|
| πόλη = Παρίσι
}}
Η '''Μόνα Λίζα''' (γνωστή και ως '''Τζιοκόντα''', ή '''Πορτραίτο της Λίζα Γκεραρντίνι''', συζύγου του Φρανσέσκο ντελ Τζιοκόντο<ref name="Louvre.fr">{{cite web|accessdate=27 April 2008|url=http://www.louvre.fr/llv/oeuvres/detail_notice.jsp?CONTENT%3C%3Ecnt_id=10134198673226503&CURRENT_LLV_NOTICE%3C%3Ecnt_id=10134198673226503&amp;amp;amp;amp;amp;amp;amp;amp;amp;amp;amp;FOLDER%3C%3Efolder_id=9852723696500816&bmUID=1155229237450&bmLocale=en|title=Portrait of Lisa Gherardini, wife of Francesco del Giocondo |publisher=[[Musee du Louvre]]}}</ref>) είναι [[προσωπογραφία]] που ζωγράφισε ο [[Ιταλία|Ιταλός]] καλλιτέχνης [[Λεονάρντο ντα Βίντσι]]. Πρόκειται για ελαιογραφία σε ξύλο [[Λεύκα|λεύκης]], που ολοκληρώθηκε μέσα στη χρονική περίοδο [[1503]]-[[1519]]. Αποτελεί ιδιοκτησία του [[Γαλλία|Γαλλικού Κράτους]], και εκτίθεται στο [[Μουσείο του Λούβρου]], στο [[Παρίσι]]. Ο πίνακας, διαστάσεων 77 εκ. × 53 εκ., απεικονίζει μία καθιστή γυναίκα, τη Λίζα ντελ Τζιοκόντο, η έκφραση του προσώπου της οποίας χαρακτηρίζεται συχνά ως αινιγματική.<ref name="ns1">poutana{{citeAuthority web|accessdate=27 April 2008|url=http://www.newscientist.com/article.ns?id=dn6056|title=Noisy secret of Mona Lisa's |publisher=[[New Scientist]]|date=23 June 2004|author=Cohen, Philipcontrol}}</ref>Η Μόνα Λίζα θεωρείται το πιο διάσημο έργο ζωγραφικής.<ref>Henry Thomas and Dana Lee Thomas, ''Living biographies of great painters'', Garden City Books, 1959, p.50.</ref>
==Ιστορικά στοιχεία==
Ο Λεονάρντο ξεκίνησε να ζωγραφίζει τη Μόνα Λίζα το έτος 1503 ή το [[1504]] στη [[Φλωρεντία]] της Ιταλίας.<ref>Merry E. Wiesner-Hanks and Merry E. Wiesner, ''An age of voyages, 1350–1600'', Oxford University Press US, 2005, p.26. ISBN 0195176723</ref> Σύμφωνα με τον σύγχρονο του Λεονάρντο, [[Τζόρτζιο Βαζάρι]], "...αφότου ασχολήθηκε επί τέσσερα χρόνια με το έργο, το άφησε ημιτελές..."<ref name="Clark">{{cite journal|author=Clark, Kenneth|title=Mona Lisa|journal=[[The Burlington Magazine]]|edition=vol 115|issue=840|month=March | year=1973|page=144|issn=00076287|volume=115|ref=harv|jstor=877242|pages=144–151}}</ref> Είναι γνωστό πως αυτή ήταν μια συνήθης συμπεριφορά του Λεονάρντο ο οποίος, αργότερα, μετάνιωσε που "δεν ολοκλήρωσε ποτέ ούτε ένα έργο".<ref>Henry Thomas and Dana Lee Thomas, ''Living biographies of great painters'', Garden City Publishing Co., Inc., 1940, p.49.</ref> Θεωρείται πως συνέχισε να ασχολείται με τη Μόνα Λίζα για τρία χρόνια αφότου εγκαταστάθηκε στη Γαλλία και πως την τελείωσε λίγο πριν πεθάνει το 1519.