Έδεσσα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μΧωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
πρόσθεση φωτογραφικού υλικού |
||
Γραμμή 35:
==Αρχαία Περίοδος==
[[Αρχείο:Ancient Edessa (6974726804).jpg|μικρογραφία|Αρχαιολογικός Χώρος Έδεσσας|289x289εσ]]
Ιδρύθηκε σύμφωνα με τους ιστορικούς το 814 πΧ από τον Ηρακλείδη Κάρανο ως πρωτεύουσα του πρώτου βασιλείου της Μακεδονίας . Αναπτύχθηκε με γοργούς ρυθμούς στην περιοχή του Λόγγου σ έναν εύφορο τόπο με πολλά νερά.Σ αυτό το χώρο κάτω από το γκρεμό έως το σημερινό μοναστήρι της Αγίας Τριάδος απλωνόταν η πόλη ενώ πάνω στο πλάτωμα εκεί που βρίσκεται σήμερα το Βαρόσι,ήταν η Ακρόπολή.
Γραμμή 62 ⟶ 61 :
Το [[1782]] ιδρύθηκε το πρώτο γνωστό σχολείο της πόλης, το «Ελληνομουσείον». Στα αρχεία της Ιεράς Μητροπόλεως Βοδενών σώζεται το ιδρυτικό [[σιγίλιο]] που υπογράφει ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Γνωστός Εδεσσαίος της εποχής, ήταν ο λόγιος και καθηγητής της [[αρχαία ελληνική γλώσσα|αρχαίας ελληνικής γλώσσας]] στο [[Παρίσι]], [[Μηνάς Μηνωίδης]] (1788-1859) στον οποίο οφείλεται και η ανάπτυξη της Ολυμπιακής ιδέας. Μεγάλη οικογένεια της Έδεσσας τον 19ο αιώνα υπήρξε η οικογένεια ''Οικονόμου'' που μετανάστευσε στη [[Ρουμανία|Μολδοβλαχία]] και ακολούθως στην Τεργέστη της [[Αυστροουγγαρία|Αυστροουγγρικής]] Αυτοκρατορίας. Από την οικογένεια αυτή κατάγεται και ο διάσημος [[νευρολογία|νευρολόγος]] Κωνσταντίνος Οικονόμου (γνωστός ως ''Constantin von Economo''). Η οικογένεια Οικονόμου διατηρεί εως σήμερα δεσμούς με την γενέθλια πόλη. Το αρχοντικό της οικογένειας Οικονόμου είναι έως και σήμερα ένα από τα αξιοθέατα της Έδεσσας.
Οι κάτοικοι της Έδεσσας συμμετείχαν στην επανάσταση του [[1821]]. Σπουδαίοι αγωνιστές της [[Ελληνική Επανάσταση του 1821|επανάστασης του 1821]] ήταν ο [[Δημήτριος Τρούπκος]]<ref name=":0">Κωνσταντίνος Γ. Σταλίδης, Δημήτριος Τρούπκος, ένας Εδεσσαίος αγωνιστής του 1821, ανάτυπο από το 5ο τεύχος των ''Εδεσσαϊκών Χρονικών'', Έδεσσα 1973</ref> και ο [[Παναγιώτης Ναούμ]], ο οποίος συμμετείχε στις Εθνοσυνελεύσεις της [[Γ' Εθνοσυνέλευση Ερμιόνης|Ερμιόνης (Γ΄ Εθνοσυνέλευση)]], της [[Γ' Εθνοσυνέλευση Τροιζήνας|Τροιζήνας (Γ΄ Εθνοσυνέλευση)]], του [[Δ' Εθνοσυνέλευση Άργους|Άργους (Δ΄ Εθνοσυνέλευση)]] και του [[Ε' Εθνοσυνέλευση 1832|Ναυπλίου (Ε΄ Εθνοσυνέλευση)]], ως πληρεξούσιος, καθώς επίσης και οι αδερφοί του Δημήτριος και Αντώνιος Ναούμ,<ref>Ο νέος ελληνισμός στην Έδεσσα (Βοδενά) του πρώτου μισού του ΙΘ΄ αιώνα, Γεώργιος Ρουμελιώτης, Έκδοση: Λαογραφική Εταιρεία Νομού Πέλλας, σελίδα 82</ref> οι οπλαρχηγοί Νικόλαος Αθανασίου και Αναστάσιος Δημητρίου<ref>Ο νέος ελληνισμός στην Έδεσσα (Βοδενά) του πρώτου μισού του ΙΘ΄ αιώνα, Γεώργιος Ρουμελιώτης, Έκδοση: Λαογραφική Εταιρεία Νομού Πέλλας, σελίδα 110</ref> και ο αξιωματικός Δημήτριος
[[Αρχείο:Έδεσσα μερος3.png|μικρογραφία|491x491εσ|Συνοικία στην "Παλεά Πόλη".]]
