Ρομά: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Αντικατάσταση της σελίδας με 'ετσι λενε την οικογενεια σου {{Authority control}} Κατηγορία:Πληθυσμιακές ομάδες τ...' Ετικέτες: Αντικατάσταση μεγάλη αφαίρεση άδειασμα Οπτική επεξεργασία |
μ Αναίρεση έκδοσης 7499594 από τον 77.69.23.148 (Συζήτηση) Ετικέτα: Αναίρεση |
||
Γραμμή 1:
{{ανακατεύθυνση|Αθίγγανοι|την χριστιανική αίρεση|Αθίγγανοι (θρησκειολογία)}}
[[Αρχείο:Romani camp in Kosovo, 2003.jpg|thumb|Καταυλισμός Ρομά στο [[Κόσοβο]].]]
Οι '''Ρομά''' (στον ενικό αριθμό '''Ρομ'''), γνωστοί και ως '''Τσιγγάνοι''', '''Ατσίγγανοι''', '''Αθίγγανοι''', '''Κατσίβελοι''', '''Σίντηδες''' ή '''Γύφτοι''', είναι ένας κατά βάση νομαδικός λαός με [[Ινδοί|ινδική]] καταγωγή.
== Ονομασία ==
[[Αρχείο:Spiezer Schilling 749.jpg|thumb|Η πρώτη άφιξη των Ρομά έξω από τη [[Βέρνη]]. Από το Χρονικό Σπίτσερ.]]
Οι Ρομά είναι γνωστοί στις περισσότερες χώρες με λέξεις συγγενείς προς τη λέξη "'''γύφτος'''" ή "'''γιούφτος'''". Οι λέξεις αυτές προέρχονται από τη λέξη "Αιγύπτιος" και η χρήση τους οφείλεται στην πεποίθηση παλαιότερων εποχών ότι οι Ρομά προέρχονται από την [[Αίγυπτος|Αίγυπτο]].<ref name= Soulis>{{Citation |last = Soulis |first = G |year = 1961 |title = The Gypsies in the Byzantine Empire and the Balkans in the Late Middle Ages |series = Dumbarton Oaks Papers |publisher = Trustees for Harvard University |pages = 15, 141–65}}</ref><ref name="White 1999">{{cite journal|url=http://www.isidore-of-seville.com/goudenhoorn/72karin.html|title=Metal-workers, agriculturists, acrobats, military-people and fortune-tellers: Roma (Gypsies) in and around the Byzantine empire|first=Karin|last=White|year=1999|journal=Golden Horn|volume=7|issue=2|accessdate=26 August 2007|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20010320210002/http://www.isidore-of-seville.com/goudenhoorn/72karin.html|archivedate=20 March 2001|df=dmy}}</ref>
Οι Ρομά είναι επίσης γνωστοί και με την ονομασία "αθίγγανοι". Η ονομασία αυτή προέρχεται από μια θρησκευτική ομάδα με το ίδιο όνομα που έδρασε επιτυχώς τον 8ο αιώνα στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και με την οποία οι Ρομά φαίνεται να συνδέθηκαν. Η λέξη "αθίγγανος" σημαίνει τον "ανέγγιχτο" και ετυμολογείται από το στερητικό ''α-'' και το ρήμα ''θιγγάνω'', δηλαδή "αγγίζω". Μια άλλη ερμηνεία αυτής της ετυμολογίας σχετίζεται με την καταγωγή των Ρομά από την Ινδία όπου πιθανολογείται ότι οι Ρομά ανήκαν στην κατώτερη [[Ινδουισμός|ινδουιστική]] [[Κάστα|κάστα]], αύτη των "ανέγγιχτων". Η λέξη "τσιγγάνος" είναι παραφθορά του "αθίγγανος" (μέσω του "ατσίγγανος").<ref name= Soulis>{{Citation |last = Soulis |first = G |year = 1961 |title = The Gypsies in the Byzantine Empire and the Balkans in the Late Middle Ages |series = Dumbarton Oaks Papers |publisher = Trustees for Harvard University |pages = 15, 141–65}}</ref><ref name="White 1999">{{cite journal|url=http://www.isidore-of-seville.com/goudenhoorn/72karin.html|title=Metal-workers, agriculturists, acrobats, military-people and fortune-tellers: Roma (Gypsies) in and around the Byzantine empire|first=Karin|last=White|year=1999|journal=Golden Horn|volume=7|issue=2|accessdate=26 August 2007|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20010320210002/http://www.isidore-of-seville.com/goudenhoorn/72karin.html|archivedate=20 March 2001|df=dmy}}</ref> <ref name= Starr>{{Citation |last = Starr |first = J |year = 1936 |title = An Eastern Christian Sect: the Athinganoi |series = Dumbarton Oaks Papers |publisher = Trustees for Harvard University |pages = 29, 93–106}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.sca.org/ti/articles/2002/issue144/rom.html |title=A Brief History of the Rom|first=Karina |last=Bates|accessdate=2007-08-26 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20070810161445/http://www.sca.org/ti/articles/2002/issue144/rom.html |archivedate = 2007-08-10}}</ref><ref>{{cite journal|url=http://taylorandfrancis.metapress.com/index/9Y2PJM6YAYT1UVHW.pdf |title=Book Reviews|format=PDF|journal=Population Studies|volume= 48|issue= 2|date= July 1994 |pages= 365–72|doi= 10.1080/0032472031000147856}}</ref><ref>{{cite encyclopedia | title=Αθίγγανοι | accessdate=2013-01-02 | author=Γ. Κ. Σκαλιέρης | encyclopedia=Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια | volume=Β΄ | publisher=Φοίνιξ | pages=301}}</ref>
Όσον αφορά στον [[Ευρώπη|ευρωπαϊκό]] χώρο η [[Γαλλική γλώσσα|γαλλική]] λέξη ''gitan'' και η [[Ισπανική γλώσσα|ισπανική]] ''gitano'' προέρχονται από την ίδια [[ετυμολογία]] που προέρχεται και το ''gypsy'' (γύφτος). Η [[Γερμανική γλώσσα|γερμανική]] λέξη ''Zigeuner'' και η [[Σλαβικές γλώσσες|σλαβική]] ''tsigan'' ή ''cigan'' φαίνεται να έχουν διαφορετική πηγή, καθώς συνδέονται με ελληνική λέξη ''αθίγγανος'', που χρησιμοποιήθηκε αφενός για να περιγράψει την ανωτέρω θρησκευτική ομάδα, αλλά και τους "ειδωλολάτρες" Ρομά, όταν πρωτοεμφανίστηκαν στις επικράτειες της [[Βυζαντινή αυτοκρατορία|βυζαντινής αυτοκρατορίας]]. Ο όρος δηλαδή προϋπήρχε της εμφάνισής τους.
Οι ίδιοι αποκαλούν τους εαυτούς τους ''Ρομ'' με τον πληθυντικό ''Ρομά'' στις περισσότερες διαλέκτους και περιοχές. Η λέξη ''Ρομ'' είναι συνώνυμη του ''Ντομ'', της λέξης που χρησιμοποιούν οι [[Ινδία|Ινδοί]] για το «άνθρωπος». Ακόμα υπάρχουν ομάδες όπως οι [[Σίντι]] που δεν αυτοαποκαλούνται Ρομ, αλλά διατηρούν τη λέξη με τη σημασία του "συζύγου". Επίσης κάποιοι άλλοι χρησιμοποιούν περισσότερο το "Μελελέ" (Λαός μαύρος) ή "Μανούς" (άνθρωπος)<ref>Kenrick, Donald 2007, ''Historical dictionary of the Gypsies (Romanies)'', (Historical dictionaries of peoples and cultures ; no. 7), Scarecrow Press, UK, ISBN 0-8108-5468-6, σ. xxxvii.</ref>.
