Παταγονία: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

[[Αρχείο:Patagonia_Snow.jpg|thumb|250px|Δορυφορική άποψη της Παταγονίας από τη [[NASA]]]]

 

Το όνομα ''Παταγονία'' προέρχεται, με βάση ορισμένους ερευνητές, από τη λέξη «παταγών» (''patagon''),<ref name="Pigafetta">[[Αντόνιο Πιγκαφέττα|Antonio Pigafetta]], ''[[:wikisource:it:Relazione del primo viaggio intorno al mondo|Relazione del primo viaggio intorno al mondo]]'', 1524: "Il capitano generale nominò questi popoli Patagoni." Η πρωτότυπη λέξη θα ήταν πιθανώς στα πορτογαλικά (''patagão''), μητρική γλώσσα του [[Φερδινάνδος Μαγγελάνος|Μαγγελάνου]], ή στα ισπανικά (''patagón''), γλώσσα του πληρώματός του. Έχει ερμηνευτεί αργότερα ως ''«μεγάλο πόδι»'' αλλά η ετυμολογία αναφέρεται σε λογοτεχνικό χαρακτήρα ενός ισπανικού μυθιστορήματος των αρχών του 16ου αιώνα.</ref> την οποία αρχικά χρησιμοποίησε ο [[Μαγγελάνος]] για να περιγράψει τους ιθαγενείς που συνάντησε κατά την εκστρατεία του, και θεώρησε ότι είχαν γιγάντιες διαστάσεις. Σήμερα, πιστεύεται ότι οι [[Παταγόνες]] ήταν Ινδιάνοι Τεουέλτσες, οι οποίοι είχαν μέσο ύψος 1,80 εκ. σε σύγκριση με το μέσο ύψος των 1,55 εκ. των Ισπανών εξερευνητών, εκείνη την εποχή.<ref>{{cite book |last= Fondebrider|first= Jorge|authorlink= |coauthors= |editor= |others= |title= Versiones de la Patagonia|origdate= |origyear= |origmonth= |url= |format= |accessdate= |accessyear= |accessmonth= |edition= 1st edition|series= |date= |year= 2003|month= |publisher= Emecé Editores S.A.|location= Buenos Aires, Argentina|isbn= 950-04-2498-3|oclc= |doi= |id= |pages= 29|chapter= chapter 1 (Ámbitos y voces)|chapterurl= |quote= }} (ισπανικά)</ref>

 

== Έκταση και δημογραφικά στοιχεία ==

 

{|width="50%" style="margin: 1em auto 1 em auto"

! !! Έκταση !! Πληθυσμός !! Πυκνότητα

|-

|-

|-

|}

|}<ref>Απογραφή πληθυσμού της Αργεντινής (2001).</ref><ref>Απογραφή πληθυσμού της Αργεντινής (2002).</ref>

 

== Φυσική Γεωγραφία ==

 

