Σύνοδος της Φλωρεντίας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Η αντιπροσωπεία αποτελείτο συνολικά από σχεδόν 700 άτομα, που εκπροσωπούσαν ολόκληρη την ελληνική διανόηση της εποχής. Οι εργασίες της Συνόδου άρχισαν στις 9 Απριλίου 1438 στον καθεδρικό ναό του Αγίου Γεωργίου της Φερράρας. Η σύνοδος αποφάσισε να συνέρχονται τρεις φορές την εβδομάδα στον ναό του Αγίου Ανδρέα της Φερράρας. Από ελληνικής πλευράς λάμβαναν μέρος οι Μητροπολίτες Εφέσου, Μονεμβασίας, Νίκαιας, Αγχιάλου, ο μέγας χαρτοφύλακας, ο μέγας εκκλησιάρχης, ο ηγούμενος της Μονής Παντοκράτορα, ο ηγούμενος της Μονής Καλέως και ο ιερομόναχος Μωυσής. Από τη μεριά των Λατίνων υπήρχαν δυο καρδινάλιοι, δύο μητροπολίτες, δύο επίσκοποι και 4 κληρικοί.Οι πρώτες συνεδριάσεις κράτησαν μέχρι τις 17 Ιουλίου του 1431438. Συζητήθηκαν όλες οι διαφορές που είχαν προκύψει από το Σχίσμα του 1054, όπως ο γάμος των κληρικών, το καθαρτήριο των ψυχών και κυρίως η προέλευση του Αγίου Πνεύματος (filioque), το δυσκολότερο σημείο των συνομιλιών.

Τον Ιανουάριο του 1439 η σύνοδος μεταφέρθηκε στην [[Φλωρεντία]] λόγω της πανώλης που ξέσπασε στην [[Φερράρα]] αλλά και λόγω της προθυμίας του Κὀζιμο των Μεδίκων να χρηματοδοτήσει τις εργασίες της. Για το θέμα του filioque η διαφωνία συνεχιζόταν τόσο μεταξύ ορθοδόξων και καθολικών, όσο και μεταξύ του αυτοκράτορα και του [[Μάρκος ο Ευγενικός|Mάρκου Ευγενικού]], Μητροπολίτη Εφέσου, κυρίως. Οι ορθόδοξοι τελικά υποχώρησαν και συμφώνησαν στην χρησιμοποίηση της φράσης ''«εκπόρευσηεκ του Πατρός δια του Υιού εκπορευόμενον»'' κάτι που οι Λατίνοι που εξελάμβαναν ως «εκπόρευση εκ του Υιού». Συμφώνησαν επίσης και στα πρωτεία του Πάπα έναντι όλων των ορθόδοξων πατριαρχών της Ανατολής. Έτσι Ιούλιοστις 6 Ιουλίου του 1439 σε επίσημη λειτουργία στον καθεδρικό ναό της Φλωρεντίας Σάντα Μαρία ντελ Φιόρε διαβάσθηκαν από ελληνικής πλευράς από τον Μητροπολίτη Νικαίας [[Βασίλειος Βησσαρίων|Βησσαρίωνα]], '''οι Όροι της Ένωσης.'''<ref>Ιωάννη Α. Μελισσείδη, «Συνοπτική Ιστορία των Γεγονότων στην Κωνσταντινούπολη κατά την περίοδο 1440-1453», σελ.105-119 κ.ά., εκδ.5η επηυξ. Αθήνα 2004, (Εάλω η Πόλις, Γεωργίου Φραντζή, Εκδ.Βεργίνα), ISBN 9607171918</ref> Το κείμενο έφερε τις υπογραφές των πάντων εκτός από του [[Πατριάρχης Ιωσήφ Β΄|πατριάρχη Ιωσήφ Β΄]] που είχε στο μεταξύ πεθάνει και, του Μάρκου Ευγενικού που αρνήθηκε να υπογράψει και του [[Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων|Γεώργιου Πλήθωνα Γεμιστού]]. Επίσης δεν υπέγραψαν ο επίσκοπος Ιβηρίας και ο [[Ιωάννης Ευγενικός]] –αδελφός του Μάρκου- διάκονος και νομοφύλακας της μεγάλης εκκλησίας, ο Λακεδαίμονος και ο Σταυρουπόλεως Ησαΐας που έφυγε πριν τη λήξη για να μην υπογράψει.: '''«μόνος εφάνη και πρώτον και μέσον καν τω τελεί μάχαιρα μεν δίστομος κατά των επί τω ευγενεί σπόρω των ιερών της Εκκλησίας δογμάτων νόθων και μοχθηρών ζιζανίων»''', όπως γράφει για τον Μάρκο Ευγενικό ο αδερφός του Ιωάννης Ευγενικός, στη βιογραφία του. Οι ορθόδοξοι αποδέχθηκαν το ρωμαϊκόκαθολικό δόγμα ότι το Άγιο Πνεύμα εκπορευόταν από τον Θεό Υιό όσο και από τον Θεό Πατέρα και αναγνώριζαν επίσης το πρωτείο του παπισμού. Σε αντάλλαγμα ο πάπας θα έστελνε δυο πολεμικές τριήρεις και 300 στρατιώτες για την άμυνα της Κωνσταντινούπολης.<ref>ιστορία της ανθρωπότητας από την Unesco, τόμος 13, σελ. 3732</ref>