== Ιστορία ==
=== Προέλευση ===
Οι γενικότερα αποδεκτές θεωρήσεις υποθέτουν ότι οι Ρομά προέρχονται από τη Β. [[Ινδία]]. Μετακινήθηκαν στη [[Μέση Ανατολή]] και στην Ευρώπη πριν από το 500 έως το 1000, πιθανώς εξαιτίας της επέκτασης του Ισλάμ και της απειλής πολέμου στην περιοχή. Γενετικά έχει τεκμηριωθεί η προέλευσή των Ρομά της Ευρώπης από την Ινδία, ωστόσο δεν έχει προσδιοριστεί η σημερινή φυλή από την οποία προέρχονται. Υπάρχουν διασυνδέσεις γλωσσολογικής μελέτης, βάσει της οποίας υπάρχει σημαντική ομοιότητα ανάμεσα στα Ρομανί, τα [[Χίντι]] και τα [[Πουντζάμπι]].<ref>Kalwant Bhopal and Martin Myers 2008, ''Insiders, Outsiders and Others: Gypsies and identity'', University of Hertfordshire Press, UK, ISBN 978-1-902806-71-6, σ. 4.</ref> Η [[γλώσσα]] που μιλούν οι Ρομά έχει ομοιότητες όσον αφορά στη γραμματική και το λεξιλόγιο με τη γλώσσα που ομιλούνταν περίπου το 1000 στην ινδική υποήπειρο.<ref name="NationalGeohist">{{cite web | url=http://channel.nationalgeographic.com/channel/american-gypsies/articles/a-history-of-the-romani-people/ | title=A History of the Romani People | accessdate=2012-12-31 | author=Patrick J. Kiger | publisher=National Geographic}}</ref> Τα γλωσσολογικά ευρήματα έχουν επιβεβαιωθεί, επίσης, από γενετικές μελέτες σε πληθυσμούς Ρομά που κατοικούν στην Ευρώπη.<ref name="Gresham2001">{{cite journal | url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1235543/ | title=Origins and Divergence of the Roma (Gypsies) | author=David Gresham και άλλοι | journal=The American Journal of Human Genetics | year=2001 | month=Δεκέμβριος | volume=69 | issue=6 | pages=1314–1331 | PMID=1235543}}</ref><ref name="Isabel2012">[http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0960982212012602 Isabel Mendizabal and 21 others, "Reconstructing the Population History of European Romani from Genome-wide Data"], ''Current Biology'', διαθέσιμο ηλεκτρονικά 6 Δεκεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε την 12 Δεκεμβρίου 2012</ref>
Οι λόγοι που οδήγησαν τους Ρομά σε μαζικές και σε τόσο μεγάλων αποστάσεων μετακινήσεις είναι ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της [[Ιστορία|ιστορίας]]. Υπάρχουν θεωρίες σύμφωνα με τις οποίες οι Ρομά προήλθαν από κατώτερες [[Κάστα|κάστες]] του [[Ινδός ποταμός|Ινδού]] ποταμού, τα μέλη των οποίων στρατολογήθηκαν ως μισθοφόροι σε πολέμους εναντίον των [[Άραβες|Αράβων]]. Μία άλλη θεωρία είναι ότι οι Ρομά προέρχονται από αιχμαλώτους των Αράβων, κατά την εισβολή των [[Ισλάμ|Μουσουλμάνων]] στη βόρεια Ινδία και το σημερινό [[Πακιστάν]], ή απομακρύνθηκαν από τις εστίες τους ως πρόσφυγες εξαιτίας της εισβολής.<ref name="NationalGeohist"/>
Αν και έχει επιβεβαιωθεί ότι οι Ρομά προέρχονται από την Ινδία, δεν είναι γνωστή η φυλετική ομάδα από την οποία προέρχονται. Σύμφωνα με μια έρευνα οι Ρομά προέρχονται από τους [[Τζατ]], μια φυλετική ομάδα της νότιας Ασίας. Η ανακάλυψη της λεγόμενης μετάλλαξης Τζατ που προκαλεί ένα τύπο [[γλαύκωμα|γλαυκώματος]] έδειξε ότι οι Ρομά προέρχονται από τους Τζατ που ζουν στη βόρεια Ινδία και στο Πακιστάν.<ref name="Jatt mutation">[http://www.medicalnewstoday.com/articles/146142.php Jatt mutation found in Romani populations]</ref><ref>{{cite journal|title= Null Mutations in LTBP2 Cause Primary Congenital Glaucoma |author=Ali, Manir ''et al.''| journal= The American Journal of Human Genetics|volume =84|issue=5| pages= 664–671| year=2009| doi= 10.1016/j.ajhg.2009.03.017}}</ref> Αυτή τη σχέση είχε παλιότερα υποδείξει ο Μίχαελ Γιαν ντε Χούγιε (Michael Jan de Goeje) το 1883.<ref>Michael Jan de Goeje, ''Mémoire sur les migrations des Tsiganes à travers l’Asie'', Leyden, 1883.</ref> Τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας αντικρούουν παλιότερες έρευνες που έδειξαν ότι οι [[απλότυπος|απλότυποι]] των Ρομά και των Τζατ δεν σχετίζονται.<ref>''Searching for the origin of Romanies'' http://cat.inist.fr/?aModele=afficheN&cpsidt=18768723</ref>
[[Αρχείο:Vincent van Gogh- The Caravans - Gypsy Camp near Arles.JPG|thumb|Καταυλισμός αθίγγανων με τροχόσπιτα. Πίνακας του [[Βίνσεντ βαν Γκογκ]].]]
