|
== Πρόλογος ==
Η Κρήτη βρισκόταν στα σχέδια των Βρετανών από τα πρώτα στάδια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Τον Απρίλιο του 1940 εξετάστηκε το ενδεχόμενο κατάληψης της νήσου σε περίπτωση εισόδου στον πόλεμο της Ιταλίας, η οποία έως τότε κρατούσε ουδέτερη στάση. Τον Ιούνιο του ίδιου έτους με την [[Μάχη της Γαλλίας (1940)|κατάρρευση της Γαλλίας]], συμμάχου του Ηνωμένου Βασιλείου, και την είσοδο τελικά της Ιταλίας στον πόλεμο, οι Βρετανοί έθεσαν ως στρατηγικούς στόχους στην ανατολική Μεσόγειο να μην πέσει η Κρήτη στα χέρια των Ιταλών και να εξουδετερωθούν οι ιταλικές δυνάμεις στα Δωδεκάνησα.{{efn|Τα Δωδεκάνησα ήταν ιταλική κτήση από το 1915.}} Παράλληλα εξασφάλισαν τη συγκατάθεση της ελληνικής κυβέρνησης να καταλάβουν την Κρήτη και τη Μήλο σε περίπτωση που η Ελλάδα δεχόταν επίθεση από την Ιταλία.{{sfn|Richter|σ=118}}
Με την έναρξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου την ευθύνη ασφαλείας της Κρήτης, ύστερα από σύμφωνη γνώμη της Ελληνικής Κυβερνήσεως, ανέλαβε η Μ.Βρετανία, αφού η 5η Μεραρχία, η Μεραρχία Κρήτης, μεταφέρθηκε στην Ηπειρο. Στις 29 Μαρτίου 1941 πήγε στην Κρήτη ο Υποστράτηγος Ουέστον, Διοικητής του Οργανισμού Κινητής Αμυνας Ναυτικών Βάσεων (MOBIL NAVAL BASE DEFENSE ORGANISATION – MNBDO), με εντολή να μελετήσει την άμυνα του νησιού. Στις 15 Απριλίου υπέβαλε έκθεση στην οποία χαρακτήριζε τη Σούδα και το Ηράκλειο ως περιοχές ζωτικής σημασίας και πρότεινε τη σοβαρή ενίσχυση τους με δυνάμεις και μέσα. Παρόλο που το Γενικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής συμφώνησε εντούτοις η όλη κατάσταση που επικρατούσε δεν επέτρεψε την υλοποίηση αυτών των προτάσεων<ref>http://www.geetha.mil.gr/el/briefing-el/websites/4073-%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%B9%CE%BA%CF%8C-%CE%B1%CF%86%CE%B9%CE%AD%CF%81%CF%89%CE%BC%CE%B1-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7-%CE%BC%CE%AC%CF%87%CE%B7-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BA%CF%81%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82.html</ref>.
