Ροτόντα (Θεσσαλονίκη): Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
||
Γραμμή 2:
{{Πληροφορίες Παγκόσμια Πολιτισμική Κληρονομιά
| ΜΠΚ = [[Παλαιοχριστιανικά και Βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης]]
| Εικόνα = [[Αρχείο:Rotunda
| Χώρα μέλος = {{GRE}}
| Τύπος = Πολιτισμικό
Γραμμή 14:
[[Αρχείο:ThessHagGeorgOnesiphPorphMos.jpg|thumb|right|220px|Ψηφιδωτό στην Ροτόντα: οι άγιοι Ονησίφορος και Πορφύριος.]]
[[Εικόνα:Mosaic in Rotoda Thessaloniki Greece.jpg|thumb|right|220px|Ψηφιδωτό στην Ροτόντα.]]
H '''Ροτόντα''' είναι θολωτό στρογγυλό κτίσμα του [[4ος αιώνας|4ου αιώνα]] στη Θεσσαλονίκη, όμοιο με το [[Πάνθεον (Ρώμη)|Πάνθεον]] της [[Ρώμη]]ς, και προοριζόταν για ναός του [[Δίας (μυθολογία)|Διός]]. Λόγω της μη χρήσης του, μετατράπηκε επί βυζαντίου σε χριστιανικό ναό των [[Ασώματα|Ασωμάτων Δυνάμεων]] και μετά την Απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, το 1912, αφιερώθηκε στον Άγιο Γεώργιο. Συμπεριλαμβάνεται στα [[Παλαιοχριστιανικά και Βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης]] ως [[Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς]] της [[Εκπαιδευτική Επιστημονική και Πολιτιστική Οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών|UNESCO]].<ref>[http://whc.unesco.org/en/list/456/multiple=1&unique_number=528 Maps - Paleochristian and Byzantine Monuments of Thessalonika], Unesco World Heritage List</ref>
== Ιστορικό ==
Κτίστηκε στα χρόνια του Καίσαρα [[Γαλέριος|Γαλέριου]] γύρω στο 304 μ.Χ. ενώ προοριζόταν ως ναός του [[Δίας (μυθολογία)|Δία]] ή των [[Κάβειροι|Καβείρων]], ή ως [[Μαυσωλείο]] του Γαλέριου. Ωστόσο, εξαιτίας του θανάτου του Γαλέριου το 311 μ.Χ., η Ροτόντα έμεινε κενή χωρίς χρήση. Αργότερα χρησιμοποιήθηκε με διαφορετική λειτουργία απο λαούς της εγγύς ανατολής.
Στα τέλη του 4ου αιώνα, την εποχή του [[Θεοδόσιος Α'|Θεοδόσιου Α']] και αφότου στη [[Θεσσαλονίκη]] είχε επικρατήσει ο [[Χριστιανισμός]], η Ροτόντα μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό των [[Ασώματα|Ασωμάτων Δυνάμεων]] ή [[Αρχάγγελος|Αρχαγγέλων]] και τότε έγιναν στο μνημείο ορισμένες μετασκευές, που ήταν αναγκαίες για τη νέα λατρεία. Έτσι έγινε διάνοιξη της ανατολικής κόγχης και προσθήκη του ιερού, ενώ ανοίχτηκε και η αντίστοιχη δυτική κόγχη και δημιουργήθηκε νέα είσοδος. Ακόμη, σε απόσταση οκτώ μέτρων από τον τοίχο κατασκευάστηκε εξωτερικά ένας άλλος χαμηλότερος κυκλικός τοίχος που δεν υφίσταται σήμερα. Ο χώρος ανάμεσα στους δύο τοίχους στεγάστηκε και, με τη διάνοιξη των υπολοίπων κογχών, δημιουργήθηκε ένα περιμετρικό εξωτερικό κλίτος. Τέλος κατασκευάστηκαν τα περίφημα [[Ψηφιδωτό|ψηφιδωτά]] του μνημείου, που κοσμούν καμάρες κογχών, τοξωτά ανοίγματα φεγγιτών και το μεγάλο θόλο. Θεωρείται πως ο αρχικός σκοπός ήταν η χρήση του ως βαπτιστήριο των Χριστιανών της Θεσσαλονίκης.