Τα χαρακτηριστικά σημεία των πεδιάδων της Παταγονίας είναι οι περιοχές εγκάρσιας ανάβασης μεταξύ τους, πιο γνωστές από τις οποίες είναι το [[Γκουαλίτσου]], νότια από τον ποταμό [[Ρίο Νέγρο (Αργεντινή)|Ρίο Νέγρο]], το [[Μακιντσάο]] και [[Βαλτσέτα]] (που παλαιότερα γέμιζε με τα νερά της λίμνης [[Ναουέλ Ουαπί]], τροφοδοτώντας τον ποταμό [[Λιμάι]]), το [[Σενγκέρ]] και ο ποταμός [[Ντεσεάδο]]. Εκτός από αυτά τα εγκάρσια [[βαθύπεδο|βαθύπεδα]], πολλά από τα οποία αναγνωρίζονται ως αρχαϊκές διαωκεάνιοι δίαυλοι, υπάρχουν και άλλα που καλύπτονται από λίμνες, όπως τα [[Γιαγκαγκτού]], [[Μάστερς]] και [[Κολουέ Ουαπί]], καθώς και ορισμένα στο κέντρο της χώρας, νότια του [[Πουέρτο Ντεσεάδο]]. Στις κεντρικές περιοχές επικρατούν εδάφη βασαλτικής λάβας που προέρχονται από [[Ηφαίστειο|ηφαιστειακές]] εκρήξεις, οι οποίες συντέλεσαν στον σχηματισμό του παταγονικού υψιπέδου από την τριτογενή περίοδο μέχρι και σήμερα. Στο δυτικότερο 1/3 της περιοχής η λάβα καλύπτεται από πιο πρόσφατες παγετωνικές αποθέσεις. Εκεί, σε επαφή με μεταμορφωμένα [[Κρητιδική περίοδος|κρητιδικά]] πετρώματα που ανήλθαν από τον γρανίτη της τριτογενούς περιόδου, η διάβρωση από την ξαφνική τήξη και υποχώρηση των παγετώνων και τις [[Τεκτονικές πλάκες|τεκτονικές κινήσεις]] έχει σχηματίσει ένα μεγάλο διάμηκες βαθύπεδο, το οποίο διαχωρίζει την πεδιάδα από τους πρώτους [[Λόφος|λόφους]]. Αντίστοιχο βαθύπεδο σχηματίζεται στους πρόποδες των Άνδεων, το οποίο και περιέχει τα πιο πλούσια και γόνιμα εδάφη της Παταγονίας. Επίσης, οι λιμνολεκάνες κατά μήκος των Άνδεων έχουν σχηματιστεί από μικρούς παγετώνες, όπως για παράδειγμα οι λίμνες [[Αρχεντίνο]] και [[Φανιάνο]], καθώς και ο παράκτιος κόλπος της [[Μπαΐα Ινούτιλ]].<ref name="Princeton"/>

Η γεωλογική σύνθεση της ευρύτερης περιοχής ακολουθεί την ορογραφική φυσιογνωμία της ηπείρου της [[Νότια Αμερική|Νότιας Αμερικής]]. Τα τριτογενή υψίπεδα, επίπεδα στα ανατολικά και με σταδιακή ανάβαση προς τα δυτικά, έχουν στη βάση τους εδάφη των [[Κρητιδική περίοδος|Ανώτερου Κρητιδικού]], ενώ λόφοι του Πρώτου και Κατώτερου Κρητιδικού εμφανίζονται επίσης, με [[Γρανίτης|γρανιτική]] και [[Διορίτης|διοριτική]] προέλευση. Στη συνέχεια, στα δυτικά εμφανίζονται μεταμορφωμένοι [[Σχιστόλιθος|σχιστόλιθοι]] απροσδιόριστης περιόδου, και ακολουθούν [[Γρανίτης|γρανίτες]] και [[Γνεύσιος|γνεύσιοι]], οι οποίοι και σχηματίζουν τον βασικό άξονα των [[Άνδεις|Άνδεων]]. Στα σχιστολιθικά πετρώματα υπάρχουν περιστασιακά και πορφυρόλιθοι, ενώ τα ιζήματα του Κρητιδικού ποικίλουν.

[[Αρχείο:Perito Moreno Glacier - Satelite - NASA - ISS004-E-9707.JPG|thumb|right|250px|Δορυφορική εικόνα του παγετώνα Περίτο Μορένο στην επαρχία Σάντα Κρους της Αργεντινής, καθώς και του καλύμματος πάγου των Άνδεων]]

[[Αρχείο:Ushuaia6a (js).jpg|thumb|right|250px|[[Ουσουάια]]]]

 

 

=== Χλωρίδα ===

 

Στις ανατολικές πλευρές των Άνδεων εμφανίζονται επίσης δάση βροχής σε περιοχές με υψηλή βροχόπτωση. Μετά από αυτή τη στενή δασική ζώνη εκτείνεται η παταγονική [[στέπα]] με χαμηλή θαμνώδη βλάστηση, κυρίως αγρωστώδη όπως η ''Festuca'', ανθεκτικά στην έλλειψη βροχής και τους ισχυρούς ανέμους<ref name="Princeton"/>. Την [[άνοιξη]] και το [[καλοκαίρι]], η στέπα καλύπτεται από χαμηλά [[Φυτό|φυτά]] με ανθούς<ref name="time out">''Time Out Patagonia'', Cathy Runciman (ed), [[Penguin Books]], 2002. ISBN 0-14-101240-4</ref>.