<ref name=BBC-Faces>{{cite news|author=Chaundy, Bob|title=Faces of the Week|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/magazine/5392000.stm|publisher=BBC |date=29 September 2006|accessdate=5 October 2007}}</ref> Ο καλλιτέχνης μετέφερε τον πίνακα από την Ιταλία στη Γαλλία το [[1516]] όταν ο βασιλιάς [[Φραγκίσκος Α΄ της Γαλλίας|Φραγκίσκος Α΄]] τον προσκάλεσε να εργαστεί στο Clos Lucé κοντά στο βασιλικό κάστρο στην [[Αμπουάζ]]. Πιθανότατα μέσω των κληρονόμων του βοηθού του Λεονάρντο, Σαλάι,<ref name="Kemp"/> ο βασιλιάς αγόρασε τον πίνακα για 4.000 écu και τον τοποθέτησε στο παλάτι της Fontainebleau, όπου παρέμεινε έως ότου δόθηκε στον [[Λουδοβίκος ΙΔ΄ της Γαλλίας|Λουδοβίκο ΙΔ΄]]. Ο Λουδοβίκος ΙΔ΄ μετέφερε το έργο στο [[Παλάτι των Βερσαλλιών]]. Μετά τη [[Γαλλική Επανάσταση]], μεταφέρθηκε στο Μουσείο του Λούβρου. Ο [[Ναπολέοντας Βοναπάρτης|Ναπολέοντας]] τοποθέτησε το έργο στο δωμάτιό του, στο [[Παλάτι του Κεραμεικού]]. Αργότερα ο πίνακας επεστράφη στο Μουσείο του Λούβρου. Κατά τη διάρκεια του [[Γαλλοπρωσικός Πόλεμος|Γαλλοπρωσικού Πολέμου]] ([[1870]]-[[1871]]) μεταφέρθηκε από το Λούβρο στο Brest Arsenal.<ref name="Bohm-Duchen2001p53">{{cite book
|last=Bohm-Duchen
|first=Monica
|title=The private life of a masterpiece
|url=http://books.google.com/books?id=cwL7aF-EB84C&pg=PA53
|accessdate=10 October 2010
|year=2001
|publisher=University of California Press
|isbn=9780520233782
|page=53}}</ref>
==Το αντικείμενο του έργου==
[[File:Mona Lisa margin scribble.jpg|thumb|200px|right|Σημείωμα του Αγκοστίνο Βεσπούτσι (1503) στο οποίο ισχυρίζεται πως ο Λεονάρντο ζωγράφιζε το πορτραίτο της Λίζα ντελ Τζιοκόντο ([[Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης]])]]
Ο πίνακας πήρε το όνομά του από τη Λίζα ντελ Τζιοκόντο<ref>{{cite news|title=German experts crack the ID of ‘Mona Lisa’|url=http://www.msnbc.msn.com/id/22652514/?GT1=10755|publisher=MSN|date=14 January 2008|accessdate=15 January 2008}} {{Dead link|date=May 2011}}</ref><ref>{{cite news|title=Researchers Identify Model for Mona Lisa|url=http://www.nytimes.com/aponline/arts/AP-Art-Mona-Who.html|work=The New York Times |accessdate=15 January 2008}} {{Dead link|date=August 2010|bot=RjwilmsiBot}}</ref>, που ήταν μέλος της οικογένειας Γκεραρντίνι από τη Φλωρεντία και την [[Τοσκάνη]] και σύζυγος του εύπορου έμπορου μεταξιού Φρανσέσκο ντελ Τζιοκόντο.<ref name="Kemp">Kemp 2006, σ. 261–262</ref> Ο πίνακας ήταν παραγγελία για το καινούριο τους σπίτι και για να γιορτάσουν τη γέννηση του δεύτερου γιου τους, Αντρέα.<ref>Farago 1999, σ. 123</ref> Η ταυτότητα της εικονιζόμενης γυναίκας αναγνωρίστηκε στο Πανεπιστήμιο της [[Χαϊδελβέργη|Χαϊδελβέργης]] το [[2005]] από έναν ειδικό που ανακάλυψε ένα σημείωμα του [[1503]] το οποίο είχε γράψει ο Αγκοστίνο Βεσπούτσι.<ref name="subject">{{cite web|title=Mona Lisa – Heidelberg discovery confirms identity|url=http://www.ub.uni-heidelberg.de/Englisch/news/monalisa.html|publisher=[[University of Heidelberg]]|accessdate=4 July 2010}}</ref>
