Παταγονία: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Η '''Παταγονία''' προσδιορίζεται ως γεωγραφική περιοχή που καταλαμβάνει το νοτιότερο τμήμα της [[Νότια Αμερική|Νότιας Αμερικής]] και βρίσκεται στις νότιες περιοχές της [[Αργεντινή|Αργεντινής]]ς και της [[Χιλή|Χιλής]]ς. Δυτικά και νότια περιλαμβάνει την οροσειρά των [[Άνδεις|Άνδεων]], ενώ ανατολικά τα υψίπεδα και τις πεδιάδες των αργεντινών πεδιάδων (''πάμπας'').

Το όνομα "''Παταγονία"'' προέρχεται, με βάση ορισμένους ερευνητές, από τη λέξη «παταγών» (''patagon''),<ref name="Pigafetta">[[Αντόνιο Πιγκαφέττα|Antonio Pigafetta]], ''[[:wikisource:it:Relazione del primo viaggio intorno al mondo|Relazione del primo viaggio intorno al mondo]]'', 1524: "Il capitano generale nominò questi popoli Patagoni." Η πρωτότυπη λέξη θα ήταν πιθανώς στα πορτογαλικά (''patagão''), μητρική γλώσσα του [[Φερδινάνδος Μαγγελάνος|Μαγγελάνου]], ή στα ισπανικά (''patagón''), γλώσσα του πληρώματός του. Έχει ερμηνευτεί αργότερα ως ''«μεγάλο πόδι»'' αλλά η ετυμολογία αναφέρεται σε λογοτεχνικό χαρακτήρα ενός ισπανικού μυθιστορήματος των αρχών του 16ου αιώνα.</ref> την οποία αρχικά χρησιμοποίησε ο [[Μαγγελάνος]] για να περιγράψει τους ιθαγενείς που συνάντησε κατά την εκστρατεία του, και θεώρησε ότι είχαν γιγάντιες διαστάσεις. Σήμερα, πιστεύεται ότι οι [[Παταγόνες]] ήταν ινδιάνοιΙνδιάνοι Τεουέλτσες, οι οποίοι είχαν μέσο ύψος 1,80 εκ. σε σύγκριση με το μέσο ύψος των 1,55 εκ. των Ισπανών εξερευνητών, εκείνη την εποχή.<ref>{{cite book |last= Fondebrider|first= Jorge|authorlink= |coauthors= |editor= |others= |title= Versiones de la Patagonia|origdate= |origyear= |origmonth= |url= |format= |accessdate= |accessyear= |accessmonth= |edition= 1st edition|series= |date= |year= 2003|month= |publisher= Emecé Editores S.A.|location= Buenos Aires, Argentina|isbn= 950-04-2498-3|oclc= |doi= |id= |pages= 29|chapter= chapter 1 (Ámbitos y voces)|chapterurl= |quote= }} (ισπανικά)</ref>

Ανατολικά από τις Άνδεις η Παταγονία εκτείνεται βόρεια από τους ποταμούς Νεουκέν και [[Ποταμός Κολοράδο (Αργεντινή)|Κολοράδο]] στην [[Αργεντινή]], ενώ δυτικά των Άνδεων εκτείνεται νότια από τις 39⁰ γεωγραφικό πλάτος, χωρίς να περιλαμβάνει το αρχιπέλαγος της [[Αρχιπέλαγος Τσιλοέ]].<ref name="Princeton">''Patagonia: Natural History, Prehistory and Ethnography at the Uttermost End of the Earth'', C. McEwan, L.A. Borrero and A. Prieto (eds), [[Princeton University Press]] with [[British Museum]] Press, 1997. ISBN 0-691-05849-0</ref> Το τμήμα της Παταγονίας που ανήκει στην Αργεντινή περιλαμβάνει τις επαρχίες [[Νεουκέν]], [[Ρίο Νέγρο]], [[Τσουμπούτ]], [[Σάντα Κρους (Αργεντινή)|Σάντα Κρους]] και [[Γη του Πυρός]], καθώς και νότιες εκτάσεις των επαρχιών του [[Μπουένος Άιρες]], της [[Μεντόσα]] και της [[Λα Πάμπα]]. Η χιλιανή Παταγονία περιλαμβάνει το νότιο τμήμα της περιφέρειας [[Λος Λάγος]], και το σύνολο της έκτασης των περιφερειών [[Αϊσέν]] και [[Μαγαγιάνες]], εκτός των τμημάτων της [[Ανταρκτική|Ανταρκτικής]]ς που διεκδικούν οι δύο χώρες.