Κωνσταντίνου.
Τις δεκαετίες του 1860 και 1870 η Έδεσσα έγινε πεδίο συγκρούσεων μεταξύ Πατριαρχικών και Εξαρχικών. Οι Εξαρχικοί απαιτούσαν την τέλεση των εκκλησιαστικών ακολουθιών στη [[βουλγαρική γλώσσα]] και, όταν το αίτημα απορρίφθηκε από το Μητροπολίτη Αγαθάγγελο και τον Τούρκο Καϊμακάμη, κατέλαβαν το [[1870]] το μητροπολιτικό ναό των Αγίων Αναργύρων και τον μετέτρεψαν σε εξαρχικό μέχρι το [[1912]].
Κατά τα έτη [[1892]]-[[1894]] ολοκληρώνεται η κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής [[Θεσσαλονίκη]]ς-[[Μπίτολα|Μοναστηρίου]] και η Έδεσσα συνδέεται πλέον με τρένο με τη Θεσσαλονίκη, τη [[Βέροια]], τη [[Φλώρινα]] και το Μοναστήρι.
Στα τέλη του 19ου αιώνα, αρχίζει να χρησιμοποιείται για πρώτη φορά συστηματικά το μεγάλο συγκριτικό πλεονέκτημα της πόλης, οι άφθονες υδατοπτώσεις. Στο «φρύδι» του βράχου κτίζονται εργοστάσια, τα οποία αξιοποιούν τη δωρεάν πηγή ενέργειας και φέρνουν οικονομική άνθηση. Πρώτο εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας ήταν του Τσίτση ([[1895]]). Ακολούθησαν η Άνω και Κάτω Εστία, το Κανναβουργείο και το Σεφέκο. Ήδη από τη [[δεκαετία 1910|δεκαετία του '10]] και ιδιαίτερα κατά την περίοδο του [[Μεσοπόλεμος|Μεσοπολέμου]], η Έδεσσα είχε αποκληθεί «[[Μάντσεστερ]] των Βαλκανίων»<ref name=auto1 /> και ήταν, μαζί με τη [[Νάουσα]], η κινητήρια δύναμη της βιομηχανίας στη Μακεδονία. [[Αρχείο:Liberation Edessa.jpg|thumb|250px|align|right|Οι εορτασμοί κατά την απελευθέρωση της Έδεσσας στις 30 Οκτωβρίου του 1912]]
Γραμμή 72 ⟶ 75 :
Κατά το [[Μακεδονικός Αγώνας|Μακεδονικό Αγώνα]] οι πολλοί Εδεσσαίοι αγωνίστηκαν για την ελευθερία, όπως ο οπλαρχηγός [[Ιωάννης Τσίτσιος]] (καπετάν Βλάχος) και οι Μακεδονομάχοι Ιωάννης Γιούσμης, Παρίσης Παρίσης, Κωνσταντίνος Σαλάμπασης, Κωνσταντίνος Σιβένας, Αθανάσιος Φράγκου, Ιωάννης Χατζηνίκος και ο ιατρός Αργύριος Κιτάνος. Ηγετικές μορφές της πόλης υπήρξαν επίσης, ο Ευάγγελος Κωφός και ο Δημήτριος Ρίζος.<ref>Αφανείς γηγενείς Μακεδονομάχοι, επιστημονική επιμέλεια Ιωάννης Σ. Κολιόπουλος, ΕΜΣ, εκδόσεις University Studio Press. Θεσσαλονίκη 2008</ref> Κατά τη διάρκεια των [[Βαλκανικοί Πόλεμοι|Βαλκανικών Πολέμων]], η Έδεσσα απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στρατό στις [[18 Οκτωβρίου]] του [[1912]].