Οι Ρομά, σύμφωνα με μία άλλη θεώρηση, φέρονται να μετανάστευσαν από την [[Πενταποταμία]] της Ινδίας -σημερινό [[Παντζάμπ]]- γύρω στο [[1200]] μ.Χ. ή μετέπειτα.<ref name="romani15">{{cite book | title=Ame Sam e Rromane Džene/We are the Romani people | author=Ian Hancock | publisher=University of Hertfordshire Press | pages=15 | isbn=1-902806-19-0 | url=http://books.google.com.tr/books?id=MG0ahVw-kdwC&pg=PA15#v=onepage&q&f=false}}</ref>
==== Άλλες θεωρήσεις ====
Η προέλευση των Ρομά είχε επί πολλά χρόνια απασχολήσει πολλούς ακαδημαϊκούς και είχαν εμφανιστεί πολλές θεωρήσεις για την προέλευσή τους.<ref name="romani_sigynnae"/>
Σύμφωνα με κάποιες παλαιότερες θεωρίες που σήμερα απορρίπτονται, οι Ρομά προέρχονται από την Αίγυπτο, ή τουλάχιστον κατά τη διάρκεια των ταξιδιών τους πέρασαν από αυτή. Η θεωρία προέλευσης των Ρομά από την αρχαία-βιβλική Αίγυπτο κυκλοφορεί ανάμεσα στους Ρομά των [[Βαλκάνια|Βαλκανίων]]. Υπάρχει και η υπόθεση ότι υπήρξε και Τσιγγάνος [[Φαραώ]]. Η θεωρία αυτή ξεκίνησε το 13ο και 14ο αιώνα με αναφορές σε Βυζαντινές πηγές.<ref name="case_of_egyptians_paper">{{cite journal | url=http://facta.junis.ni.ac.rs/pas/pas2001/pas2001-05.pdf | title=New ethnic identities in the Balkans: The case of the Egyptians | author=Elena Marushiakova,Vesselin Popov Ethnographic | journal=Philosophy and Sociology | year=2001 | volume=2 | issue=8 | pages=465 - 477}}</ref> Η θεωρία αυτή καταρρίφθηκε το 1763 όταν ο Στέφαν Βαλύι έδωσε στους τσιγγάνους ένα λεξιλόγιο 1.000 λέξεων από την Ουγγρική γλώσσα και αυτοί κατάφεραν να το μεταφράσουν στο μεγαλύτερο τμήμα του, δείχνοντας ότι η γλώσσα τους προέρχεται από την σανσκρτική και όχι από τα αραβικά.<ref name="romani_sigynnae"/> Το 1866 έγινε προσπάθεια να αποδειχθεί ότι οι Ρομά έφεραν επιτεύγματα του αρχαίου Αιγυπτιακού πολιτισμού στην Αρχαία Ελλάδα και ότι επηρέασαν την Ελληνική γλώσσα. Η θεωρία αυτή παρουσιάστηκε από τον Βούλγαρο Πέτκο Ρατσέβ το 1866 στην εφημερίδα "Γκάϊντα" της Κωνσταντινούπολης και ουσιαστικά ήταν μια προσπάθεια προπαγάνδας για να διαχωριστεί την εποχή εκείνη η Βουλγάρικη εκκλησία από το Ελληνορθόδοξο [[Οικουμενικό Πατριαρχείο]]. Την ίδια εποχή, το 1867 στην εφημερίδα "Μακεδονία" στο [[Πρίλεπ]] (σήμερα [[Βόρεια Μακεδονία]]) δημοσιεύτηκε μια θεωρία ότι οι Ρομά είναι αρχαίος λαός με αναφορά στην Βίβλο και ότι θα έπρεπε να έχουν την δική τους εκκλησία όπως διεκδικούσαν όλα τα έθνη (όπως η [[Βουλγαρική Εξαρχία]]) την εποχή εκείνη.<ref name="case_of_egyptians_paper"/>
Σύμφωνα με άλλες θεωρήσεις, οι Ρομά είναι ο ομηρικός λαός [[Σίντιες]],<ref name="romani_sigynnae"/><ref>{{cite web | url=http://www.tribwatch.com/sveti.htm | title=BLOOD, SVETI, AND TEARS | accessdate=2013-01-05 | date=Μάρτιος 2007}}</ref> μεταλλοτεχνίτες από τη Λήμνο, όμως φαίνεται ότι η ομοιότητα στο όνομα είναι απλώς συμπτωματική,<ref>{{cite book | title=Weltchronik der Zigeuner, Teil I: Von den Anfaengen bis 1599. | url = https://scholarworks.iu.edu/dspace/bitstream/handle/2022/4504/98.05.10.html?sequence=1 | author=Gilsenbach, Riemar | year=1998 | publisher=Peter Lang | location=Βερολίνο | isbn=3-631-32273-9}}</ref> ή ο λαός των "Σιγύνων", τους οποίους περιέγραψε ο [[Ηρόδοτος]].<ref name="romani_sigynnae">{{cite book | title=Gypsies of Britain: An Introduction to Their History | publisher=David & Charles (Holdings) Ltd | pages=2 | author=Brian Vesey, Fitz Gerald | url=http://books.google.com.tr/books?id=8BoOAAAAQAAJ&pg=PA2#v=onepage&q&f=false}}</ref><ref name="cambridge_sigynnae_p85">{{cite book | title=Reading Herodotus: A study of the logoi in Book 5 of Herodotus' Histories | publisher=Cambridge University Press | pages=85 | author=Elizabeth Irwin and Emily Greenwood | year=2007 | isbn=78-0-521-87630-8 | url=http://books.google.de/books?id=KnjEpctI5CIC&pg=PA85#v=onepage&q&f=false}}</ref><ref name="barret_gipsies_sigynnai">{{cite journal | url=http://journals.cambridge.org/article_S001738350002670X | title=Herodotus' Sigynnai (5.9) and Gipsies | author=D. S. Barrett | journal=Greece & Rome (Second Series) | year=1979 | volume=26 | issue=01 | pages=58-60 | doi=10.1017/S001738350002670X}}</ref> Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι οι Σιγύνες ζούσαν πέρα από τον Ίστρο (αρχαία ονομασία του ποταμού [[Δούναβης|Δούναβη]]) και ντύνονταν όπως οι [[Μήδοι]], ενώ επίσης αναφέρει ότι οι Σίγυνες θεωρούν τους εαυτούς τους απόγονους των Μήδων.<ref>[http://el.wikisource.org/wiki/%CE%99%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1%CE%B9_%28%CE%97%CF%81%CE%BF%CE%B4%CF%8C%CF%84%CE%BF%CF%85%29/%CE%A4%CE%B5%CF%81%CF%88%CE%B9%CF%87%CF%8C%CF%81%CE%B7 Ηροδότου Ιστορίαι: Βιβλίο Ε΄ Τερψιχόρη, 9]</ref> Η θεωρία αυτή εξετάστηκε και απορρίφθηκε πειστικά στις αρχές του 20ου αιώνα σε φιλοσοφικές βάσεις από τον Μ. Γκάστερ.<ref>{{cite journal | url=http://www.jstor.org/discover/10.2307/642498?uid=3738128&uid=2&uid=4&sid=21101620950017 | title=Herodotus' Sigynnai (5.9) and Gipsies | author=D. S. Barrett | journal=Greece & Rome | year=1979 | month=Απρίλιος | volume=26 | issue=1 | pages=58-60}}</ref> Κατ' άλλους οι Ρομά είναι προϊστορική φυλή που ζει στην Ευρώπη από την εποχή του χαλκού, όμως ούτε αυτή έχει αποδοχή σήμερα.<ref name="romani_sigynnae"/> Ο [[Κώστας Φαλτάιτς]] τους είχε ταυτίσει βάσει προσωπικής έρευνας με τον αρχαίο λαό [[Κίκονες]],<ref>Κ. Φαλτάιτς (1930) [http://anemi.lib.uoc.gr/metadata/d/8/7/metadata-aa027e683f132fc4662f85361f7ef690_1273821324.tkl Τσιγγάνοι και Ορφεύς - Κ. Φαλτάιτς 1930] (δημοσίευση στο περιοδικό «Μουσικά Χρονικά», ανάτυπο της ομιλίας που έδωσε στην Αρχαιολογική Εταιρεία στις 30.10.1929)</ref> κάτι που δεν επιβεβαιώνεται από τη σύγχρονη έρευνα.<ref name="Gresham2001">{{cite journal | url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1235543/ | title=Origins and Divergence of the Roma (Gypsies) | author=David Gresham και άλλοι | journal=The American Journal of Human Genetics | year=2001 | month=Δεκέμβριος | volume=69 | issue=6 | pages=1314–1331 | PMID=1235543}}</ref>
[[Αρχείο:Roma flag.svg|thumb|Η Σημαία των Ρομά]]
=== Άφιξη στην Ευρώπη και εξάπλωση σε ολόκληρο τον κόσμο ===
[[Αρχείο:Sclavi_Tiganesti.jpg|thumb|Διαφήμιση πώλησης Ρομά σκλάβων στη Ρουμανία: "Για πώληση εξαίρετοι δουλοπάροικοι ή σκλάβοι Τσιγγάνοι. Δια μέσου μιας δημοπρασίας στο μοναστήρι του Αγίου Ηλία στις 8 Μαΐου 1852, συμπεριλαμβάνονται 18 άνδρες, 10 αγόρια, 7 γυναίκες και 3 κορίτσια σε καλή κατάσταση".]]
