Με τον όροΗ '''ορογένεση''' , είναι το φαινόμενο του σχηματισμού των βουνών και κατ' επέκταση των οροσειρών. Με τον όρο αυτόν στη [[ Γεωλογίαγεωλογία]] , αποκαλείται μία σειρά γεγονότων και ανακατατάξεων του [[Γήινος φλοιός|φλοιού της Γης]], κατά τη διάρκεια των οποίων, ανυψώνονται και [[Πτυχή|πτυχώνονται]] τεράστιες [[Μάζα|μάζες ]] [[Πέτρωμα|πετρωμάτων]] των [[Γεωσύγκλινο|γεωσύγκλινων]] και βαθμιαία σχηματίζονται [[Βουνό|βουνά]]. Οι ανακατατάξεις αυτές, διαρκούν συνήθως μερικές δεκάδες εκατομμύρια χρόνια. ▼Η '''ορογένεση''' είναι το φαινόμενο που προκαλεί την γέννηση των βουνών και κατ' επέκταση των οροσειρών.
▲Με τον όρο '''ορογένεση''', στη [[Γεωλογία]], αποκαλείται μία σειρά γεγονότων και ανακατατάξεων του [[Γήινος φλοιός|φλοιού της Γης]], κατά τη διάρκεια των οποίων, ανυψώνονται και [[Πτυχή|πτυχώνονται]] τεράστιες [[Μάζα|μάζες]] [[Πέτρωμα|πετρωμάτων]] των [[Γεωσύγκλινο|γεωσύγκλινων]] και βαθμιαία σχηματίζονται [[Βουνό|βουνά]]. Οι ανακατατάξεις αυτές, διαρκούν συνήθως μερικές δεκάδες εκατομμύρια χρόνια.
[[Αρχείο:Mountain_Range_Alaska_Peninsula_NWR.jpg|right|thumb|300px|Οροσειρά της Αλάσκας]] ▼
== Θεωρίες αιτιώναιτίων ==
▲[[Αρχείο:Mountain_Range_Alaska_Peninsula_NWR.jpg|right|thumb| 300px325px|Οροσειρά της Αλάσκας]]
Καθώς τα αίτια της πράξης της ορογένεσης, δεν είναι ακόμη σαφή, έχουν αναπτυχθεί πολυποίκιλες θεωρίες για την εξήγηση του φαινομένου. Ακολουθούν μερικές απ'από αυτές.
=== Μαγματική ή Ανύψωσηανύψωση ===
Η μαγματική θεωρία ή η θεωρία της ανύψωσης, διατυπώθηκε από τον [[Γερμανία|Γερμανό]] [[Επιστήμονας|επιστήμονα]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Christian_Leopold_von_Buch <!-- /-->Λέοπολντ φον Μπούχ] και τον [[Σκωτία|Σκωτσέζο]] [[Επιστήμονας|επιστήμονα]] [https://en.wikipedia.org/wiki/James_Hutton <!-- /--> Τζέιμς Χάτον]]. Σύμφωνα με τους δύο [[Γεωλογία|γεωλόγους]], η άνοδος του [[Μάγμα|μάγματοςμάγμα]]τος από τα βάθη της [[Γη|Γης]]ς είναι η αιτία της ανύψωσης των [[Ιζηματογενές πέτρωμα|ιζηματογενών πετρωμάτων]]. Παρά την αναμφισβήτητη σχέση ανάμεσα στοστον μαγματισμό και στην ορογένεση, η θεωρία αυτή έχει αποδειχτεί ασταθής και έχει εγκαταλειφθεί.
=== Συστολή ===
Η θεωρία της συστολής, συστάθηκε από τον [[Αμερική|Αμερικανό]] [[Επιστήμονας|επιστήμονα]] [https://en.wikipedia.org/wiki/James_Dwight_Dana<!-- /--> Τζέημς Ντάνα] το [[1829]] και τον [[Γαλλία|Γάλλο]] [[Επιστήμονας|επιστήμονα]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Jean-Baptiste_%C3%89lie_de_Beaumont<!-- /--> Ελί ντε Μπομόν] το [[1873]].
Σύμφωνα μ' αυτήν, ο [[Πυρήνας της Γης|πυρήνας]] της [[Γη|Γης]] ψύχεται συνεχώς και ο στερεός [[Γήινος φλοιός|φλοιός]] συστέλλεται, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται «ρυτίδες».
