|
ΠΓΔΜ λέγεται και όχι Βόρεια Μακεδονία
== Ονομασία ==
{| class="wikitable"
|-
! Ονομασία !! Χρονική Περίοδος (ενδεικτικά για τα έργα στις οποίες βρίσκεται το όνομα)
|-
| [[Ηράκλεια Λυγκηστίς]] || Το όνομα αφορά την πόλη που υπήρχε στο διάστημα 4ος αιώνας π.Χ. - 6ος αιώνας μ.Χ., αλλά το χρησιμοποιούσαν (όχι συχνά) και αργότερα στο Βυζάντιο, για τη Μπίτολα
|-
| [[Πελαγονία]] || από τους Βυζαντινούς, οι οποίοι ανέφεραν την πόλη με το όνομα της επαρχίας
|-
| Butella (Μπούτελλα) || 1170-1184 (ημ/νία συγγραφής του έργου του Γουλιέλμου της Τύρου)
|-
| Τόλι-Μοναστίρ (Μοναστήρι) || 1834, 1875-89, 1888, 1902-1910, 1913-1936
|-
| Τόλι-Μαναστίρ (Μοναστήρι) ||
|-
| Τόλι-Μεναστίρ (Μοναστήρι) || 1846, 1864
|-
| Μοναστήρι ή Βιτώλια || 1902-1910, 1906
|-
| Μοναστήρι ή Βιτώλια || 1863, 1868, 1871, 1891, 1897, 1903
|-
| Μοναστήρι || 1906
|-
| Μοναστήρι || μέχρι σήμερα (Ελλάδα)
|-
| Βίτολα || 2012
|-
| Μπίτολα ή Μοναστήρι || 1100-σήμερα
|}
Η πόλη αναφέρεται με ένα μεγάλο αριθμό ονομάτων. Αρχικά αναφερόταν με το όνομα της αρχαιότερης γειτονικής πόλης [[Ηράκλεια Λυγκηστίς]]. Σε επιγραφή που βρέθηκε, η οποία αναφέρεται στο μεσαιωνικό φρούριο της πόλης, το οποίο χτίστηκε το [[1015]], αναγράφεται με [[κυριλλικό αλφάβητο]] η ονομασία «Битола» (Μπίτολα){{Εκκρεμεί παραπομπή|σχόλιο=05/04/2017}}. Επίσης ως Μπίτολα αναφέρεται σε χρυσόβουλλο του αυτοκράτορα [[Βασίλειος Β'|Βασιλείου Β']] το οποίο χρονολογείται από το [[1019]]/[[1020]].<ref name="Balcanoslavica"/> Αργότερα αναφερόταν και ως «Βουτέλιον» ή «Βιτώλια», εξ ου και τα ονόματα «Μπούτελα» (από τον [[Ουίλιαμ της Τύρου]])<ref name="Guill">[http://www.crusades-encyclopedia.com/incipitlibervigesimus.html Guillelmus Tyrensis], Historia rerum gestarum in partibus transmarinis (κείμενο από Patrologia Latina, vol. 201. J. P. Migne, ed. Parisiis: excudebat Migne, 1855) [p. 0783A] «redeunti domino imperatori, post multiplices viarum labores, in provincia Pelagonia, in civitate quae vulgo dicitur «Butella», occurrimus, juxta illam antiquam et domini felicissimi et invictissimi et prudentis Augusti patriam, domini Justiniani civitatem, videlicet Justiniam primam, »</ref> και «Μπούτιλι» (από τον Άραβα γεωγράφο [[Μοχάμεντ αλ-Ιντρισί|αλ-Ιντρισί]]). Οι Βυζαντινοί την ανέφεραν και ως «Πελαγονία» (δηλαδή με το όνομα της περιοχής).