Βικιπαίδεια

Πρόθεση: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
Nougiw (συζήτηση | συνεισφορές)
12 επεξεργασίες
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Ετικέτες: Επεξεργασία από κινητό Διαδικτυακή επεξεργασία από κινητό
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Γραμμή 1:
'''Πρόθεση''' είναι ένα άκλιτο μέρος του λόγου που μπαίνει εμπρός από τα ονόματα ή τα επιρρήματα για να φανερώσει μαζί τους τόπο, χρόνο, αιτία, τρόπο,προέλευση,ποσό κλπ. Από τις προθέσεις επίσης, κάποιες χρησιμεύουν και ως πρώτα συνθετικά σε σύνθετες λέξεις: (προς) πρόσθεση, (κατά) κατάθεση, (μετά) μετάθεση.
 
==Προθέσεις==
Οι προθέσεις είναι: ανά, κατά, μετά, παρά, διά, αντί, αμφί, περί, επί, από, υπό, υπέρ, προς, προ, εν, εκ, εις, συν.
 
* Οι προθέσεις είναι<ref>[http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-A112/621/4006,17977/ Γραμματική Α΄Γυμνασίου]</ref><ref>[http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20Nea/protheseis.htm ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Οι προθέσεις στα Νέα Ελληνικά]</ref>:
Από τις προθέσεις κάποιες χρησιμεύουν και ως πρώτα συνθετικά σε σύνθετες λέξεις: (προς) πρόσθεση, (κατά) κατάθεση, (μετά) μετάθεση. {{πηγή|Το μοναδικό ρήμα της ελληνικής γλώσσας που σχηματίζει σύνθετα με όλες τις προθέσεις είναι το ρήμα ''βάλλω''.}}
 
# μονοσύλλαβες: με, σε, για, ως, προς, σαν, για, πριν
* Οι άκλιτες λέξεις που μπαίνουν εμπρός από τα ονόματα ή τα επιρρήματα, για να φανερώσουν μαζί τους τόπο, χρόνο, αιτία, τρόπο, ποσό κτλ. λέγονται '''προθέσεις'''.
# δισύλλαβες: κατά, μετά, παρά, αντί, από, δίχως, χωρίς, έως, μέχρι
# τρισύλλαβες: ίσαμε, μεταξύ,
# τετρασύλλαβες: εναντίον, εξαιτίας
 
Εκτός από τις παραπάνω προθέσεις υπάρχουν και χρησιμοποιούνται και οι εξής απαρχαιωμένες προθέσεις:
 
ανά, άνευ, διά, εις, εκ, εκτός, εν, ένεκα, εντός, επί, κατόπιν, λόγω, μείον, μέσω, περί, πλην, προ, συν, υπέρ, υπό, χάριν.
 
==Λειτουργία προθέσεων==
Οι προθέσεις ως εκφορά επιρρηματικών σχέσων:
 
{| class="wikitable"
Γραμμή 26 ⟶ 36 :
|}
 
Προθέσεις που συνθέτονται ή όχι:
* Οι προθέσεις είναι:
{| class="wikitable"
# πέντε μονοσύλλαβες: με, σε<ref>Το 'εις', παλαιότερος τύπος τού 'σε', βρίσκεται, σπάνια, σε μερικές στερεότυπες ή ιστορικές φράσεις, σε δημοτικά τραγούδια κτλ.: εις υγείαν, εις ανώτερα, εις βάρος μου. κοιμάται εις ύπνο βαθύ (Σολωμός). Επίσης στα σύνθετα: είσοδος, εισδοχή, είσπραξη, εισπνοή, εισαγωγή, εισέρχομαι, εισηγούμαι, κλπ, τα οποία διασώζονται.</ref>, για, ως (σπάνια έως), προς
# εφτά δισύλλαβες: κατά, μετά, παρά, αντί(ς), από, δίχως, χωρίς
# η τρισύλλαβη: ίσαμε
 
* Από τις προθέσεις μερικές χρησιμεύουν ως πρώτα συνθετικά:
{|
|-
| προς (τα ξημερώματα) || προσθέτω
|-
| κατά (την αγορά) ||κατακαθίζω
|-
! ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ !!
| μετά (το φαγητό) || μεταλαβαίνω
|-
| Προθέσεις που δε συνθέτονται || με, σε, για, ως, σαν, πριν, δίχως, χωρίς, έως, μέχρι, ίσαμε, μεταξύ, εναντίον, εξαιτίας
| από (χτες) || απόβροχο
|-
| Προθέσεις που χρησιμεύουν και ως πρώτα συνθετικά || προς, κατά, μετά, παρά, αντί, από (καθώς και οι απαρχαιωμένες αμφι, ανά, διά, εις, εν, επί, περί, προ, συν, υπερ, υπό)
| (δύο) αντί (τρεις) || αντίδωρο
|}
 
Οι προθέσεις που συνθέτονται είναι προθέματα, και η σημασία τους είναι<ref name=pro>[http://15dim-n-ionias.att.sch.gr/syntaktiko/theoria/f4/17.html Εμπρόθετος προσδιορισμός]</ref><ref>[http://www.schooltime.gr/wp-content/uploads/2016/05/arxaia-ellinika-simasia-protheseon-sinthesi-schooltime.gr-2016.pdf Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΘΕΣΕΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΣΥΝΘΕΣΗ]</ref>:
* Κανονικά μετά την πρόθεση τα ονόματα μπαίνουν σε πτώση αιτιατική:
''Κατά την αγορά. Προς τον κήπο.''
 
