Μάχη της Πολτάβας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Η '''Μάχη της Πολτάβας''' ή '''Πουλτόβας''' ([[8 Ιουλίου]] [[1709]])<ref>Σχετικά με την ακριβή ημερομηνία: 27 Ιουνίου με το [[ιουλιανό ημερολόγιο]] που χρησιμοποιείτο τότε στη [[Βασίλειο της Ρωσίας|Ρωσία]], 28 Ιουνίου με το αντίστοιχο σουηδικό, 8 Ιουλίου με το σημερινό [[γρηγοριανό ημερολόγιο]]. Στο άρθρο όλες οι ημερομηνίες ακολουθούν το γρηγοριανό ημερολόγιο, εκτός εάν αναφέρεται διαφορετικά.</ref> είναι η σημαντικότερη μάχη του [[Μεγάλος Βόρειος Πόλεμος|Μεγάλου Βορείου Πολέμου]]. Έληξε με αποφασιστική νίκη του [[Πέτρος Α΄ της Ρωσίας (ο Μέγας)|Πέτρου Α΄]] της [[Βασίλειο της Ρωσίας|Ρωσίας]] επί του [[Κάρολος ΙΒ΄ της Σουηδίας|Καρόλου ΙΒ΄]] της [[Σουηδία|Σουηδίας]] και λέγεταιθεωρείται ότι μετά από αυτόαυτήν τοτην αποτέλεσμαέκβαση, η Σουηδική Αυτοκρατορία έπαυσε να αποτελεί [[Μεγάλες Δυνάμεις|Μεγάλη Δύναμη]] και η Ρωσία αναδείχθηκε ως η νέα ηγέτιδα δύναμη της βόρειας [[Ευρώπη|Ευρώπης]].

Έχοντας κλείσει το δυτικό μέτωπο του πολέμου, ο σουηδόςΣουηδός [[μονάρχης]] αποφάσισε να χτυπήσει την [[πρωτεύουσα]] του τελευταίου εναπομείναντος εχθρού, τη [[Μόσχα]]. Επρόκειτο για ένα σχέδιο ριψοκίνδυνο, ενθαρρυμένο όμως από το γεγονός ότι ο στρατός του δεν είχε υποστεί ούτε μία σημαντική ήττα σε οκτώ χρόνια πολέμου.

Ο βασικός όγκος του σουηδικού στρατού ξεκίνησε να προελαύνει κατά μήκος της κύριας οδού που συνέδεε την [[Πολωνία]] με τη Μόσχα. Όμως τοτον [[Σεπτέμβριος|Σεπτέμβριο]], λόγω καθυστέρησης του [[Στρατηγός|στρατηγού]] [[Άνταμ Λούντβιχ Λεβενχάουπτ|Λεβενχάουπτ]], που είχε ξεκινήσει από τη [[Ρίγα]] για να ανεφοδιάσει το κύριο σώμα εν πορεία, ο Κάρολος εξέτρεψε την πορεία του προς την [[Ουκρανία]], σε αναζήτηση [[σιτάρι|σιτηρών]] και καλύτερων καιρικών συνθηκών.

Αν και οι τοπικοί [[Κοζάκοι]] του φυλάρχου Μαζέπα έδρασαν προς υποστήριξή του, η κίνηση αυτή αποδείχθηκε λανθασμένη: αφ' ενός οι ρώσοιΡώσοι πέτυχαν τοτον Λεβενχάουπτ αποκομμένο και διέλυσαν το σώμα ανεφοδιασμού στη [[Μάχη της Λέσναγια]], αφ' ετέρου ο στρατός του Καρόλου έμεινε ανυπεράσπιστος στο έλεος του [[Χειμώνας|χειμώνα]]. Όταν μπήκε η [[άνοιξη]] του 1709 και ξανάρχισαν οι εχθροπραξίες, ο (στρατοπεδευμένος στην Ουκρανία) σουηδικός στρατός είχε απωλέσει περίπου το 1/3 του έμψυχου δυναμικού του, λόγω της πείνας, των κρυοπαγημάτων και άλλων επιδράσεωνεπιπτώσεων των καιρικών συνθηκών. Επίσης, η υγρασία είχε καταστήσει άχρηστα τα περισσότερα αποθέματα σε [[Πυρίτιδα|μπαρούτι]] και τα κανόνια τέθηκαν ουσιαστικά εκτός λειτουργίας.