Περνώντας από το [[Αφγανιστάν]], την [[Περσία]], την [[Αρμενία]] και την [[Μικρά Ασία]], έφτασαν στην [[Ευρώπη]], όπου στη συνέχεια εξαπλώθηκαν στις περισσότερες περιοχές της ηπείρου και αργότερα στην [[Αμερική]].<br />
[[Αρχείο:RomaWAPoland.jpg|thumb|Τσιγγάνα στην [[Πολωνία]].]]
Από τη γλώσσα των τσιγγάνων συμπεραίνεται ότι πρέπει να έζησαν για σημαντικό χρονικό διάστημα σε περιοχές ελληνόφωνες και σλαβόφωνες από τις οποίες πήραν σημαντικό λεξιλόγιο. Έχει υποτεθεί με κάποια εύλογα επιχειρήματα ότι ακόμα ότι οι χαρακτηρισμοί Ρόμ και Ρομάνι με τους οποίους αυτοπροσδιορίζονται οι Ευρωπαίοι τσιγγάνοι μπορεί να προέρχεται από το βυζαντινό «ρωμαίοι» ή «ρωμανία».<br />
Πιστεύεται ότι οι τσιγγάνοι πέρασαν στην Ευρώπη μέσω Αρμενίας και Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, αφού προηγουμένως εμφανίστηκαν στην Περσία περί το τέλος του 9ου αιώνα. Δεν είναι γνωστό πότε μετανάστευσαν προς την Αρμενία, παρατηρείται όμως ότι σε όλες τις διαλέκτους των Ευρωπαίων Τσιγγάνων υπάρχει σημαντικός αριθμός αρμενικών λέξεων. Η μετανάστευσή τους προς τα βυζαντινά εδάφη πιστεύεται ότι έγινε ώστε να αποφύγουν τις επιδρομές των Σελτζούκων.
Αναφορές για την ύπαρξη Τσιγγάνων στην Κωνσταντινούπολη υπάρχουν από τα μέσα του 11ου αι. Από εκεί πέρασαν στη Θράκη και στη συνέχεια σε άλλα μέρη της Ευρώπης υπό την πίεση της προέλασης των Οθωμανών.
Η πρωιμότερη αναφορά περί Τσιγγάνων στην Κωνσταντινούπολη και τη Βυζ. Αυτοκρατορία βρίσκεται σε Γεωργιανό αγιογραφικό κείμενο, τη «Ζωή του Αγίου Γεωργίου του Αθωνίτου» (1009-65) που γράφηκε στη Μονή Ιβήρων περί το 1068 από μαθητή του Αγίου. Εκεί αναφέρεται ότι το έτος 1050 ο αυτοκράτωρ Κωνσταντίνος Μονομάχος χρησιμοποίησε ζήτησε τη βοήθεια των «ατζιγγάνων» οι οποίοι με κάποιο μαγικό τέχνασμα σκότωσαν άγρια ζώα που περιφέρονταν στο βασιλικό πάρκο. Η επόμενη αναφορά σε «αθίγγανους» γίνεται τον 12ο αιώνα όπου αναφέρεται ότι οι εν λόγω περιφέρουν αρκούδες, πωλούν φυλαχτά και προλέγουν την τύχη. Η Εκκλησία έκανε αρκετές προσπάθειες να καταπολεμήσει την δεισιδαιμονία των τσιγγάνων γι’ αυτό και αναφέρονται σε σχετικά εκκλησιαστικά κείμενα (κανόνες, εγκυκλίους κ.ά.) Σε τέτοιο κείμενο του 15ου αι. οι τσιγγάνες που λένε την τύχη αναφέρονται ως «Αιγύπτισσες» και αυτοί που τις συμβουλεύονται αποκλείονται από τη Θεία Κοινωνία για πέντε χρόνια. Από τον όρο «Αιγύπτιοι» προέκυψε το «γύφτοι, gypsies κτλ». Ο όρος αυτός και ο σχετικός μύθος της προέλευσης από την Αίγυπτο ήταν γνωστός στους Βυζαντινούς και δεν προέκυψε αργότερα στην Ευρώπη όπως συχνά αναφέρεται. Ο Νικηφόρος Γρηγοράς αναφέρει με λεπτομέρειες ομάδα περιοδευόντων «Αιγυπτίων» που έκαναν ακροβατικές επιδείξεις (ανάλογες με το σύγχρονο «τσίρκο») στην Κωνσταντινούπολη στις αρχές του 14ου αι., οι οποίοι πιθανότατα ήταν τσιγγάνοι, κατά τον [[Γεώργιος Σούλης|Γ. Σούλη]].
Σε βυζαντινό κείμενο πιθανώς του 14ου αι. οι τσιγγάνοι αναφέρονται ως «''κατζίβελοι''» και ως κοσκινοποιοί, μια τέχνη που ασκούσαν έως πρόσφατα. Σε μερικά κείμενα ο όρος «τζιγγάνος» χρησιμοποιείται ως υποτιμητικό και σκωπτικό.
Οι πρωιμότερες αναφορές για την παρουσία τσιγγάνων στη Θράκη και τα Βαλκάνια είναι του 14ου αι. αλλά δεν είναι γνωστό πότε έφτασαν εκεί. Το γεγονός ότι αναφέρονται ως μόνιμα εγκατεστημένοι στην Πελοπόννησο ή άλλα μέρη της Ελλάδας και τα Ιόνια τον 14ο και αρχές 15ου αι. δείχνει ότι πιθανώς είχαν ζήσει εκεί ενωρίτερα ως νομάδες. Βενετικό κείμενο του 1444 αναφέρει κάποιον Ιωάννη Τσιγγάνο (Johannes cinganus) ο οποίος ήταν «δρουγγάριος των τσιγγάνων». Αυτό υποδεικνύει ότι υπήρχε οργανωμένο σώμα τσιγγάνων υπό στρατιωτικό διοικητή (δρουγγάριο). Εγκατάσταση τσιγγάνων υπήρχε και στη Μεθώνη όταν ήταν υπό Βενετική διοίκηση, οι οποίοι αναφέρονται από Δυτικούς περιηγητές που πήγαιναν προς τους Αγίους Τόπους. Ένας από αυτούς αναφέρει το 1384 τους τσιγγάνους ως «ρομνίτες» (Romniti) που ζουσαν έξω από τα τείχη, ενώ ο περιηγητής ζωγράφος Eberhard Reüwich περιλαμβάνει τους καταυλισμούς τους σε ζωγραφική απεικόνιση της Μεθώνης τον 15ο αιώνα. Αυτή η κοινότητα των τσιγγάνων ασκούσε κυρίως την τέχνη της σιδηρουργίας.
Με την κατάκτηση της Μεθώνης και των άλλων βενετικών αποικιών από τους Τούρκους περί το 1500, πολλοί τσιγγάνοι, επειδή ήταν χριστιανοί και δεν ήθελαν να ζήσουν υπό τουρκική διοίκηση, έφυγαν προς τα Ιόνια νησιά, την Ιταλία και άλλα μέρη της Ευρώπης, εφοδιασμένοι από τους Βενετούς με συστατικές επιστολές προς διάφορους Δυτικούς ηγεμόνες. Όμως στην Κέρκυρα αναφέρεται η παρουσία τσιγγάνων από το δεύτερο μισό του 14ου αιώνα. Εκεί ήταν αρκετοί σε πληθυσμό ώστε να σχηματίσουν ένα «τσιγγανικό φέουδο» που ανήκε σε διάφορες εύπορες οικογένειες έως ότου καταργήθηκε η φεουδαρχία στα τέλη του 19ου αιώνα. Τσιγγάνοι ζούσαν και στις δυτικές ακτές της Ηπείρου, της Αλβανίας και Δαλματίας καθώς και στη Ρουμανία τουλάχιστον από τα τέλη του 14ο αιώνα, δηλ. πρίν από την Τουρκική κατάκτηση.