Διάφορες εναλλακτικές απόψεις έχουν εκφραστεί σχετικά με το θέμα. Κάποιοι μελετητές θεωρούν πως η Λίζα ντελ Τζιοκόντο ήταν το αντικείμενο μιας άλλης προσωπογραφίας, και εντοπίζουν τουλάχιστον άλλους τέσσερις πίνακες στους οποίους αναφέρεται ο Βασσάρι αποκαλώντας τους ''Μόνα Λίζα''.<ref name="monna bella">{{cite journal|author=Stites, Raymond S.|title=Mona Lisa—Monna Bella|journal=Parnassus|edition=vol 8|issue=1|pages=7–10, 22–23|publisher=[[College Art Association]]|month=January | year=1936|doi=10.2307/771197|volume=8|ref=harv|jstor=771197}}</ref><ref> Bohm-Duchen, Monica (2001). The private life of a masterpiece.[http://books.google.gr/books?id=cwL7aF-EB84C&pg=PA53&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false] University of California Press. p. 53. ISBN 9780520233782. Retrieved 10 October 2010.</ref> O [[Σίγκμουντ Φρόυντ]] πίστευε πως το περιώνυμο μειδίαμα της Μόνα Λίζα ήταν αποτέλεσμα ανάκλησης ανάμνησης της μητέρας του Λεονάρντο. Άλλες προτάσεις για την ταυτότητα της εικονιζόμενης γυναίκας είναι: η μητέρα του Λεονάρντο Κατερίνα,<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/388735/Mona-Lisa Roni Kempler: Who is the Mona Lisa ? Comment, Encyclopædia Britannica ]</ref> η Isabella από τη [[Νάπολη]],<ref name=Debelle>{{cite news|author=Debelle, Penelope|title=Behind that secret smile|url=http://www.theage.com.au/articles/2004/06/24/1088046208817.html|work=The Age|date=25 June 2004|accessdate=6 October 2007 | location=Melbourne}}</ref> η Cecilia Gallerani,<ref name="Johnston">{{cite news|author=Johnston, Bruce|title= Riddle of Mona Lisa is finally solved: she was the mother of five|work=The Daily Telegraph |location=UK |url=http://www.telegraph.co.uk/news/main.jhtml?xml=/news/2004/08/01/wmona01.xml&sSheet=/news/2004/08/01/ixworld.html|archiveurl=http://web.archive.org/web/20071011082755/http://telegraph.co.uk/news/main.jhtml?xml=/news/2004/08/01/wmona01.xml&sSheet=/news/2004/08/01/ixworld.html|archivedate=11 October 2007|date=8 January 2004|accessdate=6 October 2007 }}</ref> η Costanza d'Avalos, Δούκισσα της Francavilla, η Isabella d'Este, η Pacifica Brandano or Brandino, η Isabela Gualanda, η Caterina Sforza, και ο ίδιος ο Λεονάρντο.<ref name="myth">{{cite news|author=Nicholl, Charles|title=The myth of the Mona Lisa|work=The Guardian |location=UK | url=http://books.guardian.co.uk/lrb/articles/0,6109,675653,00.html| date=28 March 2002|accessdate=6 October 2007 }}</ref> Σήμερα οι απόψεις των ιστορικών της τέχνης συγκλίνουν στην ιδέα πως ο πίνακας απεικονίζει τη Λίζα ντελ Τζιοκόντο, που πάντα ήταν η παραδοσιακή άποψη.
