Ελληνική Επανάσταση του 1821: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Ετικέτες: Επεξεργασία από κινητό Διαδικτυακή επεξεργασία από κινητό |
Repairing 29 and tagging 2 external links using Checklinks |
||
Γραμμή 2:
| σύγκρουση = Ελληνική Επανάσταση
| εικόνα = [[Αρχείο:Epanastasi.jpg|300px]]
| λεζάντα = ''Ο [[Παλαιών Πατρών Γερμανός]] ευλογεί τη σημαία της Επανάστασης'. [[Θεόδωρος Βρυζάκης]], 1865.<ref name="Εθνική Πινακοθήκη">{{cite web|url=http://www.nationalgallery.gr/
| χρονολογία = 21 Φεβρουαρίου 1821 – 22 Ιανουαρίου 1830{{ref|imerominies}}
| τόπος = Στον [[Ελλάδα|ελλαδικό χώρο]] και στη [[Μολδοβλαχία]]
Γραμμή 34:
{{δείτε|Νεοελληνικός Διαφωτισμός}}
{| class="toccolours" style="float: right; margin-left: 0.5em; margin-right: 0.5em; font-size: 85%; background:#c6dbf7; color:black; width:27em; max-width: 35%;" cellspacing="5"
|-
||Ἡ [[Γαλλική Επανάσταση|Γαλλικὴ ἐπανάστασις]] καὶ ὁ [[Ναπολέων]] ἔκαμε, κατὰ τὴν γνώμην μου, νὰ ἀνοίξῃ τὰ μάτια τοῦ κόσμου. Προτήτερα τὰ ἔθνη δὲν ἐγνωρήζοντο, τοὺς βασιλεῖς τοὺς ἐνόμιζαν ὡς θεοὺς τῆς γῆς, καὶ ὅτι καὶ ἄν ἔκαμναν, τὸ ἔλεγαν καλὰ καμωμένο.
|-
Γραμμή 43 ⟶ 44 :
Οι σύγχρονοι Έλληνες προβλήθηκαν, αρχικά από έναν περιορισμένο κύκλο διανοουμένων του [[Νεοελληνικός Διαφωτισμός|Διαφωτισμού]], ως απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων.<ref>{{harvnb|Κολιόπουλος|2000|p=48, 50}}</ref> Σε αυτό συνέτεινε ο θαυμασμός των Δυτικών για την [[αρχαία Ελλάδα]] και η εμφάνιση τον καιρό εκείνο ανάμεσα σε λόγιους και περιηγητές της Δύσης του πολιτισμικού και λογοτεχνικού κινήματος του [[φιλελληνισμός|Φιλελληνισμού]], οι [[κλασικισμός|κλασικιστές]] και [[ρομαντισμός|ρομαντικοί]] εκπρόσωποι του οποίου προσδοκούσαν την αναγέννηση του αρχαιοελληνικού πολιτισμού με την απελευθέρωση των συγχρόνων Ελλήνων.<ref>{{harvnb|Κολιόπουλος|2000|p=48, 50-52}}</ref> Οι εκπρόσωποι του ελληνικού εθνικού κινήματος διαχώριζαν τους σύγχρονους Έλληνες της Οθωμανικής αυτοκρατορίας από τους αλλόθρησκους και αλλόγλωσσους κυριάρχους τους, την εξουσία των οποίων κατήγγελαν ως αυθαίρετη και παράνομη, και ταυτίζονταν με τους ετερόδοξους Χριστιανούς της Ευρώπης.<ref>{{harvnb|Κολιόπουλος|2000|p=53, 63-5}}</ref> Αυτή η ταύτιση συνάντησε τη σφοδρή αντίθεση της [[Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία|Εκκλησία]]ς.<ref>{{harvnb|Κολιόπουλος|2000|p=53-4}}</ref> Η Εκκλησία μεριμνούσε για την προστασία της Ορθόδοξης κοινότητας από τις πολιτισμικές και ιδεολογικές αλλαγές που επέφερε ο [[Διαφωτισμός]] και την ενότητά της, που έθεταν σε κίνδυνο οι ριζοσπαστικές ιδέες περί [[Εθνική αυτοδιάθεση|αυτοδιάθεσης των λαών]]. Υπερασπιζόμενη οικουμενικά και θεοκρατικά ιδεώδη, είχε αντιταχθεί στην κοσμική και τοπικά περιορισμένη εθνική ιδεολογία και ακολουθούσε πολιτική νομιμοφροσύνης στην κοσμική εξουσία του Σουλτάνου, την οποία θεωρούσε μέρος του σχεδίου της θείας πρόνοιας για την προστασία των Ορθοδόξων από την αιρετική Δύση.<ref>{{harvnb|Κολιόπουλος|2000|p=54-7}}, {{harvnb|Kitromilides|1989|p=158-9, 179-80}}</ref>
Κατ' άλλη άποψη, η σύνδεση της Ελληνικής Επανάστασης με τον ευρωπαϊκό Διαφωτισμό είναι μηχανιστική και λανθασμένη.<ref>[https://web.archive.org/web/20140916090453/http://antifono.gr/portal/%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B7%CE%B3%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B5%CF%82/%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1-%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1-%CE%B3%CE%B5%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE/%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%80%CF%84%CF%8C%CF%82-%CE%BB%CF%8C%CE%B3%CE%BF%CF%82/4775-%CF%84%CE%B1-%CF%83%CF%87%CE%AE%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1-%CE%B5%CF%81%CE%BC%CE%B7%CE%BD%CE%B5%CE%B9%CF%8E%CE%BD-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%BF-21-%CF%84%CE%BF-%CE%BB%CE%AC%CE%B8%CE%BF%CF%82-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%B1%CF%81%CE%AC.html Διαμαντής Απόστολος, "Τα σχήματα ερμηνειών για το 21: το λάθος του Δημαρά", ''Αντίφωνο'', 25 Μαρτίου 2014]</ref> Τη σχέση της Γαλλικής με την Ελληνική Επανάσταση έχουν αμφισβητήσει ή υποβαθμίσει στο παρελθόν και άλλοι ιστορικοί ή μελετητές της Επανάστασης, όπως ο καθηγητής ιστορίας [[Νικόλαος Βλάχος]] (ο οποίος αμφισβητεί ότι η Γαλλική υπήρξε στην κυριολεξία "επανάσταση"<ref>Σημ.: Μερίδα της σύγχρονης (21ος αι.) ιστοριογραφίας της Γαλλικής Επανάστασης αμφισβητεί επίσης την επαναστατικότητά της και το ρόλο του Διαφωτισμού ως αιτίου της. Για παράδειγμα, βλ. [http://digitalcommons.lasalle.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1033&context=the_histories Jacob Hafer, Why the French Revolution Was Not So Revolutionary: A Brief Overview, ''The Histories'', Vol.3, Issue 2, art. 6]{{dead link|date=Σεπτέμβριος 2019}}. Επίσης, βλ. [[Ιστοριογραφία της Γαλλικής Επανάστασης]]</ref>), οι [[Ιωάννης Θεοδωρακόπουλος]], [[Διονύσιος Κόκκινος]], Ε. Πρωτοψάλτης, Κωνστ. Δεσποτόπουλος, Παναγιώτης Βοκοτόπουλος, Μενέλαος Τουρτόγλου, Σπ. Μελάς κ.ά.<ref>Μαντουβάλου Μαρία, Οι εγκωμιαστές του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης, δεινοί τιμητές και πλαστογράφοι της Ελληνικής. Στο ''Ιστοριογραφία και Πηγές για την ερμηνεία του 1821'', Συνέδριο, Ι.Μ. Πεντέλης, 12-13 Οκτ. 2012, εκδ. "Αρχονταρίκι", Αθήνα 2013, σ. 127 κ.ε.</ref> Η συμπάθεια των Ελλήνων λογίων προς τη Γαλλική Επανάσταση δεν επιβεβαιώνεται από τις εκδόσεις της «[[Εφημερίς (εφημερίδα Βιέννης)|Εφημερίδας]]» στη Βιέννη μέχρι το 1797. Αντίθετα, οι Έλληνες είχαν μείνει εχθρικοί προς τη Γαλλία λόγω της φιλοτουρκικής πολιτικής της, ακόμα και μετά την επανάσταση του 1789. <ref>Καραμπελιάς Γιώργος, "Η ανολοκλήρωτη επανάσταση του Ρήγα", Εναλλακτικές Εκδόσεις, Μάιος 2011, σ. 96</ref> Από τους Έλληνες λογίους μόνο ο Ρήγας θα επιχειρήσει να συνδυάσει τον «φωτισμό του γένους» με την επανάσταση, συγκροτώντας μια «επανασταστική πρωτοπορία» από διανοούμενους και εμπόρους. Η λοιπή ελληνική διανόηση περέμεινε διαχωρισμένη από το λαό και δεν κατόρθωσε σχεδόν ποτέ να μεταβληθεί σε «οργανική διανόηση» και ακόμα περισσότερο σε «επαναστατική διανόηση», είτε με τα πρότυπα της Γαλλικής Επανάστασης είτε με αυτά των επαναστάσεων του 20ου αιώνα.<ref>Καραμπελιάς, σ. 165. Εισαγωγικά του συγγραφέα.</ref>
{| class="toccolours" style="float: right; margin-left: 0.5em; margin-right: 0.5em; font-size: 90%; background:#c7dbf8; color:black; width:27em; max-width: 35%;" cellspacing="5"
|-
||''Η επανάστασις η εδική μας δεν ομοιάζει με καμμιάν απ' όσες γίνονται την σήμερον εις την Ευρώπην. Της Ευρώπης αι επαναστάσεις εναντίον των διοικήσεών των είναι εμφύλιος πόλεμος. Ο εδικός μας πόλεμος ήτο ο πλέον δίκαιος, ήτον έθνος με άλλο έθνος'', ...
|-
| style="text-align: left;" | '''Θεόδωρος Κολοκοτρώνης<ref>[http://archeia.moec.gov.cy/sm/239/his60.pdf
|}
Γραμμή 70 ⟶ 72 :
===Η προετοιμασία της επανάστασης===
[[Αρχείο:Dupré - Ali Pasha.jpg|thumb|Ο [[Αλή πασάς]]. Λεπτομέρεια πίνακα του [[Λουί Ντυπρέ]] (1825).]]
Μετά την ανάληψη της αρχηγίας της Εταιρείας ο Υψηλάντης πήρε διετή άδεια και αναχώρησε από την [[Πετρούπολη]] αρχικά για τη [[Μόσχα]] και έπειτα την [[Οδησσός|Οδησσό]], συγκεντρώνοντας μεγάλα χρηματικά ποσά από πλούσιους εμπόρους και οργανώνοντας την επικείμενη εξέγερση.<ref>{{harvnb|Παναγιωτόπουλος|2003|p=29-30}}</ref> Τον Οκτώβριο του 1820 βρέθηκε στο [[Ισμαήλι]] της [[Βεσσαραβία]]ς, όπου μετά από διαβουλεύσεις της Αρχής, καταστρώθηκε το σχέδιο της εξέγερσης, κέντρο της οποίας θα ήταν η Πελοπόννησος. Το «Σχέδιον Γενικόν» των Φιλικών πρόβλεπε λαϊκή εξέγερση στην Κωνσταντινούπολη και πυρπόληση του οθωμανικού στόλου, μετάβαση του Υψηλάντη στη Μάνη και εξέγερση στις παραδουνάβιες ηγεμονίες, για λόγους αντιπερισπασμού. Υπήρχε ακόμη πρόβλεψη για συμμαχία με [[Σερβία|Σέρβους]] και [[Βουλγαρία|Βουλγάρους]].<ref>{{harvnb|Παναγιωτόπουλος|2003|p=30}}</ref> Για την εφαρμογή της απόφασης και την προετοιμασία της καθόδου του Υψηλάντη στάλθηκε στην Πελοπόννησο ο [[αρχιμανδρίτης]] Γρηγόριος Δικαίος, γνωστός και ως [[Παπαφλέσσας]],<ref>{{harvnb|Παναγιωτόπουλος|2003|p=31}}</ref> και υπεύθυνος<ref>[
Στις [[24 Δεκεμβρίου]] [[1820]] εκστράτευσε από την [[Τρίπολη Αρκαδίας|Τριπολιτσά]] εναντίον του [[Αλή πασάς|Αλή πασά]] στα [[Ιωάννινα]], ο [[Χουρσίτ Μεχμέτ Πασάς]] του Μοριά και μειώθηκαν σημαντικά οι αξιόμαχες τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις στην περιοχή. Στις [[6 Ιανουαρίου]] πέρασε στο Μοριά από την [[Ζάκυνθος|Ζάκυνθο]], ειδοποιημένος από τους Φιλικούς ο [[Θεόδωρος Κολοκοτρώνης]]. Ο Παπαφλέσσας όργωσε τον Μοριά μιλώντας για την επανάσταση σε πόλεις και χωριά. Ο Κολοκοτρώνης έκανε συγκεντρώσεις καπεταναίων από όλη την [[Πελοπόννησος|Πελοπόννησο]] και τους ενημέρωσε να πάρουν τα όπλα μόλις δοθεί το σύνθημα. Άλλοι Φιλικοί προετοίμαζαν την επανάσταση στην τότε Ρούμελη ''([[Στερεά Ελλάδα]], [[Θεσσαλία]] και [[Μακεδονία (διαμέρισμα)|Μακεδονία]])''.
Γραμμή 83 ⟶ 85 :
{{κύριο|Ελληνική επανάσταση στη Μολδοβλαχία}}
[[Αρχείο:AlexanderYpsilantisPruth.jpg|thumb|Ο [[Αλέξανδρος Υψηλάντης (Φιλικός)|Αλέξανδρος Υψηλάντης]] διέρχεται τον Προύθο. Έργο του [[Πέτερ φον Ες]].]]