Η συνολική έκταση που καλύπτει η περιοχή της Παταγονίας ανέρχεται σε 1.043.076 [[τετραγωνικό χιλιόμετρο|km <sup2</sup>]], ενώ ο συνολικός της πληθυσμός σε περίπου 2 εκατμμύριαεκατομμύρια κατοίκους με μέση πληθυσμιακή πυκνότητα 1,9 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. Από αυτούς περίπου το 1,7 εκατ.εκατομμύριο διαμένουν στο τμήμα που ανήκει στην Αργεντινή, ενώ οι υπόλοιποι 300.000 στη Χιλιανή Παταγονία. Η αργεντινή Παταγονία έχει έκταση 786.983 τετραγωνικά χιλιόμετρα, ενώ η Χιλιανήχιλιανή 256.093 τετραγωνικά χιλιόμετρα.

|Αργεντινή|| 786,.983&nbsp;χλμ² || 1.738.251 || 2,2 ανά km²

|Χιλή|| 256,.093&nbsp;km² || 261.289 || 1,0 ανά χλμ²

|Σύνολο|| 1,.043,.076&nbsp;km² || 1.999.540 || 1,9 ανά km²

Η περιοχή της Παταγονίας στην Αργεντινή αποτελείται στο μεγαλύτερο μέρος της από [[πεδιάδα|πεδιάδες]] με χαμηλή αραιή [βλάστηση, που εκτείνονται σε επίπεδα με απότομες αναβάσεις ύψους μέχρι και 100 μέτρων.<ref name="Princeton"/> Στις περιοχές διαφορετικών επιπέδων υπάρχουν συχνά [[λίμνη|λίμνες]]. Το έδαφος αποτελείται από ένα τεράστιο στρώμα [[Ψαμμίτης (πέτρωμα)|ψαμμίτη]], ενώ προς τις Άνδεις υπάρχει [[πορφυρίτης]], [[γρανίτης]] και [[βασάλτης|βασαλτικά]] εδάφη [[λάβα|λάβας]]. Με την αύξηση του υψομέτρου η [[πανίδα]] είναι πιο φτωχή και η [[χλωρίδα]] πλούσια, προσεγγίζοντας τα χαρακτηριστικά των δυτικών Άνδεων με κύρια στοιχεία τα κωνοφόρα και τις [[οξιά|οξιές]]. Τα υψηλά ποσοστά [[βροχή|βροχόπτωσης]] στις δυτικές Άνδεις και οι χαμηλές [[θερμοκρασία|θερμοκρασίες]] της επιφάνειας της θάλασσας ευνοούν το σχηματισμό ψυχρών υγρών αέριων μαζών, που με τη σειρά τους συντελούν στη διατήρηση των μεγαλύτερων παγετωνικών πεδίων στο [[νότιοΝότιο ημισφαίριοΗμισφαίριο]] μετά την [[Ανταρκτική]].<ref name="Princeton"/>