Με τη [[Μικρασιατική Καταστροφή]] και την [[Ανταλλαγή πληθυσμών]] που ακολούθησε το [[1923]]-[[1924]], 2.500 περίπου Έλληνες πρόσφυγες από τη [[Μικρά Ασία]] και την [[Ανατολική Θράκη]] εγκαθίστανται στην Έδεσσα<ref>https://mikrasiatwn.wordpress.com/2012/06/03/%CE%BC%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%B5%CE%AF%CE%BF-%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%B9%CE%B1%CF%84%CF%8E%CE%BD-%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%83%CF%86%CF%8D%CE%B3%CF%89%CE%BD-%CE%AD%CE%B4%CE%B5%CF%83%CF%83/</ref>, συμβάλλοντας στην πολιτισμική και οικονομική ανάπτυξη του μεσοπολέμου. Πολλοί από αυτούς είχαν αστική προέλευση και ίδρυσαν βιοτεχνίες με κορυφαίους τους κλάδους της υφαντουργίας και της ταπητουργίας-η τεχνογνωσία των οποίων ήταν άγνωση ως τότε στον κυρίως ελλαδικό κορμό<ref>http://www.mikrasiatespellas.gr/occupation.html</ref>. Τη [[δεκαετία 1930|δεκαετία του '30]], εποχή πλήρους ακμής, λειτουργούν θέατρα, κινηματογράφοι, φιλαρμονική και εκδίδονται 4-5 εφημερίδες. Στην έντονη πολιτιστική κίνηση πρωτοστατεί ο σύλλογος «Μέγας Αλέξανδρος», που ιδρύθηκε το [[1922]] και συνεχίζει μέχρι σήμερα.<ref>http://www.dimosedessas.gov.gr/el/i-poli-edessa/istoria-tis-perioxis</ref> [[Αρχείο:Kioupri.jpg|thumb|left|
Στα χρόνια που ακολούθησαν, η Έδεσσα βρέθηκε στη δίνη του [[Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος 1946-1949|εμφυλίου πολέμου]] και, κατά περιόδους, κατακλύστηκε από προσωρινούς πρόσφυγες των γύρω χωριών, τα οποία εκκενώνονταν για στρατιωτικούς λόγους. Όταν έληξαν οι συγκρούσεις το [[1949]] και ενώ εκατοντάδες σλαβόφωνοι και άλλοι ντόπιοι μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού μαζί με τις οικογένειες τους είχαν πάρει το δρόμο της αναγκαστικής εξορίας, η πόλη προσπάθησε να επουλώσει τα τραύματα, αλλά οι οικονομικές συνθήκες είχαν αλλάξει. Η εμφάνιση των συνθετικών υφασμάτων (νάιλον, ραγιόν) που ήρθαν από την [[Αμερική]] επέφερε σκληρό ανταγωνιστικό κτύπημα στις ελληνικές κλωστοϋφαντουργίες. Ο εξηλεκτρισμός της χώρας αφαίρεσε από τις βιομηχανίες της Έδεσσας το συγκριτικό πλεονέκτημα των υδατοπτώσεων.
Γραμμή 95 ⟶ 98 :
* Αργύριος Κιτάνος Μακεδονομάχος (Ιατρός)
* Ευάγγελος Κωφός Ηγετική Μορφή
*[[Αρχείο:Εδεσσαίος.png|αριστερά|μικρογραφία|418x418εσ|Ο μεγαλύτερος καταρράκτης της πόλης, ο "Εδεσσαίος".]]Δημήτριος Ρίζος Ηγετική Μορφή
==Η Έδεσσα σήμερα==
Γραμμή 148 ⟶ 151 :
Επίσης η Έδεσσα έχει λάβει Χρυσό βραβείο << Έξυπνης Πόλης>> τον Οκτώβριο του 2016 μετά τις πρόσφατες ανάπλασεις όπου έχουν πάρει μέρος σε όλη την πόλη όπου άλλαξαν το αστικό τοπίο της.