Η επανάσταση κηρύχτηκε την 21η Φεβρουαρίου 1821 στο [[Γκαλάτσι]] από το [[Δημήτριος Αργυρόπουλος|Δημήτριο Αργυρόπουλο]] (τότε πρόξενο της [[Ρωσία]]ς), όπου ο [[Βασίλειος Καραβίας]] εξουδετέρωσε την [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|Οθωμανική]] φρουρά. Πρώτη επίσημη πολεμική πράξη της επανάστασης ήταν η διάβαση του ποταμού [[Προύθος|Προύθου]], στη [[Μολδαβία]] από τον Υψηλάντη στις [[22 Φεβρουαρίου]] [[1821]] και η είσοδός του στο [[Ιάσιο]]. Στις [[24 Φεβρουαρίου]] ο Υψηλάντης εξέδωσε την προκήρυξη με τον τίτλο [[s:Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος|"Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος"]], το ιδεολογικό μανιφέστο της επανάστασης, με την οποία βεβαίωνε τους Έλληνες ότι "μια κραταιά δύναμις" ήταν έτοιμη να βοηθήσει τον αγώνα τους και τους καλούσε να πάρουν τα όπλα υπέρ των Δικαιωμάτων και της ελευθερίας τους, μιμούμενοι τους άλλους Ευρωπαϊκούς λαούς.<ref>{{cite news |title=Το ιδεολογικό στίγμα του 1821 |first=Βασίλης |last=Κρεμμυδάς |newspaper=Τα Νέα |date= 2011-03-24|url= http://www.tanea.gr/ellada/article/?aid=4623914|archiveurl= https://web.archive.org/web/20130207123937/http://www.tanea.gr/ellada/article/?aid=4623914|archivedate= 2013-02-07|accessdate=2012-10-15}}</ref>
Στα πριγκιπάτα η επανάσταση εξαπλώθηκε με επιτυχία. Οι Ρουμάνοι σύμμαχοι ήταν συσπειρωμένοι γύρω από τον εθνικό τους ηγέτη, συνεργάτη των Φιλικών Τούντορ (Θεόδωρος) [[Τούντορ Βλαντιμιρέσκου|Βλαντιμιρέσκου]], που είχε κηρύξει επανάσταση ένα μήνα πριν ο Υψηλάντης περάσει τον Προύθο. Στις [[21 Μαρτίου]] ο Βλαντιμιρέσκου με 6.000 πεζούς και 2.500 ιππείς κατέλαβε το [[Βουκουρέστι]] μέσα σ' ένα κλίμα γενικού ενθουσιασμού του πληθυσμού και ακολούθησε ο Υψηλάντης που μπήκε στην πόλη με τον στρατό του στις [[27 Μαρτίου]]. Όλα έδειχναν ότι τα δύο κινήματα, θα συνεργάζονταν για την επιτυχία της εξέγερσης όμως για ποικίλους λόγους αυτό δεν έγινε{{παραπομπή}}.
Γραμμή 100 ⟶ 102 :
Την [[1 Μαρτίου]] ξεκίνησε από την [[Κωνσταντινούπολη]] με προορισμό τη [[Μάνη]], μετά από ενέργειες του Φιλικού [[Εμμανουήλ Ξάνθος|Ξάνθου]], ένα πλοίο φορτωμένο με όπλα και προκηρύξεις για την εξέγερση. Το πλοίο αυτό κατέπλευσε περί τα μέσα Μαρτίου κρυφά στο [[Λιμένι Οιτύλου]], ή κατ΄ άλλους στις [[Κιτριές Μεσσηνίας]] απ΄ όπου και παρελήφθη ασφαλώς το φορτίο του. Η δε είδηση της εξέγερσης στη Μολδοβλαχία είχε ήδη προηγηθεί. Από το πρώτο δεκαήμερο του Μαρτίου όλη η ανατολική Μάνη είχε τεθεί σε εμπόλεμη κατάσταση, όπως αυτό μαρτυρείται από σχετικό έγγραφο του [[Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης|Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη]] με ημερομηνία 11 Μαρτίου 1821. αναφερόμενος στα ορδία (στρατόπεδα) που είχαν συγκροτηθεί στο [[Μαραθονήσι]] ([[Γύθειο]]), υπό τους [[Γρηγοράκηδες]].<ref>Ανώνυμου: "Ιστορικαί αλήθειαι συμβάντων τινών Μάνης" Αθήνησι 1858 σ.56</ref><ref>Αναστ. Γούδας "Βίοι παράλληλοι των ανδρών της επαναστάσεως" τ.8 Αθήναι 1870-1875 τ.8ος, σ.28</ref><ref>Αποστ. Δασκαλάκης "Αρχείο Τζωρτζάκη Γρηγοράκη" Αθήναι 1976, σ.70</ref> Αυτή είναι και η πρώτη επιστράτευση Ελλήνων του κυρίως ελλαδικού χώρου στον Αγώνα του 1821. Ο Φωτάκος αναφέρει ότι οι Έλληνες που κατέρχονταν στην Ελλάδα από τη Ρωσία και την Κωνσταντινούπολη διέδιδαν ως ημέρα έναρξης της επανάστασης την 25 Μαρτίου <ref>{{cite book|last=Χρυσανθόπουλος|first=Φωτάκος |title=ΒΙΟΙ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΩΝ ΑΝΔΡΩΝ|year=2003|publisher=ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΣΚΕΨΙΣ|location=Αθήνα|isbn=9789608352018|pages=336|url=http://anemi.lib.uoc.gr/php/pdf_pager.php?rec=/metadata/6/0/3/metadata-02-0000143.tkl&do=73357.pdf&lang=el&pageno=1&pagestart=1&width=409.68%20pts&height=622.8%20pts&maxpage=338}}|</ref>.
Την 20η Μαρτίου 1821 στον Ι.Ν.Αγίου Γεωργίου στο [[Παλούμπα]] στη γενέτειρα του [[Δημήτριος Πλαπούτας|Δημητρίου Πλαπούτα]], κηρύχτηκε επίσημα η Επανάσταση στη Γορτυνία υπό των Δημητρίου Πλαπούτα και Θ.Κολοκοτρώνη, όπως μαρτυρείται εκτός άλλων στο έργο του Τ.Κανδηλώρου "Η ΓΟΡΤΥΝΙΑ" 1898
Η Πύλη θεωρούσε πρωταρχικό θέμα την αντιμετώπιση της ανταρσίας του Αλή πασά, αλλά ανησυχούσε σοβαρά από τις φήμες και τις καταγγελίες των Άγγλων για εξέγερση στο Μοριά. Λίγο μετά την εξέγερση στις ρουμανικές ηγεμονίες, αλλά όχι εξαιτίας της, οι Τούρκοι της Τριπολιτσάς κάλεσαν τους προεστούς του Μοριά με πρόσχημα την συνηθισμένη κοινή ετήσια σύσκεψη, με στόχο όμως να τους κρατήσουν ομήρους. Οι περισσότεροι προεστοί ήταν διστακτικοί και δεν πήγαν. Ὀσοι πήγαν εκτελέστηκαν αργότερα, άλλοι με το ξέσπασμα της επανάστασης, άλλοι λίγες μέρες πριν την [[Άλωση της Τριπολιτσάς]] και άλλοι πέθαναν από τις κακουχίες στις φυλακές.
Γραμμή 112 ⟶ 114 :
Το 1820 είχε οριστεί ως ημέρα έναρξης της επανάστασης από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη η 25η Μαρτίου.<ref>[http://anemi.lib.uoc.gr/php/pdf_pager.php?rec=/metadata/3/0/4/metadata-06-0000117.tkl&do=78174_01.pdf&lang=en&pageno=1&pagestart=1&width=376.32%20pts&height=594.96%20pts&maxpage=606 Σπηλιάδη Νικολάου, Απομνημονεύματα, εκδοθέντα υπό Χ.Ν.Φιλαδελφέως, Αθήνα 1851, τομ. Α', σελ. 31.]:<br />
"... ο Κολοκοτρώνης και οι περί αυτόν, οι οποίοι δεν ήλθον εις την Πελοπόννησον ειμή δια να κινήσωσι την επανάστασιν την 25 μαρτίου, ως ημέραν προσδιωρισμένην να λάβωσι τα όπλα απανταχού οι Έλληνες, ..."</ref><ref>[http://anemi.lib.uoc.gr/php/pdf_pager.php?rec=/metadata/d/e/e/metadata-184-0000041.tkl&do=100271_01.pdf&pageno=28&width=728&height=516&maxpage=102&lang=el Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, Απομνημονεύματα (Διήγησις συμβάντων της Ελληνικής φυλής 1770-1836), έκδοση "Εστίας", 1901, τόμ. Α', σελ. 47, 48]:
:"... ''με ήλθαν γράμματα από τον Υψηλάντη δια να ήμαι έτοιμος, καθώς και όλοι οι εδικοί μας. 25 Μαρτίου ήτον η ημέρα της γενικής επαναστάσεως. Οι Άγγλοι έμαθαν ότι έλαβα κάτι γράμματα'' ..."</ref><ref>Φραντζής Αμβρόσιος, Επιτομή της ιστορίας της αναγεννηθείσης Ελλάδος, 1839, τομ. Α', σελ. λ': "''Φυλακίζονται οι έγκριτοι αρχιερείς και πολλοί των προυχόντων εν Κωνσταντινουπόλει, εν Πελοποννήσω και αλλαχού, αλλ' αφ' ετέρου οι ατομικοί εκάστου Έλληνος σπινθήρες εξάπτονται πανταχού και ανάπτουν την γενικήν κατά της δεσποζούσης τυραννικώς το Ελληνικόν έθνος Τουρκικής δυναστείας φρικτήν αποστασίαν κατά ρητήν ημέραν την 25 Μαρτίου του 1821 έτους, ημέραν προσδιορισθείσαν καθ' όλα τα μέρη παρά των κατηχητών μελών της Φιλικής Εταιρείας.''"</ref> Είχε μάλιστα επιλεγεί ακριβώς επειδή είναι η ημέρα του Ευαγγελισμού.<ref>[http://anemi.lib.uoc.gr/php/pdf_pager.php?rec=/metadata/2/c/f/metadata-01-0000761.tkl&do=109732_01.pdf&pageno=45&width=327&height=566&maxpage=386&lang=en Σπ. Τρικούπη, Ιστορία Ελληνικής Επαναστάσεως, έκδοση 1860, τομ. Α' σελ. 23. ]</ref> Παρ' ότι για διάφορους λόγους η επανάσταση είχε ήδη αρχίσει στη Μολδοβλαχία και ξέσπασε νωρίτερα σε διάφορες περιοχές της Πελοποννήσου, σε ορισμένες περιοχές άρχισε ακριβώς την προκαθορισμένη ημερομηνία με τις πολιορκίες των κάστρων, με εξέγερση ή τελετουργικά.<ref>[http://anemi.lib.uoc.gr/php/pdf_pager.php?rec=/metadata/2/5/9/metadata-39-0000531.tkl&do=149768_01.pdf&pageno=390&width=332&height=532&maxpage=522&lang=en Φραντζής Αμβρόσιος, Επιτομή της Ιστορίας της Αναγεννηθείσης Ελλάδος, Αθήνα, 1839, τόμ. Α' σελ. 338, υποσημ. 1 (σελ. 390 του φυλλομετρητή)]: "''Εις τας εν Πελοποννήσω γενομένας πολιορκίας εκθέτομεν ολοσχερώς (...). Αι πολιορκίαι δε αύται συνοδεύουσαι η μία την άλλην έλαβον την αρχήν των από της 25 Μαρτίου 1821 και ύστερον.''"</ref><ref>[
1821 Αυγούστου 7, Νεόκαστρον''<br />
Μεθώνης Γρηγόριος, Νικόλας Μπόταση, Πρωτοπαπατσώρης, Αναστάσης Ανδρούτσου ... ".</ref>
Γραμμή 128 ⟶ 130 :
Το απόγευμα της ίδιας ημέρας σημειώθηκε επίθεση εναντίον ανθρώπων του Τούρκου διοικητή (Βοεβόδα) των [[Καλάβρυτα|Καλαβρύτων]] Ιμπραήμ πασά Αρναούτογλου, που ανήσυχος εξαιτίας των γεγονότων που προηγήθηκαν ξεκίνησε με ολόκληρη τη φρουρά του για την Τριπολιτσά. Αυτά τα μεμονωμένα περιστατικά θα θεωρούνταν απλώς ληστρικές και όχι επαναστατικές ενέργειες αν δεν είχαν συνέχεια.<ref>Σαράντος Καργάκος, Η ελληνική επανάσταση του 1821. τόμος Β', σ. 25. Έκδοση Real News, 2014.</ref><br /> Την ίδια άποψη εκφράζει και ο Απ. Δασκαλάκης που αναφέρει ότι τέτοιες ενέργειες ήταν συνηθισμένες κατά την τουρκοκρατία. <ref>Δασκαλάκης Β. Απόστολος, Η έναρξις του αγώνος ... Επιστημ. Επετηρίς Φιλοσοφ. Σχολής Πανεπ/μίου Αθηνών, τόμ. ΙΒ' (1961-62), σ. 53, 72.</ref>
Ο Αρναούτογλου, όταν πληροφορήθηκε όσα συνέβησαν, έντρομος έσπευσε να κλειστεί μαζί με τους υπόλοιπους Τούρκους στους τρεις οχυρούς πύργους των [[Καλάβρυτα|Καλαβρύτων]]. Στις [[21 Μαρτίου]] 1821, 650 ένοπλοι αγωνιστές με αρχηγούς τον Σωτήρη Χαραλάμπη, τον Α. Φωτήλα, τον Σωτήρη Θεοχαρόπουλο, τον Ιωάννη Παπαδόπουλο, τον Νικόλαο Σολιώτη και τους Πετιμεζαίους επιτέθηκαν εναντίον των Τούρκων που είχαν καταφύγει στους πύργους και τους ανάγκασαν να παραδοθούν.<ref>[https://web.archive.org/web/20110617033411/http://www.depapoz.gr/site/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=311&Itemid=283 Δήμος Καλαβρύτων, Ιστορία των Καλαβρύτων]</ref> Παρά το γεγονός ότι η παράδοση έγινε με τον όρο της ασφάλειας των Τούρκων, οι περισσότεροι άνδρες σφαγιάστηκαν, ενώ οι γυναίκες και τα παιδιά δόθηκαν ως σκλάβοι ή έγιναν υπηρέτες σε σπίτια Ελλήνων.<ref>{{Cite book|title=A History of Greece Volume 6 The Greek Revolution|last=Finlay|first=George|publisher=H.F.Tozer|year=1877|isbn=978-1-108-07838-2|location=|page=146-148}}</ref> Αυτή ήταν η πρώτη πολεμική επιτυχία της επανάστασης. Παράλληλα, ξεσηκώθηκε η [[Πάτρα]] από τους Φιλικούς [[Παναγιώτης Καρατζάς|Παναγιώτη Καρατζά]], Βαγγέλη Λειβαδά και Ν. Γερακάρη αναγκάζοντας τους Μουσουλμάνους να κλειστούν στο φρούριό της. Οι εξεγερμένοι Πατρινοί ζήτησαν βοήθεια από τους προκρίτους που από την Αγία Λαύρα είχαν καταφύγει σε «ασφαλή μέρη» και αυτοί προέβησαν σε στρατολόγηση και κατέβηκαν να συμβάλλουν στην πολιορκία.<ref>Δασκαλάκης Β. Απόστολος, Η έναρξις του αγώνος της ελευθερίας. Θρύλος και πραγματικότης. Επιστημ. Επετηρίς Φιλοσοφ. Σχολής Πανεπ/μίου Αθηνών, τόμ. ΙΒ' (1961-62), σ. 72.</ref>
Στην έναρξη του αγώνα το σύνολο των ένοπλων δυνάμεων προερχόταν από τους [[κλέφτες]] και τους [[αρματολοί|αρματολούς]] της προεπαναστατικής περιόδου· αυτοί θα αποτελούσαν το κυριότερο τμήμα των επαναστατικών δυνάμεων σε όλη τη διάρκεια της επανάστασης.<ref>{{harvnb|Stathis|2007|p=168}}</ref>
Γραμμή 134 ⟶ 136 :
Το πρώτο επαναστατικό στρατόπεδο συγκροτήθηκε στη Βέρβαινα στις 25 Μαρτίου, από τον Αναγνώστη Κοντάκη με πολεμιστές από τον Άγιο Πέτρο, τα Δολιανά, καμπίσιους Τριπολιτσιώτες, και από τους επ. Βρεσθένης Θεοδώρητο και τον Π. Βαρβιτσιώτη.<ref>[http://anemi.lib.uoc.gr/php/pdf_pager.php?filename=%2Fvar%2Fwww%2Fanemi-portal%2Fmetadata%2F0%2F4%2Ff%2Fattached-metadata-70-0000183%2F140354.pdf&rec=%2Fmetadata%2F0%2F4%2Ff%2Fmetadata-70-0000183.tkl&do=140354.pdf&width=359&height=549&pagestart=1&maxpage=294&lang=el&pageno=44&pagenotop=44&pagenobottom=38 Φωτάκος, Απομνημονεύματα, 1858, σελ. 36.]</ref> Εκεί σταδιακά συγκεντρώθηκαν οπλαρχηγοί και πολεμιστές από διάφορα μέρη και εκεί οργανώθηκε και η πρώτη μονάδα εφοδιασμού ("φροντιστήριο" κατά τον Φωτάκο).
