Παιδομάζωμα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Αρκάς (συζήτηση | συνεισφορές) μ διόρθωση error ID: 80 με τη χρήση AWB |
|||
Γραμμή 1:
[[Αρχείο:Bloodtax.jpg|thumb|250px|Οθωμανική γκραβούρα που απεικονίζει την πρακτική του παιδομαζώματος]]
Το '''παιδομάζομα''' ([[Τουρκική γλώσσα|τουρκικά]]: ''devşirme'', ''ντεβσιρμέ'') ήταν [[οθωμανική αυτοκρατορία|οθωμανική]] πρακτική απαγωγής νέων αγοριών, κυρίως χριστιανών των Βαλκανίων, με σκοπό την ανατροφή τους ως στρατιωτών ή τη στελέχωση υπηρεσιών του [[σουλτάνος|σουλτάνου]]. Λεγόταν και «παιδολόγι» ή «γενιτσαριά».<ref>Δημητράκος Β. Δημήτριος, Νέον ορθογραφικόν και ερμηνευτικόν λεξικόν, 1970: «''Παιδομάζωμα, Η επί τουρκοκρατίας αρπαγή μικρών χριστιανοπαίδων. Παιδολόγι''».</ref> Ήταν κεντρικά οργανωμένη διαδικασία και εμπνευστής του υπήρξε ο [[Τσανταρλή Καρά Χαλίλ Χαϊρεντίν Πασάς|Καρά Χαλίλ Πασάς]], [[Μεγάλος Βεζίρης|μεγάλος βεζίρης]] επί [[Σουλτάνος|σουλτάνου]] [[Μουράτ Α΄]] (βασ. [[1359]]-[[1389]]).
Ο όρος συναντάται για πρώτη φορά σε έντυπο το 1675, στο βιβλίο "''Ιστορίαι παλαιαί ... της περιφήμου πόλεως Αθήνης''" του ιερέα Γεωργίου Κονταρή από τα Σέρβια. Χρησιμοποιείται επίσης (ως "παιδιομάζωμα") το 1677 από τον Νεκτάριο Ιεροσολύμων τον Κρήτα.<ref>[https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/eranistis/article/view/1401/1413 Δ.Γ. Αποστολόπουλος, "Νέοι Έλληνες". Ο νεολογισμός και τα συνδηλούμενά του στα 1675, ''Ο Ερανιστής'', 25 (2005), σ. 98 υποσημ. 35]</ref>
Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ο όρος ''παιδομάζωμα'' χρησιμοποιήθηκε από μερίδα των Μέσων Ενημέρωσης, της συντηρητικής βιβλιογραφίας, της πολιτικής και της Δημόσιας Διοίκησης<ref>[http://www.tovima.gr/world/article/?aid=295772 ''Τα παιδιά του Εμφυλίου «Παιδομάζωμα», μια φρικτή λέξη από την περίοδο του οθωμανικού ζυγού έμελλε να στοιχειώσει ξανά, με χειρότερους όρους, την Ιστορία μας'', Το Βήμα, 25/10/2009.] "''Ούτε έναν, ούτε δύο ή δέκα, αλλά 85 φακέλους μόνο της Κεντρικής Υπηρεσίας- περιόδου 1948- 1952- εντόπισε με τη χρήση της λέξης-«κλειδί» «παιδομάζωμα» το πρόγραμμα ηλεκτρονικής διαχείρισης αρχείων που εφαρμόζει το ΥΠΕΞ.''"</ref> στην Ελλάδα για να χαρακτηρίσει τη [[Αποστολή παιδιών στις Λαϊκές Δημοκρατίες από τον ΔΣΕ]].
