Ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από τον Δεκέμβριο του 1895 τουρκικές ενισχύσεις άρχισαν να φθάνουν και να αποβιβάζονται στη Κρήτη ενώ παράλληλα ανεξάρτητες ελληνικές ομάδες εθελοντών από την Ελλάδα άρχισαν να καταφθάνουν προς ενίσχυση των Κρητών επαναστατών, ειδικότερα μετά την [[πολιορκία του Βάμου]] και των σφαγών των Χριστιανών των Χανίων που ακολούθησαν ως αντίποινα (Μάιος 1896). Τον ίδιο καιρό άρχισαν και να καταπλέουν στα ύδατα της Κρήτης [[πολεμικό πλοίο|πολεμικά πλοία]] των [[Μεγάλες Δυνάμεις|Μεγάλων Δυνάμεων]], με αποτέλεσμα μέρα με τη μέρα η ένταση να εντείνεται. Με την επέμβαση όμως αυτή των Μεγάλων Δυνάμεων τελικά ο Σουλτάνος [[Αμπντούλ Χαμίτ Β΄]] παραχώρησε τις ζητούμενες εγγυήσεις για την εφαρμογή των συμφωνηθεισών μεταρρυθμίσεων και προσωρινά φάνηκε να έχει αποκατασταθεί η ηρεμία.

 

 

Στις [[2 Φεβρουαρίου]] [[1897]] ο πρόξενος της Γαλλίας στα Χανιά τηλεγραφούσε στην Κυβέρνησή του:

== Υφιστάμενη κατάσταση ==

[[Αρχείο:Theodoros Deligiannis.JPG|thumb|right|200px|Ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης]]

<blockquote>

''Εάν η μοίρα κατεδίκασε την Ελλάδα να υποστή εκ νέου την πολιτική της κυβερνήσεως του Θ. Δηλιγιάννη, οίαν υπέστη κατά το παρελθόν, ήθελον τεθή επικεφαλής όπως υψώσω την σημαίαν της επαναστάσεως κατά του καθεστώτος το οποίον εις ουδέν έτερο συντελεί ή να ζημιοί τα εθνικά συμφέροντα.''

</blockquote>

[[Αρχείο:Dimitrios G. Rallis.JPG|thumb|left|200px|O Δημήτριος Ράλλης, περιοδικό [[Εστία (περιοδικό)|Εστία]] του 1893]]

 

Ένα επίσης περίεργο τότε σωματείο που είχε δημιουργηθεί και σε πολύ σύντομο διάστημα είχε καταστεί πανίσχυρο, ήταν η διαβόητη [[Εθνική Εταιρεία]], η οποία, με πολυάριθμους οπαδούς στο στρατό, στον πνευματικό χώρο, στο δικαστικό σώμα και στις εφημερίδες άρχισε να επηρεάζει τα δρώμενα. Είχε, μάλιστα, αποκτήσει τέτοια δύναμη ώστε να επηρεάζει ακόμα και τον στρατό και μάλιστα με την αξίωση να ρυθμίζει αυτή την εσωτερική και εξωτερική πολιτική της χώρας με απώτερο σκοπό τον πόλεμο με την [[Οθωμανική αυτοκρατορία]].

 

[[File:Greek soldiers depart for Crete, 1897.jpg|thumb|right|200px|Αναχώρηση ελληνικών στρατευμάτων για την Κρήτη]]

 

Ο Δηλιγιάννης όμως, φοβούμενος λαϊκή εξέγερση σε περίπτωση ματαίωσης της αποστολής, επέμεινε και τελικά αποφασίσθηκε η αποστολή μικτού αποσπάσματος από δύο [[τάγμα]]τα πεζικού, ένα [[λόχος|λόχο]] [[εύζωνας|ευζώνων]], ένα τάγμα μηχανικού και μια ορειβατική [[πυροβολαρχία]] υπό την διοίκηση του συνταγματάρχη [[Τιμολέων Βάσσος|Τιμολέοντα Βάσσου]]. Σκοπός του αποσπάσματος ήταν να προβεί σε κατοχή του νησιού, δημιουργώντας έτσι τετελεσμένο γεγονός για την ένωση με την Ελλάδα, για να προλάβει τη σχεδιαζόμενη διεθνή κατοχή και αυτονόμηση της Κρήτης.<ref name=IEE120>''Ιστορία Ελληνικού Έθνους'', σ. 120</ref>

