγάλες πόλεις της οθωμανικής αυτοκρατορίας, ούτε ακόμα σε τέκνα τεχνιτών σε αγροτικές περιοχές, από το φόβο πως κάτι τέτοιο θα ήταν επιζήμιο για το εμπόριο. Εξαιρούνταν επίσης τα μοναχοπαίδια, οι ορφανοί, οι σπανοί, οι κοντοί, οι ψηλοί, οι παντρεμένοι κ.ά. Πολλοί γονείς για να αποφύγουν το παιδομάζωμα αρραβώνιαζαν και πάντρευαν τα παιδιά τους νεώτατα, σε ηλικία 8, 9 και 10 ετών. Οι υπάλληλοι που εκτελούσαν το παιδομάζωμα εύρισκαν την ευκαιρία να εκβιάζουν τους χριστιανούς και να αποσπούν και χρήματα. Έπαιρναν από την ίδια οικογένεια δύο ή και περισσότερα παιδιά, μή εξαιρώντας ούτε τον μοναχογιό, και δεν τα έδιναν πίσω παρά μόνο αν έπαιρναν 60, 70 ή και περισσότερα χρυσά νομίσματα. Οι πλούσιοι και όσοι μπορούσαν, εξαγόραζαν την ελευθερία των παιδιών τους. Όσα παιδιά περίσσευαν από τη στρατολογία τα πουλούσαν ως δούλους. Αναφέρονται και σπάνιες περιπτώσεις όπου γονείς εξουθενωμένοι από τη φτώχεια πρόθυμα έδιναν τα παιδιά τους, ή περιπτώσεις φτωχών νέων που για μια καλύτερη ζωή ήθελαν να υπηρετήσουν τον σουλτάνο.<ref>Βακαλόπουλος Ε. Απόστολος, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τομ. Β'Β΄ Τουρκοκρατία 1453-1669. Θεσσαλονίκη, 1964, σ. 50 κ.ε.</ref>

Πρώτος επιχείρησε να το καταργήσει ο σουλτάνος [[Οσμάν Β'Β΄]] το 1622 και στη συνέχεια ο [[Μουράτ Δ'Δ΄]] το ανέστειλε. Αν και ουσιαστικά εξαλείφθηκε από τα μέσα του 17ου αιώνα, απόπειρες παιδομαζώματος καταγράφονται μέχρι τις αρχές του 18ου.<ref>Quataert, Donald. ''The Ottoman Empire,

1700–1922'', Cambridge University Press, New York 2005, σ.99</ref> Το τελευταίο καταγεγραμμένο παιδομάζωμα είναι αυτό που επιχειρήθηκε στη [[Νάουσα]] το [[1705]],<ref name="brill"/> το οποίο έγινε και αιτία εξέγερσης των Ναουσαίων. Τότε ο σουλτάνος Αχμέτ Γ'Γ΄ είχε διατάξει "«τάχιστα περισυλλογή και αποστολή νέων γενιτσάραων"» και για την περιφέρεια της Νάουσας υπήρχε η εντολή για επιλογή 50 νέων "«κατά το κρατούν παλαιόν έθιμον"». Οι Ναουσαίοι εξεγέρθηκαν υπό τον [[Αρματολοί|αρματολό]] [[Ζήσης Καραδήμος|Ζήση Καραδήμο]] και τους δύο γιούς του Βασίλη και Δημήτρη και σκότωσαν τον σελιχτάρη (τον υπεύθυνο του παιδομαζώματος) και τους δύο συνοδούς του. Σχημάτισαν σώμα από 100 και πλέον άνδρες και άρχισαν να ληστεύουν και να σκοτώνουν τους μουσουλμάνους στην ύπαιθρο των καζάδων Βέροιας και Νάουσας. Μετά από αυτό, οι Τούρκοι σχημάτισαν ένοπλο σώμα από 1.000 μουσουλμάνους που καταδίωξαν τους επαναστάτες και στα μέσα Ιουνίου τους περικύκλωσαν στα στενά της Αραπίτσας κοντά στη Νάουσα. Στη μάχη που έγινε σκοτώθηκε ο Ζήσης Καραδήμος, ενώ οι γιοί του και άλλοι συνελήφθησαν και σκοτώθηκαν μέσα στη Βέροια. Δεν είναι γνωστό, ωστόσο, αν μετά από αυτό έγινε η στρατολόγηση των 50 νέων.<ref>Βακαλόπουλος Απ. (1954), σ. 292, 293.</ref> Αυτό είναι το τελευταίο γνωστό περιστατικό παιδομαζώματος, ωστόσο σώζεται επίσης βεράτιο του 1150/1738 με το οποίο εξαιρείται ο γιος Χριστιανού υποτελούς από το παιδομάζωμα<ref name="brill"/>.<br />

Σημ.: "«Κισλάς"» ήταν ο "«κισλάρ αγάς"» που είχε την αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια.<ref>[http://www.paron.gr/v3/new.php?id=65543&colid=37&catid=26&dt=2011-03-27%200:0:0&page=2&mode=1&page=3&mode=1&page=4&mode=1&page=1&mode=1&page=2&mode=1 Χριστόδουλος, Αρχιεπίσκοπος Αθηνών, ομιλία, δημοσιευμένη στην εφημερίδα "Το Παρόν", ηλεκτρον. έκδ. , 27/03/2011, σ. 2.]</ref>