 

 

=== Πανίδα ===

[[Αρχείο:Guanako.jpg|thumb|right|260px|Γουανάκο κοντά στο Τόρρες ντελ Πάινε της Χιλής]]

Τα πιο χαρακτηριστικά θηλαστικά της πεδινής περιοχής της Παταγονίας είναι το [[γουανάκο]], το [[κούγκαρ]], η Βραζιλιάνικη [[αλεπού]] ή ζόρρο (''Canis azarae''), το Παταγονικό [[κουνάβι]] ή ζορρίνο και το τούκο-τούκο ή ''Ctenomys magellanicus'' (ένα είδος [[τρωκτικό|τρωκτικού]]). Τα γουανάκο ζουν σε κοπάδια και κινούνται νομαδικά, ενώ μαζί με τα ρέα (''Rhea americana'' ή ''Rhea darwinii'') αποτελούσαν βασική πηγή τροφής για τους αυτόχθονες παλαιότερα. Σε βορειότερα σημεία της πάμπας συναντάει κανείς και τα είδη τρωκτικών Βισκάτσα(Lagidum spp.) και Μάρα (Dolichotis).

Επίσης πλούσιος είναι ο πληθυσμός των πτηνών στην περιοχή. Το [[καράντσο]] (''Polyborus tharus''), ένα είδος [[γεράκι|γερακιού]], είναι χαρακτηριστικό ιθαγενές είδος, ενώ σημαντική είναι η παρουσία πράσινων [[Παπαγάλος|παπαγάλων]] μέχρι και τις νότιες ακτές των Στενών. Υδρόβια πτηνά της περιοχής είναι τα [[φλαμίνγκο]], η χερσαία [[χήνα]], καθώς και η πάπια στίμερ.

 

== Ιστορία ==

=== Προκολομβιανή Παταγονία (10000 π.Χ. - 1520 μ.Χ.) ===

Η πρώτη ανθρώπινη παρουσία στην περιοχή χρονολογείται αρκετές χιλιάδες χρόνια πριν, καθώς πρώιμα αρχαιολογικά ευρήματα έχουν εκτιμηθεί ότι προέρχονται από ακόμα το διάστημα 13000 ως 10000 έτη [[π.Χ.]]. Ευρήματα δραστηριότητας έχουν βρεθεί στο [[Μόντε Βέρδε]] στη Χιλιανή επαρχία [[Γιανκίουε]], χρονολογημένα το 12500 π.Χ.<ref name="Princeton"/>. Οι [[Παγετώνας|παγετώνες]] της περιόδου εκείνης όμως δεν ευνοούσαν τη συστηματική εγκατάσταση των [[άνθρωπος|ανθρώπων]].

 

Η περιοχή φαίνεται να είναι κατοικημένη συνεχώς από το 10000 π.Χ. με εναλλασσόμενους πολιτισμούς και μεταναστευτικά ρεύματα, για τους οποίους δεν υπάρχουν λεπτομερή στοιχεία. Υπάρχουν αρκετοί χώροι ερευνητικών εκσκαφών, κυρίως σπήλαια, όπως η «''Σπηλιά του Μυλόδοντα''» (''Cueva del Milodon'')<ref>C. Michael Hogan (2008) ''Cueva del Milodon'', The Megalithic Portal, ed. A. Burnham [http://www.megalithic.co.uk/article.php?sid=18820]</ref> στον κόλπο της Ούλτιμα Εσπεράνσα στη νότια χιλιανή Παταγονία, καθώς και η τοποθεσία Τρες Αρόγιος στη [[Γη του Πυρός]]<ref name="Princeton"/>. Αντίστοιχα, η «''[[Σπηλιά των Χεριών]]''» (''Cueva de las Manos'') στη [[Σάντα Κρους (Αργεντινή)|Σάντα Κρους]] της Αργεντινής είναι ένα [[σπήλαιο]] στη βάση ενός [[Βράχος|βράχου]] με [[τοιχογραφία|τοιχογραφίες]] εκατοντάδων [[χέρι|χεριών]], οι οποίες χρονολογούνται από το 8000 π.Χ.<ref name="Princeton"/>