Η πρώτη ενέργεια του Καρόλου ήταν να πολιορκήσει το φρούριο της Πολτάβας, στις όχθες του [[Ποταμός|ποταμού]] Βόρσκλα, περίπου 250 χμχλμ. νοτιοανατολικά του Κιέβου. Ο Πέτρος είχε ήδη οργανώσει μια μεγάλη δύναμη για να το προστατέψει και έφτασε γρήγορα στην περιοχή. Στις [[7 Ιουλίου]] ο Κάρολος πληροφορήθηκε ότι μεγάλη δύναμη [[Καλμίκοι|Καλμίκων]] κατευθυνόταν για να συναντήσει τον Πέτρο και να αποκόψει από κάθε δυνατότητα ανεφοδιασμού τοτον σουηδικό στρατό, έσπευσε λοιπόν να επιτεθεί πριν αφιχθούν οι ενισχύσεις.

Λίγο πριν ξεκινήσει η μάχη, ο Κάρολος διέθετε περίπου 14.000 άνδρες, έναντι περίπου 45.000 του Πέτρου. Όμως ο Κάρολος αδυνατούσε να καθοδηγήσει τοτον στρατό του, αφού από τις [[28 Ιουνίου]] είχε τραυματισθεί στο πόδι, σε μια μικρή συμπλοκή, κατά τη διάρκεια επιθεώρησης φυλακίων στις όχθες του Βόρσκλα. Αναγκάσθηκε, λοιπόν, να παραδώσει κρυφά τη διοίκηση στοστον [[Στρατάρχης|στρατάρχη]] [[Καρλ Γκούσταβ Ρένσκιελντ|Ρένσκιελντ]] και τοτον στρατηγό Λεβενχάουπτ, κίνηση που έκανε τα πράγματα δυσκολότερα, λόγω των διαφορετικών χαρακτήρων των δύο ηγητόρων.

Παράλληλα, ο Πέτρος είχε στείλει τον [[Αλεξάντρ Ντανίλοβιτς Μένσικοφ|Αλεξάντρ Μένσικοφ]] να επιτεθεί στο Ζαπορόζνιε, έδρα των Κοζάκων, με [[Αντικειμενικός σκοπός|αντικειμενικό σκοπό]] την αποχώρηση του κοζακικού ιππικού από το σουηδικό στρατόπεδο. Πράγματι, ο ΜένσικοβΜένσικοφ κατέλαβε τη βάση με τη βοήθεια του Γκάλαγκαν, ενός πρώην κοζάκουΚοζάκου αξιωματικού. Έτσι, οι περισσότεροι κοζάκοιΚοζάκοι εγκατέλειψαν την πολιορκία και έσπευσαν να σώσουν το Ζαπορόζνιε (μετά από αυτό μετακίνησαν τις βάσεις τους πέραν του [[Δνείπερος|Δνείπερου]], για τα επόμενα δεκαεννέα χρόνια), ενώ κάποιοι άλλοι έμειναν στην Πολτάβα, αλλά πέρασαν στο πλευρό των ρώσωνΡώσων! Μόνο μια μειοψηφία τους παρέμεινε πιστή τους σουηδούςΣουηδούς, όταν ήλθε η ώρα της σύγκρουσης.

Λίγες ώρες πριν τη μάχη, στους Ρώσους στρατιώτες ανακοινώθηκε η περίφημη διαταγή του Μεγάλου Πέτρου, που τους καλούσε να αγωνιστούν για τον τσάρο, την πατρίδα και την πίστη. Απόσπασμα της διαταγής είναι το ακόλουθο:

:''Στρατιώτες! [... ]Ήρθε η ώρα όπου θα κριθεί η τύχη της Πατρίδας. Δεν πρέπει να σκεφτείτε ότι μάχεστε για τον Πέτρο, αλλά για το κράτος, το οποίο έχει δοθεί στον Πέτρο, για τους απογόνους του, για την Πατρίδα, για την πίστη μας στην Ορθόδοξη Εκκλησία.''<ref>[http://www.prlib.ru/en-us/events/Pages/Item.aspx?itemid=1345 "Historical materials on the Battle of Poltava are presented at the Presidential Library website". Ιστοσελίδα της Προεδρικής Βιβλιοθήκης "Boris Yeltsin"]</ref>

Σε πρώτη φάση οι Σουηδοί εφόρμησαν με καταδρομικό τρόπο, πιέζοντας και διασπώντας μερικές κρίσιμες ρωσικές οχυρώσεις, με τους καλύτερα εκπαιδευμένους άνδρες. Εν συνεχεία, όταν ανέτειλε ο ήλιος, το [[πεζικό]] υπό τοτον Λεβενχάουπτ επιχείρησε μετωπική επίθεση. Φάνηκε έτσι να αποκτούν πλεονέκτημα, αλλά αυτό γρήγορα εκμηδενίστηκε, όταν κάποια στιγμή το πεζικό διατάχθηκε σε οπισθοχώρηση προς ανασυγκρότηση, χάνοντας πολύτιμο χρόνο. Και για να γίνουν τα πράματα χειρότερα, ένα τμήμα 2.600 ανδρών υπό τοτον ''στρατηγό Ρόος'' δεν είχε ειδοποιηθεί για το συνολικό σχέδιο και εγκλωβίσθηκε ανάμεσα σε 4.000 ρώσουςΡώσους που ανακαταλάμβαναν τις οχυρωμένες θέσεις. Με απώλειες άνω των 1.000 ανδρών και τα πυρομαχικά να τελειώνουν, ο Ρόος αναγκάστηκε να παραδοθεί.