=== Ισοστασία ===
Βασικός εκφραστής της θεωρίας της ισοστασίας, ήταν ο [[Αμερική|Αμερικανός]] [[Επιστήμονας|επιστήμονας]] και [[Στρατός|στρατιωτικός]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Clarence_Dutton<!-- /--> Κλάρενς Ντάτον].
Ο ίδιος, θεωρεί πως ο [[Γήινος φλοιός|φλοιός]] της [[Γη|Γης]] είναι χωρισμένος σε κομμάτια με διαφορετική πυκνότητα και ότι τα πιο ψηλά τμήματά της είναι και τα πιο ελαφριά, όπως μπορεί να φανεί από μία εξέταση των ανωμαλιών της βαρύτητας. Αυτά τα ξεχωριστά τμήματα του [[Γήινος φλοιός|φλοιού]] μπορεί να ισορροπούν κατά μήκος μιας επιφάνειας ισοστατικής αντιστάθμισης, σε βάθος εξήντα περίπου χιλιομέτρων.<ref group="σ.">Στο βάθος των 60 χλμ. βρίσκεται και το όριο ανάμεσα στις ελαφριές μάζες και τις βαρύτερες.</ref> Κάποια από τα υψηλά τμήματα λοιπόν, βυθίζονται στη [[Γη]] διότι η [[Πυκνότητα|πυκνότητά]] τους μείωνεται από πάνω προς τα κάτω. Συνεπώς, αυτά που συνεχίζουν να ισορροπούν σχηματίζουν τον στερεό [[Γήινος φλοιός|φλοιό]] της [[Γη|Γης]].
Εν τέλη, η θεωρία χαρακτηρίστηκε ανεπαρκής, διότι δεν κάλυπτε τις περιπτώσεις των σύνθετων ορογενετικών φαινομένων.
=== Μετατόπιση των ηπείρων ===
Η θεωρία της μετατόπισης των [[Ήπειροι|ηπείρων]], διατυπώθηκε απ'από τον [[Γερμανία|Γερμανό]] [[Επιστήμονας|επιστήμονα]] [[Άλφρεντ Βέγκενερ]] την περίοδο [[1912]]-[[1915]].
Ο ίδιος, υποστήριξε ότι στο παρελθόν όλες οι [[Ήπειροι|ηπειρωτικές]] [[Μάζα|μάζες]] ήταν ενωμένες σε μία [[Ήπειροι|ήπειρο]], την [[Παγγαία]]. Ύστερα, αυτή η ενιαία [[Ήπειροι|ήπειρος]] διαχωρίστηκε σε μικρότερα [[Ήπειροι|ηπειρωτικά]] κομμάτια, τα οποία άρχισαν να μετακινούνται επιπλέοντας στα βάθη των [[Ωκεανός|ωκεανών]], που ήταν [[Πυκνότητα|πυκνότεροι]]. Η αντίσταση που πρόβαλλε το υπόβαθρο (η πίεση της μάζας του νερού) κατά την διάρκεια της [[Μετατόπιση των ηπείρων|μετακίνησης]], προκαλούσε την [[Πτυχή (γεωλογία)|πτύχωση]] των [[Ήπειροι|ηπειρωτικών]] [[Μάζα|μαζών]], δημιουργώντας έτσι τον σχηματισμό των [[Οροσειρά|οροσειρών]]. Η [[Μετατόπιση των ηπείρων|μετατόπιση ]] αυτή, κατά τον [[Άλφρεντ Βέγκενερ|Βέγκενερ]], οφειλόταν στην [[Νόμος της παγκόσμιας έλξης|έλξη]] της [[Σελήνη|της Σελήνης]]ς και του [[Ήλιος|Ήλιου]] σε συνδυασμό με τηντη [[Φυγόκεντρος δύναμη|φυγόκεντρο δύναμη]].
Η συγκεκριμένη θεωρία καταρρίφθηκε καθ' ότι αργότερα διαπιστώθηκε πως αυτές οι δυνάμεις δεν είναι αρκετά ισχυρές ώστε να προκαλέσουν μετατοπίσεις τέτοιου μεγέθους.
=== Σταθερότητα ===
Η θεωρία της σταθερότητας σχηματίστηκε απ'από τον [[Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών|Σοβιετικήςσοβιετικής]] καταγωγής [[Επιστήμονας|επιστήμονα]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Vladimir_Belousov<!-- /--> Βλαδίμηρο Μπελουσόφ].