Οι [[αγιογραφία|αγιογραφίες]] είναι από τις αρχές του 5ου αιώνα, διότι οι εικονιζόμενοι άγιοι μαρτύρησαν όλοι μέχρι την εποχή του [[Διοκλητιανός|Διοκλητιανού]] και του [[Μαξιμιανός|Μαξιμιανού]]. Οι αγιογραφίες διασώζονται σήμερα μόνο κάτω από τον θόλο, ενώ οι υπόλοιπες καταστράφηκαν όταν ο ναός μεταβλήθηκε από τους [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|Τούρκους]] σε [[Τζαμί|μωαμεθανικό τέμενος]] από τον σεΐχη Σουλεϊμάν Χορτατζή Εφέντη το 1590. Τότε έγινε και η προσθήκη του μιναρέ. Τα ψηφιδωτά που σώζονται στις καμάρες και στα τόξα των φεγγιτών έχουν καθαρά διακοσμητικό χαρακτήρα. Εικονίζονται μέσα σε χρυσό φόντο γεωμετρικά σχήματα σε μεγάλη ποικιλία καθώς και θέματα από το φυσικό κόσμο, όπως καρποί, ζώα, πουλιά, κάνιστρα και άνθη με μια φυσιοκρατική διάθεση και ζωηρά χρώματα. Στον θόλο, στην κορυφή της μεγάλης ψηφιδωτής σύνθεσης εικονιζόταν όρθιος σταυροφόρος [[Χριστός]] γεγονός που μας αποκαλύπτεται από το διασωθέν περίγραμμα από κάρβουνο που απέμεινε πάνω σίαμα. Ο Χριστός εικονιζόταν μέσα σε πολύχρωμη «δόξα», τμήματα της οποία διασώζονται σήμερα, που την υποβάσταζαν τέσσερις άγγελοι. Κατά τον πρόσφατο καθαρισμό των ψηφιδωτών του μνημείου ήρθαν στο φως τα κεφάλια και τα φτερά των αγγέλων. Πιο κάτω υπάρχει μία ζώνη των ψηφιδωτών που έχει καταστραφεί. Χαμηλότερα η τρίτη ζώνη ψηφιδωτών είναι καλύτερα διατηρημένη. Είναι χωρισμένη σε οκτώ τμήματα, σε καθένα από τα οποία παριστάνεται ένα φανταστικό διώροφο πολυτελές και ανάλαφρο οικοδόμημα με πλήθος διακοσμητικών στοιχείων. Μπροστά από αυτά τα οικοδομήματα παριστάνονται, δύο ή τρεις άγιοι όλοι σε στάση δέησης. Οι επιγραφές που τους συνοδεύουν δηλώνουν το όνομα, την ιδιότητά τους και το μήνα που γιορτάζουν. Τα πρόσωπά τος, διατηρούν την [[Ελληνιστική περίοδος|ελληνιστική]] παράδοση και αποτελούν έξοχα δείγματα της πρώιμης χριστιανικής προσωπογραφίας. Στην κόγχη του ιερού υπάρχει τοιχογραφημένη η [[Ανάληψη]], που έχει υποστεί φθορές. ▼
== Αρχιτεκτονική ==
[[Αρχείο:20160516 324 thessaloniki.jpg|thumb|Το εσωτερικό της Ροτόντας.]]