Για την προέλευση του ονόματος «ατσίγγανοι» ή «ατζίγγανοι» έχουν γίνει διάφορες υποθέσεις. Κάποιοι θεωρούν ότι είναι ένα ινδικό ή περσικό όνομα που έφεραν μαζί τους ερχόμενοι στο Βυζάντιο, το οποίο οι βυζαντινοί προσάρμοσαν στο οικείο προς αυτούς «αθίγγανοι», που ήταν το όνομα μιας χριστιανικής αίρεσης. Άλλοι πιστεύουν ότι το «ατσίγγανοι» προέκυψε από τους αιρετικούς «αθίγγανους» και προσαρμόστηκε στους Ρομά επειδή και οι δύο ομάδες είχαν τη φήμη των μάγων.<ref>Soulis C. George, The Gypsies in the Byzantine Empire and the Balkans in the Late Middle Ages. Dumbarton Oaks Papers, vol. 15 (1961), pp 141-165. Διαθέσιμο στο www.jstor.org. </ref>
Υπολογίζεται ότι μέχρι το 15ο αιώνα οι Ρομά είχαν ολοκληρώσει την μετανάστευσή τους σε ολόκληρη την Ευρώπη.<ref name="Gresham2001"/> Κατά την Οθωμανική αυτοκρατορία περισσότεροι Ρομά ήρθαν στα Βαλκάνια ως υπηρέτες, τεχνίτες αλλά και ως βοηθητικό προσωπικό του οθωμανικού στρατού.<ref name="romani15"/> Αργότερα, κατά τις μαζικές μεταναστεύσεις προς την [[Αμερική]] μεγάλος αριθμός Ρομ μετακινήθηκε προς τον Νέο Κόσμο.<ref>{{cite book|first=Ian|last=Hancock|title=Ame Sam e Rromane Džene/We are the Romani people|page=13|isbn=1-902806-19-0}}</ref>
[[Αρχείο:Berlin Sinta and Roma memorial 2014-2.jpg|thumb|Μνημείο στο Βερολίνο αφιερωμένο στη μνήμη των Σίντι και Ρομά που δολοφονήθηκαν από τους Ναζί.]]
Μέχρι το 1860 οι Ρομά χρησιμοποιούνταν ως σκλάβοι.<ref name="roma_identiy_christine_walsh_brigette_krieg_paper">{{cite journal | url=http://muse.jhu.edu/journals/ces/summary/v039/39.1-2.walsh.html | title=Roma Identity: Contrasting Constructions | author=Christine Walsh, Brigette Krieg | journal=Canadian Ethnic Studies | year=2007 | volume=39 | issue=1-2 | pages=169-186}}</ref> Η δίωξή τους κορυφώθηκε στη διάρκεια του [[Β' Παγκόσμιος Πόλεμος|Β' Παγκοσμίου Πόλεμου]] όπου οι Ρομά εκτελέστηκαν στα [[Ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης|στρατόπεδα συγκεντρώσεως]], μαζί με [[Ομοφυλόφιλος|ομοφυλόφιλους]], [[Εβραίοι|Εβραίους]], [[Κομμουνισμός|κομμουνιστές]] και [[Μάρτυρες του Ιεχωβά]]. Επίσης χρησιμοποιήθηκαν κατά την εκτέλεση ιατρικών πειραμάτων.<ref name="roma_identiy_christine_walsh_brigette_krieg_paper"/> Επειδή δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία, είναι αδύνατο να εκτιμηθεί με ακρίβεια ο πραγματικός αριθμός τους αλλά εικάζεται πως είναι μεταξύ 500.000 εώς 2.000.000.<ref>http://www.nyed.uscourts.gov/pub/rulings/cv/1996/685455.pdf Re. Holocaust Victim Assets Litigation (Swiss Banks) Special Master's Proposals, September 11, 2000</ref>
Τα Σοσιαλιστικά καθεστώτα μετά τον [[Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο]] δημιούργησαν νόμους που απαγόρευαν την Ρομανί γλώσσα και χιλιάδες γυναίκες υποχρεώθηκαν σε υποχρεωτική στείρωση τις δεκαετίες 1970 και 1980. Μετά την πτώση των Σοσιαλιστικών καθεστώτων οι Ρομά συνεχίζουν να αποτελούν θύματα ρατσισμού και να αντιμετωπίζουν προβλήματα ανεργίας. Πολλές φορές έχουν καταγραφεί επιθέσεις νεοναζιστών κατά Ρομά.<ref name="roma_identiy_christine_walsh_brigette_krieg_paper"/>
===Προγράμματα κοινοτικής δράσης Ε.Ε.===
Η [[Ευρωπαϊκή Ένωση]] είναι ο μεγαλύτερος διεθνής χορηγός για τη βελτίωση της κατάστασης των κοινοτήτων των Ρομά. Μέσω του προγράμματος PHARE η Ε.Ε. χορήγησε περισσότερα από 77 εκατ. ευρώ για σχέδια σχετικά με τη στέγαση και τις συνθήκες διαβίωσης των Ρομά στην Ουγγαρία, την Τσεχία, τη Σλοβακία, τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία προ της ένταξης των χωρών αυτών στην Ε.Ε.
Αλλά και στα κράτη που είναι ήδη μέλη της Ε.Ε. (Ισπανία, Ελλάδα και Γαλλία) εφαρμόζονται προγράμματα μέσω του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (Ε.Κ.Τ.) και της κοινοτικής πρωτοβουλίας EQUAL. Σχέδια για τους Ρομά υποστηρίζονται και μέσω των προγραμμάτων «ΣΩΚΡΑΤΗΣ» και «Νεολαία για την Ευρώπη».
Το πρόγραμμα κοινοτικής δράσης για την καταπολέμηση των διακρίσεων που έχει υπογράψει και η Ελλάδα ολοκληρώθηκε με την έκδοση της Οδηγίας 2000/43/ΕΚ περί εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχείρισης προσώπων ασχέτως φυλετικής ή εθνοτικής τους καταγωγής.<ref>Βλέπε [http://ec.europa.eu/ellada/index_el.htm εδώ], Ε.Ε.</ref>
== Γλώσσα ==
Η γλώσσα των Ρομά, είναι η [[Ρομανί γλώσσα|Ρομανί]] ή "Ρομανές". Ανήκει στον κλάδο των Ινδοάριων γλωσσών της ινδικής υποηπείρου και συγγενεύει με τις διάφορες ανάμεικτες γλωσσικές διαλέκτους της Ινδίας. Στις διάφορες περιοχές που κατοικούν Ρομ έχουν διαμορφωθεί πολλές τοπικές διάλεκτοι, επηρεασμένες από τις τοπικές γλώσσες. Οι διαφορετικές μορφές Ρομανί που βρίσκονται σε όλη την Ευρώπη έχουν επίσης πολλές λέξεις [[Περσική γλώσσα|Περσικές]], σύγχρονες και Βυζαντινές [[Ελληνικά|Ελληνικές]] λέξεις, καθώς και [[Σλαβικές γλώσσες|Σλαβικές]] και [[Ρουμανική γλώσσα|Ρουμανικές]]. Για παράδειγμα στην Ελλάδα επίσημα εχούμε 2 διαλέκτους, την Ρομανί Νοτίας και Βορείας Ελλάδας. Οι λόγιοι θεωρούν τις προσμίξεις αυτές εκφυλισμό της «άλλοτε καθαρής ινδικής γλώσσας» των Ρομά.<ref>Judith Okely 1983, ''The Traveller-Gypsies'', Cambridge University Press, UK, ISBN 05212887038, σ. 8.</ref>
== Πληθυσμός ==
{{multiple image
| direction = vertical
| width = 300
| footer =
| image1 = Movimiento gitano.jpg
| alt1 = Μετακινήσεις Ρομά στην Ευρώπη.
| caption1 = Μετακινήσεις Ρομά στην Ευρώπη.
| image2 = Eurogipsy.PNG
| alt2 = Πληθυσμιακές εκτιμήσεις των Ρομά στην Ευρώπη.
| caption2 = Πληθυσμιακές εκτιμήσεις των Ρομά στην Ευρώπη.