== Απαρχές ==
Κατά τον Απ. Βακαλόπουλο το παιδομάζωμα άρχισε να εφαρμόζεται συστηματικά λίγο πριν το 1430 επί [[Μουράτ Β΄]] ενώ νωρίτερα ίσως εφαρμοζόταν σποραδικά.<ref>Βακαλόπουλος Απόστολος, Προβλήματα της ιστορίας του παιδομαζώματος, «Ελληνικά», τομ. 13 (1954), σ. 281.</ref> Η πρωιμότερη μνεία παιδομαζώματος σε ελληνική πηγή ανάγεται στο 1395. Τότε στη Θεσσαλονίκη διατάχθηκε στρατολόγηση παιδιών από τον Βαγιαζίτ Α΄. Η μαρτυρία είναι μια παρηγορητική ομιλία του τότε αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης Ισιδώρου προς τους γονείς των παιδιών με τίτλο «Ομιλία περί της αρπαγής των παίδων κατά το του αμηρά επίταγμα και περί της μελλούσης κρίσεως». Έγινε την Κυριακή των Νηστειών, 28 Φεβρουαρίου 1395. Στην ομιλία γίνεται λόγος για αναγκαστικό εξισλαμισμό των παιδιών, για τη σκληρή εκπαίδευσή τους και την εκγύμνασή τους στη χρήση σκυλιών και γερακιών.<ref>Παπαδόπουλος Στέφανος Ι., ''Μνεία παιδομαζώματος στη Θεσσαλονίκη κατά την πρώτη κατοχή της πόλης από τους Τούρκους'', Χριστιανική Θεσσαλονίκη ... (11ος-15ος μ.Χ.), Θεσσαλονίκη 1992, σ. 71-77.</ref>
Το παιδομάζωμα εφαρμόστηκε όταν έγινε αντιληπτό ότι το οθωμανικό κράτος δεν μπορούσε να στηριχθεί μόνο στον πληθυσμό των τουρκομάνων μωαμεθανών οι οποίοι ήταν και ολιγάριθμοι και απείθαρχοι. Έτσι επιδιώχθηκε η δημιουργία στρατού από εξισλαμισμένους χριστιανούς ώστε και να κατορθωθεί η τήρηση της πειθαρχίας αλλά και μέσω των πλεονεκτημάτων που προσφέρονταν να προσελκυσθούν και άλλοι χριστιανοί στον ισλαμισμό.<ref>Κ.Θ. Δημαράς, «Κωνσταντίνος Παπαρηγόπουλος, προλεγόμενα», Αθήνα, 1970, σ. 171. Αναφέρεται στο Μεταλληνός Δ. Γεώργιος, «Τουρκοκρατία», εκδόσεις «Ακρίτας», έκδ. 6η, 2005, σ. 194, 195.</ref
Στρατολογούνταν νεαρά αγόρια από [[χριστιανισμός|χριστιανικές]] οικογένειες του οθωμανικού κράτους, τα οποία εξισλαμίζονταν και εκπαιδεύονταν ώστε να στελεχώσουν διάφορες κρατικές υπηρεσίες. Η πλειονότητα προοριζόταν για τα τάγματα του καπίκουλου, ειδικότερα τους [[γενίτσαροι|γενίτσαρους]], ενώ άλλοι κατέληγαν να υπηρετούν στο παλάτι του σουλτάνου. Αναφέρεται και ως «φόρος αίματος» σε αντιπαραβολή με τον [[χαράτσι|κεφαλικό φόρο]].
Γραμμή 26 ⟶ 25 :
O Τούρκος περιηγητής [[Εβλιγιά Τσελεμπί]] (17ος αι.) περιγράφει το παιδομάζωμα στην πόλη Στάροβα (σήμερα στην Αλβανία):
:''Σύμφωνα με τον Νόμο του Σουλεϊμάν Χαν έρχεται στην πόλη αυτή από το γενιτσαρικό σώμα ένας τσορμπατζή-αγάς του παιδομαζώματος (corbaci degsime agasi) για το ιδιαίτερο παλάτι του μεγαλειότατου σουλτάνου. Από εδώ μαζεύει εκατοντάδες διαλεχτά παιδιά Βουλγάρων και Ελλήνων, βάζει στα κεφάλια τους κόκκινα κωνικά σκουφιά και στις πλάτες τους κόκκινους μανδύες από αμπά και οδηγεί τα αγόρια του παιδομαζώματος στην πρωτεύουσα. Είναι υπερβολικά αξιαγάπητα.
:Όσα είναι από ευγενική γενιά τα κάνουν ιδιαίτερους υπηρέτες του σουλτάνου. Ακόμη τους νέους τους δίνουν στο σώμα των μποσταντζήδων και στο σώμα των γενιτσάρων. Αυτούς πάλι που δεν έχουν παράστημα τους δίνουν στα σώματα των πυροβολητών και των οπλοποιών. Από τα παιδιά του παιδομαζώματος όμως των άλλων καζάδων δίνουν σε κάθε σώμα και στους μεγάλους προύχοντες με κατάλογο. Αφού αποκτήσουν γνώσεις, αρετές και δεξιότητες, περνούν στο μισθό των δοκίμων. Από εκεί προάγονται στο στρατόπεδο των γενιτσάρων και από εκεί στο στρατόπεδο των σπαχήδων. Με θέλημα του Θεού πολλοί από αυτούς έχουν γίνει μεγάλοι βεζίρηδες, μουφτήδες και μολάδες.''