Από την [[Αψίδα του Γαλέριου|Αψίδα του Γαλερίου]] μία «πομπική οδός» οδηγούσε προς τα βορειοανατολικά στη Ροτόντα, το κορυφαίο κτίριο του [[Γαλεριανό συγκρότημα|Γαλεριανού Συγκροτήματος]], στο επιβλητικό, πλινθόκτιστο, κυκλικό στην κάτοψή του οικοδόμημα. Η διάμετρος του κτηρίου είναι 24,50 μέτρα και το ύψος περίπου 30 μέτρα. Εσωτερικά στο πάχος των τοίχων, που είναι 6,30 μέτρα, ανοίγονται οκτώ καμαροσκέπαστες κόγχες. Πάνω από αυτές υπάρχουν μεγάλα παράθυρα με τοξωτές απολήξεις και πιο πάνω, στα ενδιάμεσα, μια ακόμη σειρά από μικρότερα παράθυρα. Το οικοδόμημα είναι καλυμμένο με μεγάλο ημισφαιρικό [[Τρούλος|τρούλο]], στην κορυφή του οποίου υπήρχε οπαίο, για να διαχέεται στο εσωτερικό το φως της ημέρας. Τον τρούλο κρύβει εξωτερικά ο υπερυψωμένος περιμετρικός τοίχος, που κλείνει επάνω με ξύλινη κεραμοσκεπή. Η είσοδος του μνημείου, στην αρχική κατασκευή, ήταν από τα νοτιοδυτικά, όπου υπάρχει ένα πρόπυλο και όπου κατέληγε η «πομπική οδός».
Έξω από το νότιο πρόπυλο του μνημείου έχει εντοπιστεί η βάση του μαρμάρινου μονολιθικού άμβωνα, ο οποίος σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο της Κωνσταντινούπολης.<ref>{{Cite book|title = Θεσσαλονίκη η πόλη και τα μνημεία της|last = Τσακταίρα-Παπαευθυμίου-Μάντζιος-Καλογήρου|first = |publisher = Εκδόσεις Παιδεία/Μαλλιάρης|year = |isbn = |location = Θεσσαλονίκη|pages = }}</ref>
Ροτόντα ονομάστηκε από το κυκλικό της σχήμα, ενώ το όνομα Άγιος Γεώργιος
== Ψηφιδωτά και αγιογραφίες ==
▲Οι [[αγιογραφία|αγιογραφίες]] είναι από τις αρχές του 5ου αιώνα, διότι οι εικονιζόμενοι άγιοι μαρτύρησαν όλοι μέχρι την εποχή του [[Διοκλητιανός|Διοκλητιανού]] και του [[Μαξιμιανός|Μαξιμιανού]]. Οι αγιογραφίες διασώζονται σήμερα μόνο κάτω από τον θόλο, ενώ οι υπόλοιπες καταστράφηκαν όταν ο ναός μεταβλήθηκε από τους [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|Τούρκους]] σε [[Τζαμί|μωαμεθανικό τέμενος]] από τον σεΐχη Σουλεϊμάν Χορτατζή Εφέντη το 1590. Τότε έγινε και η προσθήκη του μιναρέ. Τα ψηφιδωτά που σώζονται στις καμάρες και στα τόξα των φεγγιτών έχουν καθαρά διακοσμητικό χαρακτήρα. Εικονίζονται μέσα σε χρυσό φόντο γεωμετρικά σχήματα σε μεγάλη ποικιλία καθώς και θέματα από το φυσικό κόσμο, όπως καρποί, ζώα, πουλιά, κάνιστρα και άνθη με μια φυσιοκρατική διάθεση και ζωηρά χρώματα. Στον θόλο, στην κορυφή της μεγάλης ψηφιδωτής σύνθεσης εικονιζόταν όρθιος σταυροφόρος [[Χριστός]] γεγονός που μας αποκαλύπτεται από το διασωθέν περίγραμμα από κάρβουνο που απέμεινε πάνω σίαμα. Ο Χριστός εικονιζόταν μέσα σε πολύχρωμη «δόξα», τμήματα της οποία διασώζονται σήμερα, που την υποβάσταζαν τέσσερις άγγελοι. Κατά τον πρόσφατο καθαρισμό των ψηφιδωτών του μνημείου ήρθαν στο φως τα κεφάλια και τα φτερά των αγγέλων. Πιο κάτω υπάρχει μία ζώνη των ψηφιδωτών που έχει καταστραφεί. Χαμηλότερα η τρίτη ζώνη ψηφιδωτών είναι καλύτερα διατηρημένη. Είναι χωρισμένη σε οκτώ τμήματα, σε καθένα από τα οποία παριστάνεται ένα φανταστικό διώροφο πολυτελές και ανάλαφρο οικοδόμημα με πλήθος διακοσμητικών στοιχείων. Μπροστά από αυτά τα οικοδομήματα παριστάνονται, δύο ή τρεις άγιοι όλοι σε στάση δέησης. Οι επιγραφές που τους συνοδεύουν δηλώνουν το όνομα, την ιδιότητά τους και το μήνα που γιορτάζουν. Τα πρόσωπά τος, διατηρούν την [[Ελληνιστική περίοδος|ελληνιστική]] παράδοση και αποτελούν έξοχα δείγματα της πρώιμης χριστιανικής προσωπογραφίας. Στην κόγχη του ιερού υπάρχει τοιχογραφημένη η [[Ανάληψη]], που έχει υποστεί φθορές.
