Γεωμετρική εποχή: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Η '''γεωμετρική εποχή''' είναι μία περίοδος της [[Αρχαία Ελλάδα|αρχαίας ελληνικής]] [[ιστορία|ιστορίας]] που διαρκεί περίπου από το [[12ος αιώνας π.Χ.|1050 π.Χ.]] έως το [[700 π.Χ.]]

Η καταστροφή των [[μυκηναϊκός πολιτισμός|μυκηναϊκών]] ανακτόρων το [[13ος αιώνας π.Χ.|1200 π.Χ.]], δεδεν σήμανε το απότομο τέλος του μυκηναϊκού πολιτισμού, αλλά την απαρχή μίας προϊούσας παρακμής που διήρκεσε ολόκληρο το [[12ος αιώνας π.Χ.|ΙΒ’ αιώνα]]. Η έναρξη της πρώτης [[μεταμυκηναϊκή περίοδος|μεταμυκηναϊκής περιόδου]] της αρχαίας ελληνικής ιστορίας, γνωστής ως ‘σκοτεινοί αιώνες’, σηματοδοτείται από την ευρεία χρήση του [[σίδηρος|σιδήρου]] και την αλλαγή στην τεχνοτροπία της [[κεραμεική]]ς, γεγονότα που τοποθετούνται περίγύρω τοστο [[1100 π.Χ.|1100]]-[[1050π1050 π.Χ.]], οπότε τελειώνει και η υπομυκηναϊκή φάση. Για την περίοδο αυτή, από το [[13ος αιώνας π.Χ.|1200 π.Χ.]] και εξής, δεν υπάρχουν γραπτές πηγές. Από ιστορικής άποψης, λοιπόν, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός της επανεμφάνισης γραπτών πηγών.

Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται σκοτεινή από ιστορική άποψη, καθώς δεν υπάρχουν άμεσες πηγές γι’ αυτήαυτήν. Διαθέτουμε, ωστόσο, μία μη ιστορική πηγή, τα [[Ομηρικά Έπη]]. Είναι γενικώς αποδεκτό α) ότι η σύνθεση των επών σε ένα όλο, διαδικασία που συντελέστηκε πάνω στη βάση μίας μακρόχρονης προφορικής παράδοσης, έγινε τον Η’ αιώνα και β) ότι η [[Ιλιάδα]] συντέθηκε πριν από την [[Οδύσσεια]]. Οι διάφορες χρονολογήσεις της δημιουργίας των επών ποικίλλουν. Σύμφωνα με τις πιθανότερες, η Ιλιάδα συντέθηκε στα μέσα του Η’ αιώνα και η Οδύσσεια το β’ μισό του Η’ αιώνα. Η τοποθέτηση της Οδύσσειας σε χρονικό σημείο επόμενο της δημιουργίας της Ιλιάδας, στηρίζεται στην υπόθεση ότι στην Οδύσσεια έχουν ενσωματωθεί εμπειρίες της προαποικιακής δραστηριότητας που προηγήθηκε του β’ ελληνικού αποικισμού. Ο μεγάλος προβληματισμός αφορά την Ιλιάδα. Πρέπει να λάβουμε, πάντως, υπόψη, πως το ότι η δράση της Ιλιάδας διαρκεί 51 μέρες του ενάτου έτους του [[τρωικός πόλεμος|τρωικού πολέμου]] προϋποθέτει τα γενικότερα ιστορικά συμφραζόμενα του πολέμου.

Το ζήτημα είναι αν η Ιλιάδα αποδίδει ένα ιστορικό γεγονός, εάν ο τρωικός πόλεμος ήταν ένα ιστορικό γεγονός. Για παράδειγμα, ο [[Νεών κατάλογος|Νηών κατάλογος]] της Β περιγράφει την πολιτική γεωγραφία της μυκηναϊκής εποχής ή εκείνη του Η’ αιώνα; Το ερώτημα αυτό μεταφράζεται στο εξής: η Ιλιάδα συντέθηκε κατά την μυκηναϊκή εποχή ή την περίοδο μετά την καταστροφή των μυκηναϊκών ανακτορικών κέντρων, οπότε περιγράφει την κατάσταση των μεταμυκηναϊκών πραγμάτων, διατηρώντας κάποιες αναμνήσεις των γεγονότων της προηγούμενης εποχής; Υπάρχουν υποστηρικτές και των δύο απόψεων. Επίσης, δεν έχει απαντηθεί το ερώτημα αν οι καταστροφές της [[Τροία]]ς VI (1350π1350 π.Χ.) ή της Τροίας VIIα (1180π1180 π.Χ.) σχετίζονται με κάποια επίθεση των Μυκηναίων. Για να διερευνήσουμε το ζήτημα της ιστορικότητας της Ιλιάδας, πρέπει να λάβουμε υπόψη τις πληροφορίες που διαθέτουμε από την αρχαία ελληνική παράδοση. Η άλωση της Τροίας χρονολογείται σύμφωνα με τον [[Απολλόδωρος ο Αθηναίος|Απολλόδωρο]], τον ιστορικό του Β’ μ.Χ. αιώνα, ο οποίος στα ‘Χρονικά’ του περιλαμβάνει όλα τα γεγονότα από την άλωση της Τροίας μέχρι το 119 πΧμΧμΧ, το 1184/3 π.Χ. και σύμφωνα με το [[Πάριο χρονικό]] το 1209/8 π.Χ. [Το Πάριο χρονικό είναι ένας χρονολογικός πίνακας προσώπων και γεγονότων, από τη βασιλεία του μυθικού [[Κέκροπας|Κέκροπα]] (1581 π.Χ.) έως το έτος 264/3 π.Χ., όταν επώνυμος άρχοντας στην Αθήνα ήταν ο [[Διόγνητος]]]. Οι αρχαίοι Έλληνες αναφέρονταν στον τρωικόΤρωικό πόλεμο ως αδιαμφισβήτητο ιστορικό γεγονός, όπως κάνει πχπ.χ. στην Αρχαιολογία του ο [[Θουκυδίδης]]. Η Οδύσσεια, περιγράφοντας καταστάσεις μεταγενέστερες της Ιλιάδας, αποδίδει καλύτερα το μεταμυκηναϊκό χρονικό διάστημα.

