Μέγαρο Πρόκες - Όστεν: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ο [[Άντον Πρόκες φον Όστεν|Άντον Πρόκες - Όστεν]] (Anton Prokesch - Osten, 1795 - 1876) ήταν ο πρώτος πρεσβευτής της [[Αυστρία|Αυστρίας]] στην απελευθερωμένη Ελλάδα. Ήταν γεννημένος στο [[Γκρατς]] της [[Αυστρία]]ςΑυστρίας, από μικροαστική οικογένεια. Υπήρξε ο μόνος εκπρόσωπος των [[Μεγάλες Δυνάμεις|Μεγάλων Δυνάμεων]] που λάτρευε την [[Ελλάδα]] και ως διπλωμάτης και ιστορικός επηρέασε σημαντικά την πολιτική πορεία του νέου ελληνικού βασιλείου. Στις 29 Ιουλίου 1834, ο Πρόκες - Όστεν διορίστηκε πρεσβευτής της Αυστρίας στο Βασίλειο της Ελλάδας από τον [[Αυτοκράτορας Φραγκίσκος Ιωσήφ Α΄|Αυτοκράτορα Φραγκίσκο Ιωσήφ Α΄]]. Στην Ελλάδα έφτασε το Δεκέμβριο του 1834 και έμενε σε ένα μικρό σπίτι, χωρίς χώρους υποδοχής. Μετά το θάνατο του πρώτου του γιου σε ηλικία δυο ετών το καλοκαίρι του 1835, αποφάσισε να χτίσει ένα σπίτι. Το σπίτι χτίστηκε το 1836/1837 σε ένα οικόπεδο 10.000 m2μ² περίπου, έχοντας λάβει δάνειο από τον Έλληνα τραπεζίτη [[Σίμων Σίνας|Σίμωνα Σίνα]] στην Βιέννη και από μια τράπεζα στην [[Τεργέστη|Τριέστη]].<ref name="Moutaf:3">{{Cite book|title=Villa und Landgut des Prokesch von Osten in Athen. Vermietung und Staatsanleihen 1844-1851|last=Moutafidou|first=Ariadni|publisher=biblos 48/2|year=1999|isbn=|location=|page=291}}</ref> Το μέγαρο έκτισε το 1836 ο Γερμανός αρχιτέκτονας [[Γουσταύος Αδόλφος Λούεντερς]] (Gustav Adolf Lueders]]), χρησιμοποιώντας σχέδια του Βιεννέζου [[CarlΚάρολος RoesnerΡέσνερ|Καρόλου Ρέσνερ]] (Carl Roesner, 1804-1869) και αποτελεί ένα από τα λίγα παραμένοντα δείγματα ιδιωτικής αρχιτεκτονικής των Βαυαρών που εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα την δεκαετία του 1830.<ref>{{Cite nameweb|url="kathm1">[http://www.kathimerini.gr/707814/opinion/epikairothta/arxeio-monimes-sthles/to-eygenes-ereipio-ths-odoy-feidioy |title=Το ευγενές ερείπιο της οδού Φειδίου], ΗΤου Καθημερινή,Νικου 16Βατοπουλου {{!}} Kathimerini|website=www.01kathimerini.2008gr|accessdate=2016-05-13}}</ref>. Χτίστηκε έξω από τα όρια της τότε πόλης και έχει λιτή αρχιτεκτονική και εκφράζει έναν αυστηρό κλασικισμό<ref name="kathm2:4">{{Cite web|url=http://www.kathimerini.gr/271299/article/politismos/arxeio-politismoy/to-ellhniko-wdeio-sta-xeria-toy-yppo|title=Το Ελληνικό Ωδείο στα χέρια του ΥΠΠΟ, Νικος Βατοπουλος {{!}} Kathimerini|website=www.kathimerini.gr|accessdate=2016-05-13}}</ref> - χαρακτηριζόμενο «αρχετυπικά κλασικιστικό».<ref name="diamantia:5">{{Cite web|url = http://www.asda.gr/elxoroi/diatiritea.htm|title =Κρυμμένα Διαμάντιαπίσω στουςαπό δρόμουςσκαλωσιές τηςή Αθήνας|dateερειπωμένα, =τα |accessdateαρχιτεκτονικά =μνημεία 12/4/2015|websiteαφηγούνται =τις Ταπαλιές διατηρητέα|publisherδόξες =και Παρατηρητήριοτην Ελεύθερωντωρινή Χώρων Αθήνας-Αττικήςεγκατάλειψη|last = Μαργαρίτα Πουρνάρα - Δημήτρης Ρηγόπουλος|first = Μαργαρίτα|last2=Ρηγόπουλος|first2=Δημήτρης|website=www.asda.gr|accessdate=2016-05-13}}</ref>. Κάποια χρόνια αργότερα, το 1844 προσπάθησε να πουλήσει ή να ενοικιάσει το σπίτι στην Αυστριακή κυβέρνηση, ως έδρα της Αυστριακής Πρεσβείας.<ref name="Moutaf:3">Ariadni Moutafidou, Villa and Landgut des Prokesch von Osten in Athen. Vermietung and Staatsanleiche 1844-1851, στο Biblos: 48/2, 1999, 291-296 [http://www.onb.ac.at/biblos/heft48_2.htm]</ref> Στην αίτησή του προς τον [[Κλέμενς φον Μέττερνιχ|Μέττερνιχ]], περιγράφει το σπίτι<ref name="Moutaf:3" />:

{{απόσπασμα|<i>

Το σπίτι καλύπτει 540 m2τ.μ. και έχει τρεις ορόφους.<br />

Τα εξωτερικά κτίρια καλύπτουν 344 m2τ.μ. και περιλαμβάνουν:<br />

Στον κήπο υπάρχει θερμοκήπιο και τέσσερις στέρνες....</i>

Η προσπάθεια του Πρόκες δεν έτυχε αρχικά ανταπόκρισης, αλλά τελικά, όταν έφυγε από την Αθήνα με μετάθεση ως πρέσβης για το Βερολίνο, το 1849, πέτυχε να πάρει άτοκο δάνειο από το Αυστριακό κράτος με το οποίο να ξεπληρώσει το χρέος του προς την τράπεζα του Σίνα και το 1850 να πληρωθεί ενοίκιο για τη χρήση του ως κατοικία και πρεσβεία από την Αυστριακή Αυτοκρατορική Αποστολή, έχοντας όμως το δικαίωμα να το πουλήσει όποτε αυτός το επιθυμούσε.<ref name="Moutaf:3" />

Αναφέρεται ότι ο κήπος του περιελάμβανε το χώρο από την [[Οδός Πανεπιστημίου|οδό Πανεπιστημίου]], τη Χαριλάου Τρικούπη, την Εμμανουήλ Μπενάκη και την [[Ζωοδόχος Πηγή Ακαδημίας|εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής.]] Στην αρχική του μορφή, το κτίριο είχε ένα μεγάλο ισόγειο και πάνω σε αυτό έναν όροφο με μικρότερες διαστάσεις, ενώ στη συνέχεια έγιναν προσθήκες στον όροφο και απέκτησε τη σημερινή του μορφή, όπου ο όροφος έχει ακριβώς τις ίδιες διαστάσεις με το ισόγειο.<ref name=":2">{{Cite web|url = http://www.eie.gr/archaeologia/gr/arxeio_more.aspx?id=249|title =ΑΡΧΕΙΟ ΝΕΟΤΕΡΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ - Οικία Prokesch von Osten|date website= www.eie.gr|accessdate = 12/4/2015|publisher = Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (Αρχείο Νεωτέρων Μνημείων, Αρχαιολογία της Πόλης των Αθηνών) |last = |first = 2016-05-13}}</ref>

Το μέγαρο του Πρόκες - Όστεν στην ελληνική πρωτεύουσα, που στέγαζε και την αυστριακή πρεσβεία, ήταν ένα γνωστό σαλόνι της εποχής που συγκέντρωνε με πρωτοβουλία του την κοινωνική, πολιτική και καλλιτεχνική αφρόκρεμα της νεοσύστατης πρωτεύουσας,<ref name="lifo">[http://www.lifo.gr/mag/features/497 Τα φαντάσματα της0" Αθήνας], www.lifo.gr, 13.3.2008</ref>, ένα «''πνευματικό και κοσμικό σαλόνι»'' της εποχής<ref name="diamantia:5" />, ''«εστία της πνευματικής ζωής της πόλης»''.<ref name=":36">{{Cite web|url=http:/>/www.hellenicparliament.gr/Praktika/Synedriaseis-Olomeleias?sessionRecord=d9ab1140-600f-4d3d-8d1b-cc6223befc92|title=ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ - Απάντηση του Υπουργού Πολιτισμού Ευάγγελου Βενιζέλου στην επερώτηση του Βουλευτή κ. Φώτη Κουβέλη 3360/2.11.98|website=www.hellenicparliament.gr|accessdate=2016-05-13}}</ref>

