Κιργιζία: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Cosal (συζήτηση | συνεισφορές)
μ μβελτιώσεις
Γραμμή 66:
 
== Ετυμολογία ==
Πιστεύεται ότι η λέξη <nowiki>''«Κιργκίζ''» είναι τουρκική λέξη που σημαίνει ''«Σαράντα''</nowiki>», σε αναφορά στις σαράντα φυλές του Μανάς, ενός θρυλικού ήρωα που ένωσε σαράντα τοπικές φυλές κατά των [[Ουιγούροι|Ουιγούρων]]. Κυριολεκτικά, η λέξη Κιργκίζ σημαίνει ''«Είμαστε σαράντα''». Εκείνη την εποχή, τον 9ο αιώνα μ.Χ., οι Ουιγούροι κατέκτησαν μεγάλο μέρος της [[Κεντρική Ασία|Κεντρικής Ασίας]] (συμπεριλαμβανομένου του Κιργιστάν, και τμημάτων της [[Ρωσία]]ς και της [[Κίνα]]ς.<ref>[http://www.sras.org/news2.phtml?m=483 Forty tribes and the 40-ray sun on the flag of Kyrgyzstan], SRAS–The School of Russian and Asian Studies</ref>
 
Ο σαραντάκτινος ήλιος της σημαίας του Κιργιστάν είναι μια αναφορά στις συγκεκριμένες σαράντα φυλές και το γραφικό στοιχείο στο κέντρο του ήλιου απεικονίζει το ξύλινο στέμμα, που ονομάζεται τουντούκ, ενός γιουρτ (φορητής κατοικίας που χρησιμοποιείτο παραδοσιακά από τους νομάδες στις [[στέπα|στέπες]] της Κεντρικής Ασίας).
Γραμμή 73:
 
=== Αρχαιότητα ===
[[Αρχείο:GökturksAD551-572.png|μικρογραφία|350x350εσ|Το [[Τουρκικό Χαγανάτο]]. ]]
Σύμφωνα με τον Ντέιβιντ Σ. Κινγκ οι [[Σκύθες]] ήταν οι πρώτοι εποικιστές στο σημερινό Κιργιστάν.
 
Γραμμή 87:
Το Κιργιστάν έφτασε στη μεγαλύτερη ακμή του μετά τη νίκη του απέναντι στο [[Χανάτο των Ουιγούρων]] το 840 μ.Χ. και την επέκτασή του μέχρι την οροσειρά [[Τιαν Σαν]]. Η κυριαρχία της Κιργιζίας σε αυτή την περιοχή κράτησε για 200 περίπου χρόνια.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/?id=UlVVmaoW260C|title=Kyrgyzstan|publisher=Marshall Cavendish|year=2005|isbn=0-7614-2013-4|page=144|author=King, David C}}</ref><ref name="Kyrgyzstan timeline">{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/country_profiles/1296570.stm|title=Kyrgyzstan timeline|date=12 June 2010|publisher=BBC News}}</ref>
 
Το 12ο αιώνα όμως, η Κιργιζία σταδιακά περιορίστηκε στις οροσειρές [[Αλτάι (οροσειρά)|Αλτάι]] και [[Σαγιάν]] ως συνέπεια της [[Μογγόλοι|μογγολικής]] εξάπλωσης. Με τη [[Μογγολική αυτοκρατορία]] ν'να ακμάζει το 13ο αιώνα, οι πληθυσμοί μετοίκησαν προς τα νότια, και τελικά κατακτήθηκαν από τον [[Τζένγκις Χαν]] το 1207.
 
