Αμωρί Α΄ της Ιερουσαλήμ: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ο '''Αμωρί Α΄ της Ιερουσαλήμ''' ή '''Αμαλάριχος Α΄ των Ιεροσολύμων''' (Λατ. ''Amalricus'', Γαλ. ''Amaury'', [[1136]] - [[11 Ιουλίου]] [[1174]]), [[Κατάλογος βασιλέων της Ιερουσαλήμ|Bασιλιάς της Ιερουσαλήμ]] ([[1162]] - [[1174]]) ήταν δεύτερος γιος του [[Φούλκων των Ιεροσολύμων|Φούλκωνος των Ιεροσολύμων]] και της [[Μελισσάνθη της Ιερουσαλήμ|Μελισσάνθης της Ιερουσαλήμ.]] Διαδέχθηκε τον μεγαλύτερο αδελφό του [[Βαλδουίνος Γ΄ της Ιερουσαλήμ|Βαλδουίνο Γ΄ της Ιερουσαλήμ]], πριν την άνοδο του ήταν κόμης στην [[Γιάφα]] και την [[Ασκελόν]]. Συμμάχησε με την [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία]] και τα δυο βασίλεια έκαναν επιτυχή εκστρατεία στην Αίγυπτο. Οι Μουσουλμάνοι σύντομα συσπειρώθηκαν και πήραν το πάνω χέρι στην αρχή με τον [[Νουρεντίν Ζενγκί]] και αργότερα με τον [[Σαλαντίν]]. Πολλοί ιστορικοί τονίζουν ότι τα ονόματα ''"Αμαλρίκ"'' και ''"Αμωρί"'' είναι διαφορετική προφορά του ίδιου ονόματος, η σύγχυση οδήγησε αυτούς τους ιστορικούς αυτούς να τον καταγράφουν σαν Αμαλρίκ Β΄ με Αμαλρίκ Α΄ τον [[Αμωρί της Κύπρου]]. Οι σύγχρονοι ιστορικοί αναγνώρισαν ότι είναι διαφορετικά ονόματα και η καταγραφή κάθε βασιλιά έγινε ξεχωριστά, η σύγχυση στα δύο ονόματα ήταν συνηθισμένο φαινόμενο της εποχής.<ref>George Francis Hill, A History of Cyprus, vol. 2 (Cambridge University Press, 2010 [1947]), p. 45 n. 1.</ref>

Ο πατέρας του Αμωρί Φούλκων ήταν πρώην Σταυροφόρος και κόμης του [[Ανζού]], ο [[Βαλδουίνος Β΄ της Ιερουσαλήμ]] τον κάλεσε για να τον δώσει σύζυγο στην μεγαλύτερη κόρη του Μελισσάνθη και να τους ορίσει διαδόχους. Όταν ο Φούλκων πέθανε σε ατύχημα με το άλογο του (1143) ο θρόνος της Ιερουσαλήμ πέρασε στον μεγαλύτερο αδελφό του Βαλδουίνο Γ΄ που ήταν 13 ετών και στην μητέρα του Μελισσάνθη. Η μητέρα του δεν εγκατέλειψε την διακυβέρνηση όταν ο Βαλδουίνος ενηλικιώθηκε με αποτέλεσμα να συγκρουστούν (1150), ο Βαλδουίνος στέφτηκε μόνος βασιλιάς (1152) και ξεκίνησε εμφύλιος, η Μελισσάνθη κρατούσε την [[Ιερουσαλήμ]] και ο Βαλδουίνος Γ΄ τα βόρεια. Ο Αμωρί όταν ενηλικιώθηκε πήρε σαν δώρο την κομητεία της Γιάφα (1151) και έμεινε πιστός στην μητέρα του Μελισσάνθη. Ο Βαλδουίνος Γ΄ επιτέθηκε νότια πολιόρκησε την μητέρα του και τον αδελφό του στον ''Πύργο του Δαυίδ'' και τους νίκησε, από τότε πήρε όλες τις εξουσίες στα χέρια του (1153). Ο Βαλδουίνος Γ΄ κατέλαβε στην συνέχεια την [[Ασκελόν]] από τους Μουσουλμάνους και την έδωσε δώρο στον Αμωρί.