Ο Άντον Πρόκες-Όστεν και η σύζυγός του [[Ιρένε Κίζεβέττερ τουφον ΒίσενμπρουνΒίζενμπρουν|Ιρένε]] (Irene Kiesewetter von Wiesenbrunn) δέχονταν χρόνο με το χρόνο επισκέπτες από την Ευρώπη, προσφέροντας ένα ζωντανό σαλόνι ''«σα να βρίσκονταν στη Ρώμη ή τη Βιέννη και όχι στην Ελλάδα»''<ref name=":7">[{{Cite book|url=http://choregia.jimdo.com/app/download/9510466699/Choregia4.pdf?t=1399481181],|title=Der Bertsch,fremde 2005,und σελ.der eigene Blick Reisen und Reisende in Griechenland|last=Blume|first=Horst-Dieter|last2=Lienau|first2=Cay|publisher=Choregia - MÜNSTERSCHE GRIECHENLAND - STUDIEN|year=2005|isbn=3-934017-05-3|location=Muenster|page=85}}</ref> Η Ιρένε Πρόκες-Όστεν, κόρη του Αυστριακού ιστορικού της μουσικής [[Ραφαήλ Γεωργίος Κισεβέττερ|Ραφαήλ Γεωργίου Κισεβέττερ]] (Raphael Georg Kiesewetter]]), συνήθως έπαιζε μουσική κάθε Τρίτη και αναφέρεται επανειλημμένα από όσους έγραφαν για τα ταξίδια τους στην Αθήνα ως η ψυχή του σπιτιού.<ref name=":47">[http://choregia.jimdo.com/app/download/9510466699/Choregia4.pdf?t=1399481181], Bertsch, 2005, σελ. 86</ref>. Το θαυμασμό τους για την κοινωνική ζωή του Μεγάρου Πρόκες-Όστεν εξέφρασαν στις αναμνήσεις πολυάριθμοι επισκέπτες του, περιηγητές, επιστήμονες, καλλιτέχνες, διπλωμάτες ανάμεσα στους οποίους, ενδεικτικά, οι: [[Κάρολος Γουσταύος Φίντλερ]] (Karl Gustav Fiedler]]), ο οποίος ταξίδευε στην Ελλάδα για λογαριασμό της ελληνικής κυβέρνησης βλέποντας ένα σημαντικό χώρο συνάντησης στο κτίριο που ήταν σαν παλάτι, διακοσμημένο με έργα τέχνης, τον Γιόχαν Κραίγκερ Νικόλαους (Johann Craigher Nicolaus) ο οποίος ανέφερε στις ταξιδιωτικές αναμνήσεις του ότι η κοινωνική ζωή της Αθήνας θα ήταν φτωχή χωρίς τη βίλα Πρόκες-Όστεν και ο συγγραφέας [[Χανς Κρίστιαν Άντερσεν]], ο οποίος έγραψε μια γλαφυρότατη περιγραφή για το μέγαρο του Πρόκες - Όστεν:<ref>Χανς Κρίστιαν Άντερσεν "{{Cite book|title=Οδοιπορικό στην Ελλάδα",|last=Άντερσεν|first=Χανς ΕκδόσειςΚρίστιαν|publisher=Εστία|others=Μετάφραση: "ΕΣΤΙΑ"Allan Lund, ΑθήναΛουκία (χ.χρ.)Θεοδώρου|year=1999|origyear=1974|isbn=960-05-0027-4|edition=2η|location=Αθήνα|page=}}</ref>:

<i>Ένα από τα κτίρια στην άκρη της Αθήνας προς την Πάρνηθα είναι μια απλή, γεμάτη αρχοντιά βίλα... νομίζεις, βλέποντας την καλογυαλισμένη σκάλα με το χαλί από πάνω ως κάτω, πως βρίσκεσαι σ' έναν εξοχικό πύργο κοντά στην αυτοκρατορική πόλη του Δούναβη. Όταν μπεις μέσα στα καλόγουστα δωμάτια, θα δεις σύγχρονες rococo κουνιστές καρέκλες, θαυμάσιους καθρέπτες και ζωγραφιές...Βρισκόμαστε στο σπίτι του Πρόκες - Όστεν και της καλλιεργημένης και πανέξυπνης γυναίκας του. Τίποτε δεν θυμίζει εδώ πως η Αθήνα γεννιέται τώρα. Εδώ μέσα η Αθήνα είναι στο ίδιο επίπεδο με τη Νεάπολη, τη Βιέννη και την Κοπεγχάγη.</i>}}

</blockquote>Σχετικά με τα νέα κτίρια της Αθήνας, υπάρχει μια ανακοίνωση της Βασιλικής Ακαδημίας Καλών Τεχνών της Κοπεγχάγης (1837), όπου αναφέρεται στο μέγαρο του Πρόκες - Όστεν, ως ''«ένα από τα στολίδια της Αθήνας»''.