Οι σουηδοίΣουηδοί περίμεναν μάταια τοτον Ρόος να επιστρέψει. Καθώς ο χρόνος περνούσε, το ρωσικό πεζικό έφθανε μπροστά στοστον σταθμό συγκέντρωσής τουςτου. Περίπου στις 9 το πρωί, η εμπροσθοφυλακή των σουηδώνΣουηδών κινήθηκε προς αναχαίτισή τους - 4.000 σουηδοίΣουηδοί πεζικάριοι ενάντια σε 20.000 ρώσουςΡώσους. Ο ρωσικός στρατός τους υποδέχθηκε με καταιγισμό πυρών, πυροβολώντας με τα [[Μουσκέτο|μουσκέτα]] τους. Όταν έφθασαν στα 30 μέτρα, οι σουηδοίΣουηδοί έριξαν μια βολή και επαναγέμισαν. Ήταν στα πρόθυρα τηςτου τελικήςνα προκαλέσουν ρήγμα στη ρωσική σύγκρουσηςδιάταξη και χρειάζονταν το [[ιππικό]], δυστυχώς, όμως, για τους σουηδούςΣουηδούς, αυτό είχε αποδιοργανωθεί. Η ρωσική γραμμή ανάπτυξης ήταν μεγαλύτερη από τη σουηδική και η δεξιά πλευρά τους σύντομα υπερφαλάγγισε το σουηδικό πεζικό. Καίτοι αποδιοργανωμένο, το σουηδικό ιππικό προσπάθησε να κερδίσει χρόνο, ώστε να εξασφαλίσει τη διαφυγή του πεζικού.

Τελικά, βλέποντας την εξέλιξη από ένα φορείο στην οπισθοφυλακή, ο Κάρολος διέταξε τους επιτελείς του σε γενική υποχώρηση στις 11 π.μ. Κατά το μεσημέρι όλα είχαν τελειώσει, καθώς το ρωσικό ιππικό αποδεκάτιζε τους επιζώντες αντιπάλους στο πεδίο της μάχης και επέστρεφε στις γραμμές του. Ο Κάρολος συγκέντρωσε ό,τι απέμεινε από τοτον στρατό και τον εξοπλισμό του και υποχώρησε αυθημερόν προς τον νότο, λύνοντας την πολιορκία της Πολτάβας.

Αρκετές χιλιάδες σουηδοίΣουηδοί, μεταξύ των οποίων και ο ίδιος ο στρατάρχης Ρένσκιελντ, συνελήφθησαν αιχμάλωτοι και αποτέλεσαν το εργατικό δυναμικό για την οικοδόμηση της [[Αγία Πετρούπολη|Αγίας Πετρούπολης]]. Ο Λεβενχάουπτ οδήγησε τμήμα των σουηδώνΣουηδών και κάποιους κοζάκουςΚοζάκους στον ποταμό Δνείπερο, καταδιωκόμενος από το ρωσικό ιππικό και τους καλμίκουςΚαλμίκους - εξαναγκάσθηκε σε παράδοση στην Περεβολότσνα τέσσερις ημέρες μετά τη μάχη.Ο Κάρολος διέφυγε με περίπου 1.500 περίπου άντρες στο Μπεντερί του [[Μολδαβία|Πριγκιπάτου της Μολδαβίας]], που ελεγχόταν από την [[Οθωμανική Αυτοκρατορία]], και πέρασε πέντε χρόνια υπό την προστασία της [[Υψηλή Πύλη|Υψηλής Πύλης]], πριν επιστρέψει στα πεδία των μαχών. Σε αυτήν την πενταετία προσπάθησε να εξωθήσει τοτον [[Σουλτάνος|σουλτάνο]] σε πόλεμο με τον Πέτρο, χωρίς όμως επιτυχία.

Η ήττα του Καρόλου στην Πολτάβα μπορεί να θεωρηθεί ως μια από τις πιο καταστροφικές ήττες όλων των εποχών, από την άποψη των απωλειών ως ποσοστό επί του συνολικού μεγέθους του στρατού. Αποτελεί, επίσης, μια από τις βαρύτερες ήττες στη σουηδική ιστορία.