 

 

Οι αυτόχθονες κάτοικοι της περιοχής ήταν κύρια ινδιάνοι [[Τεουέλτσες]], η κοινωνία των οποίων αποδεκατίστηκε γρήγορα μετά την πρώτη επαφή με τους [[Ευρώπη|Ευρωπαίους]]. Οι φυλές των Τεουέλτσες περιλάμβαναν τους [[Γκουνουνακένα]] στον βορρά, τους [[Μετσαρνουεκένκ]] στη νότια κεντρική Παταγονία και τους [[Αονικένκ]] στον απώτερο νότο, βόρεια από τα [[στενά του Μαγγελάνου]]. Στη Γη του Πυρός υπήρχαν οι φυλές [[Σελκνάμ]] ή [[Όνα]] και [[Χάους]] ή [[Μανεκένκ]], στο βόρειο και νοτιοανατολικό τμήμα αντίστοιχα, ενώ στο αρχιπέλαγος νότια της Γης του Πυρός κατοικούσαν οι φυλές [[Γιάμανα]] και [[Καγουέσκαρ]]. Όλες αυτές οι ομάδες, που ήρθαν σε επαφή με τους πρώτους εξερευνητές, είχαν διαφορετικούς τρόπους διαβίωσης, [[Πολιτισμός|πολιτισμό]] και [[γλώσσα]]. Γύρω στο 1000 π.Χ. οι γεωργικές φυλές των ινδιάνων [[Μαπούτσε]] διέσχισαν τις δυτικές [[Άνδεις]] και εξαπλώθηκαν στις ανατολικές πεδιάδες και στον νότο. Σταδιακά κυριάρχησαν στις άλλες φυλές της περιοχής, και σήμερα αποτελούν τον κύριο αυτόχθονα πληθυσμό<ref name="Princeton"/>.

Η περιοχή της Παταγονίας γίνεται γνωστή για πρώτη φορά στην [[Ευρώπη]] το [[1520]] από την αποστολή του [[Μαγγελάνος|Φερδινάνδου Μαγγελάνου]], ο οποίος αναφέρει τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά των ακτών της, όπως, μεταξύ άλλων, τον κόλπο [[Σαν Ματίας]] και το [[Ακρωτήριο των 11.000 Παρθένων]] (σήμερα γνωστό ως [[Ακρωτήριο των Παρθένων]] - ''Cape Virgenes''). Είναι όμως πιθανό οι [[ακτή|ακτές]] να είχαν προσεγγιστεί και από προγενέστερους εξερευνητές, όπως ο [[Αμέρικο Βεσπούτσι]], ο οποίος, σύμφωνα με το [[ημερολόγιό]] του ταξίδεψε στα αντίστοιχα [[γεωγραφικό πλάτος|γεωγραφικά πλάτη]], αλλά η αποτυχία του να καταγράψει με ακρίβεια την περιοχή αμφισβητεί την αξιοπιστία του.

 

 

=== Επιστημονική εξερεύνηση (1764-1842) ===

 

Δύο υδρογραφικές εξερευνητικές αποστολές των ακτών ήταν ιδιαίτερης σημασίας: η πρώτη αποστολή ([[1826]]–[[1830]]) με αρχηγό τον [[Φίλιπ Πάρκερ Κινγκ]] και τα βρετανικά πλοία [[Αντβέντσουρ]] και [[Μπιγκλ]], και η δεύτερη το [[1832]]–[[1836]] με το Μπιγκλ και αρχηγό τον [[Ρόμπερτ Φιτζρόι]]. Η τελευταία είναι γνωστή για τη συμμετοχή του [[Κάρολος Δαρβίνος|Κάρολου Δαρβίνου]] στο πλήρωμα, ο οποίος μελέτησε διεξοδικά τις παταγονικές ακτές και την ενδοχώρα, πλέοντας επίσης τους ποταμούς [[Ρίο Νέγρο (Αργεντινή)|Ρίο Νέγρο]] και [[Σάντα Κρους (Αργεντινή)|Σάντα Κρους]].