O Αμωρί Α΄ παντρεύτηκε την [[Αγνή του Κουρτεναί]] κόρη του [[Ζοσλέν Β΄ της Έδεσσας]] (1157) που ζούσε στα Ιεροσόλυμα από την εποχή που οι δυτικές περιοχές της πρώην Σταυροφορικής κομητείας της Έδεσσας χάθηκαν (1150). Ο πατριάρχης Φούλχερ αρνήθηκε να επικυρώσει τον γάμο λόγω της συγγένειας αφού κοινός προ - προ - πάππους τους ήταν ο Γκυ Α΄ του Μοντλέρι, φαίνεται ότι περίμεναν τον θάνατο του Φούλχερ για να παντρευτούν. Ο Αμωρί και η Αγνή απέκτησαν 3 παιδιά : τους μετέπειτα βασιλείς Σιβύλλα, Βαλδουίνο Δ΄ και την Αλίκη που πέθανε σε βρεφική ηλικία.

Ο Βαλδουίνος Γ΄ πέθανε άτεκνος (10 Φεβρουαρίου 1163) και τον διαδέχθηκε ο μικρότερος αδελφός του Αμωρί που ήρθε σε σύγκρουση με την αριστοκρατία χάρη στην σύζυγο του Αγνή του Κουρτεναί. Η αριστοκρατία δεν αντέδρασε στουςστον γάμο επειδή πίστευε ότι διάδοχος θα ήταν κάποιος γιος του Βαλδουίνου Γ΄, όταν τον διαδέχθηκε απρόσμενα ο Αμαλρίκ οι βαρόνοι δεν την δέχτηκαν για βασίλισσα και ζήτησαν από τον Αμαλρίκ να πάρει διαζύγιο. Η εχθρότητα στην Αγνή ίσως μεγαλοποιήθηκε από τον [[Γουλιέλμος της Τύρου|Γουλιέλμο της Τύρου]] που τον είχε εμποδίσει να γίνει πατριάρχης των Ιεροσολύμων, ο Έρνουλ συνεργάτης του συγγραφέα έγραψε ''"είναι πολύ μικρή για να γίνει βασίλισσα σε τόσο ιερή πόλη"''.<ref>Runciman 1952, p. 299.</ref> Ο Αμαλρίκ υπέκυψε στον εκβιασμό και στέφτηκε βασιλιάς χωρίς την σύζυγο του, η Αγνή εξακολουθούσε να είναι κόμισσα της Γιάφας και της Ασκελόν και δέχτηκε μια σύνταξη από τα έσοδα της. Η εκκλησία επικύρωσε την νομιμότητα των παιδιών του Αμαλρίκ και της Αγνής, μέσω τον παιδιών της η Αγνή είχε έντονη πολιτική επίδρασηεξουσία τα επόμενα 20 χρόνια μέσω των παιδιών της.

Την εποχή του Βαλδουίνου Γ΄ η [[Κομητεία της Έδεσσας]] το πρώτο κράτος που δημιουργήθηκε με την [[Α΄ Σταυροφορία]] κατακτήθηκε από τον [[Ιμαντεντίν Ζενγκί]], τον Τούρκο εμίρη του Χαλεπίου. Ο Ζενγκί ένωσε το [[Χαλέπι]], την [[Μοσούλη]] και πολλές άλλες πόλεις στην βόρεια Συρία, επόμενος μεγάλος στόχος του ήταν η [[Δαμασκός]] στα νότια. Η [[Β΄ Σταυροφορία]] (1148) απέτυχε να κατακτήσει την Δαμασκό που την κατέλαβε σύντομα ο γιος του Ζενγκί Νουρεντίν, η Ιερουσαλήμ έχασε την στήριξη των Βυζαντινών όταν κυριάρχησε στο [[Πριγκιπάτο της Αντιόχειας]]. Ο Αμωρί Α΄ έστρεψε το ενδιαφέρον του στην Αίγυπτο που υπέφερε έντονα από μια σειρά ανίκανους [[Χαλιφάτο των Φατιμιδών|Φατιμίδες]] χαλίφηδες και εμφύλιες συγκρούσεις. Οι Σταυροφόροι ήθελαν να κατακτήσουν την Αίγυπτο από την εποχή που ο [[Βαλδουίνος Α΄ της Ιερουσαλήμ]] πέθανε σε εκστρατεία εκεί, η κατάκτηση της Ασκελόν από τον Βαλδουίνο Γ΄ έκανε την κατάκτηση της Αιγύπτου περισσότερο εύκολη.<ref>One or more of the preceding sentences incorporates text from a publication now in the public domain: Barker, Ernest (1911). "Amalric s.v. Amalric I.". In Chisholm, Hugh. Encyclopædia Britannica. 1 (11th ed.). Cambridge University Press. pp. 778–779.</ref>

