Βιομηχανική επανάσταση: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Η '''Βιομηχανική Επανάσταση''' είναι ιστορική περίοδος, καθώς και ένα ιδιαίτερα σύνθετο σύστημα ραγδαίων μεταβολών και ανακατατάξεων - [[τεχνολογία|τεχνικών]], [[οικονομία|οικονομικών]], [[Κοινωνία|κοινωνικών]] και [[πολιτισμός|πολιτισμικών]] - οι οποίες οδήγησαν στην "εκβιομηχάνιση" ([[αγγλ.]]:''industrialized'') της κοινωνίας στη [[Μεγάλη Βρετανία]] μεταξύ των ετών [[1760]] - [[1860]]. Την αλλαγή αυτή ακολούθησαν ανάλογα κινήματα σε κοινωνίες άλλων [[ευρώπη|ευρωπαϊκών]] κρατών, σε διαφορετική κλίμακα για κάθε μια από αυτές, με αποτέλεσμα η αγροτική, κυρίως, παραγωγή να εξελιχθεί σε βιομηχανική, ως επί τω πλείστον. Ιδιαίτερα, επηρεάστηκε η Γαλλία και αργότερα οι ΗΠΑ σε σχέση με το τρόπο λειτουργίας και ανάπτυξης της οικονομίας και της δομής της κοινωνίας. Οι ιδέες του διαφωτισμού που κυριαρχούσαν την εποχή αυτή, ήρθαν να ''ντύσουν'' με το πνευματικό μανδύα το σύνολο των μεταρρυθμίσεων και στον ιδεολογικό χάρτη.

 

 

Η βιομηχανική επανάσταση ξεκίνησε στο δεύτερο μισό του 18^ου αιώνα και κορυφώθηκε κατά τον 19^ο, αρχικώς, στη [[Μεγάλη Βρετανία]] και, εν συνεχεία, στο σύνολο της [[Δυτική Ευρώπη|δυτικής Ευρώπης]]. Ο North υποστηρίζει ότι σπουδαίο ρόλο για την ανάπτυξη των αγορών είχε ο καθορισμός και η επιβολή ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων σε αγαθά και υπηρεσίες, μέσα από περιορισμούς που ενθάρρυναν την παραγωγικότητα<ref name=North>North 2000: 260</ref>.

Η ταχεία ανάπτυξη των [[πόλη|πόλεων]] είχε τονώσει τη [[γεωργία]], αρκετά νωρίς. Πριν από τη βιομηχανική επανάσταση είχε, ήδη, προηγηθεί μια περίοδος μικρών τεχνικών βελτιώσεων στην αγροτική παραγωγή, με αποτέλεσμα αυτή να ανταποκριθεί στην ταχεία πληθυσμιακή ανάπτυξη. Η, πραγματικά, μεγάλη αύξηση της παραγωγής συνέβη περισσότερο μέσω κοινωνικούς και όχι τεχνολογικούς μετασχηματισμούς. Οι [[νόμοι των περιφράξεων]] κατάργησαν την καλλιέργεια των κοινοτικών ανοιχτών αγρών και εξαφανίστηκαν η μικροκαλλιεργητές.

 

 

Οι βιομήχανοι είχαν στη διάθεση τους έναν αριθμό ανενεργού εργατικού δυναμικού, το οποίο είχε δημιουργηθεί, ιστορικά, από την περίφραξη και τη μαζική εκκένωση της γης, καθώς και από το αναπτυσσόμενο μέγεθος των αγροτικών οικογενειών, οι οποίες εργάζονταν στο σύστημα «façon». Η χρήση μηχανών αύξησε την παραγωγικότητα, μειώνοντας το κόστος ανά μονάδα παραγωγής, επιτυγχάνοντας εκτενείς οικονομίες κλίμακος. Άλλωστε, το κόστος της εργασίας είχε μειωθεί, καθώς, στην παραγωγή είχαν προστεθεί, πλέον, μεγάλος αριθμός γυναικών και παιδιών. Η μεγαλύτερη παραγωγική δαπάνη, η οποία, μέχρι πρότινος, βρισκόταν στο κόστος της πρώτης ύλης, είχε, πλέον, μειωθεί κι αυτή σημαντικά με την επέκταση της βαμβακοκαλλιέργειας στις ΗΠΑ και την εφεύρεση της εκκοκκιστικής μηχανής, το 1793<ref>Hobsbawm 1990: 65</ref>.