Σύμφωνα με τον [[Γεωλογία|γεωλόγο]] αυτόν, οι ορογενέσεις προκαλούνται από κάθετες ανυψώσεις, ενώ οι οριζόντιες/πλευρικές κινήσεις των [[Ήπειροι|ηπειρωτικών]] [[Μάζα|μαζών]] είναι πολύ πιο σύντομες και περιορισμένες. Ακόμα και οι [[Πτυχή (γεωλογία)|πτυχώσεις]] δεν οφείλονται παρά σε ένα μικρό μέρος, σε πλευρικές πιέσεις. Κατά την θεωρία του δηλαδή, η ορογένεση είναι ένα φαινόμενο κυρίως [[Διαπιρισμός|διαπιρισμού]].<ref group="σ.">[http://www.ygeiaonline.gr/component/k2/item/15243-diapirismos Επεξήγηση του όρου «διαπιρισμός»].</ref>
Η θεωρία αυτή αμφισβητείται, καθώς στον επιστημονικό κόσμο υποστηρίζεται ότι οι κινήσεις που κυριαρχούν στις ορογενέσεις είναι οι κάθετες κι όχι οι οριζόντιες/πλευρικές.
=== Υπόγεια μαγματικά ρεύματα ===
Η θεωρία των υπόγειων μαγματικών ρευμάτων διατυπώθηκε από τον [[Αυστρία|Αυστριακό]] [[Επιστήμονας|επιστήμονα]] [http://www2.uibk.ac.at/downloads/c715/geoalp_sbd1_07/krainer_hauser.pdf Άμπφερερ], το [[1906]].
Κατά τον ίδιο, οι [[Μάζα|μάζες]] που βρίσκονται στο βάθος της [[Γη|Γης]] ζεσταίνονταιθερμαίνονται από τη ραδιενέργεια στον πυρήνα και, ανεβαίνουν πάνω από τις [[Ήπειροι|ηπείρους]] και σχηματίζονται βουνοκορφές. Αντίθετα, οι [[Μάζα|μάζες]] που είναι υψηλότερα (δηλ. μακριά από την ζέστη του πυρήνα), ψύχονται και κατεβαίνουν κάτω από τους [[Ωκεανός|ωκεανούς]].
=== Ταλαντώσεις ===
Η θεωρία των [[Ταλάντωση|ταλαντώσεων]] εκφράστηκε από τον [[Γεωλογία|γεωλόγο]] [[Χάαρμαν]], το [[1930]].
Η εν λόγω θεωρία, εικάζει πως η [[Νόμος της παγκόσμιας έλξης|έλξη]] του [[Ήλιος|Ήλιου]] και των άλλων [[Ουράνιο σώμα|ουράνιων σωμάτων]] προκαλεί μια μετακίνηση των [[Μαγνητικός πόλος|πόλων]], κίνηση [[Μάγμα|μάγματοςμάγμα]]τος στο εσωτερικό της [[Γη|Γης]] και τεκτονικές κινήσεις με μορφή γεωεξογκώσεων, που αποκαλούνται αρχική τεκτογένεση. Στη συνέχεια, εξαιτίας της [[Βαρύτητα|βαρύτητας]], τα [[Ίζημα|ιζήματα]] ολισθαίνουν στις πλαγιές των γεωεξογκώσεων, προκαλώντας τη δευτερογενή τεκτογένεση, με [[Πτυχή|πτυχές]], [[Ρήγμα (γεωλογία)|ρήγματα]] κλπ. Αντίστοιχες απόψεις εξέφρασε και ο [[Ολλανδία|Ολλανδός]] [[Επιστήμονας|επιστήμων]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Reinout_Willem_van_Bemmelen<!-- /--> Βαν Μπέμελεν], από το [[1931]] και μετά, ξεκινώντας με την αντίληψη ότι στη [[Γη]] υπάρχουν εποχές συσσώρευσης [[Δυναμική ενέργεια|δυναμικής ενέργειας]] και εποχές «χαλάρωσης», μικρότερης χρονικής διάρκειας. Αυτό που παρατηρείται στην επιφάνεια της [[Γη|Γης]] είναι κάθετες κινήσεις, που μπορεί ν' ακολουθούνται από πλάγιες κινήσεις [[Μάζα|μαζών]] με μία [[Τεκτονική|τεκτονική]] που οφείλεται στην [[Βαρύτητα|βαρύτητα]].