===Χρονικό===
Στις αρχές του 2000, τα παλιά εργοστάσια της Έδεσσας έχουν γκρεμιστεί (Τσίτση) ή έχουν μεταβληθεί σε χώρους εστίασης (Κανναβουργείο), επίσης χώροι πολιτισμού και διασκέδασης μπορούν να σας προσφέρουν ποικίλα μέρη στην πόλη όπως το Φ.Ο.Ε . Οι μικρές μονοκατοικίες με τους ανθισμένους κήπους δίπλα στα ποταμάκια έχουν δώσει τη θέση τους σε πενταόροφες πολυκατοικίες.
Ωστόσο, η '''πόλη''' διατηρεί ακόμη γωνιές πρασίνου, με σημαντικά πάρκα μέσα στο κέντρο, και διασχίζεται πάντα από μικρά ποταμάκια που της προσδίδουν ένα ιδιαίτερο χρώμα.Παρ΄όλα αυτά όμως η αναλογία τ.μ.πράσινου ανά κάτοικο βρίσκεται στο 7,6 σύμφωνα με τη μελέτη που εκπονήθηκε από την ομάδα του καθηγητή της Αρχιτεκτονικής Τοπίου Γιάννη Τσαλικίδη το 2006, για λογαριασμό του '''Δήμου Έδεσσας''',τη στιγμή που σύμφωνα με τον "Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος " το κατώτερο όριο " μιας βιώσιμης πόλης είναι τα 10 τ.μ.πράσινου ανά κάτοικο. Το 2006 η τσιμεντοποίηση του πάρκου της πλατείας 25ης Μαρτίου με σκοπό την εκεί ανέγερση Μουσείου,παρ΄ότι είχε προεπιλεγεί άλλος χώρος στην παραδοσιακή συνοικία "Βαρόσι",ακυρώθηκε μετά από κινητοποιήσεις ενεργών πολιτών της Έδεσσας. Την περίοδο 2004-2007 ανακατασκευάστηκε και η σιδηροδρομική γραμμή στο τμήμα Θεσσαλονίκης-Έδεσσας-Φλώρινας.Το 2006 η "Πρωτοβουλία Πολιτών για το Οδικό και Σιδηροδρομικό Δίκτυο" διεκδικεί την αναβάθμιση του οδικού δικτύου Θεσσαλονίκης-Έδεσσας στο τμήμα από τη Χαλκηδόνα ως τα όρια του Ν.Πέλλας με το Ν.Φλωρινας καθώς και την παράκαμψη της Έδεσσας ενώ παράλληλα τίθεται για πρώτη φορά το αίτημα της σιδηροδρομικής σύνδεσης Θεσσαλονίκης -Έδεσσας και Αριδαίας μέσω Γιαννιτσών. Την περίοδο 2007-2011 μετά από ποικιλόμορφες δράσεις της "Πρωτοβουλίας Πολιτών για το Σιδηροδρομικό Δίκτυο του Ν.Πέλλας" το παραπάνω αίτημα γίνεται αποδεκτό από το σύνολο σχεδόν των κατοίκων του Νομού Πέλλας με αποτέλεσμα την ένταξή του στην "Προκαταρκτική Μελέτη Σκοπιμότητας Ανάπτυξης Προαστιακού Περιφερειακού Σιδηρόδρομου Θεσσαλονίκης"[[Αρχείο:Έδεσσα μερος2.png|μικρογραφία|454x454εσ|Η παλιά πόλη "Βαρόσι"]] ===Αναψυχή===
Γραμμή 181 ⟶ 186 :
Η τοποθεσία "'''Κιουπρί'''" (που σημαίνει γέφυρα στα τουρκικά), στην δυτική είσοδο της πόλης, με πέτρινο τοξωτό γεφύρι της [[Τουρκοκρατία]]ς, το οποίο υπήρχε απο την ρωμαική εποχή και εικάζεται ότι περνούσε η αρχαία Εγνατία Οδός, το ομώνυμο πάρκο, το δημοτικό Κολυμβητήριο και το δημοτικό κλειστό Γυμναστήριο. Η περιοχή περιγράφεται από την Αγγλίδα περιηγήτρια Mary Walker (1863) ως ειδυλλιακός τόπος εκδρομής.