Κινεζικές και μουσουλμανικές ιστορικές πηγές περιγράφουν την Κιργιζία μεταξύ του 7ου και του 12ου αιώνα ως χώρα με πληθυσμό με κόκκινα μαλλιά, λευκό δέρμα και γαλάζια μάτια, χαρακτηριστικά που αποδίδονταν σε [[σλάβοι|σλαβική]] καταγωγή<ref>[http://s155239215.onlinehome.us/turkic/20Roots/ZakievGenesis/ZakievGenesis302-357-2En.htm Mirfatyh Zakiev, ''Origins of the Turks and Tatars''], Part Two, Third Chapter, sections 109–100, 2002. Retrieved on 15 May 2009</ref><ref name="Bartold">[[Vasily Bartold|V.V. Bartold]], ''The Kyrgyz: A Historical Essay'', Frunze, 1927. Reprinted in V.V. Bartold, ''Collected Works'', Volume II, Part 1, Izd. Vostochnoi Literatury, Moscow, 1963, p. 480 {{ru icon}}</ref>. Λόγω των διαδοχικών μεταναστεύσεων, κατακτήσεων, φυλετικών αναμίξεων και προσαρμογής, πολλοί από τους Κιργίζιους που κατοικούν σήμερα στην κεντρική και νοτιοδυτική Ασία έχουν μικτά χαρακτηριστικά, συχνά προερχόμενα από διαφορετικές φυλές, αν και μιλούν συναφείς διαλέκτους.<ref>{{Cite journal|title=The Eurasian Heartland: A continental perspective on Y-chromosome diversity|last2=Yuldasheva|first2=N.|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences|issue=18|doi=10.1073/pnas.171305098|year=2001|volume=98|pages=10244–10249|pmc=56946|pmid=11526236|last3=Ruzibakiev|first3=R.|last4=Underhill|first4=P. A.|last5=Evseeva|first5=I.|last6=Blue-Smith|first6=J.|last7=Jin|first7=L.|last8=Su|first8=B.|last9=Pitchappan|first9=R.|last1=Wells|first1=R. S.|last10=Shanmugalakshmi|first10=S.|last11=Balakrishnan|first11=K.|last12=Read|first12=M.|last13=Pearson|first13=N. M.|last14=Zerjal|first14=T.|last15=Webster|first15=M. T.|last16=Zholoshvili|first16=I.|last17=Jamarjashvili|first17=E.|last18=Gambarov|first18=S.|last19=Nikbin|first19=B.|last20=Dostiev|first20=A.|last21=Aknazarov|first21=O.|last22=Zalloua|first22=P.|last23=Tsoy|first23=I.|last24=Kitaev|first24=M.|last25=Mirrakhimov|first25=M.|last26=Chariev|first26=A.|last27=Bodmer|first27=W. F.}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/326091/Kyrgyzstan|title=Kyrgyzstan|year=2010|publisher=Encyclopædia Britannica|accessdate=14 April 2010}}</ref><ref>{{Cite journal|title=A Genetic Landscape Reshaped by Recent Events: Y-Chromosomal Insights into Central Asia|last2=Wells|first2=R. S.|journal=The American Journal of Human Genetics|issue=3|doi=10.1086/342096|year=2002|volume=71|pages=466–82|pmc=419996|pmid=12145751|last3=Yuldasheva|first3=N.|last4=Ruzibakiev|first4=R.|last5=Tyler-Smith|first5=C.|last1=Zerjal|first1=T.}}</ref>
 
=== Η Ρωσική επιρροή ===
Τον 17ο αιώνα οι κιργιζικές φυλές λεηλατήθηκαν από τους Μογγόλους, και στα μέσα του 18ου αιώνα από τη [[Μαντσού|μαντσουριανή]] [[Δυναστεία Τσινγκ]]. Στις αρχές του 19ου αιώνα, το νότια τμήμα της σημερινής Κιργιζίας πέρασε στον έλεγχο του [[Χανάτο της Κοκάνδης|Χανάτου του Κοκάνδης]]<ref>"[http://countrystudies.us/kyrgyzstan/2.htm Kyrgyzstan–Mongol Domination]" [[Library of Congress Country Studies]].</ref>. Η περιοχή ενσωματώθηκε επίσημα στη [[Ρωσική Αυτοκρατορία]] το 1876, με παράλληλες εξεγέρσεις ενάντια στην [[τσάρος|τσαρική]] εξουσία και τη μετανάστευση αρκετών κατοίκων στο [[Παμίρ]] και το [[Αφγανιστάν]].
 
Γραμμή 108:
 