==Μιναρές==
[[Αρχείο:Ροτόντα (Θεσσαλονίκη).jpg|μικρογραφία]]
[[Αρχείο:Thessaloniki Rotunda Langlume.jpg|thumb|right|300px|Ιστορική άποψη της Ροτόντας (1831)]]▼
Το Μάρτιο του 1430 η Θεσσαλονίκη μετατρεπόταν από κέντρο του χριστιανικού πολιτισμού σε μια νέα εστία της τουρκο-ισλαμικής κουλτούρας<ref name=":1.0">{{Cite book|title = Notes on some turkish monumentsin Thessaloniki.|last = M.Kiel|first = |publisher = Balkan Studies|year = 1970|isbn = |location = |pages = 125,141,147}}</ref>. Η τουρκική κατάκτηση άλλαξε τη μορφή της πόλης με την ύψωση μιναρέδων δίπλα στις εκκλησίες που μεταβλήθηκαν σταδιακά σε τζαμιά. Η μετατροπή των εκκλησιών σε τζαμιά έγινε σε δύο φάσεις, μία στο τέλος του 15ου και μία στο τέλος του 16ου αιώνα<ref name=":1.1">{{Cite book|title = Notes on some turkish monumentsin Thessaloniki.|last = M.Kiel|first = |publisher = Balkan Studies|year = 1970|isbn = |location = |pages = 125}}</ref>. Η δεύτερη φάση συνδέεται με το γενικό φόβο για το τέλος του κόσμου στο μουσουλμανικό έτος 1000 (1592 μ.Χ). Ο Άγιος Γεώργιος έγινε τζαμί υπό αυτές τις συνθήκες το έτος 999 της [[Εγείρα|Εγίρας]] (1590 μ.Χ). Ο Σινάν Πασάς ανέλαβε τις απαραίτητες εργασίες για τη μετατροπή, που περιλάμβαναν και την κατασκευή του μιναρέ στον τύπο εκείνο που είχαν κτιστεί οι μιναρέδες στην Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης από τον [[Σελίμ Β΄]]<ref name=":1.2">{{Cite book|title = Notes on some turkish monumentsin Thessaloniki.|last = M.Kiel|first = |publisher = Balkan Studies|year = 1970|isbn = |location = |pages = 125}}</ref>.
Γραμμή 47 ⟶ 46 :
Μετά τον σεισμό του 1978 ο μιναρές ζώστηκε με μεταλλικές σκαλωσιές, όπως και η Ροτόντα. Στα άμεσα μέτρα στερέωσης του μνημείου ήταν η κατασκευή εσωτερικού μανδύα από οπλισμένο σκυρόδεμα στο ανώτατο τμήμα του και το περιμετρικό δέσιμο του κατεστραμμένου εξώστη του.
==Εικόνες==
<gallery>
Αρχείο:Rotunda Yard Thessaloniki 15 view.JPG|Άποψη της Ροτόντας.
Αρχείο:Rotunda of Galerius (altar).jpg|Η αγία τράπεζα στην κόγχη του ιερού.
Αρχείο:RotondaIn.jpg|Η κόγχη του ιερού.
Αρχείο:Ascension (fresco in Rotunda of Galerius).jpg|Η τοιχογραφία της Ανάληψης του Κυρίου στην κόγχη.
Αρχείο:THES-Rotonde St-Georges plan.png|Κάτοψη της Ροτόντας.
</gallery>
== Πηγές ==
| |||