==Η κλοπή του πίνακα==
[[File:Mona Lisa stolen-1911.jpg|thumb|200px|Το σημείο του τοίχου του Λούβρου, στο οποίο βρισκόταν η Μόνα Λίζα, όπως φωτογραφήθηκε αφού κλάπηκε ο πίνακας]]
Η φήμη του πίνακα αυξήθηκε όταν η Μόνα Λίζα κλάπηκε στις 21 Αυγούστου του [[1911]].<ref name=Stoner-PBS>{{cite news|title=Theft of the Mona Lisa|url=http://www.pbs.org/treasuresoftheworld/a_nav/mona_nav/main_monafrm.html|publisher=Stoner Productions via Public Broadcasting Service (PBS)|accessdate=24 October 2009}}</ref> Την επόμενη μέρα, ο Λουί Μπερού (Louis Béroud), ένας ζωγράφος, περπατώντας στο Λούβρο, πήγε στο Salon Carré όπου εκτίθονταν η Μόνα Λίζα επί πέντε χρόνια. Ωστόσο στο σημείο όπου έπρεπε να βρίσκεται ο πίνακας, υπήρχαν τέσσερις σιδερένιοι πάσσαλοι. Ο Μπερού ενημέρωσε τον υπεύθυνο της ασφάλειας εκείνου του τομέα, οι οποίος νόμιζε πως ο πίνακας φωτογραφιζόταν για εμπορικούς λόγους. Λίγες ώρες αργότερα, ο Μπερού μαζί με τον επικεφαλής της ασφάλειας του τομέα επικοινώνησαν με τον επικεφαλής του τομέα, και επιβεβαιώθηκε πως η Μόνα Λίζα δεν βρισκόταν με τους φωτογράφους. Το Λούβρο έκλεισε για μια εβδομάδα για να διευκολυνθεί η έρευνα για την κλοπή.
Ο Γάλλος ποιητής [[Γκιγιώμ Απολλιναίρ]], θεωρήθηκε ύποπτος, συνελήφθη και φυλακίστηκε. Ο Απολλιναίρ προσπάθησε να εμπλέξει στην υπόθεση τον φίλο του, [[Πάμπλο Πικάσο]], ο οποίος επίσης ανακρίθηκε, αλλά αργότερα και οι δύο απαλλάχθηκαν των κατηγοριών.<ref name="monalisa25">{{cite news|title=Top 25 Crimes of the Century: Stealing the Mona Lisa, 1911 |url=http://www.time.com/time/2007/crimes/2.html |work=TIME |accessdate=15 September 2007 | date=2 December 2007|archiveurl=http://web.archive.org/web/20070303065050/http://www.time.com/time/2007/crimes/2.html|archivedate=3 March 2007}}</ref><ref>[http://tvxs.gr/news/σαν-σήμερα/σαν-σήμερα-απολινέρ-και-πικάσο-συλλαμβάνονται-για-την-κλοπή-της-μόνα-λίζα tvxs.gr - ''Απολινέρ και Πικάσο συλλαμβάνονται για την κλοπή της Μόνα Λίζα'']</ref>
Εκείνη τη χρονική περίοδο επικράτησε η εντύπωση πως ο πίνακας είχε χαθεί οριστικά, ωστόσο δύο χρόνια αργότερα ανακαλύφθηκε ο πραγματικός δράστης. Η Μόνα Λίζα είχε κλαπεί από τον Βιντσέντσο Περούτζια (Vincenzo Peruggia), υπάλληλο του Λούβρου, ο οποίος μπήκε στο μουσείο κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της ημέρας, κρύφτηκε σε μία ντουλάπα και βγήκε από το μουσείο αφού αυτό είχε κλείσει, κρύβοντας τον πίνακα κάτω από το παλτό του.<ref name="louvre1">Bartz 2006, p. 626</ref>. Ο Περούτζια ήταν ένας [[Ιταλός]] πατριώτης που πίστευε πως ο πίνακας του Λεονάρντο έπρεπε να επιστραφεί στην Ιταλία και να εκτίθεται σε ιταλικό μουσείο. Ένα από τα κίνητρα του Περούτζια πιθανόν να ήταν και το γεγονός ότι ένας φίλος του πουλούσε αντίγραφα του πίνακα, η αξία των οποίων θα αυξανόταν ραγδαία μετά την κλοπή του αυθεντικού. Αφού κράτησε τον πίνακα στο διαμέρισμά του για δύο χρόνια, τελικά συνελήφθη όταν προσπάθησε να τον πουλήσει στους διοικητές της [[Ουφίτσι|πινακοθήκης Ουφίτσι]] στη [[Φλωρεντία]]. Ο πίνακας εκτέθηκε σε διάφορα μέρη σε όλη την Ιταλία και επεστράφη στο Μουσείο του Λούβρου το [[1913]]. Ο Περούτζια επικροτήθηκε στην Ιταλία για τον πατριωτισμό του και εξέτισε ποινή φυλάκισης έξι μηνών για το έγκλημα που διέπραξε.<ref name="monalisa25" />
==Το αντίγραφο του πίνακα στο Μουσείο ντελ Πράδο==
[[Αρχείο:Gioconda (copia del Museo del Prado restaurada).jpg|thumb|200px|Το αντίγραφο του πίνακα ''Μόνα Λίζα'' που δημιουργήθηκε την ίδια χρονική περίοδο με το αυθεντικό έργο, όπως αποκαλύφθηκε μετά την συντήρηση.]]