Την περίοδο 1848 - 1850 στο Μέγαρο έμεινε ο [[Νικόλαος Δούμπας]] και ο αδερφός του, [[Μιχαήλ Δούμπας|Μιχαήλ]], σταλμένοι από τον πατέρα τους [[Στέργιος Δούμπας|Στέργιο Δούμπα]], για να κρατηθούν μακριά από την επαναστατική κίνηση της εποχής στη Βιέννη ή όπως αναφέρεται για να βελτιώσουν τα ελληνικά τους.<ref name="p87:7">[http://choregia.jimdo.com/app/download/9510466699/Choregia4.pdf?t=1399481181], Bertsch, 2005, σελ. 87</ref>.

Το κτίριο αγόρασε το 1854 η [[Ελένη Τοσίτσα]], σύζυγος του εθνικού ευεργέτη [[Μιχαήλ Τοσίτσας|Μιχαήλ Τοσίτσα]] και το 1887 έγινε ιδιοκτησία της Ανδρομάχης Σλήμαν-Μελά, κόρης του [[Ερρίκος Σλήμαν|Ερρίκου Σλήμαν]] και μετέπειτα συζύγου του πολιτικού [[Λέων Μ. Μελάς|Λέοντα Μελά]].<ref name="kathm2:4" />. Λειτούργησε και ως [[Υποθηκοφυλακείο]] Αθηνών, Ωδείο Λόπνερ και από το 1919 μέχρι το 1971 λειτούργησε ως έδρα του [[Ελληνικό Ωδείο|Ελληνικού Ωδείου]], το οποίο μετατράπηκε σε «Θέατρο Eλληνικού Ωδείου» και στη συνέχεια «Θέατρο Tέχνης».<ref name=":52" /><ref name=":08">{{Cite web|url = http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=104185|title =tovima.gr - Ο Παλαμάς δεν μένει πια εδώ|date website=TO 25/10/1998BHMA|accessdate = 12/4//2015|website = tovima.gr|publisher = ΤΟ ΒΗΜΑ|last = |first = 2016-05-13}}</ref>

Το μέγαρο του Πρόκες - Όστεν υπάρχει σήμερα ερειπωμένο στην οδό Φειδίου 3 και ανήκει στο Ταμείο Συντάξεων Προσωπικού Εθνικής Τραπέζης και της Κτηματικής Τράπεζας της Ελλάδας από το 1934<ref name="lifo:0" /><ref name=":36" />. Διασώθηκε από ανοικοδόμηση με απόφαση του ΥΠΠΟ του 1996 ως έργο τέχνης και ιστορικό διατηρητέο μνημείο <ref name=":1">ΥΑ 17035/1837 πε/5.7.77, [http://www.et.gr/idocs-nph/search/pdfViewerForm.html?args=5C7QrtC22wHit7hKgnQ3o3dtvSoClrL8DQUXQgzC3d15MXD0LzQTLf7MGgcO23N88knBzLCmTXKaO6fpVZ6Lx3UnKl3nP8NxdnJ5r9cmWyJWelDvWS_18kAEhATUkJb0x1LIdQ163nV9K--td6SIuV90LAnKWxfb9V7dj1s_r5mRG0MmuC5WX95u8o5o_tX8 ΦΕΚ Β' 759/9.8.77], Εθνικό Τυπογραφείο</ref>, μετά από γνωμοδότηση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων και πέρασε στην ιδιοκτησία του<ref name="lifo:0" /><ref name="kathm2:4">[http://www.kathimerini.gr/271299/article/politismos/arxeio-politismoy/to-ellhniko-wdeio-sta-xeria-toy-yppo Το Ελληνικό Ωδείο στα χέρια του ΥΠΠΟ], Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 09.12.2006</ref> θεωρούμενο ''«σημείο αναφοράς που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην πρώτη Οθωνική περίοδο»''.<ref name=":52" />. Όπως επισημαίνει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Βιέννης Π.[[Πολυχρόνης Ενεπεκίδης|Πολυχρόνης Κ. Ενεπεκίδης]]<ref>Π.{{Cite Κ. Ενεπεκίδης "book|title=Αθηναϊκά - Αττικοβοιωτικά - Δωδεκανησιακά 1815 - 1980", |last=Ενεπεκίδης|first=Πολυχρόνης|publisher=Εκδόσεις Ωκεανίδα, |year=1961|isbn=960-7213-17-3|location=Αθήνα, 1991|page=}}</ref>, ''«ο σημερινός θεατής του είναι αδύνατο να φαντασθεί πόση ελληνική ιστορία και πόση μουσική έζησε εκεί μέσα»''.