Στη Μάνη{{ref|Mani}} η επανάσταση κινητοποιήθηκε από τους Κολοκοτρώνη, Παπαφλέσσα, [[Νικηταράς|Νικηταρά]] και [[Παναγιώτης Κεφάλας|Κεφάλα]]. Ο Κολοκοτρώνης έφτασε εκεί τις 6 Ιανουαρίου και ετοίμαζε τον ξεσηκωμό της Μάνης, πρώτης απ' όλες τις περιοχές της Πελοποννήσου ώστε να δώσει το παράδειγμα, για την 25 Μαρτίου. Φιλοξενήθηκε από τον πατρικό του φίλο Παναγιώτη Μούρτζινο και μέχρι στις 22 Μαρτίου φρόντιζε για κατάπαυση των αντιζηλιών που υπήρχαν ανάμεσα στις οικογένειες τοπικών προυχόντων. Μετά έστειλε ανθρώπους σε διάφορες επαρχίες της Πελοποννήσου με την ειδοποίηση "''την ημέρα του Ευαγγελισμού να είναι έτοιμοι, και κάθε επαρχία να κινηθεί εναντίον των Τούρκων των τοπικών, και να τους πολιορκήσουν εις τα διάφορα φρούρια''".<ref>[http://anemi.lib.uoc.gr/php/pdf_pager.php?rec=/metadata/d/e/e/metadata-184-0000041.tkl&do=100271_01.pdf&pageno=29&width=728&height=516&maxpage=102&lang=el Κολοκοτρώνη Απομνημονεύματα, έκδοση "Εστία", Αθήνα, 1901, σ. 49, 50.]</ref><ref>[http://anemi.lib.uoc.gr/php/pdf_pager.php?rec=/metadata/2/c/f/metadata-01-0000761.tkl&do=109732_01.pdf&pageno=73&pagestart=1&width=327&height=566&maxpage=386&lang=en Σπ. Τρικούπη, Ιστορία, τ. Α' σ. 51]</ref><ref>{{cite book|editor= Έλλη Αλεξίου|title= Άπαντα Κολοκοτρώνη|volume=2|publisher=Ιστορικές Εκδόσεις 1821|location=Αθήνα|page=277|quote=Αναφέρεται στην [https://argolikivivliothiki.gr/2011/02/24/%CE%B7-%CE%BA%CE%AE%CF%81%CF%85%CE%BE%CE%B7-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B5%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%B7%CF%82-%CF%83%CF%84%CE%B7-%CE%BC%CE%AC%CE%BD%CE%B7/ Αργολική Βιβλιοθήκη]}}</ref>
{| class="toccolours" style="float: left; margin-left: 0.5em; margin-right: 0.5em; font-size: 85%; background:#c6dbf7; color:black; width:27em; max-width: 35%;" cellspacing="5"
|-
||Ὁ κόσμος μᾶς ἔλεγε τρελλούς. Ἡμεῖς, ἂν δὲν εἴμεθα τρελλοί, δὲν ἐκάναμεν τὴν ἐπανάστασιν [...].
|-
Γραμμή 142 ⟶ 145 :
|}
Στην Καλαμάτα συστάθηκε η ''Μεσσηνιακή γερουσία'' και ο [[Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης]] τοποθετήθηκε επικεφαλής της. Πρώτη πράξη της νέας εξουσίας ήταν να στείλει έγγραφο προς τα χριστιανικά έθνη ζητώντας τη βοήθειά τους και αυτό το έγγραφο ήταν και η πρώτη πράξη διεθνούς δικαίου της επανάστασης. Στην Πάτρα ιδρύθηκε το ''Αχαϊκό διευθυντήριο'', από τους προεστούς [[Ανδρέας Σ. Λόντος|Ανδρέα Λόντο]] και Χαραλάμπη, τον [[Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος (Πρεσβύτερος)|Παπαδιαμαντόπουλο]] και το δεσπότη [[Παλαιών Πατρών Γερμανός|Παλαιών Πατρών Γερμανό]], που στις 26 Μαρτίου επέδωσε στους ξένους διπλωμάτες που βρίσκονταν στην Πάτρα επαναστατική διακήρυξη.<ref>[
Η μελέτη των πρώτων γεγονότων της Επανάστασης δείχνει ότι οι προεστοί είχαν πρωταγωνιστικό ρόλο. Μαζί με τους παλιούς κλέφτες και τους οπλαρχηγούς των περιοχών τους έκαναν τις πρώτες επιθέσεις κατά των Τούρκων και έδωσαν το έναυσμα για την Επανάσταση.<ref>[http://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/8598#page/248/mode/2up Φωτόπουλος Αθ. (1997), σ. 244. Παραπέμπει και στον Α. Φραντζή, τ. Δ', σ. 178, 179]</ref>
Γραμμή 153 ⟶ 156 :
Στο συμβούλιο των οπλαρχηγών στη Μεσσηνία ο Κολοκοτρώνης πρότεινε σαν βασικό στόχο την [[Τρίπολη Αρκαδίας|Τρίπολη]], που ήταν το στρατιωτικό και διοικητικό κέντρο της Πελοποννήσου και μετά από τη διαφωνία του Μαυρομιχάλη, που είχε οριστεί αρχιστράτηγος, άρχισε πορεία στρατολόγησης στην [[Αρκαδία]]. Ανάλογες πορείες έκαναν άλλοι οπλαρχηγοί σε διάφορες περιοχές. Στις [[29 Μαρτίου]] ο Κολοκοτρώνης είχε μαζέψει 6.000 άνδρες και προσπάθησε να πολιορκήσει την [[Καρύταινα]], όμως στην πρώτη έξοδο των Τούρκων, το στράτευμα διαλύθηκε. Δεν απογοητεύτηκε και μεθοδικά εγκατέστησε φρουρές σε επίκαιρα σημεία γύρω από την Τρίπολη ([[Λεβίδι Αρκαδίας|Λεβίδι]], [[Πιάνα]], [[Χρυσοβίτσι]], [[Βέρβενα Αρκαδίας|Βέρβαινα]], [[Βαλτέτσι Αρκαδίας|Βαλτέτσι]], [[Τρίκορφα]]), για να μπορούν να ελεγχθούν οι δρόμοι που οδηγούσαν προς τα εκεί.
[[Αρχείο:Dupre-Salona-1821.jpg|thumb|right|''"Η κατάληψη του κάστρου των Σαλώνων 1821", [[Λουί Ντυπρέ|Louis Dupré]] (1825)'']]
Η επανάσταση επεκτάθηκε γρήγορα σε όλη την Πελοπόννησο και Ανατολική Στερεά και είχε μεγάλη επιτυχία αφού πέρασαν στον έλεγχο των επαναστατών πολύ σύντομα, [[Καλάβρυτα]] ([[21 Μαρτίου]]), Καλαμάτα ([[23 Μαρτίου]]), Αίγιο ([[23 Μαρτίου]]), [[Πάτρα]] (25 Μαρτίου), [[Γαλαξείδι|Γαλαξίδι]] ([[26 Μαρτίου]]),<ref>[https://web.archive.org/web/20110531171029/http://www.galaxidi.gov.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=165&Itemid=244 Δημοτική Ενότητα Γαλαξιδίου, Ιστορία του Γαλαξιδίου]</ref> [[Άργος]], Καρύταινα, [[Μεθώνη Μεσσηνίας|Μεθώνη]], Νεόκαστρο, Φανάρι, [[Γαστούνη]], [[Ναύπλιο]] στην Πελοπόννησο και [[Άμφισσα|Σάλωνα]] ([[Πανουργιάς]], [[27 Μαρτίου]]),<ref>[http://www.fokida.gr/site/categories/epanastassi/kastro_salonon.csp Νομαρχία Φωκίδας] Το Κάστρο των Σαλώνων και η ιστορική σημασία του]</ref> [[Λιδωρίκι]] ([[Δήμος Σκαλτσάς|Σκαλτσάς]],<ref>[http://www.dorida.gr/oldwebsites/lidorikigov/default_153.html Δήμος Δωρίδας, ιστορία Λιδωρικίου]</ref> [[28 Μαρτίου]]), [[Μαλανδρίνο Φωκίδας|Μαλανδρίνο]] (Σκαλτσάς, [[30 Μαρτίου]]), [[Λιβαδειά]] ([[Αθανάσιος Διάκος|Διάκος]], [[31 Μαρτίου]]), [[Θήβα]] ([[Βασίλης Μπούσγος|Μπούσγος]], [[3 Απριλίου]]), [[Αταλάντη]] στη Στερεά Ελλάδα.
Οι Οθωμανοί περιορίστηκαν στα κάστρα όπου είχαν αρχίσει πολιορκίες. Τα σπουδαιότερα από αυτά τα κάστρα ήταν τα κάστρα στο [[Ρίο]] και στο [[Αντίρριο]], της [[Κάστρο της Πάτρας|Πάτρας]], του [[Ακροκόρινθος|Ακροκορίνθου]] πάνω από την Κόρινθο, τα δύο κάστρα του Ναυπλίου, το Παλαμήδι και το Μπούρτζι, της Μονεμβασιάς, της Μεθώνης, της Κορώνης, το Νεόκαστρο και το Παλαιόκαστρο του Ναυαρίνου ([[Πύλος]]) και το κάστρο της [[Τρίπολη Αρκαδίας|Τριπολιτσάς]]. Στο κάστρο του Άργους που ήταν παραμελημένο δεν κλείστηκαν Οθωμανοί. Τα κάστρα ήταν επί το πλείστον κτισμένα παράλια σε δύσβατα σημεία και είχαν το πλεονέκτημα της δυνατότητας τροφοδοσίας από τον οθωμανικό στόλο, εκτός από το κάστρο της Τρίπολης. Μέχρι το τέλος Μαρτίου οι μουσουλμάνοι της Πελοποννήσου, εκτός από τους [[Λάλας Ηλείας|Λαλαίους Αλβανούς]], είχαν απωθηθεί ή εγκαταλείψει τα πεδινά της Πελοποννήσου και είχαν περιοριστεί στα κάστρα, μερικά από τα οποία (αν άντεχαν στην πολιορκία) θεωρούνταν ικανά για ανάκτηση ολόκληρης της Πελοποννήσου. Οι περισσότεροι από αυτούς είχαν συγκεντρωθεί στην Τρίπολη.
Γραμμή 165 ⟶ 168 :
Για τους πολεμιστές η επανάσταση είχε έντονο θρησκευτικό χαρακτήρα: τα γεγονότα της επανάστασης αποδίδονταν στο Θεό, την κήρυξη της και τη διεξαγωγή των πολεμικών συγκρούσεων πλαισίωναν θρησκευτικές ακολουθίες και τελετουργίες ([[δοξολογία|δοξολογίες]], [[θεία Λειτουργία|λειτουργίες]], ορκωμοσίες και [[αγιασμός|αγιασμοί]]) και τα επαναστατικά λάβαρα έφεραν θρησκευτικά σύμβολα, κυρίως το [[σταυρός|σταυρό]].<ref>{{harvnb|Βαρβαρήγος|2011|p=21, 25-7, 33-9, 56-67, 90-3}}</ref> Επικρατέστερος ως τότε όρος αυτοπροσδιορισμού ήταν το «Ρωμιοί» ή «Ρωμαίοι», ενώ περιορισμένη διάδοση είχε γνωρίσει τα χρόνια εκείνα ο προβαλλόμενος από δυτικού προσανατολισμού λογίους, όπως ο [[Αδαμάντιος Κοραής]], όρος «Γραικοί»,<ref>{{harvnb|Kakridis|1963|p=251-2}}, {{harvnb|Κολιόπουλος|2003|p=72-74}}.</ref> αλλά μέσα στους πρώτους μήνες της Επανάστασης γενικεύτηκε ακόμη και ανάμεσα στους μη εγγράμματους η χρήση της ονομασίας «Έλληνες» αποκλειστικά για τους επαναστατημένους.<ref>{{harvnb|Kakridis|1963|p=254-5}}</ref> Η ονομασία αυτή υποδήλωνε ανδρεία και μεγαλείο και εμψύχωνε τους πολεμιστές, καθώς τους ταύτιζε με τους ''Έλληνες'' της λαϊκής φαντασίας, θρυλικά όντα του απώτατου παρελθόντος με γιγαντιαίες διαστάσεις και υπερφυσική δύναμη.<ref>{{harvnb|Kakridis|1963|p=257-60}}, {{harvnb|Κακριδής|1978|p=45-6}}</ref><br />
Από την αρχή της Επανάστασης έγινε αντιληπτό ότι πρόκειται για μια Ελληνο-Οθωμανική σύγκρουση με θρησκευτικό και εθνικό χαρακτήρα καθώς η κάθε πλευρά προέβαινε σε ακρότητες και αντίποινα. Κατά τον ιστορικό L. Stavrianos oι σφαγές ήταν απαραίτητο συνοδευτικό ενός αγώνα που ταυτόχρονα έφερνε αντιμέτωπους Έλληνες υπηκόους εναντίον Τούρκων αφεντάδων, Έλληνες χωρικούς εναντίον Τούρκων γεωκτημόνων και Έλληνες χριστιανούς εναντίον Τούρκων μουσουλμάνων. Οι αμοιβαίες επιθέσεις των πρώτων μηνών όχι μόνο ενέτειναν την θρησκευτική έχθρα αλλά έκαναν την επανάσταση έναν αγώνα για ιερή αντεκδίκηση, έναν αγώνα όπου η εθνική ταυτότητα βάθαινε τη θρησκευτική διαφορά.<ref>Theophilus C. Prousis, Eastern Orthodoxy Under Siege in the Ottoman Levant: A View from Constantinople in 1821, History Faculty Publications, Paper 13, 2008, University of North Florida, σελ. 40, 41. Περίληψη [
===Αντίδραση των Οθωμανικών αρχών===
Γραμμή 208 ⟶ 211 :
Στις 23 Μαρτίου ο Φιλικός [[Εμμανουήλ Παππάς]], αφού φόρτωσε σε ένα καράβι όπλα και πυρομαχικά, που είχε αγοράσει με δικά του χρήματα, αναχώρησε από την Κωνσταντινούπολη για το [[Άγιο Όρος]], με εντολή να οργανώσει την επανάσταση στην [[Μακεδονία]].<ref>Βακαλόπουλος (1980) 469</ref> Πολλοί καλόγεροι ξεσηκώθηκαν έτοιμοι να τον ακολουθήσουν και έγιναν επαφές με Μακεδόνες οπλαρχηγούς σε μια προσπάθεια να προετοιμαστεί μια συντονισμένη εξέγερση.