Όταν άρχιζε η ένταση με την Ιταλία η ελληνική κυβέρνηση εκπόνησε αμυντικά σχέδια και έλαβε μέτρα για την απόκρουση της ιταλικής εισβολής. Η άμυνα της Κρήτης ήταν έργο της 5ης Μεραρχίας Πεζικού, της Μεραρχίας Κρητών, δύναμης 22.000 ανδρών. Αποτελούνταν από 3 συντάγματα Πεζικού, το 14ο, το 43ο και το 44ο που βρίσκονταν στα Χανία, το Ρέθυμνο και το Ηράκλειο, καθώς και το 5ο Σύνταγμα Πυροβολικού που ήταν εγκατεστημένο στον όρμο της Σούδας. Με την έναρξη του [[Ελληνοϊταλικός Πόλεμος|ελληνοϊταλικού πολέμου]] η ελληνική κυβέρνηση κάλεσε του Βρετανούς να αναλάβουν την άμυνα της Κρήτης και μετέφερε την 5η Μεραρχία στο μέτωπο της Ηπείρου με εξαίρεση κάποιες μονάδες του εφοδιασμού και τη Χωροφυλακή.{{sfn|Richter|σ=397}}. Η άμυνα της Κρήτης πέρασε στην ευθύνη του βρετανικού Αρχηγείου της Μέσης Ανατολής με επικεφαλής το στρατηγό Άρτσιμπαλντ Ουέηβελ. Οι πρώτες δυνάμεις που στάλθηκαν στο νησί ήταν στις 31 Οκτωβρίου ένα τάγμα Πεζικού στον κόλπο της Σούδας και ακόμη 2.500 άνδρες που αφίχθησαν στις 6 Νοεμβρίου, εξοπλισμένοι με αντιαεροπορικά πυροβόλα. Πρώτος διοικητής των βρετανικών δυνάμεων στην Κρήτη ήταν ο ταξίαρχος Ορντ Τίντμπουρι.{{sfn|Richter|σ=118–119}}
Η αποχώρηση του στρατού από την ηπειρωτική Ελλάδα άρχισε από τις 25 Απριλίου και μέχρι τις 30 Απριλίου είχαν μεταφερθεί 45.000 άνδρες περίπου στην Κρήτη και στην Αίγυπτο. Απ’ αυτούς 25.000 άνδρες παρέμειναν τελικά στην Κρήτη, άοπλοι οι περισσότεροι, χωρίς ατομικά είδη, βαρύ οπλισμό και οχήματα.
Ο Ιταλικός στρατός [[Ελληνοϊταλικός πόλεμος|αρχικά απωθήθηκε]] από τους Έλληνες, στην συνέχεια όμως Γερμανικές ενισχύσεις ανέτρεψαν τα δεδομένα. Με την επιτυχή [[Γερμανική εισβολή στην Ελλάδα]], 57.000 σύμμαχοι στρατιώτες διώχθηκαν από την ηπειρωτική Ελλάδα από το [[Βρετανικό Βασιλικό Ναυτικό]], εκ των οποίων αρκετοί κατέληξαν στην Κρήτη, οπού ενίσχυσαν την υπάρχουσα στρατιωτική δύναμη των 14.000 ανδρών.
Στις 28 Απριλίου διατάχθηκε ο Διοικητής του Εκστρατευτικού Σώματος στην Ελλάδα Στρατηγός Ουΐλσον να μελετήσει και να αναφέρει τις απαιτούμενες δυνάμεις απ’ αυτές που βρίσκονταν στο νησί για την άμυνά του. Οι υπόλοιπες έπρεπε να μεταφερθούν στην Αίγυπτο, όπου υπήρχαν μεγάλες ανάγκες. Ως ελάχιστες δυνάμεις πρότεινε τρεις ταξιαρχίες των τεσσάρων ταγμάτων, ένα μηχανοκίνητο τάγμα και επιπλέον τις δυνάμεις της ΜNBDΟ για τον κόλπο της Σούδας. Επίσης, ο Στρατηγός ανέφερε ότι θεωρούσε δυνατή απόβαση των Γερμανών από αέρα και θάλασσα, υπό την κάλυψη της αεροπορίας τους χωρίς να υπάρχει αντίστοιχη δυνατότητα από το Βρετανικό στόλο και την αεροπορία να αντιδράσουν αποτελεσματικά.
Στην πραγματικότητα, στην αρχή της μάχης οι σύμμαχοι είχαν το πλεονέκτημα της αριθμητικής ανωτερότητας και της ναυτικής υπεροχής. Οι Γερμανοί είχαν αεροπορική υπεροχή και μεγαλύτερη κινητικότητα, κάτι που τους επέτρεπε να συγκεντρώνουν τις δυνάμεις τους πιο αποτελεσματικά.