Την εποχή αυτή και, συγκεκριμένα, μετά το 1150, π.Χ. παρατηρούνται για δεύτερη και τελευταία φορά εσωτερικές μετακινήσεις, πολλές πληροφορίες για τις οποίες αντλούμε από την παράδοση, ιδιαίτερα τοτον Θουκυδίδη, αλλά και τη μυθολογία. Τα φύλα που μετακινήθηκαν την περίοδο για την οποία μιλάμε κατά κανόνα ακολούθησαν σε αδρές γραμμές την κατεύθυνση από βορρά προς νότο. Εξαίρεση αποτελεί το φύλο των Μακεδόνων, οι οποίοι δεν κατήλθαν προς τα νοτιότερα τμήματα της Ελλάδας, αλλά από τη βορειοδυτική Μακεδονία μετακινήθηκαν στο χώρο που την ιστορική περίοδο μας είναι γνωστός ως Μακεδονίς, μετακίνηση που ολοκληρώθηκε τα μέσα του Ζ’ αιώνα, εάν είναι σωστή η χρονολόγηση των μετακινήσεων των ελληνικών φύλων, και αποτελεί την απόληξή τους. Οι μετακινήσεις αυτές γίνονταν κατά μικρές ομάδες σε μεγάλο διάστημα και όταν έλαβαν τέλος φάνηκε το αθροιστικό τους αποτέλεσμα. Την περίοδο αυτή εγκαταστάθηκαν οι [[Θεσσαλοί]] στην περιοχή στην οποία θα έδιναν αργότερα το όνομά τους, ενώ οι [[Βοιωτοί]] από την περιοχή της Άρνης μετακινήθηκαν στην περιοχή που έγινε αργότερα γνωστή ως Βοιωτία. Άλλα φύλα που μετατοπίστηκαν ήταν οι [[Αινιάνες]], οι [[Ακαρνάνες]], οι [[Λοκροί]], οι [[Φωκείς]]. Κάποιες πληθυσμιακές ομάδες δεν άλλαξαν τόπο διαμονής τους. Σε αυτούς συγκαταλέγονται οι [[Αθηναίοι]], οι οποίο υπερηφανεύονταν για την αυτοχθονία τους, οι [[Αρκάδες]] και οι [[Ίωνες]]. Άλλα ελληνικά φύλα κατευθύνθηκαν προς την [[Κύπρος|Κύπρο]], όπου ήδη υπήρχε ελληνική παρουσία από τη μυκηναϊκή εποχή, το τέλος του ΙΓ΄ και τις αρχές του ΙΒ΄ αιώνα. Για την εξέταση των μετακινήσεων των ελληνικών φύλων μεταχειριζόμαστε την αντιστοίχιση των διαλέκτων με περιοχές και την παράδοση, συμπεριλαμβανομένης της μυθολογίας.

Συνέπεια των μετακινήσεων στην ηπειρωτική Ελλάδα ήταν ο αποικισμός των δυτικών ακτών της Μικράς Ασίας έως την [[Παμφυλία]] από φύλα προερχόμενα από την κυρίως Ελλάδα. Οι [[Αιολείς]] μετακινήθηκαν στο βόρειο τμήμα των δυτικών ακτών, γνωστό ως [[Αιολίδα]], οι [[Ίωνες]] στην περιοχή που έγινε γνωστή ως [[Ιωνία]] και οι [[Δωριείς]] μέσω Κυκλάδων, Κρήτης και Δωδεκανήσων έφτασαν στη νοτιοδυτική Μικρά Ασία. Το σύνολο των μετακινήσεων αυτών από τη δυτική στην ανατολική πλευρά του Αιγαίου ονομάζεται πρώτος ελληνικός αποικισμός. Τοποθετείται εντός του εξής χρονικού πλαισίου: 1100-800π.Χ..

Η κύρια διαχωριστική γραμμή είναι αυτή που χωρίζει τους ελεύθερους από τους δούλους. Η υποδούλωση κάποιου μπορούσε να γίνει με αιχμαλωσία σε ένα πόλεμο, μετά την κατάληψη μιας πόλης ή σε μία μάχη, ή με απαγωγές από ναυτικούς. Υπήρχαν και οικογενείς δούλοι (ρ320). Γενικά οι δούλοι θεωρούνταν κατώτερα όντα. Στους σκοτεινούς αιώνες επίσης διαμορφώθηκε το σύστημα των ειλώτων και των πενεστών.

Διακριτικά χαρακτηριστικά τους ήταν :

Τα όπλα παραμένουν σε μεγάλο βαθμό ίδια με την προηγούμενη εποχή. Επιθετικά όπλα είναι το [[ξίφος]], το [[δόρυ,]] και το [[τόξο]], και αμυντικά η [[περικεφαλαία]], ο [[θώρακας]] και η [[ασπίδα]].