Μετά από την αποτυχία των επίμονων προσπαθειών συντονισμού ταυτόχρονης έκρηξης της επανάστασης στον [[Όλυμπος|Όλυμπο]] και την [[Χαλκιδική]] ο [[Εμμανουήλ Παπάς]] στα τέλη Μαΐου κήρυξε στο Άγιο Όρος την επανάσταση στη [[Μακεδονία (διαμέρισμα)|Μακεδονία]].<ref>Βακαλόπουλος (1980) 473</ref> Οι επαναστάτες κατάφεραν σε σύντομο χρονικό διάστημα να απελευθερώσουν ολόκληρη τη [[Χαλκιδική]], τα [[Βασιλικά Θεσσαλονίκης]], καθώς και την [[Δήμος Βόλβης|περιοχή της Βόλβης]]. Η οθωμανική απάντηση ήταν εδώ άμεση με συλλήψεις ομήρων και καταλήψεις πόλεων. Ιδιαίτερα δεινοπάθησε η [[Θεσσαλονίκη]], όπου εξοντώθηκαν τουλάχιστον είκοσι πέντε χιλιάδες Έλληνες και οι περιουσίες τους δημεύτηκαν ή καταστράφηκαν. Χρειάστηκε να περάσουν τουλάχιστον πενήντα χρόνια για να επανέλθει ο ελληνισμός της πόλης στα πριν του [[1821]] επίπεδα και να συνέλθει από αυτό το συντριπτικό χτύπημα. Εξεγέρσεις σημειώθηκαν σχεδόν ταυτόχρονα (χωρίς όμως συντονισμό), στη [[Στρώμνιτσα]] ''(με τους Διακόπουλο και Διαμαντή)'', στη [[Γευγελή]], τις [[Τίκφες]],<ref>[http://
Στη [[Θράκη]] εξεγέρθηκε το Μάρτιο η [[Σωζόπολη]], το Μάιο η [[Καλλίπολη]] και στη συνέχεια η περιοχή [[Διδυμότειχο|Διδυμοτείχου]], καθώς και η [[Σαμοθράκη]]. Τοπικές εξεγέρσεις σημειώθηκαν και επεκτάθηκαν στις περιοχές [[Φιλιππούπολη|Φιλιππουπόλεως]], [[Βάρνα]]ς, [[Αγχίαλος (Βουλγαρία)|Αγχιάλου]], [[Νεσέμπαρ|Μεσημβρίας]], [[Μάκρη Έβρου|Μάκρης]], [[Μαρώνεια Ροδόπης|Μαρώνειας]] και [[Κεσσάνη]]ς. Οι εξεγέρσεις στη [[Θράκη]] καταστάλθηκαν εντός του χρόνου με την ήττα των επαναστατών στη ''Μάχη του [[Λάβαρα Έβρου|Σαλτικίου]]'' και το [[Ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης]].<ref>Μ. Κούκος, "Οι Θράκες στους Αγώνες του 21", Θρακική Επετηρίδα, τ. 2, Εταιρία Θρακικών Μελετών, Αθήνα 1981.</ref>
Γραμμή 234 ⟶ 237 :
Η Βρετανία είχε την πλέον αρνητική στάση έναντι της επανάστασης κατά το πρώτο έτος της. Ήλπιζε στη γρήγορη καταστολή της προτού η Ελλάδα τεθεί υπό την προστασία του Ρώσου αυτοκράτορα Αλεξάνδρου. Ο τότε υπουργός εξωτερικών Castleragh περίπου συμμεριζόταν τις απόψεις του Μέτερνιχ, αν και έδειχνε σημεία κατανόησης της υπόθεσης των Ελλήνων. Στις πρώτες επαναστατικές κινήσεις στην Πελοπόννησο, οι Βρετανικές αρχές των Ιονίων και οι προξενικές αρχές στην Πάτρα και αλλού τήρησαν σαφώς φιλοτουρκική στάση.
Η ρωσική κυβέρνηση επίσης είδε αρνητικά την επανάσταση, διότι αφ' ενός μεν έθεσε εμπόδια στις ρωσικές εξαγωγές σιτηρών προς την Ευρώπη μέσω των Δαρδανελίων, αφ' ετέρου δε δεν ήθελε να αλλάξει το status quo στην Ευρώπη και να κινδυνεύσει η μοναρχία. Έτσι ο τσάρος τήρησε ουδέτερη στάση. Εν τούτοις, οι Έλληνες επαναστάτες είχαν αρχικά την ψευδαίσθηση ότι θα βοηθηθούν από τη Ρωσία.<ref name="anistor1997">[http://www.anistor.gr/english/enback/e972.htm D. Alexandris (1997), Great Britain and the Eastern Question. The case of the Greek War of Independence 1821-1828.]
Η ηγεσία των ελληνικών επαναστατικών δυνάμεων, σχεδόν ταυτόχρονα με την κήρυξη των στρατιωτικών επιχειρήσεων, απευθύνθηκε εγγράφως στις χριστιανικές χώρες της δύσης, αναζητώντας τη διεθνή στήριξη. Έτσι, αμέσως μετά την κατάληψη της [[Καλαμάτα]]ς ([[23 Μαρτίου]] 1821) και τη συνακόλουθη σύσταση της Πελοποννησιακής Γερουσίας, οι ιθύνοντές της συνέταξαν σχετικό έγγραφο το οποίο αποτελεί την πρώτη διεθνούς δικαίου πράξη της επαναστατημένης χώρας<ref>[[Τάσος Βουρνάς]], "Σύντομη ιστορία της ελληνικής επανάστασης" (εκδόσεις Πατάκη, [[Ιούνιος]] [[2011]]), σελ. 91</ref>. Παράλληλα, επιφανείς έλληνες που διαβιούσαν στο [[Παρίσι]] ([[Αδαμάντιος Κοραής]], Πίκκολος, Βογορίδης κ.α.), κοινοποίησαν έκκλησή τους προς την παγκόσμια πνευματική κοινότητα, δια της οποίας ζητούσαν βοήθεια και συμπαράσταση προς την επανάσταση. Το πρώτο κράτος το οποίο ανταποκρίθηκε στον ελληνικό αγώνα της ανεξαρτησίας ήταν η Δημοκρατία της [[Αϊτή]]ς (που είχε κατακτήσει την ελευθερία της την [[1 Ιανουαρίου]] του [[1804]]<ref>Εφημερίδα "Το Βήμα", επίτομη έκδοση με τίτλο "Σημαίες από όλο τον κόσμο", έκδοση 'Δ.Ο.Λ. Α.Ε.' ([[2015]]), σελ. 27</ref>), της οποίας ο τότε πρόεδρος, [[Ζαν-Πιερ Μπουαγιέ]] δι' επισήμου εγγράφου προς την προαναφερόμενη ελληνική επιτροπή του Παρισιού, αναγνώριζε την ελληνική προσωρινή διοίκηση και ευχόταν για την επικράτηση της επανάστασης<ref>Βουρνάς, ο.π., σελ. 107-108</ref>
Γραμμή 241 ⟶ 244 :
=== Τα γεγονότα του 1822 ===
[[File:Mavrokordatos by Hess.jpg|thumb|Ο [[Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος|Μαυροκορδάτος]] διευθύνει την άμυνα στην [[πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου]] (πίνακας του [[Πέτερ φον Ες]]).]]
Καθοριστικό γεγονός στις αρχές του έτους ήταν η πτώση του [[Αλή Πασάς|Αλή Πασά]] που απελευθέρωσε τουρκικές δυνάμεις για να στραφούν κατά της Ελληνικής επανάστασης. Ο αρχηγός της εκστρατείας [[Χουρσίτ Μεχμέτ Πασάς|Χουρσίτ]], κατευθύνθηκε αρχικά εναντίον του [[Σούλι Θεσπρωτίας|Σουλίου]] για να καταστρέψει την μόνιμη εστία αντίστασης στην [[Ήπειρος|Ήπειρο]]. Κυρίευσε αρχικά το Σούλι, άλλα οι Σουλιώτες οργάνωσαν νέα άμυνα στις θέσεις Κιάφα και Ναβαρίκο (ή Αβαρίκο). Λίγο αργότερα ο Χουρσίτ κλήθηκε στη Λάρισα κατηγορούμενος από τους κύκλους του Σουλτάνου για οικειοποίηση μέρους της περιουσίας του Αλή Πασά.<ref>[
Οι Έλληνες για να βοηθήσουν τους Σουλιώτες που βρίσκονταν σε δυσμενή θέση, επιχείρησαν αντιπερισπασμό στέλνοντας στρατό στα νότια της Ηπείρου με αρχηγό τον [[Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος|Μαυροκορδάτο]]. Παράλληλα ένα στρατιωτικό σώμα με αρχηγό τον [[Κυριακούλης Μαυρομιχάλης|Κυριακούλη Μαυρομιχάλη]] αποβιβάστηκε στην περιοχή του [[Φανάρι Πρέβεζας|Φαναρίου]] κοντά στις εκβολές του [[Αχέροντας|Αχέροντα]] άλλα απέτυχε. Το σώμα του Μαυροκορδάτου στο οποίο συμπεριλαμβανόταν και ένας λόχος [[φιλέλληνες|φιλελλήνων]] μετά από ορισμένες επιτυχίες στο Κομπότι, ηττήθηκε στη [[μάχη του Πέτα]] από τις δυνάμεις του [[Κιουταχής|Κιουταχή]]. Τα υπολείμματα του στρατού κατέφυγαν στο [[Μεσολόγγι]]. Λίγο μετά έπεσε και το Σούλι και οι δυνάμεις του Ομέρ Βρυώνη συναντήθηκαν με αυτές του Κιουταχή προελαύνοντας κατά του Μεσολογγίου. Η [[πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου]] κατέληξε σε αποτυχία για τις τουρκικές δυνάμεις οι οποίες αποσύρθηκαν τον Δεκέμβριο του 1822.