==== Ποιες προθέσεις συνθέτονται και ποιες όχι ====
{| class="wikitable"
|-
! Πεόθεση !! Σημασία !! Παράδειγμα
! ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ !! Μονοσύλλαβες !! Δισύλλαβες !! Τρισύλλαβες
|-
| αμφί || ||
| Προθέσεις που δε συνθέτονται || με, σε, για, ως || χωρίς, δίχως || ίσαμε
|-
| ανά || ||
| Προθέσεις που χρησιμεύουν και ως πρώτα συνθετικά || προς || αντί(ς), υπό, κατά, μετά, παρά ||
|}
 
==== Πάθη προθέσεων ====
Οι προθέσεις ''με, σε, για, κατά, παρά, από'' παθαίνουν συχνά έκθλιψη ή αποκοπή• παρουσιάζονται τότε χωρίς το τελικό τους φωνήεν.
# '''Έκθλιψη''' παθαίνουν οι προθέσεις ''με, σε, από, για, κατά, παρά, ίσαμε'' εμπρός από φωνήεν:
''μ' εσένα, σ' αυτόν, απ' αλλού, γι' αυτό, κατ' αυτά, παρ' όλο, ισαμ' εδώ.''
# '''Αποκοπή''' παθαίνουν οι προθέσεις ''σε'' και ''από'' εμπρός από το ''τ'' του άρθρου: στον κόσμο, απ' τη θάλασσα.
 
==== Πίνακας που φανερώνει τα πάθη των προθέσεων ====
 
{| class="wikitable"
|-
| αντί || δεύτερη θέση στην ιεραρχία<br>αντίθεση<br>εναντίωση<br>με τη σειρά μου||αντιπρόεδρος<br>αντίρρηση<br>αντίπαλος<br>ανταπαντώ
! ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ !! Αποκοπή !! Έκθλιψη
|-
| από || ||
| Μονοσύλλαβες || σε || με, σε, για
|-
| διά|| ||
| Δισύλλαβες || από || από, κατά, παρά
|-
| Τρισύλλαβεςεις || - || ίσαμε
|}
 
==== Απαρχαιωμένες προθέσεις ====
 
Εκτός από τις παραπάνω προθέσεις λέγονται σε μερικές εκφράσεις και οι αρχαίες προθέσεις ''δια, εκ, εν, επι, προ, υπέρ, υπό'':
'''δια''': δια πυρός και σιδήρου (έτσι και το σύνθετο διαμιάς).
'''εκ-εξ: εκ Θεού, εξ ουρανού (έτσι και τα σύνθετα εξαιτίας, εξαρχής).
'''εν''': εν γνώσει (έτσι και το εντάξει).
'''επί''': επί Καποδίστρια (έτσι και τα επικεφαλής, επιτέλους).
'''περί''': τον έχει περί πολλού, περί τα τοιαύτα.
'''προ''': προ Χριστού, προ ολίγου (έτσι και το προπάντων).
'''υπέρ''': υπέρ το μέτρο, υπέρ το δέον.
'''υπό''': υπό την προεδρία, κρατώ υπό σημείωση.
 
Στα μαθηματικά χρησιμοποιούνται οι αρχαίες προθέσεις συν, επί, δια, το πλην και το μείον.
 
{|
|-
| εν || ||
! Η πρόθεση !! σημαίνει !! παράδειγμα
|-
| επί|| ||
| συν || και || διακόσια συν τέσσερα
|-
| επίκατά || φορές || χίλια επί δύο
|-
| μετά || ||
| δια || μοιρασμένο σε || εκατό δια δεκατρία
|-
| παρά || ||
| πλην || από || δώδεκα πλην τέσσερα
|-
| μείονπερί || από || ΑΒ μείον ΓΔ
|-
| προ || ||
|-
| προς || ||
|-
| συν || ||
|-
| υπέρ || ||
|-
| υπό || ||
|}
 
Επίσης οι προθέσεις αποτελούν μέρος εμπρόθετων προσδιορισμών, οι οποίοι είναι προσδιορισμοί που αποτελείται από δύο ή παραπάνω λέξεις, εκ των οποίων πρώτη είναι πρόθεση, και συμπληρώνει το νόημα
ενός όρου ή άλλου προσδιορισμού της πρότασης<ref name=pro/>:
 
*Εξαιτίας της κακοκαιρίας δεν πραγματοποιήθηκαν δρομολόγια.
*Κατά τη γνώμη μου , φταις
*Διά ταύτα αποφάσισα να αποχωρήσω
 
==Σύνταξη προθέσεων==
Οι περισσότερες προθέσεις συντάσσονται με αιτιατική πτώση, ενώ με γενκή συντάσσονται συνήθως απαρχαιωμένες προθέσεις<ref>[http://www2.media.uoa.gr/language/grammar/details.php?id=55 Θέμα Οι προθέσεις (κατάλογος και γενικές παρατηρήσεις)]</ref><ref name=pro/>.
 
<!---
==Σημειώσεις==
{{Reflist|group=σ}}
--->
== Παραπομπές ==
<references />
==Εξωτερικοί σύνδεσμοι==
 
*[http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/composition/page_053.html Αρχές Σύνταξης της Αρχαιοελληνικής Γλώσσας, Προθέσεις]
 
{{Μέρη του λόγου}}
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/wiki/Πρόθεση"