Η βιομηχανική επανάσταση και ο ανταγωνισμός οδήγησαν σε μια συνεχόμενη και σημαντική πτώση της τιμής των προϊόντων αλλά όχι και πτώση του κόστους παραγωγής<ref>Hobsbawm 1990: 66</ref>. Η μείωση του περιθωρίου κέρδους έπρεπε να αντιμετωπιστεί, κάτι που μπορούσε να προκύψει μόνο με τον περιορισμό των δαπανών. Το μεγαλύτερο μέρος των αυτών, πλέον, ήταν τα ημερομίσθια, το κόστος των οποίων ανερχόταν στο τριπλάσιο εκείνου των πρώτων υλών<ref>Hobsbawm 1990: 66</ref>.

 

 

==Χαρακτηριστικά==

Τα κύρια χαρακτηριστικά της Βιομηχανικής Επανάστασης είναι:

# H εκτεταμένη χρήση νέων τεχνικών μέσων που περιόριζαν τη χειρωνακτική εργασία, αυξάνοντας την [[παραγωγή]] και μειώνοντας το [[κόστος]] των προϊόντων,

 

==Τεχνικές καινοτομίες==

Κορυφαίο επίτευγμα της Βιομηχανικής Επανάστασης θεωρείται η εφεύρεση της [[ατμομηχανή]]ς, στη [[Μεγάλη Βρετανία]], οι εφαρμογές της οποίας επεκτάθηκαν σε διάφορους τομείς της οικονομίας, και ο σιδηρόδρομος. Το πρώτο [[τρένο]] κυκλοφόρησε το 1830 στη Μεγάλη Βρετανία, ενώ τα επόμενα χρόνια, σιδηροδρομικό δίκτυο άρχισε να κατασκευάζεται στη Μεγάλη Βρετανία, τη Γαλλία και άλλα κράτη. Ουσιαστικά, ο [[σιδηρόδρομος]] έφερε την επανάσταση στις μεταφορές. Αντίστοιχα, στις θαλάσσιες μεταφορές την επανάσταση έφερε η χρήση [[ατμόπλοιο]]υ, που έκανε τις μεταφορές ασφαλέστερες και ταχύτερες. Άλλα περίφημα επιτεύγματα ήταν η [[μηχανή εσωτερικής καύσης]], η παραγωγή [[ηλεκτρισμός|ηλεκτρισμού]] και ο [[τηλέγραφος]], με τον οποίο χρησιμοποιείται ηλεκτρισμός για να μεταδοθεί μέσα από καλώδια ένα [[μήνυμα]] φτιαγμένο από [[Αναλογικό σήμα|σήμα]]τα.

Την περίοδο της βιομηχανικής επανάστασης έγιναν πολλές καινοτομίες, οι οποίες βοήθησαν στην ανάπτυξη υπαρχόντων και νέων τεχνών και στην επίτευξη κάποιων κατασκευών. Μερικές καινοτομίες ήταν η εκτεταμένη χρήση των νέων τεχνικών μέσων, όπως, ο σιδηρόδρομος , το ατμόπλοιο , το αυτοκίνητο και το αεροπλάνο, επίσης, η εφαρμογή καινοτομιών στη μεταλλουργία και την υφαντουργία ήταν πολύ σημαντική.

 

 

===Εργατική τάξη===

Η νέα κοινωνική ομάδα ήταν οι εργάτες και οι εργάτριες. Οι εργάτες που κατασκεύαζαν τα βιομηχανικά προϊόντα δεν είχαν τα χρήματα που απαιτούνταν για την αγορά τους. Οι εργάτες διαβιούσαν σε άσχημες συνθήκες και δεν είχαν σίγουρη και σταθερή εργασία. Οι περισσότεροι από αυτούς κατοικούσαν σε μικρά δωμάτια στο κέντρο της πόλης. Οι κακές συνθήκες υγιεινής προκαλούσαν επιδημίες. Έτσι, πολλοί πέθαιναν από φυματίωση και χολέρα. Οι εργάτες διαχωρίζονταν από την εργασία τους, από την ειδίκευση που είχαν, από την καταγωγή τους, από το φύλο και την ηλικία τους. Υπήρχε μισθολογική ανισότητα και εργασιακή αστάθεια.