== Ενέργειες Μεγάλων Δυνάμεων ==

[[File:Timoleon Vassos and son, Crete 1897.jpg|thumb|right|200px|Ο συνταγματάρχης Τ. Βάσσος με το γιο του στο ελληνικό αρχηγείο στην Κρήτη]]

 

Την επομένη (2 Φεβρουαρίου) ο συνταγματάρχης Βάσσος από την Μονή Γωνιές (Β. του Κολυμπάριου) εξέδωσε, εν ονόματι του Βασιλιά των Ελλήνων, προκήρυξη προς τον Κρητικό λαό με την οποία και ανήγγειλε την κατάληψη της Κρήτης. Και ενώ ο Βάσσος αποφάσισε την επομένη, σε συνεργασία και με τον ναύαρχο Ράινεκ την κατάληψη των Χανίων ακολουθώντας παραλιακή οδό, τον συνάντησε ένστολος αξιωματικός της διεθνούς χωροφυλακής και του επέδωσε μήνυμα – εντολή του τοποτηρητή ότι αφενός η Κρήτη έχει τεθεί υπό την προστασία των 5 Μεγάλων Δυνάμεων, αφετέρου ο ελληνικός στόλος που έχει καταπλεύσει έπρεπε να απέχει από κάθε πολεμική επιχείρηση, το δε μικτό απόσπασμα να παρέμενε εκεί που βρισκόταν χωρίς καμία περαιτέρω ενέργεια.

 

=== Διακοίνωση Δυνάμεων ===

 

 

Μετά την άρνηση της Ελλάδας να συμμορφωθεί στην απόφαση των Μεγάλων Δυνάμεων περί αυτονομίας της Κρήτης , ήταν ολοφάνερο πως, απομονωμένη από κάθε διεθνή υποστήριξη και με τις Μεγάλες Δυνάμεις να μη της επιτρέπουν να έρθει σε συνεννόηση με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, προχωρούσε προς τον πόλεμο. Το ίδιο συνέβαινε και στην αντίπαλη πλευρά, όπου ο Σουλτάνος ήταν δέσμιος των πολεμοχαρών υπουργών και στρατιωτικών του.<ref name=IEE125/> Τελικά, η Οθωμανική κυβέρνηση αποφάσισε τον πόλεμο κατά της Ελλάδας, αφού όμως της δόθηκε αφορμή με την εισβολή των ατάκτων στη Μακεδονία.

==Κατάσταση των εμπολέμων δυνάμεων==

{| class="toccolours" style="float: right; margin-left: 1em; margin-right: 2em; font-size: 85%; background:#c6dbf7; color:black; width:30em; max-width: 40%;" cellspacing="5"

|-

| style="text-align: left;" | Πρωθυπουργός [[Χαρίλαος Τρικούπης]]<ref name=IEE126/>

 

==== Τουρκικές δυνάμεις ====

* 15-18 τάγματα πεζικού, δηλαδή από 5-6 συντάγματα περίπου

* 3-6 πεδινές πυροβολαρχίες,

 

==== Επιτελικά σχέδια ====

 