Γραμμή 32 ⟶ 31 :
:''Στην πόλη ακόμη αυτή [τη Βέροια] υπάρχει ένα αρχαίο θέαμα, που είναι παρόμοιο με αυτό που συμβαίνει στην πόλη των Βοδενών. Όταν στην πόλη αυτή οι άπιστοι έχουν την κακόφημη γιορτή τους, δηλαδή όταν είναι οι μέρες των κόκκινων αυγών, επειδή τα Βοδενά και η πόλη αυτή, η Βέροια, κατακτήθηκαν τις ημέρες των κόκκινων αυγών, την ημέρα εκείνη όλοι οι άπιστοι θα κλειδωθούν στα σπίτια τους, θα ντυθούν και θα οπλιστούν και δεν θα βγουν έξω από τα καταραμένα σπίτια τους. Όλοι οι μουσουλμάνοι τις ημέρες εκείνες των κόκκινων αυγών ντύνονται και ζώνονται τα άρματα σαν να είναι μεγάλη γιορτή και σαν να είναι το Κουρμπάν Μπαϊράμι. Όλοι οι μαχητές γαζήδες, κατάφορτοι με πολεμικά άρματα, εκείνη την ημέρα, ώσπου να φτάση το βράδυ, ρίχνουν κανονιές και τουφεκιές και φωνάζοντας την πολεμική κραυγή των μουσουλμάνων «Αλλάχ, Αλλάχ», συγκεντρωμένοι σε ομάδες γυρνούν και ψάχνουν να βρουν τους άπιστους που βγαίνουν έξω, τα όμορφα άπιστα αγόρια και τα κορίτσια των απίστων. Αν ως το βράδυ βρουν έξω έναν άπιστο, αμέσως τον περιτέμνουν και τον τιμούν κάνοντάς τον μουσουλμάνο.''
Στα μπεράτια διορισμού πατριαρχών και μητροπολιτών προβλεπόταν ότι κανείς χριστιανός δεν μπορούσε να εξισλαμισθεί αν δεν το ήθελε. Ωστόσο αυτά δεν λαμβάνονταν υπόψη από τους Τούρκους τοπικούς διοικητές.<ref>Ιωάννης Ε. Αναστασίου, Οι Νεομάρτυρες της Θεσσαλονίκης, ''Η Θεσσαλονίκη'', 1 (1985), Έκδοση Δήμου Θεσσαλονίκης, Κέντρου Ιστορίας Θεσσαλονίκης, σ.485-487. Για τα αποσπάσματα από τον Τσελεμπί παραπέμπει στο Β.Δημητριάδη, "Η Κεντρική και Δυτική Μακεδονία κατά τον Εβλιγιά Τσελεμπή", Θεσσαλονίκη, 1973, σ. 258, 312.