<ref name="Hunyadi">[http://books.google.gr/books?id=1m4fbJyQ4pkC&lpg=PA197&ots=YTSNdz0tKr&dq=Butella%20Pelagonia&pg=PA197#v=onepage&q=Butella%20Pelagonia&f=false The Crusades and the Military Orders: Expanding the Frontiers of Medieval Latin Christianity], Zsolt Hunyadi, József Laszlovszky, Central European University Press, 2001, Crusaders in the Central Balkans, Ljubinka Dzidrova, p. 197, «Bitola-Butella, synonymous with the town of Pelagonia»</ref><ref name="tafel">[http://books.google.gr/books?id=PgAjfHNpKPQC&lpg=PA263&ots=ikL12w3edc&dq=Butella%20Pelagonia&pg=PA263#v=onepage&q=Butella%20Pelagonia&f=false Urkunden zur älteren Handels- und Staatsgeschichte der Republik Venedig: Vol 1814-1205, Mit besonderer Beziehung auf Byzanz und die Levante vom neunten bis zum ausgang des fünfzehnten Jahrhunderts], G. L. F. Tafel, G. M. Thomas, Cambridge University Press, 2012 (originally printed 1856), ISBN 978-1-108-04366-3, σελ. 263 «Pelagonia», veterum «Heraclia Lynci», Byzantinis «Pelagonia», Bulgaris «Butel», hodiernis «Bitolia», «Toli-Monastir», Bulgaricum urbis nomen habet Cedrenus, ed. Bonn. T. 2, pag. 460</ref>
Κατά την Τουρκοκρατία, το όνομα της πόλης ήταν «Μοναστήρι» ή «Μαναστίρ»<ref name="προφορά-Manastır" group="σημ.">[[τουρκικά|τουρκ.]] Manastır, [[περσοαραβική γραφή|οθ. τουρκ. γραφή]] مناستر : Το γράμμα ''ı'' προφέρεται /ɯ/ στα [[τουρκικά]] («Μαναστ<sub>/ɯ/</sub>-ρ»).</ref> για την πόλη (Manastır, [[περσοαραβική γραφή|οθ. τουρκ. γραφή]] مناستر), όπως και στα [[αλβανική γλώσσα|αλβανικά]] ονομασία «Μαναστίρι». Κοινό ήταν και ένα όνομα με τις δυο ονομασίες μαζί (την σλαβική και την ελληνική): Τόλι-Μοναστίρ (Toli - Monastir)<ref>[http://www.libraryindex.com/encyclopedia/pages/cpxl6gz7l5/monastir-bitolia-toli-feet.html Monastir, Bitolia, or Toli Monastir, 9th Edition of Encyclopedia Britannica, Volume 16 (1875-89)]</ref>
<ref>[http://www.peter-hug.ch/lexikon/Toli-Monastir Toli-Monastir], λήμμα στο e-lexicon (ηλεκτρονική έκδοση του Γερμανικού Meyers Konversations-Lexikon, 1888) ([[:Αρχείο:Meyers b15 s0742.jpg|Τόμος 15 σελ 742]])</ref>
<ref>[http://www.christusrex.org/www1/ofm/pilgr/bord/10Bord09Heraclea.html The Anonymous Pilgrim of Bordeaux (333 a.d.)], ([[Itinerarium Burdigalense]]) The Text: 9. From Heraclea to Valona «City of Heraclea (Heraclea Lyncestis, Toli Monastir)»</ref><ref>[http://books.google.gr/books?id=9JQ3AAAAIAAJ&lpg=PA1178&ots=6VjuROJ3Js&dq=Toli%20Monastir&pg=PA1178#v=onepage&q=Toli%20Monastir&f=false E.J. Brill's First Encyclopaedia of Islam, 1913-1936], M. Th Houtsma, σελ. 1178</ref><ref>[http://books.google.gr/books?id=v0JDAAAAcAAJ&lpg=PA102&ots=fkYF28EnMY&dq=Toli%20Monastir&pg=PA102#v=onepage&q=Toli%20Monastir&f=false The Resources and Statistics of Nations: exhibiting the geographical position and natural resources, the area and population, the political statistics ... of all countries, Τόμος 2, John MacGregor], Εκδ. A. H. Baily, 1834, Κεφάλαιο Ottoman Empire, σελ 102 «Toli-Monastir population 15.000»</ref><ref>[http://books.google.gr/books?id=-a8WAAAAQAAJ&dq=Toli-Monastir&hl=el&pg=PA73#v=onepage&q=Toli-Monastir&f=false Travels in the Slavonic Provinces of Turkey-in-Europe], Georgina Mary Muir Mackenzie, Adeline Paulina Irby - Bell and Daldy, 1867, Σελίδα 73 «Besides its Greek name, Monastir has a Slavic one, ie, Bitolia (from an older form, Butel), while the Turks uniting both, call the town Toli Monastir.»