}}
Υπάρχουν εκτιμήσεις σύμφωνα με τις οποίες υπάρχουν 12 εκατομμύρια Ρομά παγκοσμίως. Στην Ευρώπη, ο πληθυσμός τους υπολογίζεται περίπου στα 8 με 10 εκατομμύρια άτομα,<ref name="NationalGeohist"/>. Οι περισσότεροι ζουν στην [[Ευρώπη]], σε χώρες όπως:
* [[Αλβανία]] -μεταξύ 100 και 150 χιλιάδων
* [[Ρουμανία]] - μεταξύ 535.250<ref>http://www.recensamant.ro/pagini/tabele/t47.pdf</ref> και 1,2 και 1,5 εκατομυρίων
* [[Ουγγαρία]] - μεταξύ 600 και 800 χιλιάδων
* [[Βουλγαρία]] - περίπου 750 χιλιάδες
* [[Σερβία]] - περίπου 700 χιλιάδες
* [[Ισπανία]] - μεταξύ 600 και 800 χιλιάδων
* [[Σλοβακία]] - μεταξύ 350 και 520 χιλιάδων
* [[Βόρεια Μακεδονία]] - 260 χιλιάδες
* [[Τσεχία]] - μεταξύ 150 και 300 χιλιάδων
* [[Γαλλία]] - 310 χιλιάδες
* [[Τουρκία]] - 2 έως 5 εκατομύρια<ref>[http://webarsiv.hurriyet.com.tr/2005/05/08/639714.asp Hürriyet<!-- Τίτλος που μπήκε από Bot -->]</ref>
* [[Ελλάδα]] - Η Πολιτεία τούς υπολογίζει σε 120-150 χιλιάδες άτομα.<ref>Εφημερίδα ''[[Ελευθεροτυπία (εφημερίδα)|Ελευθεροτυπία]]'', 14 Νοεμβρίου 2006, άρθρο [http://www.enet.gr/online/online_text/c=112,id=74065164 "12 εκατ. σε όλη την Ευρώπη"], του Ν. Ρούμπου.</ref>
Οι περιοχές της Ελλάδας στις οποίες είναι μόνιμα εγκαταστημένοι Ρομά με μεγάλη συγκέντρωση πληθυσμού είναι οι: Αγία Βαρβάρα, Λιόσια, Kάτω Αχαϊα, Ασπρόπυργος, Περαία, Δενδροπόταμος, [[Ήφαιστος Ροδόπης]], Αλάνκουγιου [[Κομοτηνή]]ς, Δροσερό [[Ξάνθη]]ς, συνοικία Άβαντος [[Αλεξανδρούπολη]]ς, Αλεξάνδρεια Ημαθίας, Αμαλιάδα, Γαστούνη, Εξαμίλι Κορινθίας, Νέα Ιωνία Μαγνησίας, Νυμφόπετρα, Χαλάνδρι.<ref>[https://www.synigoros.gr/maps?i=maps.el.maps Διαδραστικός Χάρτης Στοιχείων Καταυλισμών Ρομά]</ref><ref>Βλέπε Ζεγκίνης Ευστράτιος'', Οι Μουσουλμάνοι Αθίγγανοι της Θράκης'', Θεσσαλονίκη, Σταμάτα Αττικής (Γιαννάκη Ευθυμία), Ι.Μ.Χ.Α., 1994.</ref>
Οι Έλληνες Ρομά έχουν 114 σωματεία πανελλήνια (Συνομοσπονδία Ελλάδος) με 300 χιλιάδες εγγεγραμμένα μέλη, ενώ το 2006 συγκρότησαν και πολιτικό κόμμα με τον τίτλο "Ασπίδα-Ρομ" (Ανεξάρτητη Συσπείρωση Πολιτών Ιδιαίτερου Αυτοπροσδιορισμού ΡΟΜ)<ref>[http://www.swr.de/international/gr/2006/01/17/print1.html Οι Έλληνες Ρομ ιδρύουν κόμμα], σύμφωνα με τον κ. [[Βασίλης Δημητρίου|Βασίλη Δημητρίου]], πρόεδρο του [[Ασπίδα-Ρομ]].</ref>.
== Θρησκεία ==
[[Αρχείο:Thnos - panoramio.jpg|thumb|H θρησκευτικότητα των Ρομά εκφράζεται με τα ομαδικά προσκυνηματικά ταξίδια που πραγματοποιούν κάθε χρόνο, όπως στην εορτή της [[Κοίμηση της Θεοτόκου|Κοίμησης της Θεοτόκου]] με την προσέλευσή τους στην [[Παναγία Τήνου|Παναγία της Τήνου]].]]
Η θρησκεία λειτουργεί πολλαπλά στη ζωή των Τσιγγάνων, καθώς πέρα απ’ την λατρευτική πρακτική, είναι παράλληλα εκδήλωση προσαρμογής των ίδιων στην περιβάλλουσα κοινωνία και ταυτόχρονα συμβάλλει σε ψυχολογική ισορροπία και πολιτιστική και κοινωνική αναδιοργάνωση της τσιγγάνικης κοινότητας.<ref>ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ - ΤEI ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ - ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΜΟΝΑΔΩΝ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ, ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: ''ΟΙ ΤΣΙΓΓΑΝΟΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΙΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΝΤΑΞΗΣ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ''.</ref>
Οι Ρομά χαρακτηρίζονται από μεγάλη προσαρμοστικότητα στο θέμα της θρησκείας. Δεν έχουν κάποια δική τους χαρακτηριστική [[θρησκεία]], αλλά υιοθετούν την επικρατούσα θρησκεία κάθε περιοχής κατοικίας τους, όπως και τα έθιμά της. Σήμερα οι διάφορες φυλές είναι πιστές στο θρήσκευμα της χώρας που κατοικούν.