Το σχέδιο του ελληνικού επιτελείου όπως το είχε παραδώσει ο Γάλλος Βοσσέρ και είχε προηγουμένως επεξεργασθεί και εγκρίνει ο υποστράτηγος Μακρής<ref name=IEE126/> ήταν κυρίως αμυντικό, βασισμένο όμως στη γαλλική τακτική, δηλαδή της ανάπτυξης ανοικτών πεδίων εμπλοκής με τις γνωστές οδυνηρές ατέλειες, τις ίδιες ακριβώς που είχε αντιμετωπίσει και ο [[Γεώργιος Καραϊσκάκης]] στη μάχη του Φαλήρου, ειδικά όταν ο εχθρός είναι αριθμητικά υπέρτερος {{πηγή}}. Επιπλέον, δεν είχαν εκπονηθεί αναλυτικά σχέδια ούτε υλοποιηθεί σοβαρά αμυντικά έργα και δεν υπήρχαν εφεδρείες που θα επέτρεπαν το σχηματισμό 2ης αμυντικής γραμμής και την αποστολή ενισχύσεων στα σημεία όπου θα υπήρχε ανάγκη.<ref name=IEE126/>

{{Κύριο|Εισβολή Ελλήνων ατάκτων στη Μακεδονία (1897)}}

[[File:Greek irregulars, 1897.jpg|thumb|right|200px|Έλληνες άτακτοι στη Θεσσαλία]]

 

 

Η εισβολή των ατάκτων προκάλεσε την οργή των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων οι οποίες την χαρακτήρισαν ανειλικρινή ενέργεια και έδωσε στην Οθωμανική αυτοκρατορία την αφορμή πολέμου που αναζητούσε.<ref name=IEE127/>

 

=== Διακοπή διπλωματικών σχέσεων ===

:'''ΥΨΗΛΗ ΠΥΛΗ'''

:ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ

: 5 Απριλίου 1897

:ΔΙΑΚΟΙΝΩΣΙΣ ΡΗΜΑΤΙΚΗ

:''Η τουρκική κυβέρνησις ανεκοίνωσεν εις ημάς, ότι διακόπτει τα σχέσεις προς το ελληνικόν κράτος, διότι ημείς ηρξάμεθα εχθροπραξιών. Δεν υποθέτω ότι σύνηθες θάρρος ηδύνατο να δικαιολογήση τοιαύτην ακρίβειαν.

Μέσα σε θύελλα ζητωκραυγών και από την αντιπολίτευση όπου ο αρχηγός της Δ. Ράλλης όρθιος χειροκροτούσε τον πρωθυπουργό ανήλθε στο βήμα και προέβη στις ακόλουθες δηλώσεις:

Το δε απόγευμα της ίδιας ημέρας επιστράφηκε το διαβατήριο του Τούρκου πρέσβη, ενώ ο Έλληνας ομόλογός του στη Κωνσταντινούπολη αποχώρησε στις 20 Απριλίου. Μάλιστα κατά την αναχώρησή του παρευρέθηκε όλο το Διπλωματικό Σώμα της Κωνσταντινούπολης με εξαίρεση τον πρέσβη της Γερμανίας. Στην απορία του Ν. Μαυροκορδάτου περί της απουσίας του, κάποιος διπλωμάτης επεσήμανε «Εξοχότατε φαίνεται πως είστε σε πόλεμο και με την Αυτοκρατορία της Γερμανίας!». Η φράση αυτή παρά την υπερβολή της στην ουσία δεν απείχε πολύ από την αλήθεια.<ref>Ι. Κασσεσιάν σελ.43</ref>