Ο Αμαλρίκ έκανε την πρώτη εκστρατεία στην Αίγυπτο (1163) με την δικαιολογία ότι οι Φατιμίδες δεν πλήρωσαν τον ετήσιο φόρο που είχε καθιερωθεί από τον Βαλδουίνο Γ΄ (1163) . Ο βεζίρης Ντιργκάμ που είχε πρόσφατα ανατρέψει τον Σαουάρ έσπευσε να αντιμετωπίσει τον Αμαλρίκ, ηττήθηκε και οπισθοχώρησε στο [[Μπιμπάις]]. Οι Αιγύπτιοι άνοιξαν τα φράγματα του [[Νείλος|Νείλου]] για να πλημμυρίσει και να εμποδίσουν τα στρατεύματα του Αμαλρίκ να διέλθουν, ο Σαουάρ ζήτησε συμμαχία στην αυλή του Νουρεντίν που έστειλε τον στρατηγό του Σιρκούχ να τον βοηθήσει (1164). Ο χαλίφης Ντιργκάμ ζήτησε βοήθεια από τον Αμαλρίκ αλλά πριν απαντήσει ο βασιλιάς των Ιεροσολύμων δολοφονήθηκε από τους Σάουαρ και Σιρκούχ. Ο Σάουαρ φοβήθηκε κατόπιν την ανατροπή του από τον Σιρκούχ και ζήτησε και αυτός βοήθεια από τον Αμωρί, ο Αμωρί πήγε στην Αίγυπτο και πολιόρκησε τον Σιρκούχ στο Μπιμπάις μέχρι την οπισθοχώρηση του στην Δαμασκό.

Ο Νουρεντίν έστειλε στην Αίγυπτο τον Σιρκούχ και ο Αμαλρίκ στρατοπέδευσε στο [[Κάιρο]] στην απέναντι πλευρά του Νείλου. Μετά από μια αμφίβολη μάχη ο Αμωρί οπισθοχώρησε στο Κάιρο και ο Σιρκούχ πήγε βόρεια να κυριεύσει την [[Αλεξάνδρεια]], ο Αμωρί τον πολιόρκησε με την βοήθεια ενός Πιζανικού στόλου που ήρθε από τα Ιεροσόλυμα.<ref>Giuseppe Mueller, ed. (1879). Documenti sulle Relazioni delle Citta Toscane coll'Oriente Cristiano e coi Turchi. Firenze: M. Cellini. p. 14. Notum sit omnibus, tam presentibus quam futuris, quod ego Amalricus, per Dei gratiam in sancta civitate Ierusalem Latinorum rex quintus, dono, concedo et confirmo communi Pisarum, pro bono servitio quod in obsidione Alexandrie Pisani mihi exhibuerunt, unam petiam terre iuxta ecclesiam Sancte Anne supra portum Acconis que habet in longitudine secus viam cannas xvi, in latitudine autem versus portum plus una canna quam relique domus portus, ad edificandum in ea domum et ecclesiam....Factum est hoc anno ab incarnatione Domini MCLXVIII, indictione I.</ref> Ο Σιρκούχ έκλεισε ειρήνη και η Αλεξάνδρεια παραδόθηκε στον Αμωρί, ο βασιλιάς δεν έμεινε εκεί μόνιμα επέστρεψε στα Ιεροσόλυμα αφού πρώτα επέβαλε έναν τεράστιο φόρο.