Σε πρώτη καταγραφή στην Κρήτη, αναφέρονται ως [[Ορθόδοξη Εκκλησία|Χριστιανοί Ορθόδοξοι]] από το [[1832]]. Στη Δυτική Ευρώπη αναφέρονται ως καθολικοί, ενώ η [[Καθολική Εκκλησία]] αναφέρει ονόματα ιερέων, μοναχών και ενός Καρδιναλίου με τσιγγάνικη καταγωγή. Στη [[Ρουμανία]] υπάρχουν ιερείς ορθόδοξοι τσιγγάνοι. Στην Τουρκία οι περισσότεροι είναι [[Ισλάμ|Μουσουλμάνοι]]. Μουσουλμάνοι τσιγγάνοι υπάρχουν επίσης και στη [[Θράκη]]. Κατά κύριο λόγο οι Ρομά στην Ελλάδα είναι [[Ορθόδοξη Εκκλησία|Χριστιανοί Ορθόδοξοι]] είτε κατοικούν σε ξεχωριστούς οικισμούς είτε στον κύριο ιστό των πόλεων (π.χ. Φοίνικας Καλαμαριάς). <ref>Βαξεβάνογλου, Α. (2001). Έλληνες τσιγγάνοι περιθωριακοί και οικογενειάρχες. Αθήνα.</ref><ref>Δασκαλάκη, Η., Δαφέρμος, Μ., Λυδάκη, Α., Μωραίτου, Β., Παπαδημητρακόπουλος, Β., Pronai, C., Χρονάκη, Α. (2013). Ρομά: Πρόσωπα πίσω από τα στερεότυπα. Αθήνα.</ref><ref>[http://www.farostoukosmou.gr/ Κέντρο Προστασίας Ανηλίκων Ρομ ''Ο Φάρος του Κόσμου'']</ref><ref name="synigoros_roma_katavlismoi_ellada">{{cite web | url=http://www.synigoros.gr/maps?i=maps.el.maps | title=Διαδραστικός Χάρτης Στοιχείων Καταυλισμών Ρομά | accessdate=2012-12-30 | publisher=Συνήγορος του Πολίτη}}</ref>
Μητροπόλεις της [[Εκκλησία της Ελλάδος|Εκκλησίας της Ελλάδος]], σε συνεργασία με τις αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης δημιουργούν κατάλληλες εγκαταστάσεις και οργανώνουν προγράμματα παρέμβασης, κοινωνικοποίησης, μαθησιακής και ψυχολογικής υποστήριξης τσιγγάνων μαθητών και συμβουλευτικής νέων γονέων με στόχους μεταξύ άλλων, τη μείωση της σχολικής διαρροής, τον οικογενειακό προγραμματισμό, καθώς και την αντιμετώπιση περιστατικών βίας και προβληματικών συμπεριφορών εντός της οικογένειας.<ref>[http://patt.gov.gr/site/index.php?option=com_content&view=article&id=18775:symmetoxi-tis-antiperifereias-dytikis-attikis-stin-imerida-ieras-mitropolis-iliou-gia-tis-draseis-yper-tou-paidioy-kai-tis-oikogeneias-roma&catid=288&Itemid=305 Περιφέρεια Αττικής: Συμμετοχή της Αντιπεριφέρειας Δυτικής Αττικής στην Ημερίδα Ιεράς Μητρόπολης Ιλίου για τις δράσεις υπέρ του παιδιού και της οικογένειας Ρομά]</ref><ref>[http://www.imiliou.gr/news/2014/04/04/paroysiasi-ergoy-draseis-yper-toy-paidioy-kai-tis-oikogeneias-roma Ιερά Μητρόπολη Ιλίου, Αχαρνών και Πετρουπόλεως: Παρουσίαση έργου «Δράσεις υπέρ του παιδιού και της οικογένειας ΡΟΜΑ»]</ref><ref>[http://www.farostoukosmou.gr/ Κέντρο Προστασίας Ανηλίκων Ρομ ''Ο Φάρος του Κόσμου'']</ref>
Στοιχείο έκφρασης της θρησκευτικότητας των Ρομά αποτελούν τα ομαδικά προσκυνηματικά ταξίδια που πραγματοποιούν κάθε χρόνο. Η τάση αυτή στην Ελλάδα εκφράζεται κυρίως τον Δεκαπενταύγουστο στην εορτή της [[Κοίμηση της Θεοτόκου|Κοίμησης της Θεοτόκου]] με την προσέλευση πλήθους Ρομά οικογενειών στην [[Παναγία Τήνου|Παναγία της Τήνου]] και ακολουθούν τα προσκύνηματα στον [[Όσιος Ιωάννης ο Ρώσος|Άγιο Ιωάννη τον Ρώσο]] στην [[Εύβοια]], στον Άγιο Συμεών στο Μεσολόγγι κ.α.<ref>ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ - ΤEI ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ - ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΜΟΝΑΔΩΝ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ, ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: ''ΟΙ ΤΣΙΓΓΑΝΟΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΙΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΝΤΑΞΗΣ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ''.</ref>
== Πολιτισμός ==
[[Εικόνα:20090627 Fanfare Ciocarlia group live in Athens at Restistance Festival by KOE 1.jpg|thumb|Οι ''[[Fanfare Ciocărlia|Φανφάρε Τσιοκαρλία]]'' ([[Ρουμάνικη γλώσσα|Ρουμάνικα]]: Fanfare Ciocărlia) είναι ένα διάσημο συγκρότημα τσιγγάνικης μουσικής από την [[Ρουμανία]].<ref name="fanfare_ciocarlia">{{cite web | url=http://www.asphalt-tango.de/fanfare/artist.html | title=Fanfare Ciocărlia the legends of gypsy brass | accessdate=2013-01-04 | publisher=Asphalt-tango productions}}</ref>]]
Στην Ελλάδα διακρίνουμε δύο ομάδες Ρομά: τους μετακινούμενους και τους εγκαταστημένους. Οι πρώτοι συνεχίζουν τη νομαδική ζωή και είναι συνήθως πλανόδιοι έμποροι φρούτων, λαχανικών, μικροεπίπλων και άλλων ειδών οικιακής χρήσης, όπως επίσης παλαιοπώλες, συλλέκτες ανακυκλώσιμων υλικών και πλανόδιοι οργανοπαίχτες. Οι δεύτεροι κατοικούν είτε σε χωράφια και προσκείμενα σημεία εκτός πολεοδομικών συγκροτημάτων είτε σε γειτονίες πόλεων ή ξεχωριστούς οικισμούς. Τα επαγγέλματα που ασκούν έχουν σχέση συνήθως με το εμπόριο και σπανιότερα με εξαρτημένη μισθωτή εργασία.<ref>Βλέπε [http://web.archive.org/20021106101917/users.auth.gr/~sofronis/38ar.htm εδώ], Σωφρόνης Χατζησαββίδης, Γλωσσολόγος, Καθηγητής Α.Π.Θ.</ref>
Η σημαντικότερη γιορτή των Ρομά είναι η [[Εντερλέζι|γιορτή της Άνοιξης]] (Εντερλέζι). Έντονο έθιμο όλων των τσιγγάνων είναι να χορεύουν [[τσιφτετέλι]].