Στην [[Ήπειρος|Ήπειρο]] υπήρχαν 15.000 Έλληνες στρατιώτες υπό την διοίκηση του Συνταγματάρχη [[Θρασύβουλος Μάνος|Θρασύβουλου Μάνου]] έναντι 28.000 Οθωμανών με 48 πυροβόλα υπό τις διαταγές του [[Αχμέτ Χιφσί Πασά]]. Οι ελληνικές δυνάμεις είχαν σχηματίσει γραμμή άμυνας από την [[Άρτα]] στο [[Πέτα Άρτας|Πέτα]], ενώ οι Οθωμανοί βρίσκονταν στην περιοχή των [[Ιωάννινα|Ιωαννίνων]], στα [[Πέντε Πηγάδια]] και μπροστά από την Άρτα. Οι στρατιωτικές δυνάμεις που υπήρχαν στην Άρτα ήταν οι εξής: Το 6ο Σύνταγμα Πεζικού, το 9ο Σύνταγμα Πεζικού, το 10ο Σύνταγμα Πεζικού, το 12ο Σύνταγμα Πεζικού, το 1ο [[Εύζωνες|Τάγμα Ευζώνων]], το 3ο Τάγμα Ευζώνων και το 10ο Τάγμα Ευζώνων. Στην περιοχή, εκτός από αυτές τις δυνάμεις, υπήρχε και το 1ο Σύνταγμα [[Πυροβολικό|Πυροβολικού]] με 4 ορεινές και 4 πεδινές πυροβολαρχίες και δύο συζυγαρχίες πυρομαχικών πυροβολικού, ένα τάγμα [[Όπλο Μηχανικού (Ελληνικός Στρατός Ξηράς)|Μηχανικού]] με 5 λόχους και μία διμοιρία Τηλεγραφητών, τρεις [[Ίλη|ίλες]] ιππικού του 1ου Ιππικού Συντάγματος, 6 μονάδες χειρουργείων και 2 ουλαμοί εφοδιασμού.<ref>Έκθεσις επί της πολεμικής ενεργείας εν Ηπείρω κατά τον Ελληνοτουρκικόν πόλεμον του 1897 / Συνταχθείσα υπό του διεξάγοντος τας στρατιωτικάς επιχειρήσεις αρχηγού του εν Ηπείρω στρατού καθ' όλην την διάρκειαν του πολέμου Θρασυβούλου Μάνου, Μάνος Θρασύβουλος, Εν Αθήναις, 1899.</ref>

 

 

Το πρωί στις 6 Απριλίου/[[18 Απριλίου]] 1897, [[Κυριακή των Βαΐων]] το ατμόπλοιο «Μακεδονία» δέχτηκε καταιγιστικά πυρά στο στόμιο της [[Πρέβεζα]]ς και προσάραξε σε αβαθή προς το [[Άκτιο]].<ref>''«Τήν πρωίαν τής 6 Απριλίου τό Ελληνικόν άτμοπλοιον «Μακεδονία» έκφορτώσαν τά άλτυρα, τούς ήμιόνους τούς όποιους έφερε, έξήρχετο διά τοΰ στενοΰ τοΰ Άμβρακικοΰ κόλπου, οτε τά έκείθεν του στενοΰ Τουρκικά πυροβολεία ήρχισαν νά τήν κανονιοβολώσι. Έν τούτοις ο πλοίαρχος τής «Μακεδονίας» κατώρθωσε νά ρίψη το πλοϊον έπΐ τής άριστερας παραλίας και τοιουτοτρόπως έμεινεν έλευθέρα ή δίοδος.»'', Ιστορία Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897, Λυγηράκης Αλέξανδρος, Εν Αθήναις, 1912, σ.20.</ref> Το συγκεκριμένο γεγονός σήμανε την έναρξη του πολέμου στο μέτωπο της Ηπείρου. Στην πόλη της Άρτας ο ελληνικός στρατός έλαβε θέση μάχης. Η 2η πεδινή πυροβολαρχία χτύπησε πρώτη το τουρκικό φρούριο στη θέση [[Τζαμί Φαΐκ Πασά Άρτας|«Ιμαρέτ»]] και έλαβε άμεση απάντηση με καταιγισμό πυρών από τα 6 μεγάλα πυροβόλα, τα οποία έβαλλαν συντονισμένα κατά του [[Αμυντικός Στρατώνας Άρτας|Αμυντικού Στρατώνα Άρτας]]. Κατά τη διάρκεια των εχθροπραξιών στο Ιμαρέτ υπήρξε και ταυτόχρονη ανταλλαγή πυροβολισμών στη [[Γεφύρι της Άρτας |γέφυρα της Άρτας]] αλλά και στην περιοχή της [[Μονή Γεννήσεως Θεοτόκου Άρτας|Κάτω Παναγιάς]] και της [[Περάνθη Άρτας|Περάνθης]]. Στις 4 μ.μ. τα κανονιοφόρα του ελληνικού στόλου βομβάρδισαν το φρούριο της [[Σαλαώρα]]ς και κατέστρεψαν τα 2 πυροβόλα τύπου «Άρμστρονγκ».<ref>''«Οπωςδήποτε όμως τ'άποτελέσματα τοΰ πρώτου τούτου βομβαρδισμού δέν ήσαν καί ολίγα. Κατεστράφησαν ή Σαλαώρα καί τα πυροβολεία Σκαφιδάκι καί Χαμηδιέ, έπήλθον δέ σπουδαία ρήγματα καί βλάβαι είς τ άλοι πυροβολεία, ούτως ώστε ή πρώτη αύτη δράσις τοΰ στόλου μας ήδύνατο νά πληρώση Ελπίδων το μέλλον.»'', Ιστορία Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897, Λυγηράκης Αλέξανδρος, Εν Αθήναις, 1912.]</ref>