Οι βυζαντινοί εγκατέλειψαν την Φλωρεντία στις 19 Οκτωβρίου του 1439. Φθάνοντας στην Κωνσταντινούπολη την [[1 Φεβρουαρίου|1η Φεβρουαρίου]] [[1440]] λαός και κλήρος τους αποδοκίμασε έντονα.<ref>Όπως επισημαίνει κι ο Χρίστος Πατρινέλης, «...έχοντας υπ' όψιν την προηγηθείσαν αποτυχίαν της Ενώσεως της Λυών, πάσα απόπειρα προς ένωσιν ήτο καταδικασμένη εκ των προτέρων.Όχι διότι θα ήτο αδύνατος η εξεύρεσις σχήματος τινός δογματικού συμβιβασμού, αλλά διότι πάσα τυχόν ένωσις θα εστερείτο λαϊκόυ ερείσματος.[...] Η Ένωσις της Φλωρεντίας [..] απέτυχε κυρίως διότι προσέκρουσεν εις το λαϊκόν θρησκευτικόν συναίσθημα», Χ.Γ.Πατρινέλης, «Βιβλιοκρισία του βιβλίου του Joseph Gill, ''The Council of Florence'', Cambridge University Press, 1959, στο: Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών, τομ.29 (1959), σελ.499»</ref> Ο [[Βησσαρίων ο Τραπεζούντιος]] που τόλμησε να αναγνώσει την ενωτική διακύρηξη προσθέτωντας στο Πιστεύω τη φράση ''«εκ του Πατρός δια του Υιού εκπορευόμενον»'' αποκλείστηκε απ τη δημόσια ζωή και σύντομα εγκατέλειψε τη βασιλεύουσα για την Ιταλία. Θα ακολουθήσει εμφύλιος διχασμός, οι πάντες θα χωριστούν σε «ενωτικούς» και «ανθενωτικούς»,. Ηγέτης των τελευταίων υπήρξε ο [[Μάρκος ο Ευγενικός]] και μετά το θάνατό του ο [[Γεννάδιος Σχολάριος|Γεώργιος Γεννάδιος Σχολάριος]]. Ο αδελφός του αυτοκράτορα, αρνούμενος την ένωση, θα κάνει με την βοήθεια των Τούρκων πραξικόπημα για να πάρει την εξουσία στα χέρια του. Η Ένωση, τελικά, επισημοποιήθηκε λίγους μήνες πριν την Άλωση, από τον τελευταίο Αυτοκράτορα [[Κωνσταντίνος ΙΑ' Παλαιολόγος|Κωνσταντίνο ΙΑ΄ Παλαιολόγο]], ο οποίος εκ του λόγου αυτού και δεν είχε ορίσει Πατριάρχη. Αμέσως μετά την Άλωση, ο ίδιος ο [[Μωάμεθ]] διόρισε τον υπό αυτοκρατορική δυσμένεια ανθενωτικό πατριάρχη. Για την ακρίβεια επέλεξε σαν νέο Οικουμενικό Πατριάρχη τον ηγέτη των Ανθενωτικών μοναχό Γεννάδιο (τον γνωστό κατά κόσμον Γεώργιο Σχολάριο), που λέγεται ότι ήταν «αιχμάλωτος στην Αδριανούπολη», τον οποίο και εγκαθίδρυσε πολιτικά με τις δέουσες τιμές, όπως ακριβώς έκαναν οι βυζαντινοί Βασιλείς σε ανάλογες περιπτώσεις.<ref>ο Γεννάδιος Σχολάριος παρών στη σύνοδο σαν λαϊκός τότε, υπεραμύνθηκε της ένωσης και άλλαξε άποψη αρκετά αργότερα. Χρήστος Γιανναράς, ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΚΑΙ ΔΥΣΗ ΣΤΗ ΝΕΩΤΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ, εκδ. Δόμος, 1992, σελ.88</ref> Το 1480 σε σύνοδο που θα γίνει στον πατριαρχικό ναό της Παμμακαρίστου στη Κωνσταντινούπολη η σύνοδος της Φλωρεντίας θα κηρυχθεί αντικανονική και οι αποφάσεις της άκυρες.<ref> αρχιμ. Ανδρόνικος Δημητρακόπουλος, «η ιστορία του σχίσματος», εκδ. Τήνος,1996 </ref> Επίσης την Σύνοδο της Φλωρεντίας είχαν αποδοκιμάσει (πριν την Άλωση) και τα πατριαρχεία Αλεξανδρείας, Αντιοχείας και Ιεροσολύμων καθώς και η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρωσίας (μετά την Άλωση) το [[1484]]. Αντίθετα αυτών οι Καθολικοί θεωρούν τη Σύνοδο της Φλωρεντίας ως τη μόνη μετά το σχίσμα [[Οικουμενική Σύνοδος|Οικουμενική Σύνοδο]]. Η Καθολική Εκκλησία αναγνωρίζει σαν «Οικουμενικές» και άλλες μετά το Σχίσμα (1054) αποκλειστικά δικές της Συνόδους.