Μετά το 1996 οπότε το κτίριο κρίθηκε ως οίκημα που έχει ανάγκη από Ειδική Κρατική Προστασία<ref name=":1" />, έχουν γίνει επανειλημμένα επερωτήσεις στη Βουλή για την τύχη του κτιρίου<ref name=":36">[http://www.hellenicparliament.gr/Praktika/Synedriaseis-Olomeleias?sessionRecord=d9ab1140-600f-4d3d-8d1b-cc6223befc92 Απάντηση του Υπουργού Πολιτισμού Ευάγγελου Βενιζέλου στην επερώτηση του Βουλευτή κ. Φώτη Κουβέλη 3360/2.11.98], Πρακτικά Συνεδριάσεων της Βουλής</ref><ref name=":08" /><ref>{{Cite web|url = http://www.syriza.gr/article/id/34679/Diaswsh-kai-anadeiksh-toy-palaioy-kthrioy-toy-Ellhnikoy-Wdeioy-epi-ths-odoy-Feidioy.html#.VSpyHfCLVcMVzZdQr70eT9|title = Διάσωση και ανάδειξη του παλαιού κτηρίου του Ελληνικού Ωδείου επί της οδού Φειδίου|date website= 23/01/2008www.syriza.gr|accessdate = 12/4/2015|website = |publisher = [[ΣΥΡΙΖΑ]]|last = [[Άννα Φιλίνη]], βουλευτής|first = 2016-05-13}}</ref>

* Βολφ Ζάιντλ: " ''«Βαυαροί στην Ελλάδα"»'' (με πρόλογο Παναγιώτη Κανελλοπούλου),΄Έκδοση "Έκδοση «Ελληνική Ευρωεκδοτική" ΕΠΕ», Αθήνα, 1984.

* Χριστιάνα Λυτ: " ''«Μια Δανέζα στην Αυλή του Όθωνα"»'', Εκδόσεις "«ΕΡΜΗΣ"», Αθήνα, 1988.

* Εγκυκλοπαίδεια "''«Πάπυρος - Λαρούς - Μπριτάνικα"»'', λήμμα "«Πρόκες-Όστεν, Άντον"», τόμ. 50, Εκδόσεις Πάπυρος, Αθήνα, 1996.

* Bertsch, 2005: [http://choregia.jimdo.com/app/download/9510466699/Choregia4.pdf?t=1399481181 ''Anton Prokesch von Osten und Griechenland. Vom Kriegsberichterstatter des griechischen Freiheitskampfes zum ersten österreichischen gesandten''], Daniel Bertsch, σελ. 61-101 στο: Blume, H.-D. und Lienau, C. (Hg.), Der fremde und der eigene Blick – Reisen und Reisende in Griechenland], Choregia, Münstersche Griechenland-Studien 4, Münster 2005, Verlag C. Lienau, ISBN 3-934017-05-3, Ενότητα 3: «Prokesch als Gesandter in Athen, Die Villa Prokeschs als Begegnungsstätte der Athener Gesellschaft» (Ο Prokesch ως πρεσβευτής στην Αθήνα, η Villa Prokesch ως σημείο συνάντησης της αθηναϊκής κοινωνίας)

*Μ.Μάνος Γ. Μπίρης,: ''«Αθηναϊκή αρχιτεκτονική 1875-1925»'', Εκδόσεις Μέλισσα, Αθήνα 1987, σ. 48 σχέδιο<ref name=":2" />

*Δανιήλ Ορφανουδάκης,: ''«Η κατοικία Prokesch von Osten στην Αθήνα και οι διαδοχικές χρήσεις της»'', Εκδόσεις Σταμούλης, Πειραιάς 1997, ISBN 960-90621-0-5 [http://vopac.nlg.gr/Record/146611]

*[http://www.in2life.gr/features/notes/article/271610/mia-volta-sthn-athhna-toy-19oy-aiona.html?singlepage=1 Μια βόλτα στην Αθήνα του 19ου αιώνα], ''www.in2life.gr'' (παλαιά φωτογραφία του Μεγάρου Πρόκες - Όστεν)