Τα χαρακτηριστικά σημεία των πεδιάδων της Παταγονίας είναι οι περιοχές εγκάρσιας ανάβασης μεταξύ τους, πιο γνωστές από τις οποίες είναι το [[Γκουαλίτσου]], νότια από τον [[ποταμός|ποταμό]] [[Ρίο Νέγρο (Αργεντινή)|Ρίο Νέγρο]], το [[Μακιντσάο]] και [[Βαλτσέτα]] (που παλαιότερα γέμιζε με τα νερά της λίμνης [[Ναουέλ Ουαπί]], τροφοδοτώντας τον ποταμό [[Λιμάι]]), το [[Σενγκέρ]] και ο ποταμός [[Ντεσεάδο]]. Εκτός από αυτά τα εγκάρσια [[βαθύπεδο|βαθύπεδα]], πολλά από τα οποία αναγνωρίζονται ως αρχαϊκές διαωκεάνιοι δίαυλοι, υπάρχουν και άλλα που καλύπτονται από λίμνες, όπως τα [[Γιαγκαγκτού]], [[Μάστερς]] και [[Κολουέ Ουαπί]], καθώς και ορισμένα στο κέντρο της χώρας, νότια του [[Πουέρτο Ντεσεάδο]]. Στις κεντρικές περιοχές επικρατούν εδάφη βασαλτικής λάβας που προέρχονται από [[ηφαίστειο|ηφαιστειακές]] εκρήξεις, οι οποίες συντέλεσαν στο σχηματισμό του παταγονικού υψιπέδου από την τριτογενή περίοδο μέχρι και σήμερα. Στο δυτικότερο 1/3 της περιοχής η λάβα καλύπτεται από πιο πρόσφατες παγετωνικές αποθέσεις. Εκεί, σε επαφή με μεταμορφωμένα [[κρητιδική περίοδος|κρητιδικά]] πετρώματα που ανήλθαν από τοτον γρανίτη της τριτογενούς περιόδου, η διάβρωση από την ξαφνική τήξη και υποχώρηση των παγετώνων και τις [[τεκτονικές πλάκες|τεκτονικές κινήσεις]] έχει σχηματίσει ένα μεγάλο διάμηκες βαθύπεδο, το οποίο διαχωρίζει την πεδιάδα από τους πρώτους [[λόφος|λόφους]]. Αντίστοιχο βαθύπεδο σχηματίζεται στους πρόποδες των Άνδεων, το οποίο και περιέχει τα πιο πλούσια και γόνιμα εδάφη της Παταγονίας. Επίσης, οι λιμνολεκάνες κατά μήκος των Άνδεων έχουν σχηματιστεί από μικρούς παγετώνες, όπως για παράδειγμα οι λίμνες [[Αρχεντίνο]] και [[Φανιάνο]], καθώς και ο παράκτιος κόλπος της [[Μπαΐα Ινούτιλ]].<ref name="Princeton"/>

Το κλίμα της Παταγονίας δεν είναι τόσο ακραίο, όσο είχε υποτεθεί από τους πρώτους εξερευνητές της. Η ανατολική πλευρά είναι πιο θερμή από τη δυτική, ειδικότερα το [[καλοκαίρι]], καθώς οι ακτές της προσεγγίζονται από το νότιο ισημερινό θαλάσσιο ρεύμα. Η μέση ετήσια [[θερμοκρασία]] είναι 11&nbsp;°C, ενώ η μέση μέγιστη 25.5&nbsp;°C και η μέση ελάχιστη −1.5&nbsp;°C σε ετήσια βάση. Συγκριτικά, οι αντίστοιχες τιμές στη Μπάια Μπλάνκα στην Ατλαντική ακτή των βόρειων ορίων της Παταγονίας είναι για τη μέση ετήσια θερμοκρασία 15&nbsp;°C, ενώ το εύρος των ακραίων τιμών πολύ μεγαλύτερο. Στο [[Πούντα Αρένας]] της χιλιανής Παταγονίας η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι 6&nbsp;°C και το μέσο εύρος κυμαίνεται μεταξύ 24.,5&nbsp;°C και −2&nbsp;°C.

Οι επικρατέστεροι [[άνεμος|άνεμοι]] είναι οι δυτικοί, ενώ παράλληλα η δυτική Παταγονία (δυτικά των Άνδεων) έχει μεγαλύτερα ποσοστά βροχόπτωσης από τις ανατολικές βροχοσκεπείς περιοχές. Ενδεικτικά, τα [[νησί|νησιά]] νοτιοδυτικά του [[Πουέρτο Νατάλες]], Χιλή, δέχονται 4,.000 toέως 7,.000 mm ετήσιας βροχόπτωσης, ενώ η αντίστοιχη τιμή για τους ανατολικότερους λόφους της περιοχής είναι 800 mm και τα ανατολικά υψίπεδα έως και 200 mm.<ref name="Princeton"/>