[[Αρχείο:Dervenakia 1822.JPG|260px|thumb|Η μάχη στα Δερβενάκια]]
Στο διάστημα που μεσολάβησε από τις αρχές του 1822 μέχρι την [[μάχη του Πέτα]] οι επιχειρήσεις στην [[Πελοπόννησος|Πελοπόννησο]] και στη [[Στερεά Ελλάδα]] συνεχίστηκαν. Τον Ιανουάριο παραδόθηκε η [[Ακροκόρινθος]]. Το ίδιο διάστημα οι Έλληνες πολιορκούσαν την [[Πάτρα]], ενώ στην Στερεά συνεχιζόταν η πολιορκία της [[Αθήνα]]ς η οποία παραδόθηκε στις 9 Ιουνίου του 1822. Οι Τούρκοι συγκεντρώνοντας μεγάλο στρατό στη [[Λαμία]] με αρχηγό τον [[Δράμαλης|Δράμαλη]]. Η στρατιά του Δράμαλη διέσχισε τη Στερεά σχεδόν χωρίς αντίσταση, κατέλαβε αμαχητί την Ακροκόρινθο και εισήλθε στην πεδιάδα του Άργους. Ο [[Θεόδωρος Κολοκοτρώνης|Κολοκοτρώνης]] εφαρμόζοντας την τακτική της καμένης γης ανάγκασε τον Δράμαλη να οπισθοχωρήσει πίσω στην Κόρινθο. Κατά την επιστροφή του δέχτηκε επίθεση στα Δερβενάκια, που είχαν καταληφθεί από τις δυνάμεις του Κολοκοτρώνη. Στη [[μάχη των Δερβενακίων]] η στρατιά του Δράμαλη καταστράφηκε και ο κίνδυνος για την επανάσταση στην Πελοπόννησο αποτράπηκε.<ref>[
[[Εικόνα:Lytras-nikiforos-pyrpolisi-tourkikis-navarhidas-apo-kanari.jpeg|thumb|[[Νικηφόρος Λύτρας|Νικηφ. Λύτρας]], ''Η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη'' (π. 1866-1870). Λάδι σε μουσαμά, 143 εκ. x 109 εκ. Πινακοθήκη Αβέρωφ, Μέτσοβο.|αριστερά]]Στη θάλασσα ο τουρκικός στόλος κατάφερε να ανεφοδιάσει τα κάστρα της [[Μεθώνη Μεσσηνίας|Μεθώνης]] και της [[Πάτρα]]ς που πολιορκούνταν ακόμα από Έλληνες. Τον Φεβρουάριο του 1822 όμως δέχτηκε επίθεση από Έλληνες στον Πατραϊκό κόλπο και οπισθοχώρησε καταφεύγοντας στη Ζάκυνθο. Ένας νέος στόλος συγκεντρώθηκε στην Κωνσταντινούπολη με Ναύαρχο τον [[Καπουδάν Πασάς|Καρά Αλή]]. Πρώτη του δουλειά ήταν να καταπνίξει την επανάσταση στη [[Χίος|Χίο]]. Στις 30 Μαρτίου 1822 οι Τούρκοι αποβιβάστηκαν στη Χίο χωρίς ιδιαίτερη παρενόχληση από τον ελληνικό στόλο που είχε αποχωρήσει νοτιότερα και προχώρησαν σε εκτεταμένες λεηλασίες και σφαγές άμαχου πληθυσμού. Χιλιάδες κάτοικοι του νησιού (25.000 περίπου) σφαγιάστηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν ενώ μεγάλο μέρος του πληθυσμού διέφυγε προς τα Ψαρά, τις Κυκλάδες και την Πελοπόννησο. Η [[σφαγή της Χίου]] είχε μεγάλο αντίκτυπο στην κοινή γνώμη των δυτικοευρωπαϊκών κρατών και μετέβαλε τη στάση της υπέρ του αγώνα των Ελλήνων. Ο τουρκικός στόλος παρέμεινε στο λιμάνι της Χίου μέχρι τον Ιούνιο του 1822. Τότε οι Έλληνες επιχείρησαν με πυρπολικά να προκαλέσουν καταστροφές στον τουρκικό στόλο. Ο [[Κωνσταντίνος Κανάρης]] κατάφερε να ανατινάξει την τουρκική ναυαρχίδα προκαλώντας τεράστιο πλήγμα στον τουρκικό στόλο. Ο Καρά Αλή βρήκε τον θάνατο και ο τουρκικός στόλος απέπλευσε πίσω στον Ελλήσποντο. Ένα άλλο τμήμα τουρκικού στόλου προσπάθησε να ανεφοδιάσει το πολιορκημένο Ναύπλιο. Τον δρόμο του τον έκλεινε ο στόλος της [[Ύδρα]]ς και των [[Σπέτσες|Σπετσών]]. Μετά από σύγκρουση στα ανοιχτά των Σπετσών οι Τούρκοι υποχώρησαν αδυνατώντας να διασπάσουν την ελληνική άμυνα.<ref name="tovima_spetses">[
[[Αρχείο:1000 grossia, Greek rebels goverment currency, 1822-1825.jpg|μικρογραφία|Χαρτονόμισμα των 1000 [[Γρόσσι|γροσσίων]] της [[Προσωρινή Διοίκησις της Ελλάδος|Προσωρινής Διοίκησης της Ελλάδος]] τυπωμένο στην Κόρινθο το 1822]]
Το 1822 άναψαν και νέες εστίες επανάστασης. Στις αρχές του χρόνου επαναστάτησαν η [[Νάουσα]], η [[Βέροια]], η [[Πύργοι Κοζάνης|Κατράνιτσα]], η [[Άργος Ορεστικό|Χρούπιστα]] και οι περιοχές του [[Όλυμπος|Ολύμπου]]. Οι Τούρκοι απάντησαν άμεσα και με μία στρατιά του Πασά της Θεσσαλονίκης, καταστρέφοντας τη Νάουσα. Οι γυναίκες της πόλης κατέφυγαν στον ποταμό [[Αράπιτσα]] και για να αποφύγουν την αιχμαλωσία προτίμησαν να πέσουν στον γκρεμό. Στη συνέχεια προχώρησαν σε καταστροφές πολλών [[Έλληνες|Ελληνικών]] χωριών και κωμοπόλεων της [[Κεντρική Μακεδονία|Κεντρικής Μακεδονίας]], λόγω της συμμετοχής τους στην επανάσταση, μεταξύ των οποίων, του [[Κιλκίς]], του [[Πολύκαστρο|Καρασουλίου]], του [[Λαγκαδάς|Λαγκαδά]] και της περιοχής γύρω από τη [[Νάουσα]].<ref>Γεώργιος Χ. Χιονίδης, ''διάλεξη:'' Τα ληφθέντα υπό των Τούρκων μέτρα κατά των Ελλήνων επαναστατών του 1821 εις την Μακεδονίαν (ανάτυπον από ''Μακεδονικά'' ΙΑ΄ τεύχος. 27), Θεσσαλονίκη 1971</ref> Στο μεταξύ, συστάθηκε τριμελής ''Επιτροπή Βορειομακεδόνων'', εκπροσωπούμενη από το [[Μοναστήρι (Βόρεια Μακεδονία)|Μοναστήρι]], το [[Κρούσοβο]] και τη [[Βογδάντσα]] (από ένα μέλος), στην πρώτη ''[[Προσωρινή Διοίκησις της Ελλάδος|Προσωρινή Ελληνική Κυβέρνηση]]'' του 1822.<ref>"Η πολιτισμική ταυτότητα των Ελλήνων της Πελαγονίας (1912-1930)", Νικόλαος Βασιλειάδης, ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη 2004 [http://web.archive.org/20090305084125/cds.lib.auth.gr/submit/archive/Griza/gri-2004-325.pdf] σελ. 205, 206</ref>
Γραμμή 256 ⟶ 259 :
Σημαντικό από πολιτική άποψη ήταν το γεγονός ότι η Βρετανία το Μάρτιο του 1822 αναγνώρισε ''de facto'' στους Έλληνες επαναστάτες το δικαίωμα να κάνουν ναυτικό αποκλεισμό. Η προσωρινή κυβέρνηση των επαναστατών, επικαλούμενη "το Δίκαιο των Εθνών και της Ευρώπης", την 13/25 Μαρτίου 1822 ανακοίνωσε ότι θα εφαρμόσει ναυτικό αποκλεισμό των λιμανιών του εχθρού σε όλη σχεδόν την ηπειρωτική Ελλάδα μέχρι τη Θεσσαλονίκη, την Εύβοια, τα νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη. Πλοία υπό διάφορες σημαίες που θα παραβίαζαν τον αποκλεισμό, θα συλλαμβάνονταν σύμφωνα με το διεθνές Δίκαιο. Σε σχέση με αυτή τη διακήρυξη, η Βρετανία δήλωσε ότι θα τηρήσει ουδέτερη στάση, κάτι που ισοδυναμούσε με αναγνώριση κατάστασης πολέμου μεταξύ των Ελληνικών αρχών και της Τουρκικής κυβέρνησης. Ακόμα και πλοία των υπό βρετανική διοίκηση Ιονίων Νήσων δεν προστατεύονταν πλέον από το Βρετανικό Ναυτικό. Η επίσημη αναγνώριση της ελληνικής πλευράς ως εμπολέμου έγινε το επόμενο έτος.<ref>[https://archive.org/stream/lawofpiracy63rubi#page/214/mode/2up Rubin Alfred, The Law of Piracy, International Law Studies, 63, σ. 214 κ.ε.]</ref><ref>[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015035798530;view=1up;seq=820 British and Foreign State Papers, vol. 9, 1821-1822, σ. 798] Η διακήρυξη της προσωρινής ελληνικής κυβέρνησης περί ναυτικού αποκλεισμού εχθρικών λιμανιών.</ref>
Στα τέλη του 1822 έγινε σύνοδος των μεγάλων δυνάμεων στη Βερόνα με κύριο θέμα την κατάσταση στην Ισπανία και την Ιταλία, αλλά το "Ανατολικό ζήτημα" δεν συζητήθηκε επίσημα. Ανεπίσημα όμως γίνονταν έντονες προσπάθειες αλληλοεπηρεασμού των δυτικών δυνάμεων. Ο Castlereagh πέθανε λίγο πριν από την σύνοδο της Βερόνας και τον διαδέχτηκε ο G. Canning ο οποίος θεωρείται και ο κύριος παράγων της μεταστροφής της Βρετανικής πολιτικής υπέρ της ελληνικής υπόθεσης. Εν τούτοις, στους πρώτους μήνες της υπουργίας του ο Κάνινγκ τήρησε ουδέτερη πολιτική φοβούμενος την επέμβαση των άλλων δυνάμεων στην Ελλάδα και την αποσταθεροποίηση της Ευρώπης. Η πρώτη κίνηση υπέρ της Ελλάδας από τη Βρετανία έγινε τον Μάρτιο του 1823 με την αναγνώριση των Ελλήνων ως εμπολέμων και του δικαιώματός τους να εφαρμόζουν ναυτικό αποκλεισμό.<ref
Σε διπλωματικό επίπεδο, οι Έλληνες έστειλαν αντιπροσώπους στο συνέδριο της Ιερής Συμμαχίας στη Βερόνα, οι οποίοι δεν έγιναν δεκτοί. [[Συνέδριο της Βερόνα|Στο συνέδριο της Βερόνας]] επικράτησαν οι θέσεις του Μέττερνιχ και η ελληνική επανάσταση καταδικάστηκε. Αν και οι μεγάλες δυνάμεις εξακολουθούσαν να κρατούν αποστάσεις από την ελληνική επανάσταση, το μικρό νεοσύστατο κράτος της Καραϊβικής, η [[Αϊτή]], έγινε η πρώτη χώρα που αναγνώρισε την Ελληνική Επανάσταση και την Ελλάδα ως ανεξάρτητο κράτος.<ref>[http://argolikivivliothiki.gr/2010/02/01/%CE%B7-%CE%B5%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%B7-%CF%84%CE%BF%CF%85-%E2%80%9921-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B7-%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CF%8E%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%B7-%CF%84%CE%B7/ Αργολική Βιβλιοθήκη, Η Επανάσταση του ’21 και η αναγνώριση της Ελλάδας από την Αϊτή (1822)]</ref>
Γραμμή 296 ⟶ 299 :
=== Ο Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο (1825)===
[[File:IbrahimBaja.jpg|thumb|right|200px|Ο [[Ιμπραήμ Πασάς]] (Πορτραίτο του [[Τζοβάνι Μπότζι]]).]]
Στις αρχές του 1825 ο [[Ιμπραήμ Πασάς|Ιμπραήμ]] μετέφερε στρατό από την [[Κρήτη]] στην [[Πελοπόννησος|Πελοπόννησο]]. Αποβίβασε στην περιοχή της [[Μεθώνη Μεσσηνίας|Μεθώνης]], που βρισκόταν ακόμα σε τουρκικά χέρια, περίπου 11.000 στρατιώτες και 1.000 ιππείς. Οι Έλληνες απασχολημένοι με τον εμφύλιο δεν αντιμετώπισαν έγκαιρα τον Ιμπραήμ επιτρέποντας στις δυνάμεις του να αναπτυχθούν. Η πρώτη αποστολή των Ελλήνων για την αντιμετώπιση του Ιμπραήμ στάλθηκε στη Μεσσηνία τον Απρίλιο του 1825. Στην πρώτη μάχη που δόθηκε στο [[Μάχη του Κρεμμυδίου|Κρεμμύδι]] οι Έλληνες ηττήθηκαν. Ακολούθησε νίκη του Ιμπραήμ στη [[Σφακτηρία]] και κατάληψη του Νεόκαστρου (σημερινής Πύλου). Η κυβέρνηση Κουντουριώτη μπροστά στον μεγάλο κίνδυνο αναγκάστηκε να παραμερίσει τις διαφορές της με την αντίπαλή της πτέρυγα. Με απαίτηση του λαού αποφυλάκισε τον [[Θεόδωρος Κολοκοτρώνης|Κολοκοτρώνη]] και του επέδωσε ξανά τον τίτλο του αρχιστράτηγου. Την περίοδο που αποφυλακίστηκε ο Κολοκοτρώνης ο [[Παπαφλέσσας]] εγκατέλειψε την κυβερνητική θέση που κατείχε και ηγήθηκε σώματος που επιχείρησε να σταματήσει τον Ιμπραήμ. Στη [[μάχη στο Μανιάκι]] οι Έλληνες ηττήθηκαν και ο Παπαφλέσσας σκοτώθηκε ([[20 Μαΐου]] [[1825]]).<ref>[
Στην Κρήτη η επανάσταση αναζωπυρώθηκε μετά την κατάληψη του φρουρίου της [[Γραμβούσα]]ς από Έλληνες, τον Αύγουστο του 1825.
Γραμμή 313 ⟶ 316 :
Μετά την πτώση του Μεσολογγίου ο Κιουταχής στράφηκε προς την [[Αθήνα]] για να αναλάβει την πολιορκία της πόλης και ο Ιμπραήμ πέρασε ξανά στην Πελοπόννησο. Την παρενόχληση του Κιουταχή ανέλαβε ο [[Γεώργιος Καραϊσκάκης|Καραϊσκάκης]] που με μία σειρά επιχειρήσεων κατέστρεφε τις προσπάθειες ανεφοδιασμού των Τούρκων. Τον Νοέμβριο του 1826 πέτυχε καθοριστικής σημασίας νίκη στην [[μάχη της Αράχωβας]] απέναντι σε τουρκικό σώμα υπό τη διοίκηση του Μουσταφάμπεη. Ο Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο στράφηκε κατά της [[Μάνη]]ς που συνέχιζε να παραμένει ελεύθερη και να διαθέτει ακέραιο το στρατιωτικό της δυναμικό καθώς δεν είχε εμπλακεί στον Ελληνικό εμφύλιο, όμως απέτυχε τρεις φορές να υποτάξει τους Μανιάτες γνωρίζοντας απανωτές ήττες, στον Διρό, στη [[Μάχη της Βέργας|Βέργα]] και στον Πολυάραβο και στη συνέχεια αδράνησε περιμένοντας νέες ενισχύσεις από την Αίγυπτο.
Σε διπλωματικό επίπεδο υπογράφηκε το [[πρωτόκολλο της Πετρούπολης (1826)|πρωτόκολλο της Πετρούπολης]], μεταξύ Άγγλων και Ρώσων με το οποίο τα δύο κράτη δέχονταν ως λύση την αυτονομία της Ελλάδας και δεσμεύτηκαν να μεσολαβήσουν ώστε να τερματιστούν οι συγκρούσεις.<ref name="ethnossinthikes">[http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22768&subid=2&pubid=2686853 Το Έθνος] Η αυγή της ελληνικής πολιτικής ανεξαρτησίας</ref><ref>[
[[File:Vryzakis-Stratopedo Karaiskaiki.jpg|thumb|''[[Το στρατόπεδο του Καραϊσκάκη στην Καστέλα]]'' ([[Θεόδωρος Βρυζάκης]], 1855).]]Το [[1827]] υπήρξε το πλέον κρίσιμο έτος για την εξέλιξη της υπόθεσης του ελληνικού αγώνα, κατά το οποίο σημαντικά γεγονότα έλαβαν χώρα, τα οποία επιτάχυναν τις εξελίξεις προς την τελική λύση του ελληνικού αιτήματος για τη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους<ref>[[Διονύσιος Κόκκινος]], "''Η Ελληνική Επανάστασις''", έκδοση "''Μέλισσα''", [[Αθήνα], [[1974]], πρόλογος 6ου Τόμου, σελ. 9-11</ref>. Στις αρχές του 1827 οι Έλληνες αγωνίζονταν να διατηρήσουν την Ακρόπολη, την οποία πολιορκούσε στενά ο [[Κιουταχής]]. Για την σωτηρία της Ακρόπολης συγκεντρώθηκε ελληνικός στρατός στην Αττική υπό τις διαταγές του [[Γεώργιος Καραϊσκάκης|Γεώργιου Καραϊσκάκη]] και του [[Κάρολος Φαβιέρος|Κάρολου Φαβιέρου]]. Ταυτόχρονα ο [[Φρανκ Άστιγξ]] με τον στόλο του εμπόδιζε τον ανεφοδιασμό του Κιουταχή από τη θάλασσα. Ο Καραϊσκάκης πέτυχε μεγάλη νίκη στην [[μάχη του Κερατσινίου]] άλλα στο Φάληρο τραυματίστηκε θανάσιμα και υπέκυψε. Μία μέρα μετά τον θάνατο του Καραϊσκάκη, οι Έλληνες ηττήθηκαν στη [[μάχη του Ανάλατου]] και λίγο αργότερα η φρουρά της Ακρόπολης αποφάσισε να διαπραγματευτεί τους όρους παράδοσής της.