Η 5η Μεραρχία, η Μεραρχία Κρήτης, είχε μεταφερθεί από το Νοέμβριο του 1940 στο Αλβανικό Θέατρο Επιχειρήσεων, όπου και παρέμενε. Σε αντικατάσταση της Μεραρχίας συγκροτήθηκε η Ανώτερη Στρατιωτική Διοίκηση Κρήτης στα Χανιά, στην οποία υπαγόταν τα Έμπεδα Χανίων, Ρεθύμνου και Ηρακλείου. Από τα Έμπεδα οργανώθηκαν συνολικά τρία τάγματα πεζικού, δύο λόχων το καθένα και διμοιρία πολυβόλων Σαιντ Ετιέν. Όμως τον Ιανουάριο του 1941 τα τρία αυτά τάγματα μεταφέρθηκαν στην ηπειρωτική Ελλάδα και στην Κρήτη έμειναν μόνο πυρήνες των Εμπέδων.
Για την άμυνα του νησιού αποφασίσθηκε η οργάνωση Πολιτοφυλακής για την αφάλεια των τεχνικών και ευπαθών έργων του νησιού και την αντιμετώπιση της ρίψης αλεξιπτωτιστών. Τελικά, οργανώθηκαν τέσσερα τάγματα, ένα για κάθε Νομό. Παρόλο που οι Βρετανοί είχαν υποσχεθεί την παροχή του εξοπλισμού τους, δυστυχώς, μέχρι τη γερμανική αεραποβατική, ενέργεια δεν είχε πραγματοποιηθεί<ref>http://www.mixanitouxronou.gr/machi-tis-kritis-monadiki-aeroporiki-epidromi-ston-v%CE%84-pagkosmio-polemo-pou-egine-nekrotafio-ton-germanon-alexiptotiston-pallaiki-amina-anagkase-ton-chitler-na-diataxi-ton-termatismo-k/</ref>.
Στις 23 Απριλίου 1941, ο τότε βασιλιάς της Ελλάδας Γεώργιος Β’, ο Πρωθυπουργός Εμμαν. Τσουδερός και μέλη της Κυβερνήσεως έφθασαν με βρετανικό υδροπλάνο στη Σούδα<ref>http://www.efsyn.gr/arthro/varia-kai-idiaiteri-epikairi-klironomia</ref>. Η ενέργεια αυτή διαδήλωνε την απόφαση της Ελλάδας να συνεχίσει τον αγώνα μέχρι της τελικής νίκης.
Στις 29 Απριλίου 1941 έφθασε στο Κολυμπάρι Χανίων η Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, ύστερα από αυθόρμητη ενέργεια και πρωτοβουλία ορισμένων αξιωματικών και μαθητών της Σχολής, μετά από μια περιπετειώδη κίνηση με αυτοκίνητα και βενζινόπλοια.
Στις 30 Απριλίου 1941 τη Διοίκηση των Βρετανοελληνικών Δυνάμεων της Κρήτης, ανέλαβε ο Διοικητής της 2ης Νεοζηλανδικής Μεραρχίας Υποστράτηγος Φρέυμπεργκ<ref>http://www.zarpanews.gr/%CF%84%CE%BF-%CF%87%CF%81%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BC%CE%AC%CF%87%CE%B7%CF%82-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BA%CF%81%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82-%CF%83%CF%85%CE%B3%CE%BA%CE%BB%CE%BF/</ref>.
Οι Γερμανοί, αφού πραγματοποίησαν σε σύντομο χρονικό διάστημα, 6-30 Απριλίου 1941 το κύριο μέρος της αποστολής τους, δηλαδή την κατάκτηση της ηπειρωτικής Ελλάδας, άρχισαν αμέσως και προπαρασκευάζονται για την κατάκτηση της Κρήτης. Η εισβολή των Γερμανών έπρεπε να πραγματοποιηθεί σύντομα και κατά τρόπο κεραυνοβόλο, για να συνεχίσουν τα κατακτητικά τους σχέδια προς Ρωσία, Μάλτα και Κύπρο<ref>https://stratistoria.wordpress.com/9-ww2/germaniki-epithesi/19410520-mahi-kritis/</ref>.
=== Συμμαχικές Δυνάμεις ===
| 