 

=== Επέκταση της Χιλής και της Αργεντινής στην Παταγονία (1843-1902) ===

 

Ο Χιλιανός πρόεδρος [[Μανουέλ Μπούλνες]], μετά από τις οδηγίες του [[Μπερνάρδο Ο' Χίγκινς]], υποστήριξε μία αποστολή στα [[Στενά του Μαγγελάνου]] και ίδρυσε το [[Φουέρτε Μπούλνες]] το [[1843]]. Πέντε χρόνια αργότερα, η χιλιανή κυβέρνηση μετέφερε τον οικισμό στη σημερινή θέση του [[Πούντα Αρένας]], τοποθεσία που αποτελεί και τον παλαιότερο μόνιμο οικισμό στη νότια Παταγονία. Η ίδρυση του Πούντα Αρένας ήταν αποφασιστική για την παγίωση των διεκδικήσεων της Χιλής στα Στενά του Μαγγελάνου.

 

== Οικονομία ==

[[Αρχείο:Base del Cerro Catedral en Bariloche. (Patagonia Argentina) 01.JPG|thumb|260px|]]

Η [[κτηνοτροφία]] εισήχθη στην Παταγονία στο τέλος του 19ου αιώνα και ήταν μία βασική πηγή εισοδήματος. Μετά τη μέγιστη ανάπτυξή της κατά τον [[ΑΠΠ|Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο]], η πτώση στις τιμές μαλλιού παγκόσμια επηρέασε τις δραστηριότητες στην Αργεντινή. Σήμερα, περίπου το μισό από τα 15 εκατ. πρόβατα της Αργεντινής βρίσκονται στην Παταγονία, ενώ το ποσοστό μεγαλώνει καθώς η κτηνοτροφία εκλείπει σταδιακά στο βορρά και τις πάμπας. Το [[Τσουμπούτ]] έχει την πρώτη θέση στην παραγωγή μαλλιού, ενώ ακολουθείται από τη Σάντα Κρους. Η κτηνοτροφία προβάτων αναβίωσε το [[2002]] με την υποτίμηση του πέσο και την αύξηση της παγκόσμιας ζήτησης (κυρίως από την [[Κίνα]] και την [[Ευρωπαϊκή Ένωση]]). Το ποσοστό των επενδύσεων παραμένει μικρό για νέες μονάδες και συχνά υπάρχουν αρκετοί υγειονομικοί περιορισμοί για την εξαγωγή πρόβειου κρέατος. Το δυναμικό της κτηνοτροφίας στην Παταγονία περιλαμβάνει, εκτός από πρόβατα, μικρότερους αριθμούς [[Βόδι|βοοειδών]], [[Χοίρος|χοίρων]] και αλόγων.

 

* {{cite web|url=http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=12102&subid=2&tag=8607&pubid=362586 |title=Παταγονία: Στην άκρη της Γης |accessdate=30/04/2009 |author=Ελένη Οικονομοπούλου |date= |work= |publisher=Έθνος |pages= }}

* {{cite web|url=http://portal.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ecom1_1_24/07/2007_198116 |title=Παταγωνία - Πάγος και φωτιά |accessdate=30/04/2009 |author=Μαρίνα Ντούνη |date= |work=Passport |publisher=Καθημερινή |pages= }}

* {{cite web|url=http://www.ypovrixio.gr/article.php?issues_no=33&contents_id=193 |title=Παταγωνία - Και το πουθενά είναι κάπου! |accessdate=30/04/2009 |author=Βαγγέλης Δαβιτίδης |date=Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2007 |work=Τεύχος 33 |publisher=Περιοδικό Υποβρύχιο |pages= }}