Γραμμή 330 ⟶ 333 :
Κατά την περίοδο που ξεκίνησαν οι επιχειρήσεις για την πάταξη της πειρατείας βρισκόταν σε εξέλιξη η [[Εκστρατεία της Χίου|εκστρατεία στη Χίο]], η οποία είχε ξεκινήσει λίγο μετά τη Ναυμαχία του Ναυαρίνου με χρηματοδότηση Χίων εμπόρων. Παρά τις αρχικές επιτυχίες της, η εκστρατεία ολοκληρώθηκε τον Μάρτιο του 1828, χωρίς να έχει τελικά αίσια κατάληξη.<ref name="epixeiriseis1828">[http://www.fhw.gr/chronos/12/gr/1821_1833/polemos/11.html Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού] Οι επιχειρήσεις για την ανακατάληψη εδαφών</ref> Η εκστρατεία αυτή δεν στηρίχτηκε επαρκώς από την κυβέρνηση Καποδίστρια καθώς κρίθηκε ασύμφορο να δαπανηθούν σημαντικές δυνάμεις, τη στιγμή που τα σχέδια των Μεγάλων Δυνάμεων δεν συμπεριλάμβαναν τη [[Χίος|Χίο]] στο νέο ελληνικό κράτος.
Στο [[Ιόνιο πέλαγος|Ιόνιο]] και στον [[Κορινθιακός κόλπος|Κορινθιακό κόλπο]] η μοίρα του ελληνικού στόλου με διοικητή τον [[Φρανκ Άστιγξ]], είχε έντονη δραστηριότητα. Τον Σεπτέμβρη του 1827 ο Άστιγξ είχε εμπλακεί σε [[Ναυμαχία της Αγκάλης|ναυμαχία στον κόλπο της Ιτέας]] και με το πλεονέκτημα που του παρείχε το ατμόπλοιο [[Καρτερία (Ατμόπλοιο)|Καρτερία]], το πρώτο ατμόπλοιο που χρησιμοποιήθηκε ποτέ σε πολεμικές επιχειρήσεις, βύθισε τουρκική ναυαρχίδα και άλλα εχθρικά πλοία. Τον Νοέμβριο του 1827 άρχισε επιχειρήσεις στη λιμνοθάλασσα του [[Μεσολόγγι|Μεσολογγίου]] και του [[Αιτωλικό|Αιτωλικού]] υποστηρίζοντας τις χερσαίες επιχειρήσεις που πραγματοποιούσε ο [[Ρίτσαρντ Τσωρτς]]. Αφού κατέλαβε τις νησίδες [[Βασιλάδι Αιτωλοακαρνανίας|Βασιλάδι]] και [[Ντολμάς Αιτωλοακαρνανίας|Ντολμά]] προχώρησε σε αποκλεισμό του Αιτωλικού, άλλα σε μία απόπειρα προσέγγισης του οικισμού, τον Μάιο του 1828, τραυματίστηκε θανάσιμα.<ref>[http://
Ενώ στη θάλασσα υπήρξε έντονη δραστηριότητα στις αρχές του 1828, στη στεριά επικρατούσε στασιμότητα. Στην Πελοπόννησο ο [[Ιμπραήμ Πασάς|Ιμπραήμ]] εξακολουθούσε να ελέγχει το δυτικό τμήμα της χερσονήσου. Τον Φεβρουάριο του 1828 πραγματοποίησε εκστρατεία κατά της [[Τρίπολη Αρκαδίας|Τριπολιτσάς]] καταστρέφοντας ολοσχερώς την πόλη. Στη διάσκεψη του Λονδίνου τον Ιούλιο του 1828 αποφασίστηκε να αποσταλεί γαλλικό εκστρατευτικό σώμα στην Ελλάδα, ενώ παράλληλα οι Άγγλοι ήρθαν σε συμφωνία με τον Μωχάμετ Άλη στην [[Αλεξάνδρεια]] για την αποχώρηση του αιγυπτιακού στρατού από την Πελοπόννησο. Η [[Εκστρατεία του Μωριά|γαλλική εκστρατευτική αποστολή]] υπό την αρχηγία του [[Νικόλαος - Ιωσήφ Μαιζών|Νικολάου Μαιζώνος]] αποβιβάστηκε στην Πελοπόννησο στα τέλη Αυγούστου και λίγες ημέρες αργότερα άρχισε η αποχώρηση των στρατευμάτων του Ιμπραήμ.Οι Αιγύπτιοι που είχαν έρθει αρχικά στην Ελλάδα υπολογίζονταν σε 40.000,ο στραατηγός Μαιζόν υπολόγισε 21.000 αυτούς που αποχώρησαν. Οι Γάλλοι στη συνέχεια κατέλαβαν αμαχητί τα κάστρα της [[Μεθώνη Μεσσηνίας|Μεθώνης]], της [[Κορώνη Μεσσηνίας|Κορώνης]], του [[Πύλος|Νεοκάστρου]] και της [[Πάτρα]]ς και μόνο στο [[κάστρο του Ρίου]] συνάντησαν κάποια αντίσταση που τους στοίχισε 25 άντρες. Μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου δεν απέμενε κανένα κάστρο της Πελοποννήσου στην κυριαρχία των Οθωμανών.
Γραμμή 340 ⟶ 343 :
Στην Κρήτη η επανάσταση αναζωπυρώθηκε την άνοιξη του 1828 με την άφιξη στο νησί του οπλαρχηγού [[Χατζημιχάλης Νταλιάνης|Χατζημιχάλη Νταλιάνη]]. Ο Νταλιάνης οχυρώθηκε στο [[Φραγκοκάστελλο]] στην περιοχή των [[Σφακιά|Σφακίων]], άλλα στη μάχη που δόθηκε στην περιοχή τον Μάιο, το στρατιωτικό του σώμα ηττήθηκε και ο ίδιος σκοτώθηκε. Κατά την αποχώρησή του το τουρκικό σώμα αντιμετώπισε ενέδρες Σφακιανών που εκμεταλλεύονταν το δύσβατο έδαφος της περιοχής με τα συνεχή φαράγγια, ενώ κατά τη διέλευσή του από την κοιλάδα του Κόρακα δέχτηκε επίθεση που του προξένησε μεγάλες απώλειες. Τον Ιούνιο ο Καποδίστριας διόρισε αρμοστή της Κρήτης τον Βαρώνο Ράινεκ.
<ref>[https://web.archive.org/web/20110804022716/http://www.cretan-history.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=86&Itemid=100004 cretan-history.gr] Νεότεροι χρόνοι-Τουρκοκρατία</ref> Η επανάσταση άρχισε να εξαπλώνεται. Κυριότερη επιχείρηση των επαναστατών ήταν η κατάληψη της [[Σητεία]]ς τον Δεκέμβριο του 1828.
Η αναζωπύρωση της επανάστασης και οι επιτυχίες στη Στερεά Ελλάδα προσέφεραν στον Ιωάννη Καποδίστρια τη διαπραγματευτική δυνατότητα να επιδιώξει στη [[συνδιάσκεψη του Πόρου]], ευνοϊκότερη συνοριακή γραμμή για το νέο ελληνικό κράτος. Παρά τις ενέργειες του Καποδίστρια, το πρωτόκολλο του Λονδίνου του Νοεμβρίου 1828 περιόριζε το ελληνικό κράτος μόνο στην Πελοπόννησο και τα κοντινά της νησιά.<ref name="ethnossinthikes"/><ref name="imeprotokollo">[http://www.fhw.gr/chronos/12/gr/1821_1833/diethni/06.html Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού] Το πρωτόκολλο της ανεξαρτησίας</ref>
Γραμμή 350 ⟶ 353 :
Στις 23 Ιανουαρίου 1829 ο Καποδίστριας όρισε πληρεξούσιο κυβερνήτη της επαρχίας Στερεάς Ελλάδας τον αδερφό του [[Αυγουστίνος Καποδίστριας|Αυγουστίνο Καποδίστρια]]. Στο επόμενο διάστημα εντάθηκαν οι επιχειρήσεις στη Δυτική Ελλάδα για την ανακατάληψη του [[Μεσολόγγι|Μεσολογγίου]] και του [[Αιτωλικό|Αιτωλικού]]. Αρχικά έπεσε το κάστρο του [[Αντίρριο|Αντιρρίου]] και ακολούθησε η πτώση της [[Ναύπακτος|Ναυπάκτου]]. Οι επιτυχίες του ελληνικού στόλου που είχε εισέλθει στον Αμβρακικό με την κατάληψη του κάστρου της [[Βόνιτσα]]ς και του [[Αμφιλοχία|Καρβασαρά]], απομόνωσαν το Μεσολόγγι και το Αιτωλικό, οι φρουρές των οποίων παραδόθηκαν λίγες ημέρες αργότερα. Μέχρι τα τέλη Μαΐου το σύνολο σχεδόν της σημερινής Αιτωλοακαρνανίας βρισκόταν στον έλεγχο των Ελλήνων.
Οι μόνες περιοχές νότια της Λαμίας που παρέμεναν ακόμα στον έλεγχο των Οθωμανών ήταν η [[Εύβοια]] και η [[Αθήνα]]. Για τον ανεφοδιασμό τους ξεκίνησε από την [[Λάρισα]] τον Αύγουστο του 1829 εκστρατευτικό σώμα με αρχηγό τον Ασλάνμπεη. Το σώμα του Ασλάνμπεη είχε επιπλέον αποστολή να συγκεντρώσει 3.000 στρατιώτες και να τους μεταφέρει στα ανοικτά μέτωπα του Ρωσοτουρκικού πολέμου. Επιστρέφοντας η στρατιά του Ασλάνμεη από την Αττική βρέθηκε αντιμέτωπη στα στενά της Πέτρας με τον ελληνικό στρατό του [[Δημήτριος Υψηλάντης|Υψηλάντη]] που είχε οχυρώσει το πέρασμα. Στην μάχη που δόθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 1829 οι Τούρκοι είχαν σημαντικές απώλειες. Επειδή κύρια αποστολή της εκστρατείας των Τούρκων ήταν η μεταφορά στρατιωτών στα μέτωπα του Ρωσοτουρκικού πολέμου και η διέλευση από το πέρασμα χωρίς μεγάλες απώλειες φαινόταν αδύνατη, ο Τούρκος διοικητής πρότεινε στον Υψηλάντη συνθηκολόγηση. Με την συνθήκη που υπογράφτηκε μεταξύ των δύο πλευρών οι Τούρκοι δέχτηκαν να εκκενώσουν ολόκληρη την Ανατολική Ελλάδα νότια της Λαμίας, εξαιρούμενης της [[Ακρόπολη των Αθηνών|Ακρόπολης των Αθηνών]] και του φρουρίου [[Καράμπαμπα]].<ref>Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τόμος ΙΒ, 1975, Μάχη της Πέτρας, σελ 532</ref><ref>[
Στο διπλωματικό πεδίο, ένα νέο Πρωτόκολλο του Λονδίνου, που υπογράφηκε στις 10 Μαρτίου του 1829 (παλιό ημερολόγιο) ανέτρεπε το δυσμενές για την ελληνική πλευρά πρωτόκολλο του Νοεμβρίου του 1828. Με το νέο πρωτόκολλο τα σύνορα του νέου ελληνικού κράτους ορίζονταν στη γραμμή Αμβρακικού - Παγασητικού. Παράλληλα, η Ελλάδα αποκτούσε καθεστώς αυτονομίας υπό Οθωμανική επικυριαρχία, έχοντας την υποχρέωση να καταβάλλει σ’ αυτή ετήσιο φόρο 1.500.000 γρόσια. Η νέα συμφωνία εξακολουθούσε να αφήνει ανικανοποίητη την ελληνική πλευρά που στόχευε στην ανεξαρτησία. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία από την πλευρά της απέρριψε αρχικά το πρωτόκολλο, όμως μετά την ήττα της από τη Ρωσία στον μεταξύ τους πόλεμο, υποχρεώθηκε στις [[15 Αυγούστου]] 1829 να το δεχτεί, καθώς συμπεριλαμβανόταν στους όρους της [[Συνθήκη της Αδριανούπολης|Συνθήκης της Αδριανούπολης]].<ref>Thomas Erskine Holland (1885) "The European Concert in the Eastern Question", Chapter 2 [https://en.wikisource.org/wiki/The_European_Concert_in_the_Eastern_Question/Chapter_2]</ref>
Γραμμή 357 ⟶ 360 :
[[Αρχείο:Σελίδα_τίτλου_-_Friedel_Adam_De_-_1830.jpg|μικρογραφία|''Οι Έλληνες'' - Τίτλος σελίδας της συλλογής προσωπογραφιών των ηγετών της ελληνικής επανάστασης του 1821, [[Άνταμ Φρίντελ]]]]
Η Ελλάδα απέκτησε την ανεξαρτησία της από την Οθωμανική Αυτοκρατορία με Πρωτόκολλο το οποίο υπογράφηκε στο Λονδίνο στις 22 Ιανουαρίου 1830 μεταξύ Μεγάλης Βρετανίας, Γαλλίας και Ρωσίας. Το Άρθρο 1 του Πρωτοκόλλου αναφέρει ότι «Η Ελλάδα θα αποτελέσει ανεξάρτητο Κράτος και θα απολαμβάνει όλα τα δικαιώματα, πολιτικά, διοικητικά και εμπορικά, τα οποία συνδέονται με πλήρη ανεξαρτησία.»<ref name="1830 Protocol">{{cite web|title=The London Protocol of 3 February 1830|url=http://kingscollections.org/exhibitions/specialcollections/greece/british-involvement-in-the-war/london-protocol|work=Special Collections Exhibitions|publisher=King's College London|accessdate=2019-09-07}} Ανακτήθηκε την 1η Μαρτίου 2015.</ref>
Τα πρώτα σύνορα του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, όπως τα καθόριζε το Πρωτόκολλο, το οποίο έγινε γνωστό ως «[[Πρωτόκολλο της ανεξαρτησίας του ελληνικού κράτους|Πρωτόκολλο της Ανεξαρτησίας]]», ήταν οι ποταμοί [[Αχελώος|Ασπροπόταμος]] (Αχελώος) στα δυτικά και [[Σπερχειός]] στα βόρεια.<ref name="1830 Protocol"/><ref name="ethnossinthikes"/><ref name="imeprotokollo"/>
Γραμμή 363 ⟶ 366 :
Η επαναφορά των συνόρων στη γραμμή Αμβρακικού - Παγασητικού έγινε με μεταγενέστερο πρωτόκολλο, το οποίο υπογράφτηκε στο Λονδίνο τον Αύγουστο του 1832.<ref>[http://www.fhw.gr/chronos/12/gr/1821_1833/diethni/07.html Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού] η τελική λύση του ελληνικού ζητήματος</ref>
Σύμφωνα με το Πρωτόκολλο του 1832, έξω από τα όρια της ελληνικής επικράτειας παρέμενε η Κρήτη στην οποία η επανάσταση βρισκόταν σε εξέλιξη σε όλη τη διάρκεια του 1829. Μετά την συμφωνία για ανεξαρτητοποίηση της Ελλάδας, στόλος των μεγάλων δυνάμεων επέβαλε την ειρήνευση στο νησί.<ref>[https://web.archive.org/web/20140724072311/http://www.patris.gr/articles/157894?PHPSESSID= patris.gr] Η Επανάσταση του 1821 και η τουρκοκρατούμενη Κρήτη</ref> Πολλοί Κρήτες τότε από επαναστατημένες περιοχές του νησιού κατέφυγαν σε περιοχές του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, αποτελώντας ένα από τα πρώτα μεγάλα κύματα προσφύγων.{{εκκρεμεί παραπομπή| σχόλιο = Η σημείωση τέθηκε την 1η Μαρτίου 2015}}