===Ρολόι της Πόλης===
Το '''πέτρινο Ρολόι''' της Πόλης, κατασκευασμένο περί το [[1905]], βρίσκεται δίπλα στο κινηματοθέατρο του φιλοπρόοδου σύλλογου "Μέγας Αλέξανδρος", όπου εώς τον Ιανουάριο του 2017 ήταν εκτός λειτουργίας.Βρίσκεται πλέον εν λειτουργία από Εδεσσαίους εθελοντές.[[Αρχείο:Βοδενά.png|μικρογραφία|Το πέτρινο Ρολόι της Πόλης.]]
===Παλαιά Μητρόπολη===
Η '''βυζαντινή εκκλησία''' της '''Κοίμησης της Θεοτόκου''' ή '''Αγίας Σοφίας''', παλαιός μητροπολιτικός ναός, στη συνοικία Βαρόσι. Κτίσμα του 14ου αιώνα, με κίονες κορινθιακού ρυθμού, προφανώς από παλαιότατο αρχαίο ναό στο ίδιο σημείο.
Γραμμή 207 ⟶ 212 :
==Πολιτισμός==
Η Έδεσσα υπήρξε ακόμη και στα χρόνια της [[τουρκοκρατία]]ς ένα σημαντικό αστικό και διοικητικό κέντρο της κεντρικής Μακεδονίας. Αυτό είχε ως επακόλουθο την ανάπτυξη των γραμμάτων και των τεχνών: παραδείγματα αποτελούν η ίδρυση του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου το [[1872]] και της φιλαρμονικής την [[δεκαετία 1900|δεκαετία του 1900]]. Το αποκορύφωμα της πολιτιστικής κίνησης ήρθε την εποχή του [[Μεσοπόλεμος|Μεσοπολέμου]] ([[1922]]-[[1940]]). Ιδιαίτερη ανάπτυξη γνώρισε η [[μουσική]], με συχνές συναυλίες, [[οπερέτα|οπερέτες]] και άλλες εκδηλώσεις, στις οποίες συμμετείχαν τοπικές χορωδίες και φιλαρμονικές. Η παλιά μουσική παράδοση διατηρείται μέχρι τις ημέρες μας και στο τέλος κάθε καλοκαιριού ομάδες κανταδόρων διασχίζουν όλες τις γειτονιές της πόλης χαρίζοντας έναν ρομαντικό αποχαιρετισμό στην εποχή των διακοπών.[[Αρχείο:Υ.Μ.Ν.png|αριστερά|μικρογραφία|422x422εσ|Ο μεγαλύτερος Υδρόμιλος της Πόλης στο Πάρκο των Καταρρακτών.]]
Εξίσου αξιόλογη είναι και η [[λογοτεχνία|λογοτεχνική]] παράδοση της πόλης. Στο Γυμνάσιο της Έδεσσας φοίτησε ο [[Μενέλαος Λουντέμης]] και εικόνες από τη ζωή της πόλης επανέρχονται συχνά στα έργα του. Τις τελευταίες δεκαετίες της ζωής του έζησε στην Έδεσσα ο Σταμ-Σταμ (Σταμάτης Σταματίου), γνωστός για τις επιφυλλίδες του και τα [[διήγημα|διηγήματα]] που αντλούν από τη ζωή του χωριού. Ο Σταματίου διετέλεσε επίσης Νομάρχης Πέλλας.
Γραμμή 304 ⟶ 309 :
{{DEFAULTSORT:Έδεσσα}}
[[Κατηγορία:Έδεσσα]]|}
| |||