=== Παλμική ===
=== Ορογενέσεις <u>προ</u> Κάμβριας περιόδου ===
==== Λαυρέντιος ====
Η λαυρέντιος ορογένεση, συνέβη μεταξύ του [[αρχαϊκού]] (η αρχαιότερη χρονική περίοδος στη γεωλογική ιστορία της Γης)<ref>[http://www.ygeiaonline.gr/component/k2/item/9704-arxaikos_h_arxaiozvikos_aivnas Επιστημονικός ιστότοπος, Υγεία online]</ref> και του [[Προτεροζωικός μεγααιώνας|προτεροζωικού]] αιώνα.
Η ασσύντιος ορογένεση, συνέβη μετά το τέλος του [[Προτεροζωικός μεγααιώνας|προτεροζωικού]] και πριν την αρχή της [[Κάμβρια περίοδος|Κάμβριας περιόδου]].
=== Ορογενέσεις <u>μετά</u> -Κάμβριας περιόδου ===
==== Καληδόνια ====
Η καληδόνια ορογένεση έδρασε από την [[Κάμβρια περίοδος|Κάμβρια περίοδο]] έως την [[Δεβόνια περίοδος|Δεβόνια περίοδο]].
==== Ερκύνια ή βαρίσκια ====
Η ερκύνια ή βαρίσκια ορογένεση εκκίνησε κατά την [[Δεβόνια περίοδος|Δεβόνια περίοδο ]] και κατέληξε στην αρχή του [[Μεσοζωικός αιώνας|Μεσοζωικού αιώνα]]. Οι φάσεις ακμής της εντοπίζονται κατά τη διάρκεια της [[Πέρμια περίοδος|Πέρμιας περιόδου]] αλλά και της [[Λιθανθρακοφόρος περίοδος|Λιθανθρακοφόρου περιόδου]].
Εν ερκύνιας ορογένεσης δημιουργήθηκαν δύο μεγάλες [[Πτυχή (γεωλογία)|πτυχώσεις]], το βαρίσκιο και το αρμορικανικό τόξο, που άρχιζαν από την κεντρική [[Γαλλία]] και επεκτείνονταν βορειοδυτικά και βορειοανατολικά αντίστοιχα. Δράση του συγκεκριμένου ορογενετικού κύκλου παρατηρείται και στη [[Βόρεια Αφρική]], στην [[Κεντρική Ασία]], στην περιοχή του [[Ειρηνικός Ωκεανός|Ειρηνικού]] της [[Νότια Αμερική|Νότιας Αμερικής]], στις ανατολικές οροσειρές της [[Βόρεια Αμερική|Βόρειας Αμερικής]] κλπ.
Κατά τη διάρκεια αυτής, αναδύθηκαν ο [[Καύκασος]], ο [[Άτλας (οροσειρά)|Άτλαντας]], οι [[Άλπεις]], οι [[Άνδεις]],<ref>Εγκυκλοπαίδεια «Υδρία Cambridge Ήλιος», σελ. 2962</ref> τα [[Απέννινα όρη|Απέννινα]], τα [[Πυρηναία]], τα [[Απέννινα όρη|Απέννινα]], τα [[Ιμαλάια]],<ref> [http://spaceflight.nasa.gov/gallery/images/shuttle/sts-99/html/jsc2000e02776.html <!-- /--> Ορογένεση των Ιμαλαϊων]</ref> τα [[Καρπάθια]], οι [[Κορδιλιέρα|Κορδιλιέρες]] κ.ά.
* Σε αυτόν τον ορογενετικό κύκλο αναδύθηκαν και οι '''ελληνικές οροσειρές'''.
== Σημειώσεις ==
== Πηγές ==
* Εγκυκλοπαίδεια «''Επιστήμη και Ζωή»''
* Εγκυκλοπαίδεια «''Υδρία -Cambridge -Ήλιος»''
* [http://www.geo.auth.gr/courses/ggg/ggg537y/index.htm <!-- /--> Βιβλίο τμήματος Γεωλογίας [[Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης|από Α.Π.Θ.]] ]
{{Authority control}}
[[Κατηγορία:Γεωλογικά φαινόμενα]] ▼
[[Κατηγορία:Γεωλογικές διεργασίες]] ▼▲[[Κατηγορία:Γεωλογικά φαινόμενα |Ορογενεση]]
▲[[Κατηγορία:Γεωλογικές διεργασίες |Ορογενεση]]
| 