Έξω από τα όρια του ελληνικού κράτους παρέμενε και η [[Σάμος]]. Με το πρωτόκολλο όμως του Λονδίνου του 1832, το νησί αποτέλεσε αυτόνομη περιοχή, γνωστή ως [[Ηγεμονία της Σάμου]]. Η Σάμος διατήρησε αυτό το καθεστώς για ογδόντα χρόνια, μέχρι την ενσωμάτωσή της στην Ελλάδα το 1912.<ref>«[http://www2.egeonet.gr/forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaID=6892 Πολιτιστική Πύλη του Αρχιπελάγους, Σάμος]», από Λάνδρος Χρίστος , Καμάρα Αφροδίτη , Ντόουσον Μαρία - Δήμητρα , Σπυροπούλου Βάσω (7/10/2005). [https://web.archive.org/web/20130517010926/http://www2.egeonet.gr/forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaID=6892 Αρχειοθετήθηκε] 17/5/2013.</ref>
Γραμμή 372 ⟶ 375 :
Η συμμετοχή των γυναικών στη Ελληνική Επανάσταση παρέμεινε άγνωστη επί πολλά χρόνια καθώς οι ιστορικοί που ασχολήθηκαν με την περίοδο αυτή της ελληνικής ιστορίας παραγνώρισαν ή αγνόησαν εντελώς τη συμβολή των γυναικών ενώ προτίμησαν να επικεντρωθούν κυρίως στην εικόνα και τη μυθολογία του Έλληνα ήρωα οπλαρχηγού.<ref name=":7">(2006) [https://kethi.gr/2008-12-18-09-38-32/ «Η Συμμετοχή των Γυναικών στα Κέντρα Λήψης Πολιτικών Αποφάσεων στην Ελλάδα»]. Έρευνα - Μελέτη του Κ.Ε.Θ.Ι.. Σελ. 31-39. Ανακτήθηκε 2019-03-26.</ref> Για παράδειγμα ο [[Νικόλαος Δραγούμης]] αναφερόμενος στην [[Γ΄ Εθνοσυνέλευση Τροιζήνας|Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας]] δεν κάνει λόγο καθόλου για τη [[Μαντώ Μαυρογένους]] ενώ ο [[Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος|Παπαρρηγόπουλος]] δεν αναφέρεται σε καμία γυναίκα της Επανάστασης.<ref name=":9">{{Cite journal|url=http://www.lsparnas.gr/page_flip/box5D_004-1/resources/PDF_File.pdf|title=Η Συμβολή της Γυναίκας στην Ελληνική Επανάσταση|last=Νικολάου-Σμοκοβίτη|first=Λίτσα|date=1987|journal=Παρνασσός|accessdate=2019-03-26|doi=|issue=1|volume=ΚΘ´|pages=39-51}}</ref> Μόνο ο [[Χριστόφορος Περραιβός|Περραιβός]] κάνει λόγο για εκείνες.<ref name=":9" /> Οι σημαντικότερες πηγές πληροφοριών για τις γυναίκες που έδρασαν την εποχή εκείνη είναι τα δημοτικά τραγούδια και οι αναφορές των διάφορων ξένων περιηγητών ενώ σημαντική για την ανακάλυψη του έργου των γυναικών αυτών ήταν και η συμβολή της φεμινίστριας εκπαιδευτικού [[Σωτηρία Αλιμπέρτη|Σωτηρίας Αλιμπέρτη]] και της φεμινίστριας δημοσιογράφου [[Καλλιρρόη Παρρέν|Καλλιρρόης Παρρέν]] και των συνεργατριών της που συγκέντρωσαν πολλές διάσπαρτες πληροφορίες και τις δημοσίευσαν στην «[[Εφημερίς των Κυριών|Εφημερίδα των Κυριών]]».<ref name=":7" />
Οι γυναίκες συμμετείχαν ενεργά στην Ελληνική Επανάσταση, όχι μόνο υποστηρίζοντας ηθικά και υλικά τους αγωνιστές άντρες των οικογενειών τους, αλλά συμμετέχοντας και οι ίδιες συχνά στις μάχες, τόσο στην ξηρά όσο και στη θάλασσα. Αν και οι γυναίκες που ζούσαν στις ορεινές περιοχές της Ελλάδας γνώριζαν να χειρίζονται όπλα, ήταν ιδιαίτερα στη [[Μάνη]], το [[Σούλι Θεσπρωτίας|Σούλι]] και το [[Μεσολόγγι]] που πήραν τα όπλα και σμμετείχαν στον ένοπλο αγώνα.<ref name=":0">{{Cite book|title=Women and War: A Historical Encyclopedia from Antiquity to the Present|first=Bernard A.|last=Cook|publisher=ABC-CLIO|isbn=9781851097708|year=|date=2006|location=|publication-place=|page=|pages=255-56|url=https://books.google.gr/books?id=lyZYS_GxglIC&pg=PA255&lpg=PA255&dq=participation+of+women+in+the+Filiki+Etaireia&source=bl&ots=jkmO0CpD4s&sig=ACfU3U3fwA9MpfmPCEYn8OYOu3IElmbkdw&hl=el&sa=X&ved=2ahUKEwjJoMel_pzhAhWYgM4BHc5-A2YQ6AEwAHoECAsQAQ#v=onepage&q=participation%20of%20women%20in%20the%20Filiki%20Etaireia&f=false}}</ref> Στο Σούλι τα κατορθώματα της [[Μόσχω Τζαβέλα|Μόσχως Τζαβέλα,]] της [[Δέσπω Μπότση|Δέσπως Μπότση]], της [[Ελένη Μπότσαρη|Ελένης Μπότσαρη]], της [[Χρυσούλα Μπότσαρη|Χρυσούλας Μπότσαρη]], της [[Χάιδω Γιαννάκη Σέχου|Χάιδως Γιαννάκη Σέχου]], αλλά και εκείνα που πραγματοποίησαν οι κόρες τους και οι εγγονές τους, αποτέλεσαν αντικείμενο πολλών δημοτικών τραγουδιών και έγιναν πηγή έμπνευσης για όλες τις επαναστατημένες γυναίκες κατά την διάρκεια του ελληνικού αγώνα για την ανεξαρτησία.<ref>{{Cite web|url=https://www.eleftherostypos.gr/istories/387326-oi-agones-ton-gynaikon-stin-epanastasi-toy-1821-o-simantikos-toys-rolos/|title=Οι αγώνες των γυναικών στην επανάσταση του 1821 και ο σημαντικός τους ρόλος|ημερομηνία=2019-03-25|website=Ελεύθερος Τύπος|language=el|accessdate=2019-03-26}}</ref> Στη Μάνη από τους 1.500 αμυνώμενους στη μάχη του 1826 ενάντια στις Τουρκικές και Αιγυπτιακές δυνάμεις, οι 1.000 ήταν γυναίκες.<ref name=":0" /> Άλλες γυναίκες επίσης, λιγότερο γνωστές, όπως η [[Οικογένεια Βισβίζη|Δόμνα Βισβίζη]] από τον [[Αίνος Θράκης|Αίνο]], η [[Κωνσταντίνα Ζαχαριά]] από τον [[Μωριάς|Μωριά]], η [[Σταυριάνα Σάββαινα]] και η [[Πανώρια Βοζίκη|Πανωραία Βοζίκη]]<ref name=":4">{{Cite web|url=http://gym-ag-myron.ira.sch.gr/kethi/gymvar2c.htm|title=ΚΡΗΤΙΚΕΣ|website=gym-ag-myron.ira.sch.gr|accessdate=2019-03-26}}</ref> από τη Μάνη ήταν μερικές από εκείνες που πολέμησαν ενεργά στο πεδίο της μάχης συχνά χρησιμοποιώντας αυτοσχέδια όπλα ή ρίχνοντας πέτρες και βράχια στον εχθρό.<ref name=":3" /> Όμως και στις μη ορεινές περιοχές οι γυναίκες επέδειξαν έντονη αγωνιστικότητα και συνέβαλλαν έμπρακτα στον αγώνα όπως διαφαίνεται και από τα παραδείγματα των νησιώτισσων [[Μαντώ Μαυρογένους]], [[Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα]] και [[Άννα Λαούπη-Τριτζοπούλου]].<ref name=":5" />
Εκτός από τις γυναίκες τα ονόματα των οποίων γνωρίζουμε, υπήρξαν και χιλιάδες άλλες ανώνυμες που συμμετείχαν με διάφορους τρόπους στην Επανάσταση. Ως άμαχος πληθυσμός ήρθαν αντιμέτωπες με την πείνα, την αιχμαλωσία, την σκλαβιά, τον βιασμό και τον θάνατο<ref name=":3" />. Ο Μακρυγιάννης μεταφέρει τη μαρτυρία μίας γυναίκας από το χωριό Μεγάλο Σπήλαιο: «''Όταν ήρθαν οι Τούρκοι εμείς είμαστε μέσα στο Βάλτο, στο νερό, τόσες ψυχές να γλιτώσωμεν˙ κι’ ήρθαν οι Τούρκοι και μας πιάσανε κι’ ήταν το σώμα μας καταματωμένο από τις αβδέλλες – μας φάγαν και τα παιδιά πεταμένα μέσα – γιομάτο το νερό, σαν μπακακάκια πλέγαν˙ κι’ άλλα ζωντανά κι άλλα τελείωναν. Και μ’ έπιασαν οι Τούρκοι και με κοιμήθηκαν τριάντα οκτώ και με αφάνισαν κι’ εμένα και τις άλλες. Διατί τα τραβήξαμε αυτά; Δι’ αυτήνη την Πατρίδα. Και τώρα δικαιοσύνη δεν βρίσκομεν από κανέναν˙ όλο δόλο και απάτη''».<ref>{{Cite web|url=https://argolikivivliothiki.gr/tag/%CE%B3%CF%85%CE%BD%CE%B1%CE%AF%CE%BA%CE%B5%CF%82/|title=Η Μωραΐτισσα γυναίκα στον αγώνα του 21|last=|first=|ημερομηνία=2009-12-01|website=ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ|publisher=|language=el|archiveurl=|archivedate=|accessdate=2019-03-26}}</ref>
Αλλά και κατά την διάρκεια των μαχών οι Ελληνίδες υποστήριξαν τον αγώνα των αντρών χτίζοντας οχυρώματα, μεταφέροντας όπλα, πολεμοφόδια, φαγητό και νερό, περιθάλπτοντας τους τραυματίες, συχνά ακόμα και παίρνοντας τα όπλα των νεκρών συζύγων, αδελφών ή γιων τους προκειμένου να εκδικηθούν τον θάνατό τους<ref name=":0" /> όπως η [[Μανώλαινα Μπινιάρη]], η [[«Λέκκαινα» η Μενιδιάτισσα]] (μητέρα του οπλαρχηγού [[Μητρομάρας|Μητρομάρα]]), η [[Ακριβή Τσαρλαμπά]] και η [[Ελένη Καρέλη]] (μητέρα και σύζυγος αντίστοιχα του [[Οδυσσέας Ανδρούτσος|Οδυσσέα Ανδρούτσου]]), η [[Αδαμαντία Γρηγοριάδου]] (μητέρα του [[Αθανάσιος Γρηγοριάδης|Αθανάσιου Γηγοριάδη]]),<ref name=":5" />
Γυναίκες εύπορων οικογενειών [[Φαναριώτες|Φαναριωτών]] χρησιμοποίησαν την επιρροή τους και τον πλούτο τους για να προωθήσουν μυστικά και παρασκηνιακά τους σκοπούς των Ελλήνων και επηρέασαν την δράση αλλά και την τύχη του [[Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως|Οικουμενικού Πατριαρχείου]].<ref name=":3">{{Cite journal|title=“Women in the War of Greek Independence”|url=https://www.academia.edu/346673/_Women_in_the_War_of_Greek_Independence_in_Mark_Mazower_editor_Networks_of_Power_in_Modern_Greece._Essays_in_Honour_of_John_Campbell_Hurst_and_Company_London_2008_pp._45-68|language=en|first=Eleni|last=Angelomatis|date=2008|journal=Networks of Power in Modern Greece|accessdate=2019-03-25|doi=|pages=45-68|publisher=Hurst and Company|location=London}}</ref>Άλλες πλούσιες γυναίκες επηρέσαν παρασκηνιακά τις ιστορικές εξελίξεις χρησιμοποιώντας την επιρροή τους και την πρόσβαση που είχαν στους άντρες που βρίσκονταν σε θέσεις λήψης αποφάσεων, όπως για παράδειγμα η σύζυγος του στρατηγού [[Γιάννης Γκούρας|Γκούρα]] και κόρη πλούσιου προύχοντα, [[Ασημίνα Γκούρα|Ασημίνα Λιδωρίκη «Γκούραινα»]],<ref name=":5" />
[[Αρχείο:Peter von Hess - Bouboulina.jpg|μικρογραφία|337x337εσ|Η [[Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα|Μπουμπουλίνα]] σε πίνακα του [[Πέτερ φον Ες]]]]
Οι γυναίκες επίσης οργάνωσαν επιτροπές που περιέθαλπταν τα ορφανά και τους μετανάστες και συγκέντρωναν χρηματικούς και υλικούς πόρους για την Επανάσταση<ref name=":0" /> όπως η Ρηγούλα Μπενιζέλου γνωστή και ως [[Αγία Φιλοθέη η Αθηναία]].<ref name=":6" />
Οι γυναίκες όμως βοήθησαν και με άλλους, λιγότερο ορατούς, αλλά εξίσου σημαντικούς τρόπους όπως για παράδειγμα με την σύναψη συμμαχιών μέσω στρατηγικών γάμων στους οποίους πάντα κατείχαν κεντρική θέση. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του γάμου της κόρης της [[Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα|Μπουμπουλίνας]], Ελένη, με τον γιο του [[Θεόδωρος Κολοκοτρώνης|Κωλοκοτρώνη]], Πάνο, που χάρισε σημαντικούς πόρους μέσω προίκας στην οικογένεια Κωλοκοτρώνη και εξασφάλισε την υποστήριξη των επαναστατημένων [[Σπέτσες|Σπετσών]] στις οικογένειες του [[Μωριάς|Μωριά]] ενώ επέτρεψε και στην Μπουμπούλινα να επεκτείνει τη σφαίρα επιρροής της και στην Πελοπόννησο.<ref name=":3" /> Ο Κωλοκοτρώνης επίσης κανόνισε τον γάμο του άλλου του γιου, του Γενναίου, με την κόρη του [[Κίτσος Τζαβέλας|Κίτσου Τζαβέλα]], Ειρήνη, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να τερματίσει ο Τζαβέλας τη συμμαχία του με τον [[Ανδρέας Ζαΐμης|Ζαΐμη]] και να συνταχθεί με τον Κωλοκοτρώνη.<ref name=":3" /> Πολλές άλλες από τις ηγετικές φυσιογνωμίες της Επανάστασης φρόντισαν να συνάψουν στρατηγικούς γάμους με ισχυρές οικογένειες, όπως ο [[Παπαφλέσσας]] που αρραβώνιασε την ανιψιά του με τον [[Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης|Κωνσταντίνο Μαυρομιχάλη]] ή ο [[Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος]] που πάντρεψε την αδελφή του, Αικατερίνη, με τον [[Σπυρίδων Τρικούπης|Σπυρίδωνα Τρικούπη]].<ref name=":3" />
Πολλές γυναίκες επίσης ήταν μέλη ή υποστηρίκτριες της [[Φιλική Εταιρεία|Φιλικής Εταιρείας]] όπως η [[Μαντώ Μαυρογένους]].<ref name=":1" />
[[Αρχείο:Eugène Delacroix - Le Massacre de Scio.jpg|μικρογραφία|361x361εσ|«''Η Σφαγή της Χίου''». Έργο του [[Ευγένιος Ντελακρουά|Ευγένιου Ντελακρουά]] του 19ου αι.]]
