[[Αρχείο:Athos, IMG 0892-B.jpg|thumb|200px|left|Το όρος Άθως]]
Την πρώτη ονομασία και μετονομασία τη συναντούμε στον ''βίοΒίο των μαρτύρων της Τιβεριούπολις'' του [[Θεοφύλακτος Αχρίδος|Θεοφύλακτου Αχρίδος]], όπου διαβάζουμε: ''[...]το«τὸ πάλαι μενμὲν ιερόνἱερόν,νυνδενῦν άγιονδὲ όροςἃγιον ὃρος λεγόμενον καταλαμβάνει[»...].''<ref>PG.Θεοφύλακτου 126,αρχιεπισκόπου 209Βουλγαρίας: [httphttps://books.google.gr/books?id=eTYRAAAAYAAJ&printsec=frontcover&hl=el&source=gbs_ge_summary_r&cadpg=0PA103#v=onepage&q=%CF%80%CE%BFAC%CE%BB%CE%BBB1%CE%ACB9%20%CE%BABC%CE%B5%CE%BD%20%CE%B9%CE%B5%CF%8281%CF%8C%CE%BD&f=false ''Τα ευρησκόμενα πάντα''], εκδ. Fr. J. F. Mariæ Bern. de Rubeis, τόμος τέταρτος (= ''Patrologiae cursus completus'', τόμος 126). J.-P. Migne, Παρίσι 1864, στήλη 209.</ref> Κατά το θεωρούμενο πρώτο Τυπικό που επικύρωσε ο Αυτοκράτορας [[Ιωάννης Τσιμισκής]], ο Άθως καλείται απλώς «Όρος». Ίσως αυτή να ήταν η συνήθης τότε ονομασία του χώρου.<br />
Η επικράτηση όμως του ονόματος «Άγιον Όρος» φαίνεται να έγινε κατά το πρώτο μισό του [[12ος αιώνας|12ου αιώνα]], συγκεκριμένα σε [[χρυσόβουλο]] έγγραφο του Αυτοκράτορα [[Αλέξιος Α' Κομνηνός|Αλέξιου Α' Κομνηνού]] προς την Ιερά [[Μονή Μεγίστης Λαύρας]] το [[1144]], η οποία αναγνωρίζεται οριστικά και επίσημα και επιβάλλεται το νέο όνομα όπως αναγράφεται σ΄σε αυτό: «''Εφεξής το όνομα του Άθω καλείσθαι Άγιον Όρος παρά πάντων''». Σε μεταγενέστερα αυτοκρατορικά και άλλα έγγραφα αναφέρεται ως «''Το Αγιώνυμον Όρος του Άθω''».