=== Στρατός ===
[[Αρχείο:Multinational_forces_participate_in_Regional_Cooperation_12_Exercise_-06.JPG|μικρογραφία|Κιργίζιοι στρατιώτες πραγματοποιούν ασκήσεις εύρεσης ναρκών.]]
{{Main|Ένοπλες Δυνάμεις της Δημοκρατίας της Κιργιζίας|}}
Οι ένοπλες δυνάμεις του Κιργιστάν σχηματίστηκαν μετά από την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και αποτελούνται από τις Χερσαίες Δυνάμεις, την Πολεμική Αεροπορία, τις Εσωτερικές Δυνάμεις, την Εθνοφρουρά και τη Συνοριοφυλακή. Ο στρατός συνεργάζεται με τις Ένοπλες Δυνάμεις των [[ΗΠΑ]]. Οι τελευταίες νοίκιαζαν μια εγκατάσταση, το Κέντρο Διέλευσης στο Μανάτ στο Διεθνές Αεροδρόμιο Μανάτ κοντά στο Μπισκέκ, μέχρι τον Ιούνιο του 2014.<ref>{{cite web|url=http://www.stripes.com/news/first-troops-move-through-new-us-transit-point-in-romania-1.265698|title=First troops move through new US transit point in Romania|date=5 February 2014|website=www.stripes.com|publisher=Stars and Stripes|accessdate=5 February 2014|last1=Vandiver|first1=John}}</ref> Τα τελευταία χρόνια, οι ένοπλες δυνάμεις έχουν αναπτύξει καλύτερες σχέσεις με τη Ρωσία, και υπογράφηκε μία συμφωνία εκσυγχρονισμού, με κόστος 1,1 δισεκατομμύρια δολάρια. Επίσης, οι Κιργιζικές Ένοπλες Δυνάμεις συμμετέχουν σε περισσότερες ασκήσεις μαζί με ρωσικές δυνάμεις.<ref>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2014/sep/18/russia-tightens-control-over-kyrgyzstan|title=Russia tightens control over Kyrgyzstan|date=18 September 2014|work=[[The Guardian]]|author=Ott, Stephanie}}</ref> Το Γραφείο της Εθνικής Ασφάλειας συνεργάζεται με το στρατό και έχει παρόμοιους σκοπούς με τη σοβιετική προκάτοχό του, την [[KGB]]. Επίσης, έχει μία ειδική αντιτρομοκρατική ομάδα γνωστή ως <nowiki>''«Άλφα''</nowiki>», που έχει το ίδιο όνομα με άλλες πρώην σοβιετικές χώρες, συμπεριλαμβάνοντας την Ρωσία και το Ουζμπεκιστάν. Η αστυνομία και η συνοριοφυλακή διευθύνονται από το Υπουργείο Εσωτερικών. Τον Ιούλιο του 2009 συμφωνήθηκε να μην κλείσει η αμερικανική βάση στο Μανάτ. Τη σχετική συμφωνία υπέγραψε ο πρόεδρος Μπακίγιεφ.<ref>[http://www.enet.gr/?i=issue.el.home&date=08/07/2009&id=61432 Ελευθεροτυπία], Κιργισία: Η βάση πάλι στις ΗΠΑ!, 8 Ιουλίου 2009.</ref>
 
=== Διοικητική διαίρεση ===
Γραμμή 126:
# [[Περιφέρεια Ισσύκ-Κουλ]]
# Πόλη της Ος
Κάθε περιφέρεια αποτελείται από έναν αριθμό επαρχιών (ραγιόν), και διοικούνται από αξιωματούχους διορισμένους από την κυβέρνηση (''«ακίμ''»). Οι αγροτικές κοινότητες (''«ayıl ökmötü''»), αποτελούνται από μέχρι 20 μικρούς οικισμούς, και έχουν δικούς τους εκλεγμένους δημάρχους και συμβούλια.
 
== Γεωγραφία ==
[[Αρχείο:Kyrgyzstan.png|μικρογραφία|350x350εσ|Ένας χάρτης του Κιργιστάν.]]
[[Αρχείο:Kyrgyzstan_topography.pdf|μικρογραφία|350x350εσ|Τοπογραφικός χάρτης του Κιργιστάν. ]]
[[Αρχείο:Kyrgyzstan_map_of_Köppen_climate_classification.svg|μικρογραφία|Χάρτης του Κιργιστάν σύμφωνα με την κλιματική ταξινόμηση Κέππεν.]]
[[Αρχείο:Karakol_Valley.jpg|μικρογραφία|Η οροσειρά Τιεν Σαν στο Κιργιστάν. ]]
[[Αρχείο:Bringing_the_sheep_home,_on_the_southern_shore_of_Issy-Kol._(3968109583).jpg|μικρογραφία|Η νότια ακτή της Λίμνης Ισσύκ-Κολ, στην περιφέρεια Ισσύκ-Κολ. ]]
{{Main|Γεωγραφία της Κιργιζίας|}}
Το Κιργιστάν είναι ένα μεσόγειο κράτος στην [[Κεντρική Ασία]], και συνορεύει με το [[Καζακστάν]], την [[Κίνα]], το [[Τατζικιστάν]] και το [[Ουζμπεκιστάν]]. Βρίσκεται μεταξύ του 39ου και 44ου παράλληλου βόρεια, και μεταξύ του 69ου και 81ου μεσημβρινού ανατολικά. Έχει τη μεγαλύτερη απόσταση από την θάλασσα σε σύγκριση με οποιαδήποτε άλλη χώρα, και όλοι οι ποταμοί της Κιργιζίας είναι ενδορρεϊκοί, δηλαδή δεν καταλήγουν στη θάλασσα. Η οροσειρά Τιαν Σαν καλύπτει πάνω από το 80% της χώρας (περιστασιακά αναφέρεται ως <nowiki>''«Ελβετία της Κεντρικής Ασίας''</nowiki>»).<ref>{{cite web|url=http://www.atimes.com/atimes/Central_Asia/GC26Ag03.html|title=The Tulip Revolution takes root|last=Escobar|first=Pepe|date=26 March 2005|publisher=Asia Times Online}}</ref>
 