Ο αγώνας και τα ηρωικά κατορθώματα όλων των γυναικών που πολέμησαν ένοπλα ή συνέβαλλαν με αμέτρητους άλλους τρόπους στην Ελληνική Επανάσταση έγιναν αντικείμενο πολλών δημοτικών τραγουδιών και αποτέλεσαν έμπνευση για όλες τις επαναστατημένες γυναίκες ενώ συγκίνησαν την Ευρώπη και συνέβαλλαν στην διαμόρφωση ενός φιλελληνικού κλίματος που αποδείχθηκε κρίσιμης σημασίας για την έκβαση του αγώνα. Ανάμεσα στους Ευρωπαίους [[φιλέλληνες]] επίσης που υποστήριξαν την Ελληνική Επανάσταση ήταν και πολλές γυναίκες όπως για παράδειγμα η πρώτη σύζυγος του Βρετανού ποιητή [[Πέρσι Σέλλεϋ]], [[Χάριετ Γουέστμπροουκ]], η νύφη του φιλέλληνα Γερμανού συγγραφέα [[Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε]], [[Οθέλεια φον Γκαίτε]],<ref name=":0" />
Στην εικονογραφία της Ελληνικής Επανάστασης η ίδια η Ελλάδα εμφανίζεται ως μία γυναίκα που είτε ηγείται του αγώνα με θάρρος ντυμένη στα λευκά είτε θρηνεί τις απώλειες και τις αδικίες που έχει υποστεί ντυμένη στα μαύρα και πάντα μόνη.<ref name=":2">{{Cite book|title=Women and War: A Historical Encyclopedia from Antiquity to the Present|first=Bernard A.|last=Cook|publisher=ABC-CLIO|isbn=9781851097708|year=|date=2006|location=|page=|pages=251-52|url=https://books.google.gr/books?id=lyZYS_GxglIC&pg=PA255&lpg=PA255&dq=participation+of+women+in+the+Filiki+Etaireia&source=bl&ots=jkmO0CpD4s&sig=ACfU3U3fwA9MpfmPCEYn8OYOu3IElmbkdw&hl=el&sa=X&ved=2ahUKEwjJoMel_pzhAhWYgM4BHc5-A2YQ6AEwAHoECAsQAQ#v=onepage&q=greece%20women%20and%20female%20imagery%20in%20greek%20warfare&f=false}}</ref> Στον «[[Ύμνος εις την Ελευθερίαν|Ύμνο για την Ελευθερία]]» ο [[Διονύσιος Σολωμός|Σολωμός]] ταυτίζει την Ελλάδα-γυναίκα, μία χώρα ιστορικά απομονωμένη ανάμεσα σε κράτη που συχνά αποδείχθηκαν εχθρικά, με γλώσσα, αλφάβητο και ιστορική προέλευση που διαφέρει σημαντικά από εκείνα των γειτόνων της, με την ίδια την Ελευθερία και την παρουσιάζει να ζητά ολομόναχη βοήθεια από τις [[Μεγάλες Δυνάμεις]] χωρίς ανταπόκριση.<ref name=":2" /> Στην «Κόρη της Λίμνου» ο [[Κωστής Παλαμάς]] συνδέει την επαναστατική θηλυκή εικονογραφία της Ελλάδας με την ελληνική αρχαιότητα καθώς γράφει πως δεν είναι ντροπή να ηγείται της μάχης μία γυναίκα αφού και στους αρχαίους χρόνους υπήρχαν πολεμικές θηλυκές θεότητες όπως η [[Νίκη (μυθολογία)|Νίκη]].<ref name=":2" /> Στη «[[Σφαγή της Χίου]]» ο [[Ευγένιος Ντελακρουά|Ντελακρουά]] εμφανίζει τρεις γυναίκες ως σύμβολα των παθών των Ελλήνων: η μία είναι νεκρή, η άλλη, μία νεαρή γυναίκα, γέρνει στον ώμο ενός άντρα αποκαρδιωμένη και η τρίτη, μία ηλικιωμένη γυναίκα, δείχνει τρομαγμένη.<ref name=":2" /> Σε άλλους πίνακες της εποχής εμφανίζονται ως σύμβολα και παραδείγματα των παθών του Ελληνικού έθνους γυναίκες που κρατούν στην αγκαλιά τους προστατευτικά τα παιδιά τους ενώ οι Τούρκοι τις κατασφάζουν.<ref name=":2" />
Γραμμή 427 ⟶ 430 :
===Μουσική===
Το 1971 ο [[Δήμος Θεσσαλονίκης]] ανέθεσε στον [[Νικόλαος Αστρινίδης|Νίκο Αστρινίδη]] τη σύνθεση συμφωνικού έργου για τον εορτασμό της εκατονπεντακονταετίας από την Ελληνική Επανάσταση. Η χορωδιακή [http://www.academia.edu/36537865/ ''Συμφωνία "1821"''] εκτελέστηκε στις 27 Οκτωβρίου 1971 στα "ΣΤ' Δημήτρια".<ref>https://play.openmusiclibrary.org/lists/450/nicolas-astrinidis-1921-2010-symphony-1821
==Ιστοριογραφία==
Γραμμή 446 ⟶ 449 :
#{{note|imerominies}} Όλες οι ημερομηνίες του άρθρου είναι σύμφωνες με το [[Ιουλιανό ημερολόγιο|παλιό]] ημερολόγιο, το οποίο ίσχυε τότε στην Ελλάδα.
#{{note|filomousos}} Η εταιρεία της [[Βιέννη]]ς ιδρύθηκε για οικονομική υποστήριξη εκείνης των Αθηνών.
#{{note|Mani}} Στην [[Αρεόπολη Λακωνίας|Αρεόπολη]], πατρίδα των Μαυρομιχαλαίων, η τοπική παράδοση της Μάνης αναφέρει σαν ημέρα του ξεσηκωμού τις [[17 Μαρτίου]].<ref>{{cite web|url=https://argolikivivliothiki.gr/2011/02/24/%CE%B7-%CE%BA%CE%AE%CF%81%CF%85%CE%BE%CE%B7-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B5%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%B7%CF%82-%CF%83%CF%84%CE%B7-%CE%BC%CE%AC%CE%BD%CE%B7/|title=Η Κήρυξη της Επανάστασης στη Μάνη|accessdate=9 Φεβρουαρίου 2016}}</ref>
#{{note|patriarxis}} Το σώμα ανασύρθηκε από το νερό από τον καπετάνιο κεφαλλονίτικου πλοίου που ήταν στην περιοχή και μεταφέρθηκε στην [[Οδησσός|Οδησσό]] της Ρωσίας, όπου προκλήθηκε οργή στην ελληνική παροικία, τους ορθόδοξους Ρώσους αλλά και τον τσάρο της Ρωσίας, που διέταξε να γίνει η νεκρώσιμη ακολουθία με όλες τις τιμές και τον σεβασμό.
#{{note|xaremiXoursit}} Το χαρέμι (η οικογένεια) του Χουρσίτ πασά βρισκόταν αποκλεισμένο στην Τρίπολη.
Γραμμή 453 ⟶ 456 :
==Παραπομπές==
{{reflist|colwidth=30em}}
{{Commonscat|Greek War of Independence}}
{{βικιθήκη|Κατηγορία:Ελληνική Επανάσταση|Ελληνική Επανάσταση}}
Γραμμή 470 ⟶ 473 :
*{{cite book |first=Ιωάννης Σ.|last=Κολιόπουλος|authorlink=Ιωάννης Κολιόπουλος|year=2003|title=Η πέραν Ελλάς και οι άλλοι Έλληνες: Το σύγχρονο ελληνικό έθνος και οι ετερόγλωσσοι σύνοικοι χριστιανοί 1800-1912|publisher=Βάνιας|location=Θεσσαλονίκη|isbn=9602881046|ref=harv}}
*{{cite book|first=Θεόδωρος Κ.|last=Κολοκοτρώνης|authorlink=Θεόδωρος Κολοκοτρώνης|title=Διήγησις συμβάντων της Ελληνικής Φυλής από τα 1770 έως τα 1836|editor-first=Γεώργιος|editor-last=Τερτσέτης|editor-link=Γεώργιος Τερτσέτης|year=1846|publisher=Χ. Νικολαΐδης Φιλαδελφεύς|location=Αθήνα|url=http://anemi.lib.uoc.gr/metadata/d/a/f/metadata-06-0000148.tkl|ref=harv}}
*{{cite journal|first=Βασίλης|last=Κρεμμυδάς|title=Η οικονομική κρίση στον ελλαδικό χώρο στις αρχές του 19ου αιώνα και οι επιπτώσεις της στην Επανάσταση του 1821|journal=Μνήμων|issue=6|year=1976-1977|pages=16-33|url=http://www.mnimon.gr/index.php/mnimon/article/download/171/182|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140720053747/http://www.mnimon.gr/index.php/mnimon/article/download/171/182|archivedate=2014-07-20|ref=harv}}
* {{cite journal|last=Κρεμμυδάς|first=Βασίλης|title=Μηχανισμοί παραγωγής ιστορικών μύθων.Σχετικά με μια ομιλία του Παλαιών Πατρών Γερμανού|journal=Μνήμων|volume=18|year=1996|pages=9-21|url=http://www.mnimon.gr/index.php/mnimon/article/download/520/848|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140430055441/http://www.mnimon.gr/index.php/mnimon/article/download/520/848|archivedate=2014-04-30|ref=harv}}
*{{cite journal|first=Βασίλης|last=Κρεμμυδάς|title=Προεπαναστατικές πραγματικότητες. Η οικονομική κρίση και η πορεία προς το Εικοσιένα|journal=Μνήμων|issue=24|year=2002|pages=71-84|url=http://www.mnimon.gr/index.php/mnimon/article/download/735/1261|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140719151412/http://www.mnimon.gr/index.php/mnimon/article/download/735/1261|archivedate=2014-07-19|ref=harv}}
*{{Cite book|first=Κωνσταντίνος|last=Μπέλσης|title=Από την οθωμανική νομιμότητα στο εθνικό κράτος. Το "άτομο" στο επίκεντρο της Ιστορίας. Λυκούργος Λογοθέτης (1772-1850)|publisher=Παπαζήσης|year=2014|isbn=976-09-0987-76-8|location=Αθήνα|ref=harv}}
*{{cite book|last=Παναγιωτόπουλος|first=Βασίλης|editor-first=Βασίλης|editor-last=Παναγιωτόπουλος||series=Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, 1770-2000|title=Η Ελληνική Επανάσταση, 1821-1832: Ο Αγώνας της Ανεξαρτησίας και η ίδρυση του ελληνικού κράτους. Τόμος 3ος|publisher=Ελληνικά γράμματα|year=2003|chapter=Η Φιλική Εταιρεία: Οργανωτικές προϋποθέσεις της εθνικής Επανάστασης|isbn=9604065408|pages=9-32|ref=harv}}
Γραμμή 481 ⟶ 484 :
*{{cite book|last=Stathis|first=Panagiotis|title=Ottoman Rule and the Balkans, 1760-1850: Conflict, Transformation, Adaptation. Proceedings of an international conference held in Rethymno, Greece, 13-14 December 2003|editor1-first=Antonis|editor1-last=Anastasopoulos|editor2-first=Elias|editor2-last=Kolovos|location=Rethymno|publisher=University of Crete – Department of History and Archaeology|year=2007|chapter=From Klephts and ''Armatoloi'' to revolutionaries|pages=167-179|ref=harv}}
*{{cite book|first=Τάκης|last=Σταματόπουλος|title=Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός χωρίς θρύλο|year=1958|location=Αθήνα|ref=harv}}
* {{cite book|last=Hatzopoulos|first=Marios|title=The making of Modern Greece: Nationalism, Romanticism, and the Uses of the Past (1797–1896)|chapter=From resurrection to insurrection: ‘sacred’ myths, motifs, and symbols in the Greek War of Independence|year=2009|publisher=Ashgate|pages=81-93|url=
* {{cite book|last=Hobsbawm|first=Eric|authorlink=Έρικ Χομπσμπάουμ|year=1990|title=Nations and Nationalism since 1780: Programme, Myth, Reality|location=Cambridge|publisher=Cambridge University Press|ref=harv}}
*{{cite book|first=Eric|last=Hobsbawm|authorlink=Έρικ Χομπσμπάουμ|title=Η εποχή των Επαναστάσεων 1789-1848|publisher=ΜΙΕΤ|url=|year=1997|isbn=|ref=harv}}
Γραμμή 513 ⟶ 516 :
* ΡΟΤΖΩΚΟΣ, ΝΙΚΟΛΑΟΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΣΤΟ ΕΙΚΟΣΙΕΝΑ: ΟΙ ΠΡΟΥΧΟΝΤΕΣ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ, Διδακτορική διατριβή, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών. Τμήμα Κοινωνιολογίας, 1996 [http://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/6061#page/1/mode/2up]
* Τσιάμαλος, Δημήτριος, Κοινωνική και επαναστατική συνείδηση των ενόπλων της Ρούμελης στην επανάσταση του 1821, Διδακτορική διατριβή, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών. Τμήμα Κοινωνιολογίας, 2007 [http://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/16242#page/1/mode/2up]
*Τομαή, Φωτεινή, Πώς οι Μεγάλες Δυνάμεις φοβήθηκαν την Επανάσταση του 1821. Το διεθνές διπλωματικό περιβάλλον τις παραμονές της εξέγερσης των υπόδουλων Ελλήνων κατά των Τούρκων [
{{Χρονικό της Ελληνικής Επανάστασης (1821 - 1829)}}
| |||