Το [[2012]] ανακοινώθηκε πως στο [[Μουσείο ντελ Πράδο]] υπάρχει πίνακας που είναι αντίγραφο της Μόνα Λίζα και δημιουργήθηκε την ίδια χρονική περίοδο με τον αυθεντικό πίνακα. Ο πίνακας παλαιότερα θεωρούνταν ως ένα από τα πολλά μεταγενέστερα αντίγραφα του αρχικού έργου, ωστόσο μετά από επεξεργασία προέκυψε πως πιθανότατα δημιουργήθηκε παράλληλα με τον πρωτότυπο. Ο δημιουργός του αντιγράφου δεν ήταν ο Λεονάρντο, αλλά πιθανότατα κάποιος μαθητής του, ίσως ο Φραντσέσκο Μέλτσι, που εργαζόταν στο ίδιο εργαστήριο με τον Ντα Βίντσι και ζωγράφισε το έργο την ίδια περίοδο που ο Ντα Βίντσι ζωγράφισε την Τζιοκόντα. Ο πίνακας απεικονίζει τη Μόνα Λίζα αρκετά νεότερη σε σχέση με την πρωτότυπη απεικόνισή της. Επίσης η εικονιζόμενη δεν παρουσιάζεται εξιδανικευμένη στο αντίγραφο το οποίο για αυτό το λόγο ίσως αποτελεί μια πιο ακριβή περιγραφή της συγκεκριμένης γυναίκας. Χαρακτηριστικό του δεύτερου πίνακα είναι πως ο δημιουργός του έχει σχεδιάσει και φρύδια στην εικονιζόμενη, κάτι που λείπει πλήρως από τον αρχικό πίνακα.<ref>[http://www.tanea.gr/latestnews/article/?aid=4691126 www.tanea.gr - ''Δεύτερη «Μόνα Λίζα», σύγχρονη της αυθεντικής, ανακαλύφθηκε στη Μαδρίτη'', 1/2/2012]</ref><ref>[http://www.theartnewspaper.com/articles/Earliest-copy-of-Mona-Lisa-found-in-Prado/25514 www.theartnewspaper.com - ''Earliest copy of Mona Lisa found in Prado'', 1/2/2012]</ref><ref>[http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_world_2_02/02/2012_471004 Καθημερινή - ''Ποια είναι η αληθινή Μόνα Λίζα;'', 2/2/2012]</ref>
== Η Μόνα Λίζα στο διάστημα ==
Υπό τον παραπάνω δημοσιογραφικό τίτλο ανακοινώθηκε η επιλογή της NASA να στείλει μέσω λέιζερ σε σεληνιακό δορυφόρο την εικόνα της Μόνα Λίζα. Πρόκειται για την πρώτη επίδειξη της νέας δυνατότητας αποστολής δεδομένων εικόνας από τη Γη μέσω οπτικής τεχνολογίας σε τόση μεγάλη απόσταση, περίπου 384.000 χλμ.<ref>Εφημερίδα "Η Ναυτεμπορική" φ.19 Ιαν. 2013, σελ.64.</ref>
==Παραπομπές==
{{reflist|2}}
== Εξωτερικοί σύνδεσμοι ==
{{Commonscat}}
{{Authority control}}
{{Ζωγραφική-επέκταση}}
{{ενσωμάτωση κειμένου|en|Mona Lisa}}
|