</ref><ref>[http://www.kalamus.com.mk/pdf_spisanija/patrimonium_3/024%20-%2003%20Spisanie%202010%20Robert%20Mihajlovski%2001%20ok.pdf The 16th-century Mosques of Bitola/Toli Manastir], Robert Mihajlovsk, УДК. 726.71(497.774), 13th Internationa'l Congress of Turkish Art, σελ. 351-364</ref> ή Τόλι-Μεναστίρ (Toli-Menastir).<ref>[http://books.google.gr/books?id=A2UMAAAAYAAJ&dq=Toli-Monastir&hl=el&pg=PA528#v=onepage&q=Toli-Monastir&f=false Chambers's encyclopaedia: a dictionary of universal knowledge for the people Vol VI], J.B. Lippincott & Co, 1864, λήμμα Monastir, σελ. 528</ref><ref>[http://books.google.gr/books?id=K8-QSfcZ_ZQC&dq=Toli-Menastir&hl=el&pg=PA231#v=onepage&q=Toli-Menastir&f=false Geographisch-statistisches Handwörterbuch über alle Theile der Erde: Mit bes. Berücks. d. Stieler'schen Hand-Atlasses. Nach d. besten Hilfsmitteln bearb], Johann Heinrich Möeller, Εκδ. J. Perthes, 1846, σελ. 231</ref> Το [[βλάχικη γλώσσα|αρωμανικό]] όνομα «Μπίτουλι» προέρχεται επίσης από το σλαβικό όνομα. Οι σύγχρονες σλαβικές παραλλαγές του ονόματος περιλαμβάνουν το [[βουλγαρική γλώσσα|βουλγαρικό]] «Μπίτολια» (Битоля), το [[σερβική γλώσσα|σερβικό]] «Βίτολ(ι)» (Битољ, με [[λατινικό αλφάβητο|λατ. αλφ.]] Bitolj) και το [[σλαβομακεδονική γλώσσα|σλαβομακεδονικό]] «Μπίτολα» (Битола).
Το [[Ελληνική γλώσσα|ελληνικό]] όνομα της πόλης, το οποίο συνεχίζει να είναι διαδεδομένο και στη σύγχρονη εποχή, είναι Μοναστήρι. Από την ελληνική ονομασία προέρχεται και η [[τουρκική γλώσσα|τουρκική]] λέξη.
Σύμφωνα με τη Βουλγαρική Ακαδημία Επιστημών, οι περισσότερες αναλύσεις γύρω από την ετυμολογία του ονόματος Μπίτολα είναι ασαφείς και συνήθως καταλήγουν σε χαλαρές μεταφράσεις με βάση την ονομασία στα Ελληνικά, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη ορισμένα γεωγραφικά χαρακτηριστικά και την παρουσία [[Φρύγες|φρυγικών φυλών]] στην περιοχή κατά την αρχαιότητα.<ref name="ΒουλγαρικήΑκαδημίαΕπιστημών"/> Κατά τον [[Άντριαν Ρουμ]], η ονομασία Μπίτολα προέρχεται από την λέξη της [[αρχαία εκκλησιαστική σλαβονική γλώσσα|αρχαίας εκκλησιαστικής σλαβονικής γλώσσας]] «Όμπιτελ» (μοναστήρι), καθώς η πόλη ήταν γνωστή για το μοναστήρι της. Όταν το νόημα της λέξης δεν γινόταν πλέον αντιληπτό, έχασε το πρόθεμα «o».<ref name="ARoom"/>
== Γεωγραφία ==
|