Το βράδυ της 6ης Απριλίου, τοποθετήθηκε κινητή γέφυρα στο ύψος της [[Περάνθη Άρτας|Περάνθης]] και το πρωί της 7ης Απριλίου διήλθαν από αυτή, ένας λόχος Μηχανικού, ένας λόχος του 9ου Συντάγματος Πεζικού και 2 ίλες ιππικού και ύστερα από σφοδρή μάχη κατέλαβαν τα χωριά [[Νεοχώρι Άρτας|Νεοχώρι]], [[Παχυκάλαμος Άρτας|Παχυκάλαμος]] και [[Ακροποταμιά Άρτας|Ακροποταμιά]]. Οι Τούρκοι, χρησιμοποιώντας ως ασπίδα τα γυναικόπαιδα της περιοχής, υποχώρησαν στο χωριό [[Μύτικας Άρτας|Μύτικα]] και οχυρώθηκαν στον Πύργο του Φουάτ Μπέη όπου υπήρχαν περίπου 1000 στρατιώτες.<ref>''«Καί τήν δευτέραν ταύτην ήμέραν οί Τούρκοι έδειξαν τήν άπαθρωπίαν αύτών, ή οποία τούς έφερεν είς τήν τάξιν άγρίου λαού, έν μέσω τής πεπολιτισμένης Ευρώπης. Διότι ένω οί ήμέχεροι προύχώρουν καί οί Τούρκοι έβλεπον, δτι δέν θά ήδύναντο νά τούς έμποδίσουν, τί έσκέφθησαν! νά θέσωσιν έμπρος γέροντας παιδία καί γυναίκας Χριστιανών, ώστε οί ήμέτεροι πυροβολοΰντες νά φονεύωσι τούς ομοεθνεΐς καί ομοθρήσκους των.»'', Ιστορία Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897, Λυγηράκης Αλέξανδρος, Εν Αθήναις, 1912, σ.44.</ref> Το πρωί της 9ης Απριλίου, έφτασαν πληροφορίες ότι οι Τούρκοι είχαν εγκαταλείψει τον Αρτινό κάμπο κατά τη διάρκεια της νύχτας και είχαν κινηθεί προς τη γέφυρα του [[Λούρος|Λούρου]] και τη [[Φιλιππιάδα]]. Την επόμενη ημέρα, 10 Απριλίου, τοποθετήθηκαν λόχοι του 9ου, 10ου και 12 Συντάγματος Πεζικού στη Σαλαώρα και στις 11 π.μ. κατέφθασε ο αρχικυβερνήτης Τομπάζης με την ατμοβαρίδα «Άκτιο» και αποβιβάστηκαν 200 στρατιώτες, οι οποίοι ύψωσαν την ελληνική σημαία στο υπό κατοχή φρούριο.<ref>''«Τὴν ἰδίαν ήμέραν, ἐνῶ τής γνωστὸν ήδη ή Σαλαώρα είχεν απὸ ξηράς καταληφθεϊ ήδη απὸ τής 9ης 'Απριλίου, ή Μοίρα 'Αμβρακικού απεβίβασεν ἐκεῖ δύναμιν 200 ἀνδρῶν έκ Βονίτσης.»'',Ιστορική μελέτη 1821-1897 και ο πόλεμος του 1897, Αλέξανδρος Μαζαράκης-Αινιάν, 1950, σ.236.</ref> Μέχρι το βράδυ της 10ης Απριλίου/22 Απριλίου είχε απελευθερωθεί το μεγαλύτερο μέρος του κάμπου και η [[Φιλιππιάδα]].