== Κατάργηση ==
Πρώτος επιχείρησε να το καταργήσει ο σουλτάνος [[Οσμάν Β΄]] το 1622 και στη συνέχεια ο [[Μουράτ Δ΄]] το ανέστειλε. Αν και ουσιαστικά εξαλείφθηκε από τα μέσα του 17ου αιώνα, απόπειρες παιδομαζώματος καταγράφονται μέχρι τις αρχές του 18ου.<ref>Quataert, Donald. ''The Ottoman Empire,
1700–1922'', Cambridge University Press, New York 2005, σ.99</ref> Το τελευταίο καταγεγραμμένο παιδομάζωμα είναι αυτό που επιχειρήθηκε στη [[Νάουσα]] το [[1705]],<ref name="brill"/> το οποίο έγινε και αιτία εξέγερσης των Ναουσαίων. Τότε ο σουλτάνος Αχμέτ Γ΄ είχε διατάξει «τάχιστα περισυλλογή και αποστολή νέων γενιτσάραων» και για την περιφέρεια της Νάουσας υπήρχε η εντολή για επιλογή 50 νέων «κατά το κρατούν παλαιόν έθιμον». Οι Ναουσαίοι εξεγέρθηκαν υπό τον [[Αρματολοί|αρματολό]] [[Ζήσης Καραδήμος|Ζήση Καραδήμο]] και τους δύο γιούς του Βασίλη και Δημήτρη και σκότωσαν τον σελιχτάρη (τον υπεύθυνο του παιδομαζώματος) και τους δύο συνοδούς του. Σχημάτισαν σώμα από 100 και πλέον άνδρες και άρχισαν να ληστεύουν και να σκοτώνουν τους μουσουλμάνους στην ύπαιθρο των καζάδων Βέροιας και Νάουσας. Μετά από αυτό, οι Τούρκοι σχημάτισαν ένοπλο σώμα από 1.000 μουσουλμάνους που καταδίωξαν τους επαναστάτες και στα μέσα Ιουνίου τους περικύκλωσαν στα στενά της Αραπίτσας κοντά στη Νάουσα. Στη μάχη που έγινε σκοτώθηκε ο Ζήσης Καραδήμος, ενώ οι γιοί του και άλλοι συνελήφθησαν και σκοτώθηκαν μέσα στη Βέροια. Δεν είναι γνωστό, ωστόσο, αν μετά από αυτό έγινε η στρατολόγηση των 50 νέων.<ref>Βακαλόπουλος Απ. (1954), σ. 292, 293.</ref> Αυτό είναι το τελευταίο γνωστό περιστατικό παιδομαζώματος, ωστόσο σώζεται επίσης βεράτιο του 1150/1738 με το οποίο εξαιρείται ο γιος Χριστιανού υποτελούς από το παιδομάζωμα<ref name="brill"/>.
== Λαϊκή παράδοση ==
Το παιδομάζωμα και ο θρήνος των μητέρων για τα παιδιά τους καταγράφεται σε πολλά δημοτικά τραγούδια:<br />
:Ανάθεμά σε, βασιλιά, και τρις ανάθεμα σε,
:με το κακό οπόκαμες, και το κακό που κάνεις.
:Στέλνεις, δένεις τους γέροντας, τους πρώτους τους παπάδες
:Να μάσης παιδομάζωμα, να κάμης γενιτσάρους.
:Κλαιν' οι γοναιοι τα παιδιά, κ' οι αδελφές τ' αδέλφια,
:Κλαίγω κ' εγώ και καίγομαι και όσο θα ζω θα κλαίγω.
:Πέρσι πήραν τον γιόκα μου, φέτο τον αδελφό μου.<ref>[http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSDIM-F114/520/3382,13623/ Ιστορία του νεότερου και σύγχρονου κόσμου, Βιβλίο Ιστορίας ΣΤ' Δημοτικού, ηλεκτρονική έκδοση. Κεφ. 2, Οι συνθήκες ζωής των υποδούλων.]</ref>
▲::Μωρή Δεροπολίτισσα, μωρή καϋμένη.<br />
▲::Αυτού που πας στην εκκλησιά,ζηλεμένη […]<br />
▲::Για μας μετάνοια κάνε μια:<br />
▲::Να μη μας πάρει η Τουρκιά,<br />
▲::Μη μας γράψουν στη γενιτσαριά.<br />
▲::Και μας παν εις τον κισλά.<br />
▲::Ωσάν τ' αρνιά την Πασχαλιά.<br />
Σημ.: «Κισλάς» ήταν ο «[[κισλάρ αγάς]]» που είχε την αρμοδιότητα της απαγωγής παιδιών για το παιδομάζωμα και γυναικών για τα χαρέμια.<ref>[http://www.paron.gr/v3/new.php?id=65543&colid=37&catid=26&dt=2011-03-27%200:0:0&page=2&mode=1&page=3&mode=1&page=4&mode=1&page=1&mode=1&page=2&mode=1 Χριστόδουλος, Αρχιεπίσκοπος Αθηνών, ομιλία, δημοσιευμένη στην εφημερίδα "Το Παρόν", ηλεκτρον. έκδ. , 27/03/2011, σ. 2.]</ref>
Γραμμή 62 ⟶ 59 :
== Παραπομπές ==
<references />
==Βιβλιογραφία==
*[[Βασιλική
[[Κατηγορία:Οθωμανικός στρατός]]
| |||