Η Παγκόσμια Ημέρα των Ρομά γιορτάζεται στις 8 Απριλίου.<ref>{{Cite web|url=https://www.sansimera.gr/worldays/152|title=Ημέρα του Έθνους των Ρομά|website=Σαν Σήμερα .gr|language=el|accessdate=2019-04-08}}</ref>
== Θύματα διακρίσεων ==
Εξαιτίας του νομαδικού τρόπου ζωής τους και της έλλειψης επιθυμίας ή/και δυσκολίας προσαρμογής στον τρόπο ζωής της πλειοψηφίας των υπόλοιπων κατοίκων κάθε περιοχής οι Ρομά έχουν πέσει συχνά θύματα διακρίσεων. Συχνά αρνητικά στερεότυπα είναι αυτά του "κλέφτη", του "άσχημου", του "επαγγελματία ζητιάνου", του "τσιγγούνη" κ.ά. Στην Ελλάδα, τουλάχιστον, οι αρνητικοί συνειρμοί εναντίον των Ρομά συντηρούνται εν μέρει κυρίως από την εμφάνιση τους, τον τρόπο ζωής τους και από την εξώθηση του πληθυσμού των Ρομά στην εγκληματικότητα.<ref>Σύμφωνα με τις απόψεις του Θεόδωρου Π. Παπαθεοδώρου, αναπληρωτή καθηγητή Αντεγκληματικής Πολιτικής "Οι εγκληματολογικές στατιστικές στην Ελλάδα δεν περιλαμβάνουν ειδικές κατηγοριοποιήσεις για την εγκληματικότητα των τσιγγάνων. Και τούτο είναι φυσικό, καθώς, κατά το νόμο, οι τσιγγάνοι δεν αποτελούν ειδική κατηγορία ελλήνων πολιτών. Αν όμως σύμφωνα με το Σύνταγμα όλοι οι πολίτες είναι ίσοι απέναντι στο νόμο, η κοινωνική πραγματικότητα των τσιγγάνων αφήνει να διαφανούν τα ελλείμματα της κοινωνικής πολιτικής στη χώρα μας και θέτει σοβαρούς προβληματισμούς για την εξώθηση- μέσω του κοινωνικού αποκλεισμού – μέρους της πληθυσμιακής αυτής ομάδας στο χώρο της ανομίας και της εγκληματικότητας". Βλ. σχ. [http://www.klimaka.org.gr/newsite/downloads/eglimatikotita_roma_shediodrasis.pdf] και [http://mystigma.com/archives/96]</ref>
Tο [[Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι]] (ΕΠΣΕ) κατήγγειλε τον Σεπτέμβριο του [[2006]] ότι στην Ελλάδα "την τελευταία δεκαετία παρατηρείται η μεγαλύτερη παράνομη έξωση Ρομά", ενώ παράλληλα είναι σε έξαρση η εξύβριση των υπερασπιστών των δικαιωμάτων τους, με την συμβολή και των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Μάλιστα αναφέρεται ότι «ήδη την 1η Σεπτεμβρίου 2006 κατατέθηκε ερώτηση στην [[Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης]] από τον εισηγητή για θέματα μειονοτήτων, σοσιαλιστή βουλευτή Λετονίας Μπορίς Τσίλεβιτς».<ref>Εφημερίδα ''[[Ελευθεροτυπία (εφημερίδα)|Ελευθεροτυπία]]'', 4 Σεπτεμβρίου 2006, [http://www.enet.gr/online/online_text/c=112,id=23569828 «Η σιωπή, συνενοχή στις εξώσεις Ρομά»].</ref>
== Διάσημοι Ρομά ==
Κάποιοι διάσημοι Τσιγγάνοι ή τσιγγάνικης καταγωγής είναι οι παρακάτω:
* [[Τσάρλι Τσάπλιν]] - Ηθοποιός<ref>[http://www.adherents.com/people/pc/Charlie_Chaplin.html Charlie Chaplin, My Autobiography, page 19. Quoted in "The Religious Affiliation of Charlie Chaplin". Adherents.com. 2005]</ref><ref>[http://web.archive.org/20110830151210/archive.enet.gr/online/online_print?id=48058576 Οι χάρτινες περιπέτειες του Σαρλό]</ref>
* [[Γιουλ Μπρίνερ]] - Ηθοποιός<ref>[http://www.imninalu.net/famousGypsies.htm Famous Gypsies<!-- Τίτλος που μπήκε από Bot -->]</ref>
* [[Μπομπ Χόσκινς]] - Ηθοποιός <ref>[http://www.imdb.com/name/nm0001364/bio Bob Hoskins (I) - Biography<!-- Τίτλος που μπήκε από Bot -->]</ref>
* [[Κώστας Χατζής]] - Μουσικός, τραγουδιστής<ref name=xatzis>[http://www.alexandroshatzis.com/biography_kh.html Alexandros Hatzis<!-- Τίτλος που μπήκε από Bot -->]</ref>
* [[Αλέξανδρος Χατζής]] - Μουσικός, τραγουδιστής<ref name=xatzis/>
* [[Βασίλης Παϊτέρης]] - Μουσικός, τραγουδιστής<ref>http://archive.is/20120911055600/www.sitemaker.gr/antiethnikistik/page_GREEK_9.htm</ref>
* [[Μάκης Χριστοδουλόπουλος]] - Τραγουδιστής<ref>[http://www.papanastasis.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=64&Itemid=31 Μάκης Χριστοδουλόπουλος]</ref>
* [[Ελένη Βιτάλη]] - Τραγουδίστρια <ref>[http://paratiritis-news.gr/detailed_article.php?id=119708&categoryid=15 Παρατηρητής της Θράκης]</ref>
* [[Μανώλης Αγγελόπουλος]] - Τραγουδιστής<ref>[http://clubs.pathfinder.gr/Laikorempetika_/762518 Μανώλης Αγγελόπουλος]</ref>
* [[Στάθης Αγγελόπουλος]] - Τραγουδιστής<ref>[http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_2_30/10/2001_1854 Οι Τσιγγάνοι απειλούν τώρα με...βεντέτα]</ref>
* [[Ειρήνη Μερκούρη]] - Τραγουδίστρια
*[[Βασίλης Σαλέας]]-Κλαριντζής
== Παραπομπές ==
<references />
== Εξωτερικοί σύνδεσμοι ==
{{commonscat|Roma people}}
* {{cite web | url=http://www.rroma.org/ | title=Rroma Foundation | accessdate=2013-01-05}}
* {{cite web | url=http://www.errc.org/ | title=Ευρωπαϊκό κέντρο δικαιωμάτων των Ρομά (European Roma Rights Centre) {{en}} | accessdate=2013-01-05}}
* {{cite book | title=Ρομά/Τσιγγάνοι: Μια Ευρωπαϊκή Μειονότητα | author=Jean-Pierre Liegeois, Nicolae Gheorghe | publisher=Έκθεση των οργανώσεων Διεθνής Ομάδα για τα Δικαιώματα των Μειονοτήτων (ΔΟΜΔ) / Ελληνική Ομάδα για τα Δικαιώματα των Μειονοτήτων (ΕΟΔΜ) | url=http://www.greekhelsinki.gr/bhr/greek/articles_2002/romaabcindex.htm}}
* {{cite web | url=http://www.studiiromani.org/ | title=Specialised Library and Archive Studii Romani | accessdate=2013-01-05 | publisher=Ethnographical Institute with Museum at BAS (Museum at the Bulgarian Academy of Sciences)}}
* {{cite book | title=The gypsies | author=Leland Charles Godfrey | year=1888 | publisher=Book from Project Gutenberg | url=http://archive.org/details/gypsies5ed00lelauoft}}
* {{Αρχείο ΕΡΤ|τίτλος= Rom|αριθμός= 7344}}
* {{cite web | url=http://anemi.lib.uoc.gr/metadata/d/8/7/metadata-aa027e683f132fc4662f85361f7ef690_1273821324.tkl?dtab=m&search_type=simple&search_help=&display_mode=overview&wf_step=init&show_hidden=0&number=10&keep_number=&cclterm1=&cclterm2=&cclterm3=&cclterm4=&cclterm5=&cclterm6=&cclterm7=&cclterm8=&cclfield1=&cclfield2=&cclfield3=&cclfield4=&cclfield5=&cclfield6=&cclfield7=&cclfield8=&cclop1=&cclop2=&cclop3=&cclop4=&cclop5=&cclop6=&cclop7=&isp=&search_coll%5Bmetadata%5D=1&&stored_cclquery=&skin=print&rss=0&lang=el&ioffset=1&offset=1/ | title=Τσιγγάνοι και Ορφεύς}} Ομιλία του Κώστα Φαλτάιτς, που δόθηκε το 1929, όπως δημοσιεύθηκε στα 1930, αποθετήριο Anemi.
*
| |||