 

==Φιλέλληνες στον πόλεμο του 1897==

[[File:German volunteers; raw recruits for the Greek forces, War of 1897.jpg|thumb|right|Γερμανοί φιλέλληνες εθελοντές εκπαιδεύονται στην χρήση του οπλισμού τους]]

 

== Χρονολόγιο γεγονότων ==

* 30 Μαΐου Οι Μεγάλες Δυνάμεις στέλνουν τους στόλους τους (θωρηκτά) στη Κρήτη. Παράλληλα η Υψηλή Πύλη ενισχύει τις στρατιωτικές της δυνάμεις στη Κρήτη στέλνοντας τον Αμπντουλάχ με 16 τάγματα στρατού που αποβιβάζονται στη νήσο.

* 31 Μαΐου Οι Κρητικοί, αν και νικητές, εξαναγκάζονται στη λύση της πολιορκίας του Βάμου. Έλληνες εθελοντές φθάνουν στη Κρήτη.

* 28 Ιουνίου Ο Σουλτάνος μετά από πρόταση της Υψηλής Πύλης αποφασίζει και διορίζει Βαλή στην Κρήτη τον Γεώργιο Μπέροβιτς Πασά.

* 8 Ιουλίου Οι πρέσβεις των Μεγάλων Δυνάμεων στην Αθήνα καλούν την ελληνική κυβέρνηση να παύσει να στέλνει χρήματα, όπλα και εθελοντές στην Κρήτη.

 

 

== Πηγές ==

* Κ. Παπαρρηγόπουλος «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» τομ. 8ος.

* [[Ντάγκλας Ντέικιν]], «Η Ενοποίηση της Ελλάδας 1770-1923» Μεταφρ. Α. Ξανθόπουλου, Β΄έκδοση, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ) - Αθήνα 1984.

* Γεώργιος Ρούσος «Το Μαύρο 97», Εκδ. Φυτράκης Αθήναι 1974.

*Νίκος Κουρκουμέλης, «Έλληνες και ξένοι εθελοντές στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897», Ηπειρωτικά χρονικά, τομ. 43(2009), σελ. 179-209

 

* Διον. Ζαφειρόπουλοςν «Απομνημονεύματα» Κέρκυρα 1898.

* Κάδμιος «Πολεμικές επιχειρήσεις παρά την Πρέβεζαν» 1900.

* ''Καθημερινή 7 Ημέρες'', Αφιέρωμα, [http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/1997/05/11051997.pdf τ. 11/05/1997].

* Καραπάνος «Η κατάστασις της χώρας» Αθήναι 1898.

 

=== Αγγλική ===

* Ekinci, Mehmet Uğur. ''The Unwanted War: The Diplomatic Background of the Ottoman-Greek War of 1897''. Saarbrücken: VDM, 2009. ISBN 978-3-639-15456-6.

 

=== Γαλλική ===

 

=== Γερμανική ===

 

[[Κατηγορία:Ελληνοτουρκικός πόλεμος (1897)|*]]