 

 

====Παιδική εργασία====

Οι βασικοί λόγοι για τους οποίους οι επιχειρηματίες στράφηκαν στην απασχόληση παιδιών ήταν η αυξημένη αποδοτικότητά τους, κατά περιπτώσεις, σε συνδυασμό με την πειθαρχία που επιδείκνυαν, σε σχέση με τους ενήλικες εργάτες, γεγονός που καθιστούσε την εργασιακή εκμετάλλευσή τους συμφέρουσα, οικονομικώς, επιλογή. Η αμοιβή των παιδιών στα εργοστάσια βρίσκονταν κάτω του μισού εκείνης των ενηλίκων, με αυτή, ενίοτε, να μην ξεπερνά το 1/3 ετούτων<ref>Παπαθανασίου 2008: 158</ref>. Αν και η τεχνολογική πρόοδος ευνόησε τη μείωση της παιδικής εργασίας, αυτό συνέβη αρκετά αργότερα απ'ότι η τεχνολογική πρόοδος, καθεαυτή, στα πρώτα στάδια εκβιομηχάνισης, δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για τη μείωση της παιδικής εργασίας, καθώς, μείωσε την ανάγκη για ειδικευμένα εργατικά χέρια.

 

 

===Αστική τάξη===

Οι αστοί ήταν εύπορα άτομα (βιομήχανοι, μεγαλέμποροι, τραπεζίτες, ή μεγαλοϊατροί). Σε όποια ευρωπαϊκά κράτη αναπτύχθηκε η βιομηχανία, οι αστοί προέκυπταν ως η, πλέον, ισχυρή κοινωνική ομάδα. Είχαν υπό τον έλεγχό τους, πρακτικώς, το σύνολο των μέσων παραγωγής, όπως, βιομηχανικές εγκαταστάσεις και κεφάλαια για την προμήθεια νέων υλών και την απασχόληση εργατικού δυναμικού. Για αυτούς είχε μεγάλη σημασία η επιχειρηματική επιτυχία, καθώς και η μόρφωσή τους. Κατά τον 19^ο αιώνα, οι αστοί επιχείρησαν την ανάμειξή τους στην πολιτική εξουσία, επειδή, αφορμής των, σταδιακά, πιο φιλελεύθερων καθεστώτων. Γενικώς, η αστική τάξη, πλέον, έγινε η ισχυρότερη κοινωνική τάξη.

 

 

=== Οικονομικός φιλελευθερισμός, καπιταλισμός και σοσιαλισμός ===

Ο νέος τρόπος οργάνωσης της οικονομίας ονομάστηκε «οικονομία της ελεύθερης αγοράς», κεφαλαιοκρατία ή '''καπιταλισμός'''. Ιδεολογική βάση αυτού υπήρξε ο οικονομικός φιλελευθερισμός. Σύμφωνα με αυτόν, το κεφάλαιο είχε δικαίωμα να πράττει ό,τι εκείνο έκρινε αναγκαίο για το κέρδος. Κατά το σύστημα αυτό, το ατομικό συμφέρον θεωρείτο σημαντικότερο του κοινωνικού.

 

 

====Πολιτική οργάνωση των εργατών====

Το 1864, ιδρύθηκε στο Λονδίνο η πρώτη Διεθνής Ένωση Εργατών, γνωστή και ως «πρώτη Διεθνής», η οποία διαλύθηκε, όμως, το 1876, λόγω των διαφωνιών των σοσιαλιστών. Ωστόσο το 1889, ιδρύθηκε στο Παρίσι η «δεύτερη Διεθνής», στην οποία συμμετείχαν εξ’ολοκλήρου πολιτικά κόμματα τα οποία δέχονταν τον μαρξισμό. Όλα τα επόμενα έτη, δημιουργήθηκαν σοσιαλιστικά και εργατικά κινήματα με άμεσο στόχο να ανέλθουν στην κυβέρνηση, μέσω εκλογών. Όμως, υπήρξαν σοσιαλιστές που θεώρησαν πως η ανατροπή του καπιταλισμού θα επέλθει με την επανάσταση, προκειμένου να εγκαθιδρυθεί ένα νέο σοσιαλιστικό καθεστώς. Σε αυτους συγκαταλέγονται οι Καρλ Λίμπκνεχτ και Ρόζα Λούξεμπουργκ, στη Γερμανία, και ο Λένιν, στη Ρωσία.