Βεληγκέκας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ο '''Βεληγκέκας''' ή '''Βελή Γκέκας'''<ref name="Politis-77>Βλ. {{cite book|last=Πολίτης|first=Νικόλαος|title=Εκλογαί από τα τραγούδια του ελληνικού λαού|year=1925|publisher=[[Βιβλιοπωλείο της Εστίας]]|location=Αθήνα|page=77|edition=2η|url=http://anemi.lib.uoc.gr/metadata/8/9/c/metadata-454-0000005.tkl|format=pdf|accesdateaccessdate=3.10.2016|authorlink=Νικόλαος Πολίτης}}</ref> ήταν [[δερβέναγας]] αλβανικής καταγωγής, από την πόλη [[Σκόδρα]], έμπιστος του [[Αλή πασάς|Αλή Πασά]]. Υπήρξε ονομαστός τόσο για τη σκληρότητα, όσο και την ανδρεία του, την οποία είχε εκτιμήσει ο Αλής προσλαμβάνοντάς τον στις υπηρεσίες του. Έγινε πολύ γνωστός στη Θεσσαλία και τη Δυτική Στερεά -και αργότερα ευρύτερα- για τη σκληρότητα και την τραχύτητα που επέδειξε στην εκτέλεση των εντολών του Πασά.<ref>{{efn|Οι πληροφορίες για τον Βεληγκέκα προέρχονται από την προφορική παράδοση (οι μαρτυρίες που διαδόθηκαν από γενιά σε γενιά και τα δημοτικά άσματα), η οποία κυρίως συνδέεται με το βίο και τα κατορθώματα του Κατσαντώνη. <ref>Βλ. π.χ. Πολίτης (1925), σσ. 77-78<b>·</b> Eπαμεινώνδας Φραγκίστας ([''π.'' 1830-1914)], ''Βίος του Κατσαντώνη''. Επιμέλεια: Πάνος Ι. Βασιλείου. Αθήνα: Εταιρεία Ιστορικών Ερευνών, [1963]. Πρβ. {{cite book|last=Σταμέλος|first=Δημήτρης|title=Κατσαντώνης: η αποθέωση της παλικαριάς. Μυθιστορηματική βιογραφία ιστορικά και βιβλιογραφικά τεκμηριωμένη|year=2004|origyear=1982|publisher=Βιβλιοπωλείον της Εστίας|location=Αθήνα|isbn=960-05-1098-9}}</ref>}}

Η σύγκρουση και η μονομαχία του Κατσαντώνη με τον Βεληγκέκα αποτυπώθηκε ιδιαίτερα στα δημώδη άσματα και στα [[κλέφτικο τραγούδι|κλέφτικα τραγούδια]], όπου εξυμνείται ο ηρωισμός του Κατσαντώνη. Το παρακάτω είναι ένα απόσπασμα από αυτά:<ref name="Politis-78>Πολίτης (1925), σσελ. 78, «Του Κατσαντώνη»<b>·</b> ''ριτσιάλης'' (λ. τουρκ. και αλβαν.) = ο σύμβουλος.</ref>

Ο Βεληγκέκας εμφανίζεται και πέραν των άσματατων που αναφέρονται στον Κατσαντώνη. Στο τραγούδι για τον αλβανόφωνο χριστιανό κλέφτη Παναγιώτη Λιάκο, διαβάζουμε και τα ακόλουθα, που πιθανολογείται ότι διαδραματίζονται στα τέλη του 18ου αι., πριν από την εκστρατεία του Γιουσούφ Αράπη εναντίον του Λιάκου, με εντολή του Αλή Πασά:<ref name="Politis-69>Πολίτης (1925), σσελ. 69, «Του Λιάκου».</ref>

Στο θέατρο σκιών, ο Βεληγκέκας εμφανίζεται και ως ιστορικό πρόσωπο, στο ΅«ηρωικό» έργο ''Κατσαντώνης''.{{efn|Το έργο αντλεί τη θεματολογία του από τη θρυλική διαμάχη μεταξύ Κατσαντώνη και Αλή Πασά, όπως παρουσιάζεται στη δημοτική ποίηση. Οι καραγκιοζοπαίκτες επικεντρώνουν τη δράση στην αρπαγή της συζύγου του Κατσαντώνη, της Αγγελικής, και στη σύγκρουσή του με τον Βεληγκέκα.<ref>{{cite journal|last=Θεοτοκάς|first=Γιώργος|title=Το θέατρο και η κριτική (απολογία του ''Κατσαντώνη'')|journal=[[Νέα Εστία]]|year=1952|volume=51|pages=σελ. 565|url=http://www.ekebi.gr/magazines/showimage.asp?file=81067&code=6644|accessdate=5.10.2016}}</ref>}} Θεωρείται ανδρείος, αλλά αφότου πηγαίνει με εντολή του Αλή Πασά στο χωριό του Κατσαντώνη κι αρπάζει τη γυναίκα και το γιο του, «ξεγράφεται» από γενναίος. Ο Κατσαντώνης, που ειδοποιείται για την απαγωγή, τον προλαβαίνει σε ένα πέρασμα και, απευθύνοντάς του το λόγο, λέει χαρακτηριστικά: «Σε είχα στα κιτάπια των παλικαριών, για μεγάλο παλικάρι, και τώρα σε ξεγράφω, ορέ Βεληγκέκα».<ref>{{cite journal||last=Σπαθάρης|first=Ευγένιος|title=Για τα ηρωικά έργα του ελληνικού θεάτρου σκιών