Η λίμνη Ισσύκ-Κουλ, ή Ysyk-Köl στα Κιργιζικά, στα βορειοανατολικά Τιαν Σαν, είναι η μεγαλύτερη λίμνη στην Κιργιζία και η δεύτερη μεγαλύτερη ορεινή λίμνη στον κόσμο, μετά την [[Τιτικάκα]]. Οι μεγαλύτερες κορυφές βρίσκονται στην οροσειρά Κακσαάλ-Τόο, και σχηματίζουν τα κινεζικά σύνορα. Η κορυφή Τζενγκίς Τσόκουσου, που βρίσκεται στα 7.439 μέτρα (24.406 πόδια), είναι το υψηλότερο σημείο και προσδιορίζεται από γεωλόγους ότι είναι η βορειότερη κορυφή με υψόμετρο πάνω από 7.000 μέτρα (22.966 πόδια). Η βαριά χιονόπτωση και οι πλημμύρες την άνοιξη προκαλούν σοβαρές ζημιές στη χώρα. Η απορροή από τα βουνά χρησιμοποιείται επίσης για υδροηλεκτρισμό.
Γραμμή 148:
 
== Δημογραφία ==
[[Αρχείο:Pyramide_Kirghizistan.PNG|μικρογραφία|350x350εσ|Μια πληθυσμιακή πυραμίδα που δείχνει την ηλικιακή κατανομή της Κιργιζίας (2005). ]]
{{Main|Δημογραφία της Κιργιζίας|}}
Ο πληθυσμός του Κιργιστάν εκτιμόταν στα 5,6 εκατομμύρια το 2013.<ref name="census">{{cite web|url=http://www.stat.kg/stat.files/din.files/census/5010003.pdf|title=Ethnic composition of the population in Kyrgyzstan 1999–2014|publisher=National Statistical Committee of the Kyrgyz Republic|language=ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140706220049/http://www.stat.kg/stat.files/din.files/census/5010003.pdf|archivedate=6 July 2014|accessdate=14 April 2014|deadurl=yes}}</ref> Από αυτούς, το 34.4% του πληθυσμού είναι κάτω των 15 και το 6.2% του πληθυσμού είναι άνω των 65. Η χώρα είναι αγροτική: περίπου το ένα τρίτο ζει σε αστικές περιοχές. Η μέση πυκνότητα πληθυσμού είναι 25 κάτοικοι ανά km².
Γραμμή 286:
 
=== Διάφορα ===
Το [[2008]] στη χώρα ξέσπασε σκάνδαλο με δεκάδες βρέφη και παιδιά μολυσμένα από τον ιό HIV τον οποίο μετέδωσαν και στις μητέρες τους μέσω του θηλασμού.<ref>[http://www.in.gr/news/article.asp?lngEntityID=889907&lngDtrID=252 in.gr], ''"Σκάνδαλο με δεκάδες μητέρες και παιδιά μολυσμένα από HIV στο Κιργιστάν''", 10 Απριλίου 2008.</ref> Το προσδόκιμο ζωής στο σύνολο του πληθυσμού ήταν σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2015 τα 70,36 χρόνια (66,19 χρόνια οι άνδρες και 74,8 οι γυναίκες).<ref name="cia">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/kg.html Kyrgyzstan] [[CIA World Factbook]]</ref>
 
== Επικοινωνίες και μεταφορές ==