Μετά την επιστροφή του στην [[Ιερουσαλήμ]] (1167) ο Αμωρί παντρεύτηκε την [[Μαρία Κομνηνή της Ιερουσαλήμ]] μικρανεψιά του αυτοκράτορα [[Μανουήλ Α΄ Κομνηνός|Μανουήλ Α΄ Κομνηνού]]. Οι διαπραγματεύσεις κράτησαν δυο χρόνια επειδή ο Αμωρί επέμενε να επιστρέψει ο Μανουήλ την [[Αντιόχεια]] στα Ιεροσόλυμα, παντρεύτηκεο κατόπιν τηνγάμος Μαρίαέγινε στην [[Τύρος|Τύρο]] (29 Αυγούστου 1167). Την ίδια περίοδο η χήρα του Βαλδουίνου Γ΄ [[Θεοδώρα Κομνηνή της Ιερουσαλήμ]] κλέφτηκε με τον ερωμένο και θείο της [[Ανδρόνικος Α΄ Κομνηνός|Ανδρόνικο Α΄ Κομνηνό]] στην Δαμασκό και, ο Αμωρί ενσωμάτωσε την Άκρα στα Ιεροσόλυμα. Ο Γουλιέλμος της Τύρου πήρε προαγωγή σε αρχιδιάκονο της Τύρου και ο Αμωρί του ανέθεσε να γράψει μιατην ιστορία του βασιλείου. Ο Αμωρί και ο Μανουήλ έκαναν συμμαχία με στόχο εκστρατεία εναντίον της Αιγύπτου, ο Γουλιέλμος της Τύρου ήταν ένας από τους απεσταλμένους που πήγε στην [[Κωνσταντινούπολη]] για να υπογράψει την συνθήκη. Ο Σάουαρ αν και είχε κλείσει ειρήνη με τον Αμωρί κατηγορήθηκε ότι συμμάχησε με τον Νουραντίν και ο Αμωρί ξεκίνησε επίθεση, οι [[Ιωαννίτες Ιππότες]] συμμετείχαν αλλά οι [[Ναΐτες Ιππότες]] απείχαν. Τον Οκτώβριο ενώ περίμενε Βυζαντινή υποστήριξη και την επιστροφή των απεσταλμένων ο Αμωρί ξεκίνησε επίθεση και κατέλαβε το Μπιμπάις, οι κάτοικοι σφαγιάστηκαν ή σκλαβώθηκαν. Ο Αμαλρίκ βάδισε στο Κάιρο και ο Σάουερ του πρόσφερε 2.000.000 κομμάτια χρυσού για να κλείσει ειρήνη, ο Νουραντίν έστειλε τον Σιρκούχ και ο Αμαλρίκ οπισθοχώρησε.

Τον Ιανουάριο του 1169 ο Σιρκούχ δολοφόνησε τον Σάουερ και έγινε βεζίρης αλλά πέθανε τον Μάρτιο και τον διαδέχθηκε ο ανιψιός του Σαλαντίν, ο Αμωρί έστειλε τον αρχιεπίσκοπο της Τύρου Φρειδερίκο ντε λα Ρος να ζητήσει βοήθεια αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Την ίδια χρονιά αργότερα έφτασε ένας Βυζαντινός στόλος και ο Αμαλρίκ ξεκίνησε επίθεση στην [[Δαμιέτη]] από ξηρά και θάλασσα. Η πολιορκία κράτησε πολύ καιρό μέχρι που η πείνα θέρισε τον στρατό και ανάγκασε τους συμμάχους να οπισθοχωρήσουν, οι Βυζαντινοί και οι Σταυροφόροι κατηγόρησαν ο ένας τον άλλον για την αποτυχία, ο Αμωρί επέστρεψε στα Ιεροσόλυμα. Η Ιερουσαλήμ ήταν από τότε περιστοιχισμένη από εχθρούς, ο Σαλαντίν επιτέθηκε στο βασίλειο της Ιερουσαλήμ και κατέλαβε την [[Εϊλάτ]] διακόπτοντας την σύνδεση με την [[Ερυθρά Θάλασσα]]. Ο Σαλαντίν, βεζίρης της Αιγύπτου ανακηρύχθηκε σε σουλτάνο με τον θάνατο του τελευταίου Φατιμίδη χαλίφη (1171). Η άνοδος του Σαλαντίν ήταν μια απρόσμενη εξέλιξη για τον Αμωρί την ίδια εποχή που ήθελε να κάνει τον Νουραντίν υποτελή του. Ο Αμαλρίκ έστειλε δεύτερη φορά πολλούς απεσταλμένους στην Κωνσταντινούπολη και σε όλους τους βασιλικούς οίκους της Ευρώπης για βοήθεια αλλά πάλι χωρίς αποτέλεσμα. Τα επόμενα χρόνια το βασίλειο του απειλήθηκε όχι μονάχα από τον Σαλαντίν και τον Νουραντίν αλλά και από τους [[Ασασίνοι|Ασασίνους,]] σε ένα επεισόδιο οι Ναΐτες θανάτωσαν Ασασίνους απεσταλμένους με αποτέλεσμα να ξεσπάσει ένταση ανάμεσα στον Αμωρί και τους Ναΐτες.

Ο ΝουραντίνΑμωρί Α΄ πέθανε (1174) αμέσως μετά την επιστροφή του από την πολιορκία του Μπανιάς (1174), στον δρόμο προσβλήθηκε από δυσεντερία που γιατρεύτηκε προσωρινά αλλά όταν έφτασε στην Ιερουσαλήμ μετατράπηκε σε πυρετό. Ο Γουλιέλμος της Τύρου σημειώνει ''"επειδή υπέφερε πολλές μέρες από πυρετό κατόπιν κάλεσε του Έλληνες και Σύριους γιατρούς, τους έκανε επίπληξη επειδή δεν του έδωσαν κάποιο δραστικό φάρμακο"''. Οι Λατίνοι γιατροί απέτυχαν επίσης να τον γιατρέψουν και πέθανε (11 Ιουλίου 1174).

Η δεύτερη σύζυγος του Μαρία Κομνηνή έκανε δυο κόρες : την Ισαβέλλα (1172) που έγινε αργότερα βασίλισσα και παντρεύτηκε τέσσερις φορές και μια υστερότοκη κόρη, στο νεκροκρέβατο παραχώρησε το Νάμπλους στην Μαρία και την Ισαβέλλα που αποσύρθηκαν εκεί. Ο λεπρός γιος του Βαλδουίνος Δ΄ τον διαδέχθηκε στον θρόνο και μετέφερε την μητέρα του Αγνή του Κουρτεναί με τον τέταρτο σύζυγο της στην αυλή.

Ο Γουλιέλμος της Τύρου που ήταν καλός φίλος του Αμωρί τον περιγράφει αναλυτικά : ''"είχε ένα ελάττωμα στην ομιλία του αλλά όχι σε βαθμό ναδεν του δημιουργείδημιουργουσε πρόβλημα, ήταν καλύτερος στις συμβουλές παρά στην ομιλία"''. Ο Αμωρί όπως και ο αδελφός του Βαλδουίνος Γ΄ ήταν περισσότερο Ακαδημαικός παρά πολεμιστής, σπούδασε νόμους και γλώσσες ''"ήταν πολύ καλοςκαλός στο εθιμικό δίκαιο με το οποίο κυβερνούσε το βασίλειο"''. Είχε μια έντονη περιέργεια και πολλές μεταφυσικές αγωνίες, ο Γουλιέλμος της Τύρου έμεινε έκπληκτος όταν σε μια αρρώστια του αναρωτήθηκε για το αν ισχύουν οι θεωρίες για την ανάσταση του σώματος.<ref>Barker 1911, p. 779.</ref> Η κύρια ασχολία του ήταν το διάβασμα και ευχαριστιόταν να ακούει πολλές ώρες τον Γουλιέλμο να του διαβάζει ιστορίες από το βιβλίο του, δεν του άρεσαν τα παιχνίδια και τα θεάματα αλλά αγαπούσε το κηνύγικυνήγι. Εμπιστευόταν τους αξιωματούχους του, υπήρχαν πολλοί ανάμεσα στον πληθυσμό που τον χλεύαζαν αλλά ο Αμωρί δεν ανέλαβε δράση εναντίον τους.

Ο Γουλιέλμος της Τύρου καταλήγει : ''"Ήταν ένας άνθρωπος με μεγάλη σοφία ικανός να κυβερνήσει και ο τελευταίος από τους πραγματικούς βασιλείς των Ιεροσολύμων, όταν πέθανε το βασίλειο έπεσε σε κατάρρευσηκατέρρευσε. Ο αυτοκράτορας Μανουήλ πέθανε και αυτός την επόμενη χρονιά με αποτέλεσμα ο Σαλαντίν να γίνει κύριος της περιοχής"''.

*μία κόρη